Katalog

D 5R I CUMHURİYET 14 EYlül 1 Î 7 7 Tl Uzayın Tıbba Katkıları Vehbi BELGiL da vnzım.zdo uzoy nılınınm tıbbo olan soz edeceğu Kc'KHorm• CERRAHIYE KATKILAR. Arelıyat'orda. cperatorıer ıcın astrcıoi bosl k'a'ndan yarorlannorak, cam bo^lıklar ycpılmıştır Bu çun butun dürr,oda carrahlar oTiehyo! s.roSında pamuk'u gaz bezlı ı'cclı yjz maâkelen takmoktadrlar Amac. doktoriarın agız ve burunlarmdan cıkabılecek miKroplardan hastamn korjnmasıdır Yenı carr basl klar bu ışı he"i en ıyı bıcımae gormekte herr rje ope'atore daha kr la\ calışmo olanagı vermektedır Ayrıca, vıne astronot elb'selerınden yarorlanılorak ıcerdekı mıkrobu d.sarı. dısaackı rmkrobu ıcerı bırakrrayan elbıse.er yapılmıştır Ve nthayet amelıyat ortatorın'n havasmdaki tozlarla rrıkroo'orı su/"p atan araclar do ptvasoya cıkorılmıstır BIJ oroclar. aslında uzoy gemılerın/n porçalannın takıldığı atolyeierdekı mıkrop ve tozları yok etmek ıc n düsunulTıuştu ftnac. cüryadO: rrıkrop'cnn uzaya gıtmesmı on'emektı Boylece, dunyadan gıden bır rmkrobun uzay mıkrobu sanılnası orılermış oluyordu • YURUMEYE AUŞT1RMA ARACLARt Ayın cekımı yer cekımınden 6 kez az oldugunöan Ay'da yurumek oldukca nuner ısteyen bır ışhr Bunun ıcın, uzoy adamlarının Ay'do , urume alışkanlığmı elde etmelerı gerekmekte ıdı Hofıf eg.K bır doşeme uzennde. ostronotlar bellerındekı kuşo^lor oracılıgı ıle palangalarlo yukarı kaldınlı/or, yurutuluyoriardı. Yanı boylece. bunior, vucut ağırlıklarının alt.da bır azoinı şı ıle yuruyorlardı 'şte bu sıstem, felcten sonro yuruneye a'ıştırılon cocuklarla uzun sure yctaıaa kclan rns'ıOİarın. rahat!ıkla \e \an zararlar qormeaen yurumesını <olaylaştrmaktadır Bovıe kuşak or ve polangaloria dsılm.ş olarak yurune»e clısmak kalbe ve refes O'ganlauna az yuk yuklemek suıetıyle >dn zarorları buyjk olcude azaltmoktaaır • UZAY YELPAZESI. Uza/ gemnerı yopılırken en cok ö^em venıen hususların bırısı de gemılerın ıcmı yaşonılabılır bır sı duzeymoe tutmakf Uzo/ gemısı uzayda hıc buİLt oİTOdıgı gece olmadığı ıcın. quneşın yakıcı ışıgma lıer za mon cçıi< aı runıdo IOI E'jnu onlemek ıcın, uzay araçlcri'ia ABDÜLCANBâZ D Ö Ş £ N İ İ P ÎÎİ TURHAfM SELÇUK BR£,AYNîMftJ>* D£VL£F MANZARAVDl. TürkABD silah ticaretinin ilk yüzyılı, 18291929 Doç. Dr. Kurthan FiŞEK Doç. Dr. Oral SANDER Ic sovaş yıllorında qei|$tinl'p de artık kadro dışı kaltnış olon sı âhları bu,tk Dcsan/ia dış pazaricra boşcltan AmeriKan sılah yopırrcı'annırı, ulkenın ıcınde buıunduğu «savassızliK» dıırumu ve bJ en guclu sanay kolunun kosınt &ız suren uretımıne pazar bu'na zorunlulijgu kars'Sinda gozlerını yenıden dış pczarla'a d kne'erı doğald1 Eskıden oldıklcrı sllâhları bir an once yenilerıyle degiştırme ye en ısteklı devlet ylne Osmanlı Imparatorlugu olmu$tur Arrerıkan savaş ortıklarındar ccğcd sılohlara gecış surecınn en ligııc yonu goruşumaze gore Osmanlı hjkumetının siıöh sıstemlenndekl gelışn^elerı cok vakından ve bu/Jk duyarlıkla ızlernes cır Soz gelışı Osmoniı temsılcısı Blocque Bey'ın ABD Dışışlerı Bakanı'na vazdığı 3 agustos 1S69 tonhlı mektupta (1) sozu edı'en oltı kalıbreliK yıvlı sahra topu, kama tertıbatlı tufek, ağır suvarı tufegı ve tcplu tabonca gıbı ateşlı sılâhlar son dortbeş yılın sılâh tekrolO|is ne getırdığı yenı'ıklerd'r Ole yandan, Sodrazam Ah Paşa. Bla'nue Be/e gonde'dığı 9 mart 1870 tarıhlı mektupta (2ı. ısrarlcncn sılahlarin geldı^în' bovlece 50 000 adet savaş artıgı Sonngfıelo ve Enfıeld pıyaoe tufegının yenı tufeklerle değıştı rılmesı ışlemının bıttığını duyurmaktadır Anılon tufeklerın b.r yıl once satın olındığı duşünulurse. sovoş artıklanndan cağcJ sılâMara gecışın oldukco hızlı gerceklestığı anlaşılır Bu konudo gosterdıgı onlayışa korşılık olarak, Abdulozız'm ABO Başkanı Plysses Grant'a Beyaz Saray'ın kabul salonuiu susleyecek cok degerlı bır Uşak halısı gonderdıâını de Âlı Paşa'nın aynı netjbundan oğrenı/oruZj Boylece 1870 yıhna donulmesıyle b'rlıkte, ıkı ulke arosındakı sılâh tıcoretınm buyuk voğun luk kazondığı ve ılışkının pekleştırılmesı ıcın devlet boşkonları duzeyınde «armağan trafığı» başladıgı anlaşılmaktadır. Bu arodo, Osmanlı Imporatorlugu nun savaş ortıklarından coğcıl siıâMara gecısınde onemll rol oynodıgı duşunjlen Başkoi Grant ın da. boşkanlıktan ovnl oıklan sonra. 1878 yılında. H Abdu'hamıt'ın cogrıl'Si olorak Istanbul a geldıgını de fıemen belırtehrr (3| OSMANLI DEVLETİ SAVAŞ ARTIKLAR1NDAN ÇAĞCIL SİLÂHLARA GEÇİŞİ BIR İKİ YILDA TAMAMLADI SiLAH AUMININ YOGUNLAŞMASI SONUCU. İLK OSMANLI ASKERî KURULU 1872'DE AMERiKA'YA GONDERiLDi. mtndan ılglnctlr' tKoşullarınızı bıldınrken, oiırr, bedelının. teslımden once, bır Ingılız bankas n dakı hesnbınıza yatırılmasını 18te,ınız> (6) Ordjda vavgınl'kla kuHonılan V/ınchester tjteklerı ve Osmanlı molıyesınm ocirclı durumu... Iste bu ıkı olgu bıriıkte. VVınchester Olav.nı yarctTnş ord r Konj/j kısaca ozetıeyenm. llr, Turk as<erı ku ulunun Ar'enka'ya gıtmesmaen sonro aI ,i'na başlanan VVınchesler tutekler.nın bedelı odeneneyınce, ABD hukumetıvle Osmanlı Malıyesı arosınoakı ilk surtuşmelsr başlomıştı Ikı blke arasındokı yogun sılâh tıcaretını olumsuz yonde etk 'eyen bu gelısmelerın IIK belırt sı, Osmariı hukumet n ce ısmarlan'p VVınchester ve Unon Metaliiı. Co'.ncges sırketlennce 5 rr.ıiyonluk ı'.k parfsı teslım edılen 30 mılyon tışegm parasının oaenrıemesı karşısn öo Osnron'ı mclıvesıy'e şırkett'3 rm anloşmazlığa duştuklerını belırten 2 Aralık 1882 tonh'ı ABD Eleısı mektubudur (7). Sorun nasn cozulnuş;ur'> Bır kere gucıuk cı'<aron Malıye Nezoretı oşılmtş, ABD Elçısı elıyle «Amenkan maiıarına guclu tlgı duyanı II Abdulhamıfe sorun duyurulrnuştur llın cı olarak. elcmın sozlenyle, «ılgılı şırketlere baştan yeterınce guvence verecek bır suzleşme» ımzalonmıştır. Ucüncu olorok, sozleşmenın ımzolanmosındcn hemen sonra Sadrı Umuru Malıye Esseyıt Ahmet Munır gorevden uzokloştırılmıştır Çozumun Osmonlıcası şudur: «BIR1NCİ MADDE: Mailye Nazırı Devletlu Paşa Hazretlerl Kon yo ve Kostamoni ve Sıvas vllayetlerlnın gelecek bin ikl yuz doksan ciokuz senesı agnam rusumunun.. seflrı muşorunıleyhın Derseâdette tâyln edeceğl şırket elli sekiz bin doksan yedı Ingiliz lirası on yedl şiiin uc pen&llk Londra uzerın» blrinci derecede muteber vâdeslz kom bıyal iştlrası ıcin iktlza eden meblağı Ifa ve tesllm eylemeleri zımnındo vılayatı selasel merkume valilerine derhal evamiri katlyete Ita edecektır» (aynı koynak). Cozumun Turkcesl şudur 25 Ocak 1883 torıhınde ımzalanon sozleşmenın bırıncı maddesıne gore. O^mcnlı hukumetı. Konya, Kastomonu ve Slvos illerlnın tum hayvan vergı gelirlerinl 58,097.17.03 sterlinlik borcuna karşılık gostermıştır. Izle/en yazışmalardan borcun butunuyle odendığlnı ve teslım edılmem ş 25 mılyon fıseğın de İstanbul'a yola Cı^arıldığını ogrenıyoruz. Osmonlı Imparato'luğu'na borcionnı odetmek boKimından bunun cok etkılı bır yol olduğu n j kobul etmek gerekır. Nasıl o'mosın? 1881 yılında boşka boclor Icın kuruion Duyurtu Umumıye Idaresı de aynı yontern le calışmoktaair BORCUNU ODEMEYEN OSMANLI HUKÜMETi, WiNCHESTER FiRMASIYLA ANLAŞMAZUGÂ DÜŞÜYOR. şıkiığırdan doğcn dnnet'rı gucluklerı karşısında ABD Hukumetınden. Osmanlı askeri goziemcılerının vomna Amerıkotı b«r silâh ıızmanımn denetcı olarak verılmesını istlyordu Bu ısteum olumiu korşılanorok gereklı ato KOS'in 1S73 tanh'l mett'jptur (cwn kcynak) Burodan. tufenlerden başka cephanenın de deretırrı konusundo Osmanlı hükumetınm az gorulör bır özen costerdığıni cıkarıyoruz Amerıka dan aiınan sılâhlar konusun bav Tevfık Beyın do paşa! ğo > ukselt'ldığını goru^oruz Bu gelışmelerı, ı'k Amerıkan askeri atoşesl General Alex Chombers'ın 1877 yılmda istanbul'a gelmesı ızleyecektır ABO Askeri Ataşesl General kım sonucu l/l durumdadır» (5) Bu gozlemın üstunden beş yıl gecmeden, 1682 yılındo. Ingılız askeri biriıklerı Mısır'ı işgal ettıler. EHkolu bağlı olorak bu gelişmeyı izleyen, Izlemek zorunda kalan Osmanlı hukumetı. serin'etlci özel yelpazeler konmuştu Aynca( dünyava dönen uzay gemılerı hovc ıle temas eder etmez surtunmeden dola\t bır alev cemberı ıcınde kolıyorlaroı Bu cehennemi sıca<5ın da astronotlaro ulasmaması gerekıyordu Bunun ıçm de gemının cevresıne 36 000 kat serınlettcı maaenı levTtalar konmuştu Bu soğutma sıstemı şımaı «yanıHu hastaları serın tutan r yelpazeler haLr.e getınlrnıştır 1 75X180 boyutlu ve yağmu oiuğu gıbı kıvrık olan bu yelpaze yanıklı nastanın ustunde asılı durmokta, onu, sureklı aynı kolan bır ısıda daha dogrusu sennhkte tutmaktadır • YATAK VE YANIK YARALARI Uzun sure sırt üstü ycton hastalorda yatak yaralorı belınr Vucutlanmn arka tarafları yanmış hastalar da vardır Bu gıbıierın tyıleşmesı cok zor olmaktadır Yaralar vucut ağırlığı ıle yata* çar v aflarına voptsmokta, kabuk baglayamamaktadır Uzay aroclarından bırısı, bu ışı buvuk olcude ko'aylaştırmıştır Uzayın cekımsıziığınde, astronotlarm, yedıklennl nası1 sındırdıklerını ve nasıl kullanarak onerıı halıne getırciıklennı, sonra nası) cıkardıklarını mcelemek ıcm yapdmış bır yuzer\atak sımdı yotak ve yonık yaralarını lyıleştırmede kullanılmoktaclır Bu yatak, vucut ısısmda bır suyun uzennde yuzmekted.r Hasta, kuru olan yatagın uzerınüe yotmaktod.r. Hastonın ağrlıgı normal yataklardakı gıbı bozı taraflarda yaralora dcha cok boskı yapmadon her '<ono dağ'ldıgı ıcm yoralorın lyıleşmesı cok kolaylaşmoktodır. • BEBEK 1SITICILAR. Eksm dogmuş cocukların surekll sıcak tutulmasında da uzay gemılerınden yarcrlanıimıstır Bu cocukların yataklorı uzerıne cıft katlı cam b r sand.ıc konmuştur Ikı camın orası boştur ve sıcak hava ıle doludur B j hava cocuğu ısıtmaktadır Cam sandvıc. uzay gemılerının pencerelerı ıcın yapılmıstı Pence'8 camlor.nn ıcerden veya dışordan buğu yapmamolan ıcın araaan sıcak ha^a gecınlmıştır • HASTA ŞİPŞAKÇISI Tehlıkelı durundakı hastalann tehlıkelı anıarını fılme veya fotooro* köğ'dına derhal göCi"9cek bır fotograf makınesı de yapılmışîır Renkiı cekan ve dr>.'elopmonı gerektırmeyen bu resımler sayesınde doktono', hastalcm başında boğlı kolmoktan kurtulmoktadiT. Yıne aynı grup oraclaraan o'arak. mınık bır televzyon do yapıİTiak uzeredır Hostanm ,'utocoğı bu arac, bağırsaKların mıdenın ıcını ayna gıbı qosterecek'ır • KALP DUZENLEYİCI. Bjgun bırcok kalp hasialarının vucutlarında kalp atışlarını kuvvetlendırıcı duzenle/ •"! mınık cıhazlar vardır John Hopkıns Un vers'tesı Uygulomclı Fız k Laboratuvarı. daha uzun sute caltşon cok daho rr.fıf olan ve cok daha az yer tutan bır kalp auzenle/.cı yaprn stır Uzoy aroclar na konan uzun sureh dayamklı akumulatorlerden esınlenılrnıştır bunların yapımı ıcın • UYKU OLCEN ARAÇLAR Jzay Laboratuvar nda (Skvlobde) aylorco calışnvş olan astronottarın uyku djzenlenni "yıtrol ıcn kullanıian bır arac şımdı eroın mupteialanınn tedavısınde kul.anılrnağo boşlonmıstır Elektroansefalograf ıle elektrookulografı (beyın ve goz sınyallermı kaydeden aruclar) bırleştırmış olcn bu aroclar uyku dennlığmı olcmekteriT Bunlor, şımdı de eroın muptelolannm u\ku durumlarını ınrel^n ek suretıyle eroınden vozgecebllmelerıne olonak hazırlamck'adır. Ancck bazılarına rioVunduö'imuz uzay tıbbı oraçıo.ından, gerektıkce yenıden soz edeceğız Silah alımmda kolaylık gösteren Başkan Grant'a Abdülaziz değerli bir Uşak halısı armağan etmişti n vapıldığı dır VVınchester borcuna karşılık olarak Konya, Kastamounu ve Sivas'ın 1883 yılı hayvan vergi geliri gösteriliyor ozen bu mesaida şöyle denmektedlrr Chambers 23 ekım 1877 tarıhll roporundo şoyle dıyordu cTurk ordusunun personelı ustün nıtelıktedır... Eğıtım fazla sıkı tutulmamakia bıriıkte oskerler son derece dısıplınh. yorgunluk ve yokluğa doyanıklıdır.. Sılâhlorı i'/i mtelıktedır. Pıyadeler MartınıHenry. suvan ve polısler rje Wınchester tufeklerı kullanmaktadırlar Bu sılâhlor sureklı bobenzerl durumlarla bir daria kor şılaşmomak ıcın. aynı yıl. cok sayıda Amertkan gemı yopımcısı ra başvurorak savoş gemılerl ve ozellıkle personel taşıma gemlerı satın almak ıstsdı ABD Eleısı VVollace'ın konu hokkında ayrıntı ısteyen bır gemi yap mcısına gonderdiğl 22 hazıran 18S2 tarıhlı mektubun altına düşülen su not, Osmanlı malıyesıne beslenen guvenı gostermesı boKi anlaşılmokto da bugun b'le böylesme gosterıldığı ku$kuludur. ABDÜINAHIT DdNEHi VE WIHCHUTO OLAYt ABD arçıvlormde v©r alan bir başka ılgmc belge, Osmanlı hukumetınm yenı VVas'rngton tem sı'cısı G d'Arıstarchı Beyın ABD Dışışlerı Bokanmo \ozdığı 13 İLK TURK ASKERİ KURU1U &MERIKAD& İlk Turk asKerı kurulunun Amerıkc /a Ik'ncı Dunya Savoşı sorrcsında gıttığı samlır Oysa ABD Dışısierı Bokonlıgı yaz smalan, sı'öh ticaretinin yoğunlasmasına bağlı olarak. saîış ış lemlenncJe cıkabı ecek aksaklıkla'i yerınae gıdermek, yenı gelışmelerı ızleTek ve Istanbut'a gonderılecek sılâhlorı ı yapım ve yuklenme'erm denetlemek ıcm, uc kışılik bir Osmanlı askeri kurulunun 1872'de Amerlko'ya gonderildigıni ve bu kurulun daha sonra genlşletılerek «oskerı ataşelık» durumuna gelırıldıgınl ortaya koymaktodır. Bunu dogai karşılamak gerekır Ordusunun donarımmı sureklı venıleme cabasıno gıren bır hul'umetın \ap.m ve yenılifle'i verınde denetlemek ıstemesı aogaıdır Bu genel gozlemaen sonra olaj'ların geiışmesını ad TI adım ızieyel m ABD D şışlerı Bakanna yazdığı 30 kasırı 1S72 tarıhlı mektupta Osrıonlı tems.lcısı Blacqje Bev. AmeriKan sılah şırketlerınden ısmarlOıian 200 000 pıyods lufegmm /ap mmı denetlemek ve yenı sılâh sıstenMen konusundakı denevlen yerınde ız emek ıcın uc kışılik bır Osmanlı asuerı kurulunun Amenko'ya gırışıne ızın verılmesını ıstemıştı |4) Biacque Be/ 20 hazıron 1873 tarıtlı ıkıncı mektubundo ısmarlonan tufek Aibay Tevfik Bey başkanlığıri' dakı gozlemcıler kurulu Amerıko da uzı,n yıllar kolmış, MartmıHenry'lerden başka VVInches ter ve Snyder tufenlerınln vapım ve sevkını denetlem.ştır Bu arada. ısmarlanan sılâh sayısının artmasıno bağlı o'arak goz lemcı sayısının ucten oltıya. Al GARTH i rHEA S NİM BÜYÜN'E KAPlUP BURAy Ef YARIN: MUCiT 8ERDAN PA|A VE IORPIDOSU (1) US National Archlves, Notes from the Turkısh Legotlon ın the U S to the Dopartment of State, 1867 1906. Vol. 1, Mlcrocopy T 815/V (2) a k , Mlcrocopy T 815/1. (3) O tarihli Levont Herald gazeteleri. (4J US. National Archives. Notes Irom the Turkish Legotıon ın the U S. to the Department of State. 1867 1906. Vol. 2, Microcopy T 815/2. (5) U S National Archlves. Des patches ftom U S Minislers to Turkey. 16181906, Vol 32, Mlcrocopy No 46/ 33. (6) a k , Vol 39, Microcopy No. 46/40 (7} a k, Vol. 40, Mlcrocopy No. DiŞi BOND BILİMSEL YENILIKUER VE BUIUSLAK KONUSUNDA OĞRENMEK İSTECIKI ER.N'Zl SORüLARINıZI AŞAĞIDAK1 AORESE GONDEREBILIRS1NIZ. BİLİM KÛ5ESİ CUMHURİYET GAZET6Sİ CAĞALOĞLU ISTANB'JL