Katalog

Ekonomi Ekonomi ... Ekonomi Ekonomi ... Ekonomi Ekonomi ..• Ekonomi Ekonomi ... Ekonomi Ekonomi •• Kenan MORTAN DÖVİZ DARBOGAZINDAN KAYNAKIANAN İTHALAÎ TIKANIKLIĞININ GİDERİLMESİ. SANAİSTEDİKYÎCİLERİN ÖNCELİKLE ÇÖZtMÜKÜ TANINAN ÖNCEIİK; SANAYİ MİNİ DE YANSITIYOR. SANAYİ ODALARI BİRLİĞİ; PAZARTE5İ GÜNG ANKARA'DA KAPALI BİR TOPLANTI YAPACAK. 5APTANACAK GÖRÜSJİRİN SAL! GÜfiÜ BAŞKAN SAKIP SABANCI TARAFINDAN AÇIKLANMASI BEKLENİYOR. ÎÜRK SANAYİCİ İS. ADAMIAR! LANAN BİR «ÖNLEM PAKETU DE VAR. Vf DERNEĞİ TARAFINDiH HAZ1R LERİ BİR SORUN; D1Ş ÖDEMELER SORUNUNA 5ERMAYESİNİN YENİ Hİ'KÜMETİN OLUŞUMUMA İLİS.KİN SEÇİ TÜRKİYE'NfN UIUSIARARASI fİNANSMAN KURULU5.LAR! KAR$I5INDAKİ SAYGINLIGINI KORUMAYA YÖNELİK ONLEMLERİN ALINMASI; IİİRK ÜRASI'NIN DEGERİNİN GERÇEK OEGERINE GETİRİLMESİ ÎÇÎN GEREKLI AYARLAMA NIN YAPILMASI: UCREI ARTIS.LARINİN «OB JEKTİf. DENEN ÖİÇÜIERE BA&UNMAS; ÖNGÖRÜlbYOR. SANAYİ SERMAYESININ ÖNÜ ÖNÜMUZDEKI HAFTA İSTEKLERİNİ AÇIKLAMASI BEKLENİYOR Uluç GÜRKAN DIJ TKARETTE SANAYIIN PAYI Bekleyen ıthalst transferleri talepleri 1 milyar 300 miiyon dolarlık rekor bir büyüklüge ulaşmıştır. Dövız darbofaziuin, KLerkez Bankasının bir kısım çekierinin yabancı bankalarca kabul edilmemesiyle noktaiandığı nisan ayı basından sonra ıthalât" transferlerinin kapatılması ekonomıyı cıddi bıçimde sarsıcı bir nıtelik kazanmışur. Ekonomiye katkılan yönünden «kntik» sayılan İUO'Ü aşkın kamu yatınmmın ithalât ihtıyacı bekletilmektedir. Aynca, sanayiin hammadde ve yedek parça ihtiyacı ile ilgili transferler durdurulmuş bulunmaktadır. Bu arada, bekleyen transfer talepleri için Merkez Bankası'na peşin olarak yatırılmış bulunan 22 mılyar liradan îazla Tuık lirası karşüıjı. önceliiîle kamu kesiminin finansmanında kullanümıştır. Yatırımların geciktiği, sanayi üretiminin duraklama te'alikesi geçirdiği gUnümüz ortamında, gerekli döviz olanaklannın yaratılıp b«kleyen transfer taleplerinin karşılanması, banknot emısyonunu birüen 80 milyar liraya sıçracabilecektir. Türkıye'de benzer bir ekonomik bunalım 1960 oncesinde de yaşanmıştır. Ancak, sanayiin dışa bağımlılık öiçüsü doğrultusunda bugünün koşullan çok daha agır görünmektedir. Günüraüzde, Türkiye'de yaratüan sanayi gelirinin dörtte üçü itnalâttan kaynaklanmaktadır. Son tiç yıida hammadde ıthalatının sanayi gelirıne oraru yüzde 40 dolaymda seyretmıştir. Yatırım malı ithalâtınm sanayi gelinne oranı ıse yüzde 30'u aşmışür. Böylece, MC ortakiığj dönenunde rezervler tükeulerek ve dışarıya milyarlarca dolarlık borç yapılarak sürdürülen itüalât, ülkenm sanayii ile özdeşleşmıştır. Buna karşm, sanayi üriınleri ihracatının sanayi gelirine katkısı yüdan yıla azalır olmuştur. Halen Türkıye, ıthalâtının ancak üçte bin oranrnda ıhracat yapabilirken, bu oran sanayide dokuzda bir görünmektedir. Ekteki tabloda rakamlarla ortaya koyulan dışa bağımlı sanayi yapısının düzeltılmesi bir yana, günün âcil sorunu ithalâtın sürdürülmesidir. Nitekım, dövız darboğazından kaynaklanan ithalât tıkanıklığından en çok zarar gören sanayi sermayesinın önümüzdeki hafta ıçinde açıklanacak taleplerinde, bu sorunun ilk sırada yer alacagı bildinlmektedir. Dış ödemeler sorununa tanınan önceük, sanayi sermayesırun yeni hükumctin oluşumu konusundakı seçimıni de yansıtmaktadır. Sanayi Odaları Bırlıgı pazartesi günü Ankara' da kapalı bir top'lantı yapacakür. StoâyieUİriri görüşlennin salı gunü Satap Sabancı taralından açtitlanması beklenmektedir. Bu arada, Türk Sanayicileri ve Iş Adamlan Dernegi ITÜSİAD) tarafından hazarlanan bir «önlem pakeü»nin varlığı da büinmektedir. Bu iki etkıli özel sektör kuruluşunun görüşlerinin açıklanacağı tarih, CHP Genel Baskanı Bülent Ecevit'in kuracağı hükümet için Millet Meclisinden güvenoyu isteyecegi günlere rastlamaktadıı. Sanayiciler tarafından önümüzdeki hafta içinde açıklanacak isteklerin, dış ticaret ve ödemeler dengesi açılUannın kapatılması, Türk parasının değerinin korunması ve işçi • işveren ilişkilerinin düzeltilmesi çerçevesinde yoğunlasması beklenmektedir. Bunları sağlamak için, TUrkiye'nin uluslararası finaaman kuruluşlan karşısmdaki saygınhğını korumaya yönelik önletnlerin alınması, Türk lirasımn deferinin gerçek deferine getiril mesi için gerekli ayarlamanın yapüması, ihracatın arttınlması ve ücret artışlannın «objektif» denei'. bazı ölçülere bağlanması öngörülmektedir. Ayrıca, Kamu İktisadî Teşebbüslerinin ürünlerinin fiyatlannın artınlması, enerji, akaryakıt üretiminin çoğaltılması ürerinde durulmaktadır. Sanayicilerin, bugüne değin düe getirdikieri MİLYON TL. 93.53t),ç 38.6H.5 41,3 29:416.5 31,5 7.543,5 8,1 MARGARİN YOKLUĞU YAĞ ÜRÜNLERİNDE FİYAT ARTIŞLARINI KÖRÜKLEMEĞE BASLADI I Toptan fiyatı 60 lira olan tereyağı 80 liraya yükseldi. perakende fiyatı ise 100 lira oldu Süt Endüstrisi Kurumunun ürünlerine de zam bekleniyor. ! Peynirin tenekesi 500 liradan 650 liraya fırladı; kilosu 45 50 lira arasında satılıyor; bisküvite zam geldi; meyve fıyatları görülmemiş ölçüde tırmanıyor. tır. Dıs si\asal koşullanrt değerlendirilmesi. bu kararda ağıriık taşıyacaktır. Devaloav yon bir yana. dış ekonomik ilişkiler arasında rn öneıtılisi dıs ticaret açiğı, ve döviz rezerv lcridir. Iste yeni iktidarın devralacaçı en agır ekonomik sornn hıırtur. Yeniden bprçlaıımalara nasıl siriilpcesi ckilerin nasıl ödenecegi. güııiük itnalat ve diser döviz gcreklcrrni sağlamak için en kısa sürede ncrcıien \e nasıl döviz bulıınacağı bircr karahulııttur. Karabulutlar içinde tek umut ışı ğı. yabancı ülkelerde çalı^aıı ışçilerin vipe ya bancı bankalardaki tasarruflarıdır. Bu hirik miş paraları yurda çekmek akla gelen ilk ra r<"dir. Ancak bunun yöntemlerini belırlemek henı ekonomik. hem siyasal Uıtum konusudur. Dış ekonomik ilişkilerde AET'ye takinılacak tavir. aslında dördüncü î yılık planda yerini alacaktır. Ama, bu yöndeki politikanın açıklığa kavuşturulması dış styasal ilişkiler açısıııdan c1 .»nem kazanmaktadır. Turt İçinde en nnemll sornn, fiyat «Hı«landır. Seçim oncesinde yapılan anketlerde 19T3 scçimleri ile karsılaştınldı|mda ortaya çıkan oy kaymalanmn, parti değijtirmelerin en baş nedenlerinden birini oluşturmustur fiyatlar. Artışlar iki jTİda rtizde 40a dojTU tırmanmaktadır. Fiyatlarla birlikte karaborsa da artmaktadır. Darlıklar. yoklnklar artmaktadır. Bunların tümü. tarihe karısmış hir iktidarın üriinüdür kuşkusuz. Ama çözfim beklemektedir İşte. Son derece önemli sorunlardan biri de Kamu tktisadi Kurniuşlaruım durumudur. 80 milyar lirayı aşan finansman açıği ile dev let . ürettiği ürünlerin hüyük çoğunluğnndan zarar etmektedir. l'cuza üretileu ürünler özel kesime satılmakta maliyetini balk ödemektedir. Hiç ilişkisi olmadığı, hiç kullanmadığı halde halk ödemektedir. Böylece fiyat artışları yanında bir de dolaylı olarak devletin zarannı karşılayarak aslında özel kesimin maliyetini ucuziatmış olarak ctatlı zararala karşılaşmaktidır. Buniann fiyatlarını ytikseltmek halkın yarannadır, belki yüzde yüz devlet iirünn değildir ama, petrol bunun en tipik örneğidir. Petrolü kullanma yan da. dolaylı voldan petrola para ödemektedir. Çünkü ithal edilen petrolün fiyatı artmış. içerdeld fiyat sabit tutulmnş, ve aradaki yükselen fark, Hazineden karşılanır olmuştur. Yani halkın cebinden. «Petrole zam yapmadım» di.en Cephe Hüküroeti en büyük zammı. aslında petrole yapmıştır. Çünkü. petrol kullanmayan da petrole para ödemiştir. Kamu İktisadi Kuruluşlanmn üriinleri de böyledir. Belki bazı ürünleri doğrudan doğruya halk tüketmektedir ama, bunda bir yöntetne ulasmak güç değildir. Davralınan ekonomik sorunlar cumhuriyet tarihlnin en ağır ekonomik sorunlandır ama, cesaretle çözmek hele de uzun dönemde bunlara vapısal çöziinıler (retirmelc İçin elde olanaklar bnlundnğt! inancmdayiz... Mar^arir. yckluğu sonucu tüm yağ de jeçtıgiınız güıılerde biıyük fiyat artışlan yasarunaya oaşlanmıştır. Ayçıçsk dışında '.üra yag fıyatlannda büyük artışlar görülürken, öazı msrparın fabnkalnnnm «yıllık revır.von» serekçesıyle üretımlerıni durri'.ırduklan öğronılmişnr. Toptan pıyasalarda 2: ı:radan •arekenciec.ye satılan zeytınyajı 2:i liraya çıkmış. ounun sonucu pıyasada 26 liradan satılan zeytinyağı 23.75 liraya yükselmıştir. TESEY&G Toptan fiyatı 60 lira olan tereyagı 80 liraya yükseimiş. perakende fiyatı ıse 100 lıra olmaştur. Bu arada önümüzdeki gür.iercıe Süt Enclüstrisi Kurumu'nun iirün.erinds zamma hazırlandiğı va bunun pıyasada fiyat yöniindcn öneınli etkiler yaratacağı bildirılmekîedir. PEYNIRDE DURUM Süt ürünü oİ3n peynir tenekesi 500 Hradan 650 liraya fırlaymca. kilosu 45 50 lira arasında satümaya başlanmıştır. Piyasa çevreleri bu artışm anormal olduğunu ve kıs aylarında pcyrıir fıyatlannın 60 liraya çı<cab:leceginı sövlemışlerdir. PAIATES VE PIRINÇ Üretim bölgelerinde oir lıradan alıcı bulamayan ve bu nedenie tarla!?ra çübre oiarak kullarıilan patates pıyasada aitı liradan sarılırken, fiyatları uzun süre dıırgun seyretmış oian pinuç ani bir fiyat sr;rarnası göstermıştir. Toptan fiyatı 16 lira olan p:rinç 22 liraya çıkması sonucu, perakende fiyatı 25 lira olmuştur. BÜSKÜVITE DE ZAM Maliyet kalemlerinde hiç bir srtış şrinilmeyen bisküvit de küçük boyları 16 lıradın 20 liraya, büyük boylar .^.r 20 liradan 25 lıraya yükselmıştir. MARGARİN URET1MI Öte yandan son zamanlarda aüyük dariıgı gorülen margarinde büyük fabrikaiann renzyon gerekçeıiyle üreamlennı durdurduklan ö^reniîrpiştir. Şirketler bu konuda açıklama yapmayı reddetmişler. ancak revizyonun her yıl «rjtin» olarak yapılan bir ış!em olduğunu beUrtmişierdir. MEYVE FİYATIAR! I18MANIY0R Yiyecck mallannda aşın artış sürüp ken meyve fıyatlarının da asgan ücret'.ere valt•aştığı görülmekteciır. Mevs:m başından ben 2540 lira arasınrta satılan kirar.n yanısıra, şeftali 3C lira, eri'K 25 lira, çılek 1520 lira. dut İse 15 liradan ışlem görme'.itedir. t«;tanbul pıyasasına yakın üretim bolgeierlnden geien meyveler is'n yorum yapan piyasa cevreleri. aşırı fiyat artışmı toprağın değer artışına baflamışlardır. PAZARIAMA GUCÜ İstanbul çevresinde bulunan ve fabnlcs ve benzeri kullanım'.ar için ÇOK uygun bulunan bu topraklarda tarım yapılması bu tarımı dana icaynaguıda aşın pahalı hale »eürmektedir. Bu ö*ftçelerde yapılan 'anmm küçük iire'icı tanmı olnıadığına dikkat: çeken piyasa çevrHert bu oahçe sahiplerinın de kendi pazarlama Kanallan ils lstanbul'un hal eırışıni ab!uka altına aldıkiarıru iöylemişlerdir. Bu arada aynı verde kuru'.u b*Jlunan domares fa'orikaîarmm ürp"ırıden dorrıa'esi iki yıl önceki fiyatlardan satm aldıgı sapt&îuuştır. ZAMANSIZ YAGMURL Hal çevrplen ıse hynt artışlannın i!k azda yağan yagmurı:n mevveyl oozdjfunu, b'i nericrue beklenmedik fiyat artışlannın doğdugunj söy;emişlerdir. SANATf GF.Unİ • Hammadde jthaiatı Yüzde Pav % Vaıınm Malı İthalatı Yuzde Pay • Sanayi L'rünü îhracatı liizde Pay 53.372.4 13.902.0 26.0 14.038,2 26.3 6.207,6 11,6 76.710^ 32,291,3 42.1 17.852,6 23.3 8.315,5 10,8 \r,i nv, 114.977.» 45.092.9 39,2 36.946.3 32,1 9.830,7 ıs:s 8,6 istemlennden pek farkh olmayan yukandaki önerilerinin önemı, tanınacak önceliklerde yatmaktadır. Istıkrarı ve ödemeler der.gesini sağlamaya yönelik istekierir. ağır bastnası, CHP iktıdannın yeğlendiğıni, işçi • ışveren ilişkilerinin öne alınması ıse MC ortaklığının devamının arzı.ılandığını ortaya koyacaknr. Ankara ve Istanbul'da ayrı ayn yapılacak açıklamalarda. istikrar ve ödemeler dengesi sorunîannın ilk sırada yer alacağına inar.ılmaktadır. Ancak. bu önceliğin degıştirilmesi :çin yoğun çabalar harcandıgı da bilinmektedir. Ne \&T ki, var lığı döviz darboğazının asıimasına bağlı bulunan sanayi sermayesinin bu çabalardan etkilenmesi şimdüık giiç görünmektedir. Nitekim, CHP Genel Başkanı Bülent Ecev^t, gerek öncekı haüa Istanbulda düzenledifi basm toplantısında, gerekse yeni iıükümeti kunnakla görevlendırıldiğı gün Ankara'da konuşurker., ödemeler dengesi sorununa verdığı önenıle, sesini topiumun bütün kesimlerinden daha fazia duyıırmasını bilen iş çe^Telerinin. hiç değilse, bu nedenle. bir CHP iktidanna desîsk olmalan gereğini hatırlatmıştır. SEÇİM SONRASINDA SERMAYE PİYASASINDA CANLANMA GÖZLENDİ Sermaye piyasasında, »çimler «nlanma göziendiği bildirihnektedir. Canlanmanın, önümüzdeki günlerde gidereic artması beklenmektedir. Geçtiğımız hafta içlnde, sermaye piyasasında işlem hacminde genişleroe olmuştur. Mali bünyeleri ve kârlılık durumları 1yi olan firmalann hisse senetlerine olan talepte önemli »yüabilecek artıslar kaydedümistir İlgililer, seçim sonrasında sermay» piyasasında bekleyişlere uygun bir devalüasyon ortamınm koşullanmn geçerlilik kazandıgmı re siyasal belirsizliklerin giderilmesi paraîelinde hareketlilitin artacağını öne sürmektediTİer. ÖzeUikle, Rabak, Pimas ve Lassa'nm hisse senetlerin* ohuj talebin yogunlaşması beklenmektedir. Hisse senetlerinin dışmda, nominal deterinin altuıda satılan ve paraya çevTilebilirligi olan tahviller de ahcı bulmaktadır. Bu arada, önümüzdeki haftalarda piyasaya ban yeni tahvülerin çıkartılacagı açiklanmıştir. ündemdcki en rinemli sorun kuskuMiz yeni bir siyasal iktidarın olusturulması ve buna ilişkin olasılıklar zinciridir. Yeni siyasal iktidar belki de Cuınhurivet tarihi nin hemen hiçbir rioocminde hu drnli öııem kazanmamıştır. Çünkü. toplum cüııümüztle «Demokratik» bir yönetim öılemektedir. C^an EÜvenlİRİ. öjrenitn özgürlüi;ü, genel hir barışm saçlanması. topiumun tiim kallannın paylaştığı özlemler dizisi ise, siyasal yönden «Demokratikleşrae» RÜndemin hirinci sırasında yer alıyorsa. 5 Haziran'daıı sonraki ekonomik özlemler dc Renis bir başlk taşı maktadır: Montaj sanayiiden, sanayi toplıımuna RPçiş . .Ne var Id, arada bir eksik vardır. Montaj sanaviinricn arta kalan bir diri ekonomik sorun önce sağlıklı çözünılere kavuştunılmalıdır. Ancak ondan sooradır ki bir yeni' sJMiayi toplumuna yönelmek söı konusu nlabilir. Montaj sanayi ile sana>i toplumu arasındaki e.şik, işte günümüzün yeni siyasal iktidarı tarafından asılacaktır. Geçmisten ve de özellikle son iki yıldan kalan yıgmla ekonomik sorunun üstesinden gehnek ayrıca. zorunludur. Çünkü. toplum «Demokratik» niteliğe kavuştukça, hu olanasa yaratan iklidardan ekonomik isteklerde bulunmaya başlayacaktır. Buçün ikinci plana ittiği istekler giderek. ajiıı günümÜTÜn «Demokratikleşme» istekleri gibi, bir süre sonra en guncel konulara dönüşecektir. Aslında . belirtilen eşiği aşmak için yrni siyasal iktidarın elinde büyük bir koz vardır. 1977'nin sonunda iiçnncü 5 vıllık kalkınma planı sona ermekte, içinde bulunduğuırnıı aylarda. dördüncü 5 yılık kalkınma planı hazırlanması zorunlu olmaktadır. Hazırlanacak planla topluma yeni bir yön vermc fırsatının bir «Erfcen seçüne» rastlaması devraldıgı açır iç, dış ve ekonomik sorunlar arasında yeni iktklann belld de tek şansıdır. Tek çıtaş noktasıdır. Kendi siyasal doğrultusu yönünde yeni bir toplum oluştnrmauın Urihsel rastlantısıdr Onun içindtr Id iktidardan beklenen «İlk ekonomik icraat» plan çalısmalannın başlamasıdır. Plan topluma tam 5 yıl yol gösteren bir araçtır. Bu aracı destekleyecek ve toprakUkl iiretim ilişkilerini yeniden düzenlemeyp gerek durulacak bir başka uznn dönemii araç kuşkusuz toprak reformn yasasıdır. Halen nygulanmalcta olan yasa. Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiş. yerine yenisi konuhnamıştır. Bunun için yeni bir tasarı hazırlanmalı, ve hemen Meclislere gön derilmelidir. Bunanla sıkı sıkıya ilişkili olan en önemli konu ise, bir başka iptal i!e il;ilidir. Yine Anayasa Mahkemesi. Anayasanm 3*. maddesinl iptal ederek, tiim kamulaştırmalan rorlaştırmıştır. Toprak Reformu Yasa sı yürürlüğe girse bile Anayasa'nın 3Î. maddesinin iptalinden dolayı, ortaya çıkan G boşlujun ciderilmesl cerekmektedir. Binlrrce topraksız köylünün umudunu kıran bu cngrlin asılma volları aranmahdır. Dördüncü 5 vıllık Kalkınma rianı, Toprak Reformu ve Anayasanm 38. maddesindeki boş'ufun siderilmesi asliDda 4 yıla u?anan hir ekonomi politikasının araçlarıdır. (Jysa gündemtle şu andu öyle sorunlar varriır ki. hiran cinre çöziime kavuşturulması SfrcUmekteriir. \> uzun döncmli politikan>n. helki başan anahtarları bunların çözümlfnmesimlen seçmektcriir. Busünlerde en yoçun lartışmalardan biri, devalüasyona ilişkindir. Türk lirasımn dış drğerinin düsiirülmesi konıısunda dp;ifik eöriisîrr belirmistir. Kkonoml uzmanla n bu noktada, görüş aynlıfına düşmüşlrr YORUM ozum bekleyen ekonomik sorunlar .Yakın DOĞAN. dlr. Bir bölümü paramn dış deferinin dnşürülmesini, yani devalüasyon yapılmasını istemekte, bir başka bölümü de buna karşı çıkmaktadır. Devalfiasyon isteyenler tıkanmış bulunan ihracatın açılacağı umudundadırlar. Özellikle sanayi ürünlrrinin ihracatın da hızlanma bekleyenlerdir. Ayrıca karaborsanın önleneceşi. Türk lirasımn «Gerçek Kur»a kavuşacağmı sanmaktadırlar. Karşı çıkanlar ise. eldeki sanavi ürünlerinin Ihraca tı için bir devalüasyona gerek oimadjgı förüşündedirler. İhracatta sanayiirşme eksikliğinden doğan tıkanıklıklann bulunduğnnu ileri sörmektedirler. Yapısal defişiklik öner mektedlrier. Bir de, dış ekonomik güçlerin görüşleri vardır ki, yeniden borç vermek için devalüasyonu «şart» /istermektedirler. Kammızca, bu konuda alnıacak karar, ekonomik olmaktan çok, politik nitelikte olacak İŞSİZ SAYISI NÜFUS ARTIŞINA BAĞLI OLARAK HIZLA BÜYÜYOR • YURÎ DI5INDA ÇALİŞM& OLANAk'LARlNIN SlNIRIANMASI IJSİZLİK SORüNÜKUH LARINI ARTîlRIYOR. BOYUT Türkiye'deki issiz sayısının nüfus artışma paralel olarak hızla çoğaldıği beiırtilmiştir. Ayrıca, halen 1 miiyon dolayında Türk ışçısimn yurt dışında çalıştığı ve j'urt dışında çalışma olanaklannın sınırlandığı dikkste alınarak. ülkedekı işsizlik sorununun daha da ciddi boyutlara ulaşmasından kaygı duynlmaktadır. Eskişehir Sanayi Odası tarafından, işsizlik sorunu üzerinde yapılan bir araştırmada, Türkiye'de nüfus artışmm gelışmiş ülkelere göre çok daha hızlı olduğu kajdedüraiş ve nN'üfusun bu şekılde artışlar kaydetmesj haliyle ülkedekı işsizler ordusunun büyük toyutlara uJaşrnasma neden olmaktadır» denilmiştir. Gelecege ilişkin istihdam tahminlerinin, tüm kaîkınma ve sanayileşme çabaîarına rağmen, ülkede işgücü fazlas:nın arttığını ortaya koyduğuna issret edilen çalışmada, geçmiş jillarda 1 müyon kişınin yurt dışında istihdam olanagı bulmasuıın soruna göreli bir çözü;n getirdiğine değinilmiş ve bu olanağın sınırlandığı. hatta ortaclan kaiktığı belirt: lerek. «Ülkedeki işsizlik soruriunun daha da ciddi boyutlara ulaşacağı gerçektim yargısına varüraıştır. KAMU VE ÖZEL KESİM KREDİLERİ EN YÜKSEK DÜZEYDE 5 haziran seçim'.ermin hemen oncesinde, tedavüldeki bar.knot miktan 61,2 milyar liraya yükseüniştir. 27 Mayıs 3 haziran arasmdakı haltada 3,7 milyar lira arttınlan banknot emisyonu, MC ortaklığmın seçimlere giderken sorumsuzca kullandığı bir kayrıak olmuştur. Erken seçim oncesinde emisyon hacminde meydana gelen bu artış, Merkez Bankası krediler.ndeki 5,2 milyar liralık genişiemeden dogmuşîur. Merkez Bankası kredilerindekı artışın 2,4 milyar lirası kamu kesünine, 2,3 miîyar lirası +arım kesimine, 400 miiyon lirası ise özel kesime ait olmuştur. Böylece, kamu ve özeî kesim kredileri yılın en yüksek düzeylerine tırmanmıştır. Tanm kesimi kredueri ise, son haftadaki yüksek oranh artışına rafmen, dalia önce, nlsan ve mavıs aylarında önemli öiçüde daraltıimış bulundujundan. gsri planda kaîmıştır. Banknot emisronunda bu yıl gözlenen artış, ekonomik çevrelerde kaygıyla izlenmektedir. 1975 yılımn bütününde 8,1 milyar lira, 1976 yılının bütünlinde de 11.1 milyar lira çoğalmıs bulunan t*davüideki banknot miktan. bu yıl beş avaa 9.2 milyar lira birden yükselmiştır. Oransal olarak ise emisyon. 1975 yıiınm yüzde 23 ve 1976 yılının yüzde 27'lik genışlemelerine karşm, bu jıl ocakmayıs döneminde yüzde 18 büyürr.üştür. Para tutanndaki artışlann üretime yansımayan bölümünün enîlâsyonu körüklediği bılınmektedir. Bu yıl, ithalâtta döviz darbcgazına bağlı olarak uygulanan kısıtlama nedeniyle sanayi üretiminde durgunluk hüküm sürerken, ekonomik Jcesimlerdeki cari finansman açığının karşılanmasına yöneîik emisyon genişlemesinin a\T.ıjla fiyatlara yansıması kaçmılmazdır. Eu koşuilarda, önümüzdekı aylarua, Kamu İktisadî Teşebbüslerinin ürünlerine vapılacak ertelenmış zamlar yanmda. piyasaya çıkan milyarlarca liralık yeni »e karşıhksız satm alma gücünür, fiyat artışlannı iyice hızlandırmRsı bekîenmektedir. öte yandan. önümüzde&n aylarda banknot emisyonundaki artış hızının dana ileri boyutlara ulasması, ekonominın nefes almasının geregi olarak görünmektedir. Yaz aylarında destektems alımlarının yogunlaşmasıyla, doğal olarak tedavüldekı bankrıot miktan artîırılacattır. PARA TUTARINDAKI ARII5URIN ''RETİME YANSIMAYJN BÖLL'MÜNÜN ENFLA5Y0 NU KORÜKLEDIGI BİLINİYOR; YAZ AYLARİNDA DESTEKLEME ALIMLARİHIN YOGUN LAJMA5I İLE IEDAVÜIDEKI BANKNOÎ MIKTARf DAHA DA ARIACAK. Aynca, ocakmayıs dönercır.de. döviz reaervierindeki erime :1e bekleyen ithalât transferi taleplermdeki çoftalma. enr.syor.da yakiaşık 20 mllyar liralık bir geruşıemeyı ön!em:ştir. Ancak, rezerrlerin tükenrmş otması ve bekleuien ithalât iransfen taleplerın:n ekonom:mn dayanamayacagı bir noktaya varrras buiur.rnası, yılın ikinci yarısmda aynı yoldan emisyon artışınm frenlenmesisıni olanaksızlaştırmakiadır. Son iki yılda izlenen e/.onomi poürikaları ferkedilmed:kç?, çıkmazdan kuıtulmaa murakün gorun. İtalya, AET'nin Türkiye'den Zeytinyağı ithalatını azaltma çabasında Türkiye Zeytinyağı İhracatçıları Birliji T» ÎZmir ıhracatçı Birlikleri yetkililennden alınan b | gilere göre, geçtigimiz mayıs aymda Madrit'te toplanan Uluslararası Zeytinyağı Konseyi'nde. Ortakpazar ülkelerinin Türkiye'den yapüan ithalâtta Preievman oranırı düşürmsyi llke olarak kabul etmelerine ragn.sn. Italya'nın bu konudaki dırenişi yüzünden alınan karar bir türlü «erçekleîtirilememektedir. Yetküiler, İtalya'mn Ortakpazar'ı adeta parmagında ovnattığını. toplulugım zeytinyağı konusunda alacakları her türlü kararda sadece kendi çıkannı gözönünde bulundurdugunu ve aykırı bir kararı hiç bir sekilde çıkarmadıklannı da öne sürmüşlerdir. Ca.a.) MERKEZ BANKAİININ HAFTAUK OÜRUMU (MİLYON IL REZERVLER MİLYON DOLAR) önceH haftava ','<, fark 4,7 2,6 2,2 12.2 1.7 2.1 6,5 30,5 0,7 1,3 fl,3 0,5 1,0 6,3 • 27 MAYIS 3 HAZİRAN ARASINDAKİ HAFÎADA 3.7 MİLYAR LİRA ARTIRI1 977 En yüksek 17.654 95.863 1Ü.453 24.580 71.386 218.81i; 61.734 3.065 10.393 "9.529 105.725 977,3 3017,8 1^79,6 Hesap Kalemleri A K I İ F Altın ve döviz mevcudu Kamu kesimi kredileri Özel kesim kredileri Tarım kesimi kredileri Diger aktifler (DÇM karşılıklan) T o p 1a m P A S İF Banknot emisyonu Döviz borçlan Merkez Bankası mevduafı Mevduat munzam karşılıkian Diğer pasifler (DÇM karşılıklan) Briit rezervler Net rezervler Bekleyen transferler Son hafta 3.8.1977 12.950 95.863 18.453 21.407 70.143 218.816 61234 2.737 9.903 39.529 105.413 613,1 3.499.7 1.279,6 Biryıl 4.C.1916 14.685 48.303 8.752 13.076 47.642 132.458 42,1W 1.963 11.804 31.253 45.332 84S.D 1.509.9 137,3 Endfişük 11J83 70.968 13.320 19.07: 64.849 190342 50.917 1.156 7.405 35.521 93.134 512,8 3.Ç92.2 690,3 LAN BANKNOT EMİSYONU; MC ORTAKLIĞININ SEÇİME GİDERKEN SORUMSUZCA KUILANDIĞI BİR KAYNAK OLDU.