Katalog

DCRT CUMHURİYÎT 31 HMMl!! 1977 ŞARKISIZ DÜNYALARIN ORKİNOSLARI Ayhan HÜNALP 25 Bır bıyıldı geliyor, «Agabey, öyle güze! zirveierderı resim aldırn < orısekız, ;.ırmıdort kartpostalların tanesi on iıra Her u pozdan IKI taneden az yapars<.m Kurtarmaz» dıjor Bır emeklı, •Kıuguncuk, Kuzguncuk olalı bovle cenaze merasımı vapılmamıştır, çok guzel oldu. dıyor. Tabutun altında, Muse ısınden, Rumuna kadar bır yıgın adarn «Ben de utayım» deyp duruycr. Boynu aukulj salmış bır oas'on ıle ıçı bos oır fıle, portnıantooa sa'lanıp duruvoı Sıvah paltosu ekoselı atkısı ne oldu acaba 1 Agızlıklar, eldıvenler, cep saatı vaprakları kopmuş dlbumler. Annem «aglaıra oglum» aı\.or. Oysa ke.ıdı gurulgurül aglavıp aurujor Karım mevdarüarda yok benden kaçıyor ı\asıl kahroldugumu en ı.ı bılen hajat aıkadasım, benımle gozgoze gelmesten kaçnor Olum bır kâbus bır su bas^ını, o;r rekton.c ola;, bır kra^er kavması gıbı heoımızın us'une çokmüs Yemenısının uçlarını vı<en armen kararmış gozlerı ıle >Hıç olmazsa bunun vurutiugunu gorsevdı > dıyor Emeklejen oğlum her şe\ der. habcrsi' Ku>e: ehmcen dusujor. Bır manga jandarma er: seiam durujor Hocanın sesı, duası, «Amın.ier arasında D e n j Yaraavı Faruk Erus koluma <nrrrus .Bak» drjor «Ben de Istıklâl Savasmdan sonra asılan Kasap Osmar/m ogluyum. Susujor. Sonra e,ı ıle Karadenız'e açılan bır denızaltırnın gos'en.or Gammazlıklar. hase* ve kıskançlı.darla Ma'ırk'e jumal edılereK bır hıç ıçın ıdam edılen gerçek < a'onper er Mıralav Kasap CNman a <\jr ıçmde vat> dıvorum GUvertede bır araç beyazlar ıçındekı asser Nısan gjne<=ıre el sa^vjor Yahlara bsajorlar valı'ar da on'ara bakıvor Rıhtımlardan mavolu, btkınıl: <ızlar el sal i'or \z o'ede bır denızaltıeırm nTezarı \ar Kuflenıp oaslanm"5 parmaklıklarma b r denızaltı suluei ı<;ler.mış Sa:t Faık'm «Kamenal' Mezar. hıkfvesın1 haırlıvouım Sonra babarnın gokTU7une dıle^çe seklınde kaı oo niuş bır sıuıîa dort »jn once yazdırdığı, noktasından virgülune kadar değıstırmedıg'm bır notu gelıvor aklrıa «Yetmış uç vaiında bır vazifedarım Artık tahammuhım kEİTi?d', Kanur. da oenı affettı Vazıfeiıe bu ttadar baâlılığım \e'ışır Benı ar*ık affedınız Turk Ordus n a menstıp =ı!âhlı kuv*.etlerden Hloav Nuret^r HunalpDınKillenre kadır sulara gon ı'muştu Denizın kenarında, unufulmuşcasır.a olmıştı Bovnunun bukuklüiunden nsanlara kırsınlığuıa kadar ner^e/ı gorjnayordu EUe tutu! ırcasna belırıı çızgıler ara^mda vplnızlıgını hav'oır ordu Lodos rtızKarları ıle hırıldajan bır denız. kıyı şend'tv aşıp, tahtalarra çunıtuncpve kadar doğmjş, bal n d u p ı yeraeln çukur, ruzlu sujla dolu\ermıstı Terked lm s br aemiM kara\a vurmuş bır esk' sefmejı a.ıdınyord ı Mabıldısne uza'.ıp gıden bır kimsesızlık ıç'nde ordr.ları perı«aı eculm.s rnagır \e sefıl bır kumandan jrururu ı.e az otesınde so\oınar. ^adına bakıp duruyordu Kumlara baştankara eden motorcan. bır vığın buyuk şelıır kaçkını bır vığm vırmıdor* S3a:uk sa\aşlardan usanmış ınsan. kumsala atılmış, gunese OJ ıtlara ve taoıata meydan okuyorcu. Bütun g\mlerı, butun sereleı. grubundan. mehtabına kadar bunın ranıai dıhmierını keid <='n bırakıp »ıden ı ii 6s\ız ıle sahıoınp '.ufur etme'^le geçıren araba atık mutluvau Sjlarm ıçmde paslanan teÂfr.eg nden paramparça olmuş ıskeletıne kadar aîabıldığme bır turku tutturmuştu Çunkü ınsanları bulmuştu. Insansızhk'an kurtulrnuştu Önce. Euneş Rozlugunu dalgalann arasında ka\beden yaların. ıkıde bır dıbe dalıp onu arama^rı bu ^ruzden uzuntü :1e çırpjııp QU an kansımn telasmı 'zledı. Sonra bundan b'kıp unutulmuşluğjr.ıı. e.ındek ••nakmenın objektıfine sıgdırmaga çalışan Mımar kıza baktı Içmden bır araba parçasındakı gızlı guzel ıgı büe b.rden gorebr.en o kızın ıç dıtnyasma afili b'r selâra sarkıttı Sonra, ona da boş verıp, fundaların arasında sovunup. bıkınısmı gıjen \a»h dula goz kovdu Sutjen takılm cava kadar başıooş kalan ıkı porsümuş goğsun karşısmda bır m.Ktar k'zardıktan sonra «An1» aed' «Ay oır \atak olsa' ^ ÇOK ıy punier gorma^'u araba Cevresındekı b r yıgm cıesLb cılı aıaoalara rağmei. sorJunce yaşamasım oılmış dıledıg» arabaja, dıledığı hersojı vapabılrrıiştı Glrn Oiur bır aamanlıkta gtm olar bır harraan mevdamnod. çoğiOnlUkla kasaba oazarlarında ne \ppipvanından geçen bır başka araba%a surtunuverırdi. Çogunlukla ora «Ha;,ır» dıyen bır araba CiKmamışıi Hangı araba ıle 'stemısse or.unla yatmıştı Kaç sahıp değışt rdığıni unutacas kadar çok ahnıp sa'ılmış'ı Üstune yukleien ne olarsa olsun, daıma goTe\ı ıle gonlür.un ve hormonlarının efıhmlermı ayırmii, ışkmı da, \azilesmi de sonuna <adar ve sapma kadar vapmistı. Arabanın en mu*lu vılı, geçen kış, kayaların üstüne oturai. «Teodora» tankermuı sokulmasmı. dmarrutle havava uçuru'masırı r;orsanların gece'en or"U talan etraesmı sevrederek o^alandıgı urun va a>sız gecelerde gizlıydı Bazan tankerm beKç^sı gel'D ustune ot ırur b.r sıgara ıçer. koynurdan çıkardığı çoljsçocuğvuıun sararmış koşelerı vırtılmış res'mlerme bakaraı Be ;çam kendısı ile dertleştıgı, yemegını yerken onun ustıne do^erek, bır parçacık tattırdıgı da oıiırdu Butun a nları onun ıçın buvuk, onun ıç.r gerçek \e hıçbır şeyle aeg.şmevecek, detşile^nevecek kadar değenndı. O anılarını daıma saâlajaca^tı Kımseve \ermeyece.:*' on^r' B T ara resmıni çeken Mımar kıza da, ba yuzden kızmıştı ya Kendıkendıne oNıçm''» d.je soylenmaştı. «Xıç.n benm; ^ J daıulacezelik resmıını çekAorsun0 Oteunızın den ze açıian kapılanm, balıkçuarın eflâtunoan sarya kadar, çeşıtçesıt ağlarmm resımlerınl çe<csen \a' Soara, daıma demlı çav \eren kahvecılerın, tavşan jahnısı jap'uı ahçıların daha b r >aşmda ıken oiup gıden vo >aşasaydı şımdı altmışjedı yaşmda oas'onuna dayanarak vıirü^en bır ıV.var o'arak avamızda D UımacaK Ed\araın meıar tafinın resnını çekemez mıydın'1 «O'du fakat hatırası unutulmadı» yaznordu hanı, ışte o taşm resrrnı. Yelaeğımenlerı ne pjne dunı\ordu sanr.ı9 A\şa adasndan bdş^a yerde onların benzenn' nerede bulabil rdmız 9 Ya Ekmler koıündekı aşk 1 çeşmesı" Onun resmı benden çok daha guzel olmaz mıydı Ihtıîalçı dalgaların dık kafalılıfiı arasında, kırk merdıvemn ucundakı o bm sekıryuz kırk vıLı.cıan kalma mermer taşın latınre vazılarını fcmlenn yazdıgmı b.ı» daşunmeden gel p de necen ber.ım jalnızUğmu, karamsarıig'mı aldın''» XIX Başı bevfi7 veld'imeli cllen kına lçindeki genç kız, deniz» bakmaktan da'^aları savmaktan, martılara küfretmekten bıkTnışt Del kanuhemda Üçuncu KoloraiLian en hızlı MuJıabere Ça• ışu olaiı Galıp aozlenn ka\benıkten sonra uç klometreden flâ( ma yazdıgmı hatırlamaktan, bunun ıçıne çoken kaskatı bunık aa«'ndaı surae b?=; l.ra ıç.n masalara el jordaıru ıle çay taşımaktan ı sa.Tnı^tı Mo^orcu Yalçır da, Husnu de her s"az adanın çeMes rde tuıst gezdırrrakren denı?e kaaar uzanan rnermer kaya parçal'rını mrğara ovunuılarırıı onvedı çesıt denız mavısı ıie, aokjz ve>'r veyhnı gostermekten lukenmek uzereydı. B T yı,ır bır kjcak ın"^.n. k.rr ^ımıt satmaktan, kimı bahk kızartmakıan, k.mısı de kurek çekrr«k*en u&anıp duruvordu. Ovsa Sdşaınakıan usanmak hıçor şe\e yaramıyor enınebovuia •aşantılar ezılıpauzulmeler arasıda surunüp gıdılı^ordu. ÎKinci Dunya Saiaşımn karartmalarınaa1"! \e>ıka üe ekmek basma, kah\e almaktan usanan msanlar, sığmaslarda kıtap okumalctan her lısva akınnua bır sevctıgı npıırayı kavbetmekten usananlar, tuKsnemeı. uçbes kuruş bu.unca çevrelennın dışına çıkmak ıçm tsulundukian urtamda, a ıp başlarım kaçıvorlardı. Koşebaşlannda barsak rOpla\anlar. mıgferler ıçınde parçalanrruş kafâtaslarının. kopmııs b<tcak'arın dramım '.aşa\anlar, sa\aşm olmek, kaybolmak \a da varalanmaktan ıoaret olduğunu bılenler, nukleer s\Un.ardan kaçırdıkları kaçırabııeceklen her sanıyenın hakfcmı vermek /e\kıff çiKarrnak ısnvorlardı Marmara'dak. butün adaiar va? o^\unca boV.esme iT=arnarla do.uyda Ssonrı, yagmurlar baîlavınca da kumsallarda karumuş a>ak ızlen, agaçlarmdan kopartılmı» japraklar gıbı kalıyordu. NASIL BIR SEÇIM SISTEMI? Buıdan öncekı İM yazımızda şimdlki nispî »emsn slsteminl büiiıl: partUeıe daha çok prnc verır b:r duruma getırmeğe yo.ıelıs ajenı onerıler» olarak Uç fonnül sunruuştuk Aynı duşünce>« dava ı çesıtlemeler olarak nıteleyebıleceğımız bu ük üç formui, rt'Hondt ve\a hamteLague sistemlen gıbı. bır seçım çevresınde partılerm «cazandıkları toplam geçerlı oy sayııarı uzerınde vapılan bolme ışlemler^le ılgılı ıdı Bu gun sunacağımız son ıkı formülde 1 P avnı ?a\ı!ar uzerınde bır seçım çe\ resmaen çıkacak mılleıve5 kıl sa\nsı\la bagıantıb çarpma ışlemlerı vapılması soz konusudar ». ..«„« *«. Yeni formülün bir sakıncası da vardır: Ankara Istanbul gibi çok büyük seçim çevrelerinde, yalnız marjmal partiler değil, iki büyük parti dışındaki bütün partiler de elenmektedir d) AZAUN BAYAGI KESiRli ARıTMETiK OiZi İLE (ARPMA Ei" seçım çe^resınde partılerın kazandıkları geçerli oy savııar. pajdasmda o seçım çe\resır.in çıkaracağı mılletvekılı savısı, paiırda ıse ou mılletvekıl' aa.isindan başlayıp bırer arayla eksılecel: sa\ılar bu.unan bır bayag, kesır dızısıyle çarpılır Payda.T.n ae^i;:nemesme karşılık. pav her ışlemde bırer arayla azalarak a>ci'=ıne<teaır. Oneğın 8 mıhetvekılı secılecek bır çevrede rer oaıt n n aldığı geçerlı ov savısı sırayla 8 8 (yani 1\ 7 8 6/8 1 R ı e çarpılacaktır Bunu gerel b.r tormüle baglarsak b:r .eçım çe* resınaeKi mılletvecıh saınsını n, herhangı bır partmm aldı^ı oy «a\ısLiı N ıle sostermek kaydıvla yapılacak çarpma ışlemlerı.ıuj *ı~aı sovle oıur n n1 n2 n3 N =X, N. , N. , N. ..: n n n n Eurada da çarpma sonuçlannm büyl0K*en kuçüğe doğnı sıra'atiinası ve mılletvekıllıklennın tahsısı, klasik dilondt sıstem.ndejî: eıbıdır Yen. foi'Tiul'3 açıklamak Ü7ere esıtı ornegımlze d^ner«ek 5U elde eder z ÖRNEK5.1 Çarpan R 81 7 '8 6/R 5 8 4 812 3 8 (\ 8 4zalan bavağı krsırli aritmetik dızi 1Ile çw*i•M D \ B C 57 000 (1) 3<ÎOOO (4) 21 IX» 18 000 49 875 (2) 34 125 ( 6 ) 18 375 15 750 42 750 (31 29 250 ( 7 ) 15 750 13 500 35 625 ı5) 24.375 13 125 11250 19 500 10 500 2 8 5 0 0 (S) 9000 21 375 14 625 7 R75 6 750 4 R73 2 S25 7 12=5 2 2V) kazandıkları mılletveia* lıgl R 15 000 13 125 11250 9 37Î 7 500 ', 62=» 1 87S) Bu d u r u m d a pamlerın şoued.r savıan ÖRNEK 5.2 A7alan bavağı kesirll aritmetik d.zı d Hondt sıstemı FarK Sandaljr Oagılırnı A B C î 3 3 2 1 2 T1 D 1 E Toplam 8 1 1 8 1 1 DiKkat edılırse, bu saylar «1 5'la başlayan yarımşar arah antmctıs d'zı ıle bolme» omegaıde elae edüen sonuçlara unnaktadır ' OK 5 vazı Orrel: 3 21 \r.cak her durumda boyle olması erekmez \slinda b .ıada ba>a3» kesırlı antmetık dızi ne ^apuan ctrpma, bolme olaiak a j mtelenebılır Omeğın blr sa;;vı 1,2 ıle çarpiiak o sayı>ı 2>e bolmes aemektır. Burada ı ile bışltjip 1den aşagna dogru gıttiıtçe kuçulen bır bayağı kesırlı aritmetik dızi ıle japı.dığı ıçuı, ışlem ılerleaıkçe elde edıien s>onuvl<»r ia, 1den ba^IöMp gıttıkçe buvav°n tam sayılı bır arltmet.k <3un ıie bolme \aoılıyormuş gıbı kuçulır.ektedır Fakat klasık d'hondt sısteu.ndekı değı^mez aralı antmetı>î dızıden larilı OıaraıC. barada hr seçım. (,e\resmdeıîi mılle"*eKiıi sayısma gorc, çarpanljrın, ba^'ıa bır deuşl» bolen'erın araları değışmeKted.r Klasık d'Hondt «^temmde partılerm kezandıkları geçerh oy »ayiıdn »rasıyîa 1,2 ' e bolundugu halde ajnı «avı yukar.<ı orneğe göre sırayla 8,8 7 8 b, 8, 5 8 4 8 ıle çarpıldıgı zaıiıan, 8'8=1 veı i'i\,"X olduguna. bır sayıyı 1/2 ıle çarpmak o sttfiyı ^'ye bolrrek anlamına geldığıne gore 1 ıle 2 arasına uç l$ıera ^al • g.rrnekîedı: N.teıvim >ukarkı omeite gorülduğa gıbı, partıleııri oy sa\ıları klasık d'Honclt 5'«tenune gore 1,2 'ye bo.Un^. j^unde elde eaıleces pa; lar \eja yenj fonııule gore a\nı sdv.ıar . \e 1 2 ıle çarpıldığmda elde edıien çarpımlar arasına fazUaun uç pay veya çarpnn aana g.rmıştır Seçım çevresı genışledıkçc bı;Ka bır dey.şje bır se^ını çevresınden çıkacak mıllet\ek.l» aa^ısı artc^va ıa tam sayı arasına gırecek pay \e\a çarpım sa^ısı aa artajKtır Bu ıse. pay ve>a çdrpımlaruı bırbır.ne çok \aıa \e ancak bujnık partıleı.n >ararlanabıleceğı, kuçuk hatta o r a bjnıkîu'Kıe paıtılerın ılk sandahe ıçın erışemeyecegı kadar vukse.^ l;al:ı ası üemektır Kısatası, ı ıle başlajıp l'den kuçu». naya^ı sesir.ı antmetıs dızi ı.e aşagıva dofru devam eden çarpma r as K U'Hondt s.stemının yapısındakı seçım eşığinı lyıcc vjkseltrrekie, sandal>eler arasındaıcı basamakları aiâleş^ırmestudır O ytızden jcuçuk partıler klası^ d'Hondt sıstemıne gore cn .»r* s onaçıan Kendılenne dar seçım ç^vrelertnae degerlenaı]e^.td1.i1e^ı o^ıki'.e ovları bırleşt rme olanağını veren genış seçaıı çe^reıeunde aldiKları nalde jenı fornıuj ters yonde ışleme^ egılını ..ü5Jn. Bj;ıa karşJiK seçım çevrelerı kjçjüdukçe, \enı forrnuı sıa's d Hondt sıs*emme yakın sonuçlar verecektır En kjçdi n.ipı se'.ıır, (,e\resınde, 5an; 2 mılletvekıllık bır çevrede her ısı ,ontcm e bu.anacak pay ve çarpımlar eşıt olacaktır. Yenı formtılü soyle de açiKİayabuınz Bır sçım çe\resmde partılerın kazandiKİarı oy sayısı once o çe\renm o.iılet\eiuı sayısına bolünmekte, sonra b j ışlem sonjconda e!de î'jılen sayı o çe^renın mıllet'eıolı sayısmdan başlajip bırer ar a jl? azalan b*r arıtaıetık dız, üe çarpümaktadır. Yanı bır partı ı,!»tesı:.e lenlnış her oyun o lıstede yer alan aday savısına eşıt bıı cj.tj.'er, orneğin 3 o\ ıçerdıgı kaoul edıleren., once o partının aldıgı geçerlı oy sayısı 8 e bolunerek her oyun değerı İ'e ındırgenmekte. sonr* oa ooîme sonucurda e.ae edıien sayı jıne 8'den ba^ayıp b rer aravla azalan bır antmetık dızi ıle o partınm hak elug' mıllenekıll sayısına ulaşıncaya kadar çarpılmaktadır. Eger 1977 mületieKilı seçımı sonuçlan azaUn bavagı kesirll arıtmetık dızı ıle çarpma formülüne gore hesaplansaydı, p&rtilerm \e bağımsız adajların kazanacakları «mdar.e sayı.arı şoyj» olurdj ril'er ıçm bk Genel Tablo 6, 3d su'unlaru Azalan bayağı kesirli aritmetik dizi ile çarpma,, formülüne göre 5 Haziran sonucu: CHP 232, AP 202, MSP 12, MHP 2, bağımsız 2 GENEL TABLO 6 1977 MillETVEKill A f VERlLERi İTIBARİY IE AZAIAN 8AY6ĞI KESİRLİ V AZAIAN TM E SAYİU ARiTMfTiK DiZj İUE ÇARPMA FOR MMERiNE G0l(1 SANDAIYE DAOILIMI AP 1 t\e 6 2 'i 11 3 •\ tU»r 1 t m» •i cr,p l .i np 1 w M«P 5 mz .i 1 1 1 1 1 1 1 1 Aaara 5 Adıvanıan I \gn 2 Ankara 10 Çorum 3 U'va.roaıur 2 Eıazıe 1 f rzur.m 4 Gnz.antrp 3 Istanbul 13 Kaı^ 2 Kav"iı 3 Konv. a 5 Ma'aUa 1 K Maraş 2 N'ıgCe 2 "M.'t 1 M.a= 2 Tokat 2 Trabzon 3 • r, ı v 1 Yrv;s* 2 Dı£"r iller !io 1 o p 1 a m 189 de 7 2 1 lfi 2 3 2 3 2 de 1 1 de de de de Tnplam 1 3 de 14 4 4 29 H 1 R R H 1 2 1 1 1 1 S 14 2 4 6 2 4 2T 5 3 .S IR 3 4 3 3 S 31 fi 4 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 a 5 4 2 l 4 3 1 3 3 4 1 2 11" 212 a 44 8 8 1 3 1 1 2 1 1 1 16 6 7 5 4 S 7 R 4 234 2 1 4 4 4 2 ,n ı 213 1 1 1 1 2 1 1 1 2 1 4 t 1 irw 232 1 3 1 1 2 1 1 1 1 8 2j 12 4 2 450 t AÇ1KI.AMALAR : l > 1 stltunlar R ^ r •« ' Ti'T'ar fk'ank d'Hnndt «1«»mO m 3d sütunlan *ral • najağı ke^ırh ant.net.k a u ı l e K. 3e sütunlarr Azalan tam sayılı aritmetik dizi le çarpma. O yüzden bu formül benimsendiğinde ek bir tedbir olarak, büyük illerin örneğın 15'den çok milletvekili çıkaran illerin birden çok seçim çevresine aynlması düşünülebılir Iş'e şımdije 'degın açıkıadığımız «yeni onerıler» ıçınde genel planda parlariıenıo antmetıgını en çok degıştuen formui budur. Ustelık bu değıçıkhk, 1977 mılletvekılı seçımınde'.Li ov dagılımına gore «15 1a oaşlajan yarımşar aralı antmetık d.zı ıle bolme» iormulune oranla uaha az sayıda 4*>'>a karşılık 36 sandalyenın \er değ.ştırmesıvle gerçekle^rııeıiteaır < ;rş o ^azı Tablo 5 2) Fakat \enı formulun bır sakmcası aa .ardır. Ankara \e Istanbul gıbı çok bujuk seçım çev relenncie jukanda degmdıgımız matematiK r.edenle \alnız marjınal partiler degıl, ıkı bu\uk partı dışında'c. butun psr*ıler elenmektedir O MiZden ou \eja aynı sonuçlan \eren bımdan sonrakı formül benımsendığınde ek bır tedbir ola lak bü\uk illerin, ornegın 15'ten çok mılletvekılı çıkaran ıllerın b.rdf>n çok seçım çe\resıne ajrı.ması duşunuleoıli' Nıtetım 3U savılı Cumhurıvet Senatosu Üyelerının Seçımı Kanunu nun 447 saMlı kanımla \ururlukten kaldırılan 2 rraddesme \e ona eklı 1 sa yılı lısteje gore, ba^langıçta Cumhurnet Senatosu seçınıınde uy gulanan çoğunluk sıstemının bü\uk ılleraekı sakıncalannı azaltnıaK uzere Ankara, Istanbul ve Izmır uçer seçım çevresine bolunrruştu Öte jandan yeni îormul çerçe\esınae aşkm ve essK tems.l O'anlan da en vuksek duzeve ulaşmıştır Gerçek*en 1977 mılleuekıl seçırmnde partııcrın bu formale go r e kazarabı'e^eKİen sandalJP oranlanyla aldıklan oy oranlan karşılaştırıldıgır.da durum şoyle olurdu Çarpan 8 fi Azalan tam A 5 4 3 ( 1 456 399 342 285 228 171 57 000 000 00 000 000 000 00O (11 (2) (31 (5> (8) 312 273 234 195 156 117 39 savılj aritmetik dızi ıle çsrpms B' D c 144 000 000 (41 168 000 12b 1X10 147 000 000 (S ı 108 000 000 (7) 12S000 90 000 105 ono 000 84 000 72 000 000 b3 000 000 54 000 18 000 21 000 000 ÛRNEK6. 1 E 120 OCO 105 000 90 000 75 000 60 000 45 000 15 00') 1 Önceta önerımn tersıne burada ı.kın btr partı lıstesine verılmıs her ovun de*erı 1 kabul edılme.cte; sonra o partının tldıfeı eeçerh oy sajısı hak ettıgı sandalve sa\nsına u'a5inca\a kadar ılgilı seçım çevresinin çıkaracağı mılletvekılı sajısmdan oaslayp eı'tıkçe azalan bır aritmetik dızı ıle çarpı'.arak aeğerlendırlmektedır. Yukarki örnekte elde edıîen çarpım'am sıralanışma JÖT?. par*ılem kazandıkları «andalve saMıarı da sovledır. ÖRNEK 6.2 Azalan tam sayılı arıtmet.k dızı d'Hondt sıstemi Fark Sandalve da^ıhmı A B C D 5 3 3 2 1 1 2 1 1 1 1 TABLO 7.3 Azalan bavajn ke«irli aritmetik dızi netirnivlp askın \p ekiik temsıl oranlan AP düU a oranı »o 44 88 Oianı Fark f CHP 5155 4138 10 17 Ct.P 188 188 DP 136 MHP 0 44 6 42 >isp Z Hb 8 56 5 90 BJR Tnp. 0 44 2 50 2 06 197! milletreMU seçlmlnde azalan bavagı kesirll aritmetik dizi Ile çarpma formülüne göre sandalve dağılımı AP CHP CC.P DP TABLO 7.1 99 97 99 47 ı 3b S7 48 01 Azalan bayagı sesi'lı antmetiK dız' Eesmı sonuçlar Fark MHP 2 MSP Ba| Top 2 4 450 1 8 6 5 98 202 189 T13 232 213 19 3 3 12 24 1 1 .4 450 12 : Ekleye.ım m «azalan oayağı kesirlî arıtınetı.< dızı üe ç T onerısı, 1973 mılle'ie.u.ı seçım. açısından aa Mület Mechsı'^m sa\nsal goruntimünu en çok de^ıs'ırecek fornai olaca':tı \P 171 i<e 381, CHP 212 ı ' c 47 111, CGP 9 d 2', DP 24 ( \ 5 3 o ) , ' h ? 30 ı'o 6 66). Bagımsızlar 4 ('o 0 88) e) AZAUN TAM SAYILI ARİTMETİK DiZı ilE (ARPMA Yem Jormül çerçevesınde sonuçlan deg şeces 22 ilde partilerin fazladan kazanaeaklan ve 'veya kavbedeceklen sandalye savıla"nra toplu doKumu şojle ;orunurdu Bır seçım çevresınde p a r'ılenn aMıklan geçerli ov sanlar o seçım çevresurn çısaracag1 mılletvekılı sansından başla\aras o rer aravla elSilen b.r an'metı't d.zı ıle çarpıl'r Örnegın 8 m'ı 'etvekıllik bır çeirede her parının aldıgı ov sajısı sırayla 8, 7 fi 5 . 1 ıle çarpılacaktır Bunj genel bır formülle anlatır^ak oır çevredekı mıllet\eklı sa\ısı n, herhangı bır nartinn aldığı o; sayısı N ıle gostenlmek uzere \HDilaca^ çarpma ışle*nlennın sırası şoyle olur. N . n, N . lnl N . (n21, N . (n3) Çarpma sonuçlarınm bü\ukten kıiçuğe dogru sıralanmaj» •?/> milletvelr.ilıklcrının parnlere tans'S' burada da klasık d'Hondt sısteminden farcsızdn Başîaııgıçtan beri ku laııageld'S'miz orneğı bir de bu formule gore nesaplarsak şu çarpım.an elde ederiz: Azalan bayagı kestrli aritmetik dizi nedenıvle kazanılan \e kavbedilen sandahe savılan AP CHP CGP DP MHP MSP Bağ. Tor». Kazanılan 14 20 2 3b Kavoedıler 1 1 3 1 14 ıi 2 36 Fai 13 +19 3 1 .4 12 2 TABLO 7.2 Dikkat edilırse, bu sayılar oncekı {ormulu açıklajan omektek) sonuçlara eşıttir. Mılletvekıilıklerının tahsıs sırası da değışmemıs tır (bk. örnek 51. Bu bır rastlantı degıldır. Çunkü jenı formül. oncekl formulun basıtleştırılmış bır bıçımıdır Azalan ba; agı ke sırlı aritmetik dızının çarpma ışlemlerı sırasını hatırlayalım. n n1 n2 n3 N . = X, N. , N . , N . . n n n n îşte bu formulun cıeg.smez najdasını kaldır'rsak a?alan tam sayüı aritmetik dızı ne çarpma formülüne geçenz N.n, N.(n1). N . (n2) . S (nS) Her iki formule sore bulunacak sajıların buvukıük sna«ı av nı kalacaktır (krş Ornek o l \e 6 1) Nıtekıın 1977 mıllenekılı seçımı sonuçlan üzermde her ıkı tormule gore vapılan nesaplar a v m sandalye sayılarına ulaşmıştır (bk Genel Tablo fi 3e sutunlani. Bu nedenle oncekı formule gore bulunan sand?l>e sa\ı!arı ve oranlarını burada bır kez daha vınelĞmeıîte bır \ar&r gormuvonız ı ok Tablo 7). 1973 mıllet,esılı seçımı açı^ınddn da QI rui'n faKi' de*ıldır Aynca bncekı formulun etw ve sakınfoları ne gıdenlmp çare sme ılışkın sozler, burada aa geçerlıaır Fakat her ıkı çamııa toımulunun ıy"7 mılıetveıviı1 sruramd»ki oy dagılımı ıtıoanyle en oremlı or'nk ozellığı ıktıdar aaavı par Merden en büvügüne 232 mılle'.ekuı ıle Mıllet Mecıısı uve tamsajısırun saU çoğ'inlugunu rahatça aşarak tek ba^ına nükumet kur ma olanagını veren bır Dar'amento ŞUCJ sagiamasıdır I^ıncı buyük partl ıse, aynı formuiler çerçevesmde loolan sonuç ıtıbanı le daha once gorduğoimuz al 5 la basla\a yanmşar aralı arıtrr» *ir dızı ıle bolme) formülüne e't savıda var.ı 2K. m l'enekı'ı ıle ana rauhalefet partısı goıevını ustleiecektı (Devamı »ar> YARIN: TOPLU DEÖERlENDıRME VE SONUÇ GARTH DiSi BOND