Katalog

I Kl lkemlzln icinde bulunduğu koşullara an uygun bır sıınge olarak unlu blr düşünurun <ınsan ınsanın kurdudur» sözü gösterllebilir Gercekten, manav kasap bakkal üclüsü tüketıcinin, aracı üreticinin, yeğen amconın. genel secimlerde Ecevıt Demirel'in, hükümet kurmada Demirel Ecevit'in. tek boşına Erbakan hem partisinin, hem de ülkenin kurdu olmuştur. Ama, bu yazıdaki amacımız, insanlarımızın, özellikle, politikacılarımızın birbirlerinı nasıl yedlklerini gostermekten öteye, vergi slstemimiz icersinde 7 aclet verginin birbirlerinı nasıl yediklerini ortaya koyınaktır. CUMHURİYET 2 9 AGUSTOS 1977. Ü olduflu da söylenebillr ( yüzde 7 = yürde 6). OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Birbirinin Kurdu 7 Vergi Vural ARIKAN v Vtrgi Hukukçutu VERGİ SİSTEMİMİZ: Ülkemizde uygulanan vergi yasalarının tümu vergı sistemimizi oluşturur. Yersel (manaıli) Idareler tarafından olınanJar dışındaki öbur vergiler, Genel Bütce'nin en onemlı kaynağıdırlar. Resmi kesin rakamlara göre, Genel Butce gelirleri icersinde. vergı gelirleri 1973'te % 85. 1974'te % 89 ve 1975'te % 84' dür. Vergi gelirlerinin % 40 % 45'i dolaysız vergilerden; % 60 % 55'i dolaylı vergilerden sağlanmaktadır. BD dagılımın anlamı nedir? Ülke koşullarına göre olması gereken midir? Bu sorulorın yanıtını bulmayı bir boşka yazıya bırakarak, hemen şu sorunun yanıtını araştıralım: Kac vergi ceşidinden bütcenin % 84'ü soğlanmaktadır? VERGİ ÇEŞİTLERİ: Uygulanmakta olon vergi .yasalarını saptamak icin Bütce Kanunu'na bokmak yeterlidir. Böyle bir araştırmada 21 ceşit vergi olduğunu, görürüz. Bunlar: Gelır. kurumlar, işletme. emlâk. emlâk alım. gayrimenkul kıymet artış. veraset ve intikal, bina inşaat, mali denge, motorlu kara taşıtları, toşıt alım, banka ve sigorta muameleleri, nakliyat, PTT hizmetleri, spor toto, aamga, ithalat damgo, gümrük, dış seyahat harcamaları ve istihsal vergileri ile harclor ve rıhtım resmi'nden oluşmaktadırlor. verglnin nedenldir. Emlak verglsinde olduflu ğibı (1 ceşit vergı). 4) Ayrır.a, yasa koyucu bunlarla da yetınmemiştır ve taşmmoz mal yapımı halinoe bına inşaat vergisinln alınacağını önermiştir (1 ceşit vergi). Göruluvor ki, 21 ceşit vergi İcersinde taşınmaz mallardan alınan vergiler, ücte bıri aş kın bir yüzde ile, 8 ceşitten oluşmaktadır. Öte yanrlan, hızlı entlasyon, belirli yorelec de yerleşme, yoğun nüfus artışı, geri kalmışlık sureci aşılırken taşınmaz malların doğurdugu ve vergi dışı kalabilen spekülatif kazanclar; taşınmaz mal isteğini arttırmış ve bu mallar üzerindeki işlenıleri de yoğunlaştırmıştır. Konut v« ışyeri gereKsinmesı sonucu her ilimizde arsa karşılıgı inşnat işinin «bir iş kolu» olarak ortuya cıkması ve inşaat malzemelerındekı kara borsanın devamlılığı bunıın kanıtlorıdır Durum bu iken, resmi rakamlara göre, biitcelerde ceşit olarok önemine karşın taşınmaz mallarla ilgili vergilerin hic de önemli bir gelır poyıno sahip olmodığını gormekteyiz. 1975 rakamlarına göre; emlâk alım vergislnde 1.7 milyar TL, emlâk vergisinde 2 milyar TL, goyrimerıkul kıymet artış vergisinde 470 tnllyon TL, bina İnşaat vergismde 158 milyon TL. kira gelirleri uzerinden alınan gelir vergisinde 680 mılyoıı TL. olmak üzere, toplarn 5 milyar TL. tahsılât yapılmıştır. Taşınmazlora ilişkin öbür vergiler hakkında istatistık bilgi olmamaklo beraber. veraset ve Intikoi vergısindeKi tüm tahakkukun 1 milyar TL. olduğu. mali denge vergisinin de gayrimenkul kıymet artış vergisi kadar olabileceği varsayılırsa: 1975 bütcesinde 94 milyar TL. olan vergi gelirleri arasında. taşınmaz mallarla İlgili verrjilerin % 5 % 10 orasında kaldı<5ı ortaya cıkar. Oysa, 1976'nın 9 aylık bilgılerine qöre, inşaat sanayiinin (ev ve apartman Inşaatı) gayri safi millî hasılo'dan 30.9 milyar TL'lık bir pay aldıflt saptcnmıştır (1). Görulüyor ki. taşınmaz mallarla ilpili vergilerde kücümsenmeyer.ek ölcüde bir kayıp vardır. Bu kaybın başlıca nerleni, bina inşaat vergisinin «M2 esosına göre» alınmasıno karşın, ötekl 7 tip verginin «bevan esasına göre» alınması ve 7 verginin birbirim yemesidlr. Bu 7 kurdun birbirlnl nasıl etkilediğinl örnekle saptayalım. Gözlemlere göra, Istanbul, Ankara ve Izmir gibi büyüK llierde, toşınmaz mal aiımsatımında beyan oiunan değer «I» Ise, gercek satış degeri «3» tür. Örneğin. Bebek'te 7,5 milyon TL' sına alıcı bulan bir dalrenln tapudakl işlem cleğerı 2,5> milyon T L , Büyük Ada'da 3,5 milyon TL'sına satılan evin resmi işlem değeri 1 milyon TL'dır, Tapu idaresinde 1 milyon TL üze rinden yapılan bir işlemden alınan vergi tutarı 130 bin TL'dır. (% 7 alıcı, % 6 satıcı öder). Oysa, aercek değer üzerin.den satış yapıl saydı. Devlet bu islemrien 130 bın TL yerine 390 bin TL vergi tahsil odebilecek; ayrıcu. emlâk v«rgı« mcieki kayıp ilfc geür vergisindekı matrah kaybı da (^atış çjslır vergisme tabi ise! olmayacal'tır. Örneğin Istanbul ıcin genışlntelim: Istanbul'da 1975'te 603 milyon TL emlâk alım vergisi tahsil edilmıştir. Oysu. 1/3 varsayırrunda tahsil edilebilecek emlâk alım vergisi 1.8 milyar TL, bunun gayrimenkul Kiymeî artış vergisi ile mali denge vergisin» yansıması do 1.6 milyar TL'dır. Örneğı ülke copında genişle lirsek, fiilen tahsil edilen 1 7 milyar TL'lık eml(ik alım vergisi 5.1 milyar TL'sınc ulaşacak, acıyrimenkul kıymet artıs vergisi ile mali den ge vergisine katkısı ıse 4 5 milyar olacaktır. ÖBur vergilerdeki kaybı bır yana bıraktığımız halöe dahi, bu fark, büyük orlünlerle (aumrük muaüyeti. yotırını ındırırr.ı. faızsiz kredi vb) o zendirilen kurumların odedıklen vergıyı aşkmdır. Konımızca, yasolanmız ılk kez alıcı ve satı cıyo «vergiden kacınma»da tırsat eşıtliğı vermiştir 2| Düşuk beyan, coğu kez ekonomık ve sosyal zorlamalar sonunda ortaya tıkar. Gfilır vergisi yuküınlusu olarak inşaat yapıp satan bir getcek kışının, malzemelerin coğunu karaborsadan salııı nlınası halinde, alıcıyı «duşük bedelle» satış gostermeye ınandırmak icin yaptıgı caba ile. ekonotnık gucu zayıf olanlarm, edınebıldıkleri tek konul icm yuzde 7 oranındn agır emlak alım vergisıni odenıekten kurtulmak icin satıcıya yaptıkları zorlamalar, bunun örnekleridirler 3) Gerceklır kl, servet beyannamelerinde görünmeyerı lonlar vurdır. Bu fonlar ikı turlu oluşur; Ya, gercekterı var oldukları halde ilk beyanda gösterllmemışlerdlr; ya da faalıyet suresinde vergı dışında bırakılan gelırlerden doğtnuşlardır. «Düşuk beyan» işte bu tonların resmi bir blcimda ortayo Cıkabilmesıne hizmnt etınektedir. Düşük beaelle srılın alınmış gosterılen taşınmaz ınal. belirli bır sure sonunda (emlak vergisine göre) gercek değenyle gösterılerek lonlar erıtılmektedir. Sanıyorıız kı, büyük kentlerde laşınmüi: mal (lyatlarınm artımında bu durum önemli bır etkendir. Haftanın Özeti BÜNALMAK... IÇTE uzell, lyiyl, umudu slıngeleyen bir haftayı özetleyebllmek.. Aydınlık bir gelccegln habcıcısı olarak gecen bir yedi gunu, bu sutunda kısa kısa anlatabllınek... Yaşayagsldlğlmiz ortamda bunu, bir kerecik olsun yapabllmek ne denli olası, söyleyobilir misiniz? Yoksa yanılıyor muyuz?. Örneğin, İklnci MC'nin llderl Demirel bu kanıda olanlardan blri. Her zamanki kaygısızlığı icinde, «Kapkara toblolar çiziliyor, memleketln battığı ilân ediliyor. Bu felaket tellallığını yapanlar, bu işi bugun yapıyor değlller, coktan beri yapıyorlar» diyebildi geçtiglmlz hofta yine. G MİLLET MENFAATiNE ZAM! Oysa, hafta boyunca basına yansıyan haberlor hic de Demlrel'i destekler nitelikte deglldl. Tum yurdu saran oc man yangınları.. Elektriksizlik . Soygunlar.. Silâhlı soyguncuların oldurdugu bir polis.. Kan davası sonucu kurşuna dizilerek oldurulen dokuz yurttaş.. Erbakon'ın deyişiyle «millet menfaatisne yapılması planlanan yeni yeni zamlar.. Bir yazarın, Tektaş Ağaoğlu'nuıı, örnek almaya cabaladıgımız Batı deınokrasilerinde . artık olmayan bir suçtan, fiklr sucundan, hukum giyerek cezaevine konulabilmesl... Önlemler Yukardaki. rakamlar, konunun önemini, önemlı olduğu kadar do ivediyle üzerinde dıırulmaga deger nıtelikte oldugunu göstermektedır. 11 Golırılecek onlemlerde amaç, .yeterınce gercek değen yakaıayaDilmek olmalıdır. Bu nedenle. önce cıkar bırlıgi ortadan kaldırılmalujır. Sosyal nıtelıkteki konutlar icin % 1 gibi duşuk bir oranın uygulanması bu amaca uygun duşer. 2) Beyuıı ıikesı esas alınmakla birlikle, «beyaıı edılecek clegenn» rtuşuk olmayacağı degerler, iller ve ılcelere gore saptanmalıdır. Örneğin. emlnk vergisi uygulumasında her turlü bınanın maliyet bedellerı Maliye Bakanlıgı'nca 122.1977 günlu Resmi Gazete'de yayınlanmıştır. Bu liste ıl ve ılcelere gore farklılaştırılabilır. öte yandan. Danıştoy, «ınşaot işlerinde % 20 kâr edıldigırıu b/snımsemiştir. Şu halde. inşaat yapıp satanlor en az «ınaliyet kâr» dan sorumlıı tutulabilirler Bu yöntem vergi sıstemirnize de aykırı değildir. Gelır ve kurumlar vergisindeki nortolama kâr haddı» ve ziraı kazanclardaki «asgari vergı» bunun benzerlerıdır. 3) Servet beyannamesi yerine ıgenel bir ser vet vergisi» etkin olabilir. Boylece. servet beyannamesınin «eşitlik» ilkesine aykırı sonucu da ortadan kalkmış olur. SONUÇ: Onlemleri sıralayarak çoğaltmak yerine, Maliye Bakanlığı yetkililerine Osmanlı imparatorluğu'nun ülkeye kattığı ülkelerde yaptığı ilk işin kadastro taalıyetleri oldugunu hatırlatmok istıyoruz. Bu, taşınmaz mollarla mali düzen arasındaki ilişki gereğl yapılmıştır. 1) Maliye Dsrgl, Savı 27, S. 1, 18. SU KUYRUGU... Et, ekmek, pirinc, plde kuyruklarına eklenen su kuyrukları... Örneğin İstanbul'un göbeğinde bir Kartaltepe Semti. Dort beş aydır suları akmıyor. Günde blr kez gelen arazozun arkasında plastlk bldonları, kap kacaklarıyla sabahın erken saatlerinde rlizilen Kartaltepnlilar... İşte yino İsianbul'un gobeginde 800 hanelik Bagcılar mahallesl. Suları akmadıgından tek bir kuyunun başına uşuşerek su kavgası veren mahallelı... Taşınmaz Mal Vergileri Yukardaki 21 ceşit vergi incelendiğinde, taşınmaz mallar uzerinden alınan vergilerin, verpilerimiz arasında önemli bir yer tuttuğu görülür. Taşınmazlardan alınan vergilerde. vergi alacağını doğuran oloyda hukuksal durumlar değışiktir: 1) Vergi, bazen, taşınmazın üzerinde ivazlı (bedelli) ya da ivazsız (bedelsiz) bir bicimde yapılan hukuksal tasarruflar nedeniyle alınır. Emlak alım vergisi, mali denge vorgisi, gayrimenkul kıymet artış vergisi, harclar, veraset ve İntikal vergisi hunun örnekleridirler (5 ceşit vergi). 2) Taşınmaz mal gelirleri dolayısıyle de vergi alınır. Kira gelirleri uzerinden alınan gelır kurumlar vergisi ile. taşınmazların belirli bır süre icersinde satılmasından doğan gelirlerin vergilendirllmesinde olduğu gibi (1 ceşit ver3) Bazen, taşınmaz malo mâlik olmak da Düşük Beyanın Nedeni Konunun cözümü icin düşuk beyanın nedenlerinı saptamak gerekecektlr. Bu nedenlfir kısaca şöyle sıralanabilir: 1) Taşınmaz mal alım satımında fdüşük beyantda alıcı ve satıcının karşılıklı cıkarları vardır. Nasıl olmasın ki? Alıcı y0zd« I oranında eınlak alım vergisi, satıcı da yüzde 6 oranındo leminat ve mali denge vergisi yukumlusudur. Insanlonn tabıatında «vergıden kacınma» var olduguna göre, düşuk beyanı doğal kabul etmek gerekir öte yandan, buradaki cıkarların birbirıne eşit KOLERA OLMASA BİLE... Bunaltıcı sıcaklarla gelen susuzluk ortamında bulaşıcı hastalıkların yaygınlaşmasından daha dogal ne olabillrdl ki?.. Nilekim goctiginıiz hafta boyunca yurdumuzun yoksul yörelerlnden gelen ölum haberleri biıbirinl izledl. Ankara Belediye Başkanı Vedat Dalokay'a gore yalnızca başkentte 25 günde 61 cocuk ölmüştü, Yalnızca bu blle, öykundugumuz Batı demokrasilerinin gecerli olduğu bir ulkede bir siyasal iktidarı cekilmeye zorlayabillrdl... TESELLi EULANLAR... Ama, tam bir vurdumduymazlık lclndekl resmi klşller, «Kolera degil, bagırsak enfeksiyonu» diyerek, ne yazık ki, teselli bulablliyorlardı. Öte yandan istanbul'un gobeglndoki pirinc kuyruklarının kentin güzelliğinl bozdugu, bu yüzden satışların »kenar mahalleler»e kaydırılmasını isteyebilecek kadar aymazlık içindeki MC yanlısı kalemler do; Turk turizmini, ihracatını «baltalayacagı» gerekceslyle bu olguları gizleme cabasındaydılar. Bir baskelbol skandalını ortaya cıkaranlara, «başarının duşmanları» diye saldırabilen; dövlz darbogazının tum boyutlarıyla sergllonmeslni, «Devletln icerden dışarıya jurnallonmesi» olarak niteleyebilen «baglı» kalemler acısından bu tavır, hic de şaşırtıcı sayılmamalı... ( Bir 30 Ağustos Daha OKTAY AKBAL |. Y Evet Hayır TARTISMA ULAŞIM SORUNUNA ÇÖZÜM ÖNERİSÎ Dünyanın Vıicbir' ülkesi, mevcut insan gücünü biztmki kadar isral etmomektedir. Üzerınde durmak isledlğim konu, devletimızi yöneten asker, sivil her yurtseveri ilgılendlnr. Ağustos ayının ilk beş günlük tratık kazası bilancosu: 148 ölü, bir o kadar sakat ve iki misli kadar da yn ralı yurttaşınıızdır. Beşinci gunü izmit istanbul ara6indaki zıncirleme bir kaza sonucu yol 7 saat. evet yedi saat trofiğe kapanmış, icişleri Bakanı dahi gorevine gidememiş, iproş Rafinerisinde gecelemek zorundd kalmıştır. Gercek, hıc de trafik yetkililennin acıkladıklan gibi değildir. «Kücük Amerika» olmak İcin yola cıkıp ekonomik varlığımızı cökme noktasına getıren, fakir Türkiyemizi başdöndürücü bir hızla tüketim ekonomlsinin girdobına sürükleyenlerin: bu olü, sakat ve yaralı rakamları karşısında acaba yurekleri hic sızlamıyor mu? Halen Avrupa'nın buyük kentlerinde mevcut olan o guzelim tramvoyları söktürüp geleceği hıc düşünmeden. cadde ve sokaklarımızı; motoru, lastıgi, yedek parcası ve akaryakıtı dışardan gelen sözüm o n a yerli ve yabancı arabalarla doldurtanKTr, bu memlekete yaptıkları kötülüğün azametini hâlâ anlıyamadılar mı? Mustafa Kemal zamanından, belleölmizde kalan şu dlzeyi hatırlddıkca kendl VOğıylo kav rulan bağımsız genc Türkiye Cumhurıyetının; bugün bilincli olarak hangi noklaya getirıldığını ıbretle ve icımiz kan aglayarak seyrediyoruz: (DEMİR AĞLARLA ÖRDÜK ANAYURDU DÖRT BAŞTAN) Bu dizeyi okul sıralarındo ÖĞÜNEREK, GÜVENEREK haykırırdık. Kım, nıcm bu memiekin demiryolu ınşaatını karayolu taşımacılığına cevirtti? Neden büyük kentlerimizde. enerjisi bu yurtta uretılen, tramvgylar yok? Beşon firma zengin olsun buna karşı zamanlarımız israf edilsin: yılda bınlerce ınsanımız olsiin diye mi? Elimizi başımızo koyup duşunelim. ABD ile Rusya arasında GİZLİ BİR SALDIRMAZLIK PAKTI olduğu artık anlaşılmıştır. Ama, sanki yokmuş gibi, aralarında gergınlik havası varmış gibi. mazlum ülkeleri bırbirlerine kıştırtarnk yöresel harpler cıkartmakta ve mılyonlarr.a dolnrlık modası gecmiş süâhları yine mazlum ülkelere satmaktadırlor Bunda tek gaye. kendi halklarının mutluluğudur. Bu gercekleri bilmemizde hizim İcin yarar vardır. Zararm neresınden dönersek kârdır. Trafik kazaları milli bir afet halıni almıştır. Ü/erinden eşya kamyonlarının gıttıgi tek şerit yollçr ölüm şacmaktadırlar. ic turizm artmıştır. Karayolu taşımacılığını sadece gidtş ve yatnızca~ geliş olrrrak üzere iki şerit uzerinden yapmadığımız sürece, bir gün en sevdiklerimizin arkasından göz yaşı dökmemiz mukadderdlr. Eğer biz devlet olarak. 1950' lerde: (Demiryolu yapımını dur cluracağız. Tramvayları kaldıra cağız. Ana maddelerı SİZ'e bağ lı karayolu taşımacılığına hız verecegız. Ama tüm yollorımızı cift şerit uzerinden SİZ yapacaksınız) deseydik. sonuc olarak kısa bır süre sonra kendisl kârlı pıkacağını hesap edeceği icin, ABD tüm yollarımızı. en ücra köylerimize kadar bedava yapmayı kabul ederdi. Bunu Jeklif etmek icin. yakın geleceği goren, akıllı bir ekonomist olmoya gerek yoktu. İktisatcı oldugunu sandığımız sayın C. Bayar'ın (Kücuk Amerika) olmak tutkusu: (Demir ağlarla örülen bir Anadolu'dan) şehirleri otomobiller le dolu. zaman kavramını yıtirmiş, kentlerı tek gidişgelış yoluyla örülmüs, ölü ve yaralılarla dolu mazlum, calışamaz blr ülke hallne getlrdl bizl. Hemen kabul edelim kl, bugün Karayolları Teşkilai.,, n gucü, İzmır'yahut Edıme'db. Kars'a kadar uzanan tek şerit halinrieki yolun yanına yine 10 metre genişliğinde bir ıkincı gelişgidlş yolu yapmaya müsaıt değildir. Ben şuna Turk Ordusu inanıyorum ki, el atmadan bu yollar yapılamaz. Allı aylık «ıkı blr tallm ve terbiyeden gecen eratın muayyen bir kısmı, yol yapmok gibi kutsol bır işle görevlendirilmelldir. 50 metre genışliğindekl Alman Otobahn'larını Alman askerleri yapmışlardır. Yanlış arflaşılmasın diye Rusya'dan. Bulgoriston'dan, Yugoslavya'dan örnekler vermiyorum. Her yıl üniversitelere, 450 bin civorında genc mürocaat etmektedir. Lıse son sınıf gencleri ve halen okuyan üniversiteli genclerle bu sayı hemen hemen bir milyona yoklaşır. Gerek okulda ve gerekse camilerde bu işin fazileti anlatılamaz mı? KomandoAkıncı kamplarında, genclere ne öğretılir, neler aşılonır? Milli Savunma Bokarılıgının, Genclık ve Spor Bakanlığı ile yakın ilgisi, yaşları 20 cıvarında olan genclerin eline kazma kürek veremez mi? Neden olmasın, bu yurt bizim degıl mi? Ölenler ve sakatlanonlar bizim ınsanlarımız değil mi? Turkiye'mizde, bir saniyede inen ve kalkan birbucuk mllyon kazmo ve kürek neler yapmaya muktedir değildir? işte asıl o zaman «bir milli 'elaket hallM almış bulunan * *tfik kazalarının önlenmesl icin ı~'*n>k ve idari tedbırler» nlınmış oı^"*nk kimse en sevdıklerinin aı^THİan aözvaşı dökmeyecektır. Mehmet HAFIZAGAOGLü İstasyon Cad. BURDUR CHP YAPMALI?.. arın Otuz Ağustos. Blf'döhum y«rl... Türk 'ulüsurıüH VaifliSfrıın an... 30 Ağustos 1922 gunü Mustafa Ksmal Paşa komutasındaki Türk ordusu emperyalist guçlerın aracı, saldırgan Yunan ordusunu Anadolu'nun bağrında bozguna uğrattı. Ege'nin, İzmlr'in yolu acılmıştı. Blr kac gün sürdu bu korkunç akı». Anadolu duşmanlardan temizlenlverdl blr kac gunde. Emperyalist gucler ezememlşlardl, yok edememişlerdl, tarihten silememişlerdl Türk davletinl... Mustafa Kemal'ln İzmir'e girdlkten sonra gazetecilere soyltdigi su soz anlamlıydı. «Gercek savas bundan sonra başlıyor.» Gercek savaş, ulusun klşlllğlni bulma, uygarlaşına, cağına yakışma. yetişme, onu asma savaşıydı. Kendi içindeki düsmanları yenme, ortadan kaldırnıo savaşıydı. Dış dıişmanlar belllydller, silahlıydılar, acımasızdılar, onlarla savaşmak kolaydı bir bakıma... Ama lc düşmanlar sinsi, hain, her kalıba, her renge bürunen niteliklere sahlptller. Üstelik savaş alonında yenilen emperyallst guçler bu kez İC düşmanların kılıgına, klşillglne bürünerek yenidtn çıkıyorlardı ortaya... Atatürk 1922'dn şöyl* dlyordu: 'Turkiye'nin hâlâ acık ya da kapalı olarak çılgınca saldırılara hedef olmatının nedeni, bütuıı mazlum milletlere kurtuluş yolunu göstermlş olmasıdır.» Kendinl, k«ndi «liyla kurtarmanm; emperyalist, saldırgan gücltr ne denli üstün, »zlci olıırlarsa olsunlar onları yenmenin. onları kovmanın, onların etklsinden kurtulmonın mumkun oldugunu ispat etmlşti Turkiye... Blrbirl ardına başlayacaktı halk ayaktanmaları, somürgenlerin baskısından, yönetlminüen kurtuima basKcldırıları... 30 Ağustos blr askerlik yengislydl. Ama yalnızca bu. değlldi. 30 Ağustos bir ulusun kalkınma, kendinl toparlama, lc ve dış düşınanlarını bozguna uğıatma, gerlclllk, llkellik zincirlrrini kırma engellydi dc... 1920de Mustafa Kemal şöylo demişti: «Turkiye Buyük Millet Meclisi Hükümetl milletin yaşom ve bağımsızhğıno suikost eden emperyalist ve kapitalîst düşmanların saldırılarına karsı savunma ve dış duşmanlarla işbirliği yapıp milletl aldatmaya ve bozmaya calışan ic hainlârın cezalandırılınası İcin Ordu'yu guclendirmeyı ve onu milli bağımsızlıgın dayanağı bilmeyi ödev sayar.» 30 Ağustos 1922'ya dek Mustafa Kemal ve bir avuç Inonçlı devrimci arkadaşı, bir bayrak actılar Ankara'da... Emperyalizm, kapitalizm, lc ve dıs duşnıanlar, bilgislzlikten, akılsızlıktan o düşmanlara orac olan gaflller, ulusumuzu batırma cabasına girişen iç hainler, yurt icinde ll«rloyen duşnıan orduları bir yanclaydı; halkımıza, halkın gucüne Inanon yurtseverler bir yanda... Ulusal bagımsızlığın tek dayonagı, Turk askerleri, Turk ordusuydu. Daha dogrusu Mustafa Kemal yeni bir ordu kurınuş, örgutlemisti, ulusal bağımsızlığımızın bskcisi, komyucusu, dayanağı bir büyük güctu bu... Onc» duşmanları yurttan sokup atacak, sonra da Turklye'yl yenl blr aniayışla kurup yuceltecek tek güctii bu ordu... Elli beş yıl gectl aradan... Bııgun de ic ve dış düşmanlar, emperyalist ve kapitalist guçlerle, onlarla Isblrllgl yapan halnlerle savaşıyoruz. Coğu zaman gizll yapılıyor bu savaş. kiml zaman acık... Ulusal bağımsızlığımızın simgesi, dayanağı Turk ordusu «III be» yıldan b.tri karşıtaştığı tum güclüklerl yenınnvl bilmlştlr. Ataturk'un ordusudur bu. Ataturk devrlmlnin, ilkelerinin sürdurucüsü, koruyucusu... Zaman zaman «mllleti aldatmaya v« bozmaya çalışan» bir takım gaflller gözlerimizl boyuyorlar. yalan yanlış düşlerle hnpimizi aldatmaya, yonumuzü, yolumuzu daöiştlrmay* kalkışıyoriar. Amo emperyoiizme, kopltallzme. bu güclerın aract dış ve is dusmanlaro karşı savaş vertn. lıep d * ver«cek olon ordumuz, oskerımiz 30 AğustOK ruhunu, Atatürk devrlmlnın bayrağmı dimdlk tuluyor ellnde .. Yartn Otuz Ağu3tos... Bir Otu? Ağustos daha yaşıyoruz. Türlü umutsuzluklar, acılar. sıkıntılar lclndeyiz y«nlden... Emperyalizm. kapltalizm. mllletl aldatmayo kolkısan lc ve dış hainler hortlamış, bir kez daha. karşımıza dlkllmlşllr. 30 Ağusto« bayramını işte böyle blr ruh hali iclnd* kutluyor,' «III beş yıl öncenin qazil«rinl. şthltUrlni anıyoruz. Atotürk'ün 1922'de, Yunan ı denlze döktükUn en büyük yengiyl kazandıktan sonra söylcdlğl sözltrin aniamını daha derinden duyuyoruz: «Gerc»k savasımız bundan sonra ba»lıyor.» MC'nin kitlelere getirmekte olduğu yıkımın büyüklüğü ortada. insanların bu yıkımın temelindekl nedenleri araştırmaya, anlamaya en yatkın oldukları bir ortamın yoşandığı da acık. işte bu acıdan, ana muhalefet partisl CHP'ye yöneltllen kimi eleştirilere de tanık olundu gecen hafta. Sus kunluktan sıyrılıp orgutsel bir eylem bütünluğu icinde harekete gecmesl yolunda önerilere rastlandı. Ancak bu konuda bellrleylcl olabilecek etkenlerden blri de hafta sonunda su yüzüne cıkti: İstanbul, Ankara ve izmir icin CHP belediye başkan adayları klmler olacaktı? Bu konuda getlrllecek cözümün niteliği. CHP'nin dışa dönük muhalefet savaşımını şu ya da bu blcimde etklleyebilecekti... KiMiN İÇİN iSTiKRAİİ?.. Bu arada blr basın toplantısı düzenleyen CHP llderl Ecevit'in, MC'nin zamlo dolu «istikrar paketi»ne İlişkin teşhisl yerinde sayılmalıydı: « Sözde İstikrar tedbirlerlyle varlıklılar ve kolay kazanc sağlayanlar kayırılirken. halk ezillyor.» Demirel hükumetinln aşamalı olarak uygulamayı öngordugu «İstikrar onlemleri» konusunda iş cevrelerinde esen havanın, genelllkle, olumlu olduğu dikkati ceklyor. Kimi iş çevrelerlno gore, başlangıc iyi yapılmıştı, ancak sonu da getlrllmellydl. YARIN 30 AĞUSTOS... Yarın 30 ağustos. Kara Kuvvetierl Komutanlığı duğümunun yarın cözüleceği genel blr kanı. Cumhurbaşkonı Korutürk'ün, olağanüstü blr gellşme olmazsa, Ücüncü Ordu Komutam Orgeneral All Fethi Esener'ln KKK olmasını öngören Demirel kararnamcsini yarın da onaylamayacağı bellrtillyor. O takdirde, üc ordu komutanının da emekllye ayrılmaları ve Dortluncu Ordu Komutam Orgeneral Kenan Evren'ln venl blr kararnameyle Kara Kuvve.tlerl Komutanlığıno getirilmesl oeklenlyor. Ancak kiml siyasal gözlemcilere göre, bu noktada da yenl bir sorun cıkablllr. Sorunun kaynağını da, Orgsneral Evren'tn bu göreve «osaleten» mi. yoksa «vekaleten» mi atanacagı olusturablllr.... DISTA ÇİN'DE NE OLUYOR? Çin Komünlst Partlslnin (ÇKP) 11. Kongresl'nde Başkan Mao'nun ölümünden bu yana Cln yönotlmlnde meydana gelen değişimler bir bakıma yasallaşmış oldu. CKP Politbürosu İle Merkez Komlteslnde iktisatcılar ile askerlerin sayısı belirgin bicimde artarken. «radikal kanadmn temsilcileri tümüyle tasfiyeye ıığradı. Kongre sonu yayınlanan bildiride. Başkan Mao'nun başlattıg< Kültür Devriml nin artık sona erdigi vurgulandı. Yenl dönemde, ekonomik, blllmsel, teknlk ve askorl alanlarda gellşmeye onem verlleceği ve hedefin «guclü blr sanoyl devletl» olduğu belirtildl. Batılı gozlomcıierc göre. CKP'nln yenl cizgisinde «ekonomik kalkınma» ve «sanaylleşme» daha büyük ağırlık taşyoı.. KELKİT İLİ Kentleşme sorunu yurdumuzda her gecen gün agırhgını arttırorak sürdürmektodır. Ceşitli Bakanlıklar, kamu kuruluşları ve Özel kurumlar sorunu yakından izlemekte ve örgütlenme calışmalarını günurı koşullarına göre oyarlomaktadırlar. Özellikle kamu kesiminde veya ozel kesimde calışan bankalar, ekonomik kuruluşlar, şirkitler örnek bir örgütlenme cabası ic«risindedirler. Turkiye'nin mülki yönetim birimleri başka söyleniş bicımi ile il, ılce ve bucak sınırları ceşıtlı dönemlerde ygünün koşullarına göre yeniden duzenlenmiş ve en son köklu değışıklikler 1950CO arasında gercekleştiriimlştir. Bu yazımızda belirtmek istediğimiz yurclu muzun ekonomik ve toplumsal yönden en geri kalmış yörelerınden birind«kl örgütlenm» so runudur. Kelkit yoresl; adını toşıyan ırmağın cıktığı Gumüşhane Ili ne bağlı Kelkit llcesinden bu ırmağın akış yönünde Reşodıye llcesine kadar uzanan bir alanı kapsor. Bu bölge lcerisınde başta Şeblnkorahlsar ol mak üzere Alucra, Suşehrı, Koyulhisar ilceleri bulunur. Coğrafi acıdan bir butunluk gösteren bu llcelerde halkııı yaşarıtısı gorenek ve gelenekler birbirine cok benzer. Aslıtıda bu yöre Doğu Anadolu. Karadeniz ve ic Anadolu bolgeleri arasında bir geciş alanıdır. Söz konıısu ilceler bağlı oldukları il kentlerine cok uzaktır. Koyulhisar Sivas arasındaki uzaklık lcerisinde Karadeniz sahilinde 9 ilce ve iki II merkezl yer almaktadır. Yaz aylarında illerle olan baglontı guc koşullar lcerisinde yapılmaktadır. Özellikle Alucra Şebinkarahisar ilcelennı Giresun ve Sivas illerine bağloyan yollar Ege bölgesindeki köy yollarından cok daha düşük niteliktedir. Yazın bir olobüs ve kamyonun iki üc defa geri öne gelmesi ile alınan keskin dönemecler kışın kaıla örtülü gecit vermez durumdadır. Alucra ve Şebinkarahısar'dan il merkezi Glresun'a gidebilmesi İcin kışın sert gec tıği dönemlerde Sivas, Tokat. Amasya, Samsun, Ordu illerin den gecmek zorunluğu doğar. Ulaşımın cok güc sağlandığı bu yörede yangın, deprem gibi afetlerde halkın korşılaştığı durum yürekler aeısıdır. ö r ııegin 1962 yılı bahannda Şebinkarahisar ılcesındekı carşının tumu yanmış ve bağlı olduğu ilden yangın sondurme aracları gönderılememiştir. Sı vas ili söndürme aracları Ise bütün carşının tamamen yanmasından sonra, altı saat suren bır yol sonunda Şebinkarahisar'a ulaşabılmiştir. Devlet hızmetlerinden en az payını almış olan bu yörede yol sorununun dışında önemli daha nıce cozumlenmesi gereken guclukler bulunmaktadır. Bu durumda yerli halk büyük ölcüde göce zorlanmakta köyunde kentinde onurlu bir uretlcl olan halkımız buyük kentlerde veya dış ülkelerde cok güc koşullarda gecimınl sağlamak zorundo kalmaktodırlar. Halkımız icin bir başka gecim kaynağı da kamu kesımdır. Bu yöre sorunlarına bir cözüm bulmak amacı ile bölgede yeniden bir II kurulmosı zo runludur. Yeniden cünkü (1934 yılıno kadar Şebinkarohisar il. ulusal ozan Mehmet Emin Yur riakul ria bu llin milletvekilı idı). Bolge coğrafya nıtelikleri İle bir bütünlük göstermek tedir. il merkezlerine cok uzak durumdo bulunan yore ilceleri devlet yaıdımlarındarı payları na düşenı alamaniakta kendi olanak ve guclerı ile de yurdun başka bolgelennde gercekleştlrilen kalkınma hızının cok gerisinde kalmaktadırlar. Ulaşım guclüklerı nedeni ile malırı yerinde degerlendirilme si yapılamamaktadır. Bu önerimize karşı olarak Turkiye'de ıl sayısının cok olduğu, il kuruluşu ile okonomık. sosyal nıtelıkteki sorunlarına köklü bir cozum getirılemiyeceği söylenebilir. Ancak hemen belırtmekte yarar umuyorum ki kamu yonetımi bakımından temel kurallarını ornek aldığımız Fransa, Türkiye yüzölcümünün ücte ikisine eahlp olup toprakları üzerinde 96 il bulunmaktadır. Ayrıca bu gün icin Kelkit yöresinin sosyal ve ekonomik yönden icinde bulunduğu sorunlam kesın bir cözüm bulmak omocı ile Şebinkarahisar, Suşehrı. Koyulhisar ve Alucra Mcelerint kapsayan blr il kuruluşuna bu yük ölcüde gereksinme vardır. Güngör ERDOGAN Selcuk Kaymakamı JAPONYA NE YAPIYOR? Güneydoğu Asya'dakl siyasal dengelerln glderek değişeceğine İlişkin yeni ipuclnn dlkkatl cckiyor. Batılı gözlemcilere göre, Güneydoğu Asya'da ABD'nln yaratmaya başladığı siyasal boşlııgu, VVashıngton un rıznsıyla, Japonya doldurmaya başlayacak. Nitekim gectiğlmiz hafta Güneydoğu Asya ülkelerinl kapsayan bir gezl sırnsında Japonya Başbakanı Takeo Fukuda, sürekli olarak «yenl Güneydoğu Asya bılıncinnden söz etti. Ayrıca da Tokyo'nun bölgede «yeni slyosal sorumlııluklar» yüklenmeye hazır oldugunu da vurgulamaktan geri kalmadı... • • • • • • • » • • • • » » • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • » • • » • » Cebinizdeki Paraya Net % 24 ', Vergisi kesilmlş kâr sağlanır. • J • • • • • » • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • (Cumhuriyet: 803C) ADiL ARASLI 44 44 06 •