Katalog

DC^T Cl'HHURIYET 30 ÎÎKHUZ 1977 ŞARKISIZ DÜNYALARIN ORKİNOSLARI Ayhan HÜNALP 24 Bir Minanlar ben de babamla sarmaş dolaş olurdum. ÜşüJen ayaklanmı ovalryaovalrya ısıtırdı. Param bitince, bir deruım olunca ona koşardun. Kolum cama vurup kesilince ağlarQJ. Bir dergide yazım çıkınca, yeni bir kitabın basıünca giinlerce onu elınden duşürmez, eşine dostuna okuturdu. Babam olüyor, Kuzguncuk'da Bakkal Toma'nın defterinden bir isım daha eksiliyor, kütükten adır.ı sıliyorlar. Kanm omuzlaruna atılıyor, sarsıla, sarsıla ağlıyor, anamın boynu bükük. Denizimız bitiyor. Hepsi bu kadar. Yülarca öncesinde insanlar böyle değildi. Yoksa biz insanları hiç mi tanımıyorduk? Hepimiz yanılmış olamazdık. Hepırnız yalan söyleyeınesdık. Fakat bu yolun sonunu düşünmek, takkeeıi çıkartlp 1 81 1 l .. s* ' '* ' yoiup. çarşaflan yırtıp bu yolun sonunu rlüşünmek, jnutiaka bu çapraşıu, bu ahtapot kollan gibi yspışkan. sümüklü, öîâüriicü, kıskıvrak ve ağdalı, tortulu yolun dönemeçîerini hesaplayıp son durağını gormek, omuzlarımızı çökerîse de bunu bir sonuca asmak, çivilemek gerek. XV Kuruluşundan bu yana, toplumumuz hiç bir devirde, böylesine umursamaz, kahredJci bir sorumsuzluk içinde sömürülnıemiştir. Boylesine kalleşcesine, kancıkcasına, en küçük hücredekı iliğe kadar emilip tüketilmemişti. Rütün tophıhıSlara, bütün miüetlerin tarflüerine bir baknnz. Hiçbirinin bizim kadar çok Eyliva, bizim kadar çok Hızır, bizim kadar çok Şef imil ettiğini pöretnezsiniz. B:z yıllar, yılı aldatılrr.ış, kandırılmış, iğfal edilmişsek, bunda mutlaka ve mutlaka bizim de suçumuz olmuştur. Toplıım olarak ruhlanmızı, Tanrı'mn rahmetinde yıkayrpyıkaHP da. bü;ün ilg.sizhklerimizden, büîün adamsendeciliğimizden kurrulnıarmz gerekmektedir. Kırk tonluk tanklar geçiyor. Paletler döndükçe, babarmn sakaliarı beyazlanmış san yüzünden yaşlar dizidizi dökülüyor. «Kılıcımı verin» diyor. «Beyaz atırm is'erim» diyor. Kanmın suratına bakıyorum. Gözlen bulutlanmıs. benden kaçınyor. Yorgun bakışlan bir dağın ardında kalıyor. Oğlum ortalıkta dönenın duruyor. «Bababa» diye düzenimize katı'.maga çalışıyor. Yatağın beyaz çarşafı gözümün önünde simsiyah. Bir şeyler uçup duruyor. Komaya girmek uzere olan b?.bam son sayıklama^an iç.nde. Varlayok arasındaki grafiğmin son noktalarmı venyor. «Atımı isterim» diyor. Yetmiş üç yıllık örarünün elli yılında taSidığı kıhncmdan halâ bıkıpusanmamış. Müiazimervelliğinden, Miralaylıfına kadar sürüp glden. madalyah, msanlı, mahruuzları torlu. camlan kırılmıs düröünlü yılları içindeki tutkularından halâ kurtulamamış. Doktor Nevzat'm sesi, tahtası kiraz ağaçll bir Japon bıçağınm alı solmayan minyaförü gibi yüreğimi doğrarıp duruyor. «Akcifer kanseri kronik tümör» diyor. •tflah et> mpz bu dert onu öldürür, bir aylık zamanı var.. G«nçliğimizde bunlar yalnızca bir şarkıydı. Şimdi yokluğa piden parsellenmîş bir yol, dilimlenmiş küçücüi ve sonu görür.ea b:r uç. Baba Farak ile Toma'da bir kadeh fazla içmemiî için. bir dil«m palamut kızartmasmı fazladan yememiz için bir bahaneydi. fakat artık genç değildik. Artık Orhan Veli'nin enginleri bizim değildi. Poyrazların. karayellerin içindeydik artık. Ardına taktığı tam mevcutlu bir alayın mafrur jürüyüşünü, dedslennden kalma fütuhat yıllannm hatıraları içinde seyredip duran babam, posta erinden. em:r subayına kadar herkese aynı i«!emi yapan adam, Mebmetlerin sırtlarını verdikleri talimgâh ruzgâriarında hasta olmaması için kendi sırtmı rüzgâra veren babam, göziımün içinde eriyip gidiyordu. Bütün koridorlan, sündelifi e!li lira karşılığında idrar kokan bir dinlenme evi. Iki ayağı İle, ikl elini harekctsiz bırakan bir lelçle birleşerek, ciğerlerini bir «Hanı Yağma Sofrasındaymışcasma yiyip bitiren kanser mikrobu ile. muhasarada kalmıj bsr asker gibi döğiişmesi, ikıdebirde «Kaldınn beni, ha>tii kaldınn« diye direnip durması Sonra, yerimden kıpırdîyaınaâan anlamsız bakıçlanma kızıp da, «Gelinim gelsin. Bernâ bem kaldırsm» derr.esi. Bütün bazilikaları. bütün gemileri, uzaklara gidengıtmeyen. dönen dönmeyen vapurları, majınlara çarpıpçarpıp cennete kavuşan gemicüeri. yirrai tonluk kamyonların alt'.nda ezilip kalan trafik polislerini unutuveriyordu. Eti kalmarn^, kemikleri çıkmış parmaklannı kalorifer demirlerine vurdukça, iki dakikada bir, «Beni dondürün» diye bağırdıkça tıbbın, «Allahsız hücre» dediği kansere sıkılan yumruManm tank paletlerinin gblgesınde eriyiveriyordu. XVI Ona. «Hangi şarktyı istersen soyle onu çalayıra baoa» diyorurn. Ona, tYaşıyacaksm> deyıp duruyorura. Çocuüuğumun, gsaçliğim.zin, evbark sahıbi olmuş, sorumluluklan alur^da ezılen bir genç adaaıın, en büyük yalamnı söylüyordunı. O anda, dünyanm en büyük bulvar tiyatrosunda, en buyük aktcrun aıyaloglarını replik bekiemeden sıralıyordum. Yaşıyacaksın baba. dıyordum. «Evimiz Çekmece Gölünü görecek, torununla, gelıninle dolaşacaksın. Kaiıvedekı esnafa, dinleyen bulabilirsen, Çanaikale savaşlarını, Kuvayı Milliyedeki gizli kalımş istüıbarat çalısmalarını, ışgal yıllarında Senegallüerin elinden kurtardığın Müsiüman kadmlarının macerasmı anlatacaksın> diyordum. Ona, Türkıyemızm kurtuldufunu, hurara kavuştuğunu göreceksaı. Bu bir a\uç toplumumuzda, birbirimizi katırlar gibi, keneler jr.bi. sülıikler gibi, amipler gibi yediğimizi görmekten usanırnş gozlerm dinlenecek ar:ık> dij'ordum. Ona, «Biraz dahs geçsin hele, ılçelerde, köylerde, kentlerde. meydanlarda öğretmenier dogulmeyecek. Savcılann yolları kesilmeyecek, Orman Mühendisleri pusulara düşürülmeyecek, Cniversite mensubu asistanlar, makam şöförlü'ileri için adayUkların: koymayacak, Fakülte mezunu sydınlar, b;r tiyatroya gidebilmek için, gişe civannda tanıdık aktör aranıaktan kurtulacak. Aydmlar bir kilo akça armudu aîabiimek için. iki kilo muz yiyebilraek için, günlerce sigarasıa kalmayacak. diyordum. Sonra elleruııi gökyüzüne açıp, «Al bu adamın ramm Tuınaı. diye yalvanyordum. Oğlumlii karım olmasa, bahaxna üç tüp uyku tapı verip, yalnızca kemikten ibaret kalmış bir vücudun huzura kavuşturulması işten büe değildi. Bazan da içimfien. lyi günîermrie, görinün bnür.den ayırmadığı tabancasını e. deı: Bİıp geimek. başucunda boşaltıvermek geçıyordu. Fakat, eşimin bile yadırgadığı bu duygıılanmı, dünyada hangı savcıya finlatabilirdim? .B£bas;nı öldüren gazeteci arkadaşımız. diye haber yazarlardı. Hep^ini bir kalemde çizip atıyonmı. Kuzguncukta::ı evımı?.in kapısından karanlığa karşı bir kopek uluyor. Bütün ışıkları sor.müş, kapısı örümcek bağlamış evımız, gözümitn önündcıı geç.yor. Gökyüzü açıldıgından bu yana, k:mbihr kaç ev:n kapısı örümcek bağlamıştır? Kimbilir Kaç evm direfı jıkılıp gitmişrir? Kimbilir kaç dul yıllar boyunca bir yastıkra ktvaciîğ! eşinî arayıp durmuştur? Hınltüan artıyor. sararmış yüzu morarmağa başlıyor. Faruğun annesı de kucağmıda dlmüştü. Köpükler içinde bir ağız, ömrümce şahlanmış b.r nıhun kalıntısı. Askerierin ayak sesleri. Bando cenaze marsını çalıyor. Esyrağa sanlı bir tabut. Tığ gibi bir teğmen, • Böîüi. diye bağınyor. Kulaklarımda anamın okudugu kur'an. Pıyaü'.'.er, lanöarmaîar. İki Albay. i^eş General kopuk bir fılrnır. e!<rarda kalmıs son izleri gibi. Annem, «Helâklosıon» diye bağınyor. Hıç'oirsey snlamıyorum. Küçük oğlum «dedeae. deyıp durjyor. Eir yıgır! anlamsızlıkların içinde dört nala bir sütçü begin. il.tjyarlamıs bir topçeker kadanası gibi, oradan oraya fıriıyorum. Kiçbir şev an'arnıyorum. Nakkaşbabanm merdivenlerinde ik; sıra askerler duruyor. Serviler, alabildiglne seniler var. Bir adam <>.!ezarı çok gü7Pl kazdırn, yirmi lira az be5"im» dîyor. Baba Rüstem herıfin üstüne doğru yürüyor. Sanşıc bir de':isan!ı. Kabirin etrafmı te!le çeınrcyün mi? Biraz kapora ver^en yciışır. diyo, Kazanı yakıp su ısıtanlar, hocaya yardım edenler. Ben de tnprük atfım» diveııler, her açtıklan avuçlannı uzatıyorîar. «\'*>r. v?r. ver. ver» dıyorlar. Bir tanesl çıkıp da, • Al şu mendıli. al, al, al sende kalsın» demiyor. Hep «ver« dlvorlar. (Deramı var) NASIL BİR SEÇIM SlSTEMl? ».» GENELTABLO 5 (977 HilUTVttiU SEÇiM* V t t i l H i ITiBAeiYlE 1.5'IA «A5.LAYAN D'HONDT SİSTEMİNE GGRE SANDALYE OAÜIUMI Iller Adana Adıyamsn Agrı Çankırı Çornm Errurnrn GazıantPr Isparta IstaıiDuı Kars Kırşehır Konya Nigde Sıirr Tokat Trabzon Van Vozgat Dığer Iı'.er Toplam AP 1 3c 5 3 2 1 3 3 2 3 3 4 â \i 3 :< 4 13 13 2 2 1 5 5 2 3 1 1 :< 2 3 4 1 1 2 i 1.''4 134 189 1% GENELTABLO 4 1977 MillETVEKİl S£(ı Mİ VEftlERi ITtBARlYlE 1 5 LA RAŞLAYAN YARIK54R ARAU ARİTMETİK DIZI İIE BOLME FORMULÜNE GORt SANDALYE DAGlllMt AP 1 n I 4 • J 11 4 .. O HP 1 3c 7 8 2 2 1 1 1 2 .i 1 2 4 1 ••> f(iP 1 Jc 1 OP 1 5c MHP 1 1 3c 1 p 1 3c 1 1 Bagunsu I oplatn 1.3c 1 îc 14 4 4 3 K R 8 4 14 2 tıw Aaana Adıyaman At^on CHP l 5 1 h o 3h 3b CGP 1 3b DP 1 3b MHP 1 3b 1 7 1 1 1 1 1 8 1 I 3 2 2 1 Agn 2; i 2 •i • } n AnKara Ar'aiya Bolı. C?FajîÂîe .i h ıs 9 3 1 i 18 '1 MSP 1 oh 1 1 1 BaeımMZ 1 3b I oplatn 1.3b 14 4 ti 1 4 2 1 £'•* H 2 1 2 1 2 3 1 1 '.'' 24 •i 4 4 4 4 1 1 2 1 * 14(1 14U J13 217 1 \ 1 3 1 1 1 1 s 16 2 fi 1 1 h 4 7 Çankırı Çonın» DıyaiD.ıKır t ^ " . r 3 2 2 2 '[ 4 'i , , 1 1 1 p 4 h 11 n 3 4 3 4 294 4Ö0 1. Sütunlar: Rcsmi sonuçlar ( k l a s i k d'Hondt sis temJ), 3c Sütunları 1.51a ba sla.van d'Hcrad «isteml. BÜYÜK PARTİLERE PRİM VERİRKEN, KÜÇÜK PARTÎLERİ GÖZETMEYt ÖNGÖREN SEÇİM FORMÜLLERİ VAR Sıvas Tokat Trabz^n Van «Yeni öneriler» içinde şimdiki formül, küçük partiler için en elverişli olanıdır. Ancak bu formül, 1977 seçimksonuç ları itibariyle dahi büyük partilerden birine tek ba şına hükümet kurmaya yeterli bir parlamento çoğunluğu sağlayamıyor E.azıs Erzurıiin G^zıante;: Hata^ Isparta Istanbul Kars Ka^taıTi'^nu Ka\sen ' Kn>er.:r Konya Kutanva Malatva K Yar~s Nıgrif Orc.u n ie I 4 3 :; ; > 13 2 'A 3 :< 2 1 1 h 3 4 'J 2 1 2 2 2 2 4 f > 1 i 1 1 3 4 3 3 4 1 ;ı 1 1 1 1 1 4 S H ' 1 1 3 8 30 7 4 3 « 4 i n 4 3 2 4 13 1 i 4 h 1 1 4 1 2 2 3 1 2 V 1 2 :ı Yozg?r Dtger Illcr Toplam r ?• 3 3 2 3 L 2 3 4 1 2 78 »02 2 3 2 S 1 4 3 2 4 ^ 1 4 4 4 i 2 2" 5 1 ? 1 1 44 H 1 1 1 2 1 3 3 ( . X A lh 1 1 1 1 1 to h l 1 2 1 1 N 4 4 1 1 1 1 2 .i 13 7 4 4 K "t 1 1 1 I 21.: 7« 227 3 1 lü 4 1 1 5 ^l 4 h 1 1 4 i Is'i 45» H1KLAMAIAR: 1. MJtıınlar: Ke> mi somıçlar (klasik ri'ltnndt «îstpmi). 3b Sütuııları: 1.5 la haşlayan yarım^jr aralt »ritnıetik rli7İ IİP hölm*. Dünkü yazımızda nispl temsil sisternlerinde p»rtilerin dıklan geçerli oy sayıları üzennde yapılan nesap ı?:emlerınde kullaılan aritmetik dızilerin aslında her üikenin kendi koşuilarına uygiin bir sijasal tercihi yansıttıgını dikkate alarak, Türkiye'de şimdı büyük partilere biraz daha prim veren b:r sisteme geraksinme duyulduğu varsayımına dayaiı ilk bneri olarak 1 ile ba?layaıı «yarımşar aralı aritmetik dizı ile bölme» formülünü sunmuşfuk. Bu formülü büytik partiler yaranna biraz daha «kın Uiçimde ışietmek veya luiçük partiler yararı yukmşatmak OiSftaîtlarr "<!fe vardır. Şımdi onlan b) 1.5'IA BAJIAYAN YARIMJAR ARAU ARiFMEm OtZr îlE Yeni lormülü bncekınden ayıran tek îaris, Iskandinav ülkelerinin Sainte Lague formülünü 1.4 ile başlatmaları gioi ılVc böienin 1 değil, dogrudan dogruya 1.5 olmasıdır. Yani bir seçım çevresinde partilerin aldıkları geçerli oy sayılan, sırayla 15 2, 2.5, 3 ...'e bölünecektir. Formüldeki değışikliği açıklamak uzere daha önee de kullandığımız örneğe dönersek, şu payları elde ederız. Görüldügü jtıbi. bu formülün uygulanmasıyla partiler arasmda yer degiştırecek sandalye sayısı örıemli ölçüde artarak 43ya ulaşacaktı. Toplam s,onuçiar ıtibariyle iki büyük partı yararaıa cüğer bütün partiler sandalye ksybrna uğrayacak, marjinal partüpr taaıamiyl* elenecektı. Bu formüle göre partilerin Millet Meclıs; nde kazanacakları sandalje oran^arıyla seçmıde aldıkları oy oranlarını karşılaşardığımızda bulacajrmız aşkm ve eksık temsıi oranlan da şöyle olurdu: d'Hondt sistemme oranla seçim eşıgi biraz yükseltılmiş. doiayı sıyla küçük partilerin ilk sanddlyejT kazanmaları güçleştınlmiş; ama sistemın yapısındakı diger basaırukiara dokuiiulmamıştır. Eger 1977 mılletvekiii genel seçıminde bu formül uygulansaydı partiler ve bagımsız adaylann elde edeceklen sandalye sayılan şu kadar olurdu (Illeı için bk. Genel Tablo 5. 3c süturları» : TABL0 6.1 tnrr sandal>r dağılınu MSP Bagımsıg Tnplam 21 24 3 4 4 450 4=><ı AP CHP CGP DP MHP l.Sla baslajan' d H o n t sıstemı 196 217 1 11 Klâsik d'Hondt yıstemı 18H 213 3 1 16 Fark + 7 +42 1 5 TABLO5.3 ş yarımsar ur.tlı .tritınftik rii^i 'T'Li;*tfn*"?HL>ksik lemsil oranlan Sandalye oranı U 3fl Oy Oranı T V.GT Fark '•»18.01 CGP ,Vı 44 41.JS 1.33 1.88 DP MHP MSP Bagım »9.47 ».SB 3.33 II44 1 SS «.42 8.56 2.5H I . S D 5.54 5.23 2.05 ÖRNEK 3.1 1.5la baslayan yarı .şar aralı aritmetik dizi İle bölme B C D E Bölen A (39.010) (21.000) (18.UO0) (57.000) 10.000 lj 14.000 12.000 38.000 (D 26.000 (3) 7.500 2 10.500 9.000 28.500 (2) 19.500 t5> 6.000 2.5 8.400 7.200 22.800 (4) 15.600 (8) 5.000 3 7.000 6.000 19.000 (6) 13.000 4.286 3.5 6.000 5.143 16.286 (7) 11.143 3.750 9.750 5.250 4.500 4 14.250 Partilerin kazandıkları milletvekilligı d'Hondt sistemine göre bulunan sayılarla (bk. 4. yazı Örnek 1.2) şöyledir: sayıları da klasıic karşıiaştırmalı olarak Fakat «1.5'la başlayan yanmşar aralı aritmetik dizi İle bölme» fonnülünün 1977 milletvekili genel seçimi açısmdan en onetnlı özeliigı, iktıdar adayı partüerden en büyüğüne 227 milletveküi ile Millet Meclisı üye tamsayısının salt çoğunluğunu aşan, dolayısıyla tek başına hükümet kurma olanağını veren bir parlamento gücü saglamasıdır. AJTII formül 1973 miUetvekili seçıminde uygulanmıs olsaydı, Millet Meclısi'ndeki sandalye dağıhmı sandalye oranlarıyla bırlıkte şöyle görür.ecekti: AP 170 (137.77), CHP 209 (%46.44), CGP 9 (~c2), DP 25 (no5.5ö). MSP 33 (Tc7.33), Bafımsızlar 4 (TcO.88). Bu formül çerçevesinde sonuçlan defişec^l? 13 ildp partüerirfazladan kazanacaklan re/veya kaybedeceklerı sandahe ssyıları nın toplu dökümü şöyle görüntirdü: TABLO 6.2 1.5la baflayan d'Hondt sistemi nedeniyle kazanılan ve kaybedilen sandalye sayılan AP CHP CGP DP MHP MSP Bafcım.Mz lonlam Kazanılan 8 7 1 2 İR Kaybertilen 1 3 1 « & 1R Fark +4 2 1 5 3 C) 1.S1A SA41AYAN O'HONDT SiSTEMi (DEGi^TiltiLMi] D'HONDT SiSTEMi): Önceki iki formülü hiç değılse marjmal partiler dışındaki küçük partiler yaranna biraz yutnuşatmak, başka bir deyişle, büyük partılere prim verirken küçük partıleri de biraz gö7etmek amacına yönelik olan bu formül, klasik d'Hondt sistemine ufnk bir değişiklik getirmekle yetinmektedir. Değişiklik, İskandmav ülkelerinde SainteLague formUlünün 1.4 ile baslanrası gibi d'Hondt sisteminin tam sayılı ve birer aralı aritmeük dizisindeki ilk böienin 1 degil, 1.5 oimasıdır. Sonraki sayılar yerlerıni korumaktsojr. Yani bir seçım çevresinde partilere verilen geçerli oy sayüan sırayla 1.5, 2, 3, 4...'e bölünecektir. Açıklayıcı omegimizi buna gora hesaplarsak şu paylan buluruz: ÖRNEK3.2 1.5'la baslayan yanmjar aralı aritmetik dizi d'Hondt sistemi Fark A 5 3 2 B 3 2 C D 1 1 E 1 Top'am g 8 ^1 1 1 1 Burada ilk böienin 1.5 olarak alınması sonucunda seçim eçiği, önceki formüle oranla biraz daha dikleşmiş; küçük, hatta orta büyüklükte partilerin sandalya kazanmaları güçleşmıştlr. O yüaden bütün sandalyeler iki büyük parti arasmda paylaşılmıştır. Eğer 1977 mületvekili genel seçıminde bj formül uygulansa?dı. partilerin ve bagımsız adaylann elde edeceklen sandalya sayıları gerçek sonuçlarla karşılaştınnalı olarak çöyle sıralanırdı ^ılle^ için bk. Genel Tablo 4, 3b sütunları): ÖRNEK 4.1 1.5'la başlavan d'Hmırit si.stprrl E B^ten A B C D (15.000) 157.000) (2MKX)I (18X00) İO.000 1 .ı 38.000 (1) 26.000 (3) 14.000 (7) 12.000 7.500 2 28.300 (2ı 19 500 <4) 10.50(1 pnno 5 000 7.000 tj.lKlO 3 19.0WI (5) l.f.OM ( 8 ) 3.750 5.250 4.500 4 14.25" (6) 9.7,30 3.000 5 11.400 7.8<X> 4.200 3.600 1 >!ı i Partilerın lca.?andıkiarı m; l tvetail eı ssvılan da çö'.iedîr: Kolay.a Eöze çarpacagı gibi, özellıltle önceki formüle, yan; 1.5'ia başlayan yarımşar aralı aritmetik dui ile bölrae formülüne orania, yeni formülün etkilerı oldukça sımr'ıdır. Buna karşılık 19"7 miUetvek.üi seçinıi açısmdan yeni formül, genel planda daha önce ınceleUigirniz basit seçim sayılı bara.ilı dHondc sistemine yakm sonuçlar veımiştir. Hatta partiler arasmda yer değistireceic sandaîyeler toplamı aynıdır: 18 (bk. 2. yazı Tablo 2.2). Gerek basic seçim "sayılı barajlı d'Hondt sisteminden, gerek klaslk d'Hondt sistemıri I51a başlatan yeni formülden genellikle aynı illerde aynı partiler etkiknmiştir (krs. 2. jazı Genel Tablo 1 vs yukarda Gen:1 Tablo 5). Demek )a ilk bölenin 1.5 olarak aiınması sonucuni'a klasik d'Hondt sistemlnin yapısındaki seçün esifinin biraz daha yükseltilmesiyie de, ayrı bir baraja perek kalmaksızm aynı amaca ulaşılabilecektir. Üstelik yeni formülün marjinal partileri parlanıento dışı bııt'ks.bilece*i veya parlamento gtiçleririi azaltabilecejj anlaşı'ınaklariır. 1977 mılletveki'i seçimi verilerine göre bu formül çerçevesmde partilerm MiUcî MecliMnde kp.zanabilecpkleri sandalye oranlanyla seçimde sldıkları 07 oıanlan karşılaştınldıgmda ortaya çıkacak öurum ise şöyle ciaealrtı: TABLO 5.1 1977 milletvpkili seçiminde 1.51a bulayan ranmşar aralı aritmetik dizi Ue bölme tormfilüne jore sandalye datıhmı AP CHP CGP DP MKP MSP Bafcım. Top. 1.5'ia başlayan janınşar arah aritmetik dizi 202 227 4 i.î 3 450 Resmî sonuçlar 189 213 3 1 16 24 4 4.îO Fark + 13 +14 3 1 12 9 i Yeni formül çerçevesinde sonuçlan degijecek 3fi ilde partılerln fazladan kazaaacakları ve/veya kaybedeceUeri sandalye »ayılarmm toplu dökümü şöyle olurdu: TABLO 6.3 liia Sandalye oranı »' 43 .i5 48 22 0.22 .• Oy ( oram » 3b.87 41.38 1.88 1.86 Fark d'Hondt sistemi nrdcniylf açkın ve rksik temsil oranları AP CHP CGP DP MHP M^P Bacımsıı loplanı 2.14 4.hri U.R« yy M7 ÖRNEK 4.2 SandaİTf sayiLan 1.51a ba?l»j*n d'Hondt sistemi Klasik d'Hondt sistemi Fark A 4 o 1 B 2 ll C 1 D F. Topiam 8 « 12 h ?*i 2.r> 1 ^ W^. «'5+6.60 + 6 ^ 4 1.66 1.86 3 . 9 3 <.:•'< TABLO 5.2 1.51a başlayan yaronşar aralı aritmetlk dlıi nedenlyle kaıanılan VP kaybedilen sandalvp sayılan AP CHP " CGP DP MKP MSP Basım Top. Kazanılan 19 25 2 *ts Kaybedilen 6 ıı 3 l 12 ıı 2 46 Fark + 13 +14 3 1 12 a i 1 1 1 1 Dilckat sdıürse, bu sayılar 1 ile başlayan «Yanmşar aralı aritmetik dizi üe bölme>< drneginde elde edilen sonuçlara uymaktatiır. (Bk. 4. >azı ömek 2.2). Bu, her durumda böyle olması gerelonemekle blrlikt* klasik d'Hondt sisteminde sadece ilk böienin 1.5 yapılmasıyla da büyuk partilerin yararlandırılabigösterir. Aslında ilk böienin 1 5 kabul edilmesiyle klasik Aynı formül 1973 n^lietveldli seçimincıe ııygulannı* biilur.süydı, Millet Meclisi'nin sa.Msal görünümü şöyie olurdu: Ap lfi ( s 35.77), CHP 104 (•'« 43.11). CGP 10 ' " i 2.22ı, DP 3C (<*• 8 66). MSP 43 (% 9.33), Bagımsiîlar 4 (% 0.8S). Görülüyor ki «Yeni onerüer» ıçmde şımdikl formül, küçük partiler için e n elveri^ı olanıdır. Ancak bu formül, 1977 s e ç ı m sonuçlan itibariyle dahı ouyük partılerden bırme tek başına hükümet kurmaya yeterlı bir parlamento çoğunluğu sağlayamamak'adır. Konuya bu açıdan bpfeldıgında. ilk üc formli! iç:de T'JTVIye kcşullanna en uygtm îormülün «1.51a lıaşlayan y a n m ş a r iralı aritmetik dizi ile bölmt» clduğu açıktır. YARIN: YENi ONEftiLfR (DEVAH) GARTH DiŞi BOND