Katalog

ALIl CUMHÜRIYIl 24 MAYIS 1977 Seçim... Seçim... Seçim... Seçım... Seçım... Seçim..; Seçım... Seçim... Seçim... Seçim... Seçım... Seçım... Demokrat Parti'nin 1957 seçimieriae gırerken sırtmda büyuk kamburlar iard:. Menderes lıükümetl iki riez değıs;ırılm:ş:ı. 1555'de Menderes r.al ve mıh yuzunden gnıp ta ıstıfaya zorlanm:ş, bükümet başksnı sadere kendisi ıçın güven oyu ısıeyeres, ari»dajlar.nl feda ermiş, ayana ka!mış:ı. tsoat hakkı yüzimden parüsuıden bazı mı'.la:veküleri ıstifa e'.nıiş, yenı partı nurj'.muşiu. Hürnyet Pamsi'ni kuranlar Demokrat Parti'den aynlanîardı. Bır çok gazeteci aıtuklanmış, bır parti lideri hapsa atümıştı. Başta Hüseyin Cahit Yalçır. gibı adı çok yavgm, İttıhat Terakkı'cien bcri kamu oy<.Mca bilinen bir yazar, îsmeı Paşa'nın dar.adı, daha bır çok genç gazeteci hapse atıimış:ı. O dönemde genç gazerecı dsn?n'er, sımdı ellisine yakmdır, o':ay)an ımutmamışlarchr. Bir partı lideri, CMP'nin başkînı Osman Böîukbaşı da Celai Bayar'm humuıa ugramış tutuklammştı. Daha ne o:sundu? Seçimler l?57'öe dejil. yapüsa yapıisa lP?"'de yapümak gerekirclı. Çünkü seçmı .'.üresı dört jıllıktı. Ama Demokratlar da b;;rıalrmslardı. Beikı bir erkon seçimîe bjnalımdan kurtulmak isMyorisrdı ama, b.r'u söylemek istermyorlard;. Bır fırsa!. belkı ce şaka olsun dıye söylenen bir söz ımdütiarına yetişmişti. CHP Yönetim Kurulunun îstanburda yapacagı bır 'oplanu dolayısırla gazetecLsr o zaman Genel S«kreter Yardımcısı olan Kars mıllcrvekılı TurRUt Griıe'yı yakalRinışlardı. Yoncîim Kurulunun niçın topla'.ıiığını < , . ~* rerimek :s*erlerken bazı sorular sorınujiajoı. «Neier konuşacaksımz?» Seçimden seçime KEMAL berSennı gören îssnet Pasa sıs Ir.s srü başlamı?:ı BfekleniPyî rg;edi. Bakalım ı^tv dar part:sı onvle bır sov'.enti kar«ıSıT!da nası! davranaca*::? Gürüer grctıitçe öyle anlisudj k:, Demokr£nar a3 oı. crkPn seçım vapılması c'n «önüiHıd'ineı Erken »eçimt ?iduef«*ı ıyxe ania^ıııncs rrrjl.a.rtet Dan:!Pr. «rssınSa daysnısmaya Cç mutıaletet oar:;sı de CHP Cumtıunyetçı Mıllet Parıs: (brtyle vszıyorum sonradan sac r ane Mılipt Partısı turert: ı H'jrrıyet Parıs) seçımp »ı:ecekleraı riepsı ortakia?a s^çımlere sıd^rlPrse Demokra'lann toz o'nıası ıçten oı!e dfeiîdı Sımrlıkı Den;okraî;kier s:bı DP'd^n ^vrılan Hürnyet P a t l hleı de p?kı parti!?nnden epeyce oy <oparacaklardı Bunıı Tsmet Paşa la oılıyoröu, Celâl Bavsr da . ^tiına nnrp iFh:rr.*! «nnr» înç3irl;?i denılen rıu iavanı=ma ortava çıkırıca dıınır rnu Demokratlar? Ho'iıpn rpdbirinı Î'.ÜI'.AT. y? fürlü vasal engelleme varsa. nepsmı secın vssasını deâ'.ştirerpk Içıne Inldnrduîar. Or'ak Ii?tp vao:lamaz avn avrı .llerden adav cfi^"erı!pmp?. lis'Plpr eksik dolduru'anıaz. akiınıza ne şevanlık gehvorsa n=;psl vardı. Rövlece ei'içr'irliSım de. işbjrlığırı: de bozdular HPT Dartî '<»ndi başır.a seçimlere katılacaktı Öylp 6e oldu Va'andaşın oyunu 5Prbe«tçe mıllantıosına lemokrası dîyoni7 va De:nokratlgr Için Vrtrandaşın ovlannı DP'den naskası ıçir irullar.^nıaman demokrasi Idt Kımse mıp•: d!İPiıfi sıiıı k'.ıilanamavacak anfa\< 'k'idar partısınm tsrpriiSı dogruruda !t\ıllanacak:ı. 1957 seçimlerine böyle eirdik. Demokratlar zorunlu olarak erken seçime gittiler »Mem'.eket m «İkt'.dardan nelT isteye «Bırseyler ısteyecegız.» •Neler mesela?» Bu *.adar s6< basın me.ısupıarına tı. Hemen gazeteıenne tcoştular. Err«sı ÇUTI tster.r* iCanım Wçbir$er «un çı)rtn ffan»r»l«T «CHF ek«n d.v» •scoaman oas'.üi..rı«ı «ay trken seviro «orunu boyle txr şa^aaan Ortaya çı^mıstı. Ga?e>eierde erken seçım na Seçım Anıları Bati Güney iç Anadolu bölgeleri toplu değerlendirme TtirlttyF'nin tahıl smban olsn bu bPlg» îg Anadoiu pjatosunun onemli bır bblümünU k3:> iamaktadır Tahıl, ülkemiz ıçın önemh rens:;ı an!am ta?!y?n bir t^prak ürtıniîdür. Tıp'S V adolvt Köyü bırai bagbahçrrlc birl'.kte. mut!ak<\ t?hıl lirettn, lıarman eden böytiiir. Bu arüşrde ba*barır,e vt tahıl köylüligtinTin yaygın orn»:;'?rim buluyornz (Ashnda Nigie yörpsinrl" b»S • bahçe kavramı ve pancar tiretımi tah;!d?.n önrte bir agırlıga ?rhipse de y:ne bu bölgenın bir uzantısı sayılabılır.) Bölge. ıkı^i bölgasel, bırisı ulusal ölçekte g=lişır.iş üç önemlı kcnte sahipîır. fAnkr.ra ile F1;kişehir, Konya) Bu kentlerin nüfuslan artııuja devam etmektedü lAnkara yüzde 6.3 Konya yu.v de 4,1 Eskışehir yüzde 3.5 yıl'.ık sürat!»). Ama yine de bo'^enin ortak karakterini kör'.üîük unsurları belirier. Gerek Konya, gereks» Arutara kasaoadan hiiyüyerek azrr.anlaçmış kent niteliğı taşırlar. Ankara'nın Yen>ehir'ı zorlama yenı tnetropolitenı temsil ederkea UIus Dışkapı mahalleri İç Anadolu köylülüğünden ızler taşır, hâiâ. Sadece, bir kavşal: ve yol üstü kenti olan Eskışehir'de bu ızler silinmeğe başlamıs gibidir. Başta Ankara olmak üzere Kon;.s, Eskişehır ü'.ke ortalsmasının üzerinde Sosroskonomik celısmışliğe sahıptir. Sariece Kigde hafiıce ortalamanın altında kalmıştır. Ama bu bolgede de tarım ürünlerirıin malıalh ticaretl yönünden canlılık jrorülür. Nlifus hareketlenne gelince, bu bölgede e^ıne az raslanan bır emmebasma niifus t'ilumb ısı hnreker halindedır. Ankara kent merkezı yüz:ie bM iük bir nüfus artışıyla ülkenin en hızlı kentleşen yeridir. Ankara ıl nülusu da jTizde 4.6 şribi ortalamanm çok üzprinde baş döndürücü bir süratie artmaktadır. Buna karşıiık Eskişehır de nlifus çok yavaş artar. Ankara ve îstanbul'a bir iç göçün kaynağını oluşturur Nüfus!&n Tiirkiye ortalamasma yakın artmasına rağrr.cn Rslında Niğde ve Konya da Ankara c ogrultusur.daki bir iç göçün kaynağıdırlar. Gecelcor.dulaşarak büjliyen Ankara kent merkezin6.1 büjli!; gruplar halinde Konyalılar. KaramaniıUr. Nığclehler. Boriular ve Sivnhisarlıların oluşturdug\ı koloniler yaşar. (.Çorumlu, Çankırıh. Kastamonum kolonileri gibi.) Gecekondıılaşma yeni Ankara'ya damgasmı basmıs bir olaydır. Kent nüfusunun yansını askm bölüm'.i gecekonduda yaşar. Bir yandan kırsal ilışkisini sürdürürken öte yandan kentin asimilasyoa etkısine giren bu grupîar Irüçuk sanatlar. kiiçu'i ticaret. kapıcılık ve devlet kapısmda hizmet g:oi faaliyetir. peşinde koşar. 1 Sosyapolitik davrenışlan kaygandıi . Şimdılik Türkıye deki genel hava içinde ve Ankara gibi uyanık bir kent çerçevesinde lstemci nitelık göstermektedırier ve CHPTi destekleme yolunu seçmışierr.ir. Devletın son yıllarda uyguladığı yiiksek teban fıyat poiıtıkasının sonucu olarak bölgeye gökten yağmur yajar gibı Siibvansiyon yağdığı görliçü yaygındır. Bu açıktan gelen katma değerler, bölgedeki kentler çevresinde boy göstenîieğe başîayan fabrikaların sayısmı ve niteliğini değiştirecek midir? Bunu önümüzdekl yıllarda izleyeceğiz. Ancsn böigede, en az gelişmiş kesimi o'.an Nigds ybresı dahil bır genel sanayileşme çabası gorülmektedir. Şimdilik tüketim malları ve yapı ınalzbn.esı üreöminden ilert geçmeyen bu faaliyet MSP"nr> Konyayı Aaadoîu'nun bü\ilk sanayi merStfzi yapma progrsmı içinde yeni boyutiar kazanacağa benzemektedir. Ankara. hizmet sektörü organızasyonunu dtinyada beracri az görülür biçimde yükümlenrmş bir baskenttir. Derde deva. umut sargisı. herkese herşey veren hiç bir şay vermıyen. :ş kovalanan, tayin çıkartüan ve her yurttaçın en az bir ke 151nin duştüşü gf.yya kuyusudur. Politık gergınliji ve duyariığı olağandışı düzeyiere varmış bır kenttir. «Ortalama Antera'lı su. ekmek, pıs lıava vs politik dedikoduyla beslerar» Diçiminde btr dıtrum saptaması. abanmasıyla birlikte gerçe^ı jans:tabilir. 12 Mart dönemini en keskın, en etkıieyicı boyutlanyla Ankara yaşamıstır. 1975 1977 MC üor.ernmı karakrerizs eden tutandan önceki son vurgun havası içînde haraç yedirmeier, yolsuzluklar, çıkar sag'arnalar, politik baskılar, cinayetier, eğitım yapamayan üniversıteîer. Ankara g'in be griin yaşar, bunları. . OT Oalîralanmaları Partilerin Gelişmeleri: Ankara'dan sbz edümişti, en son. Toplumdakt. bürokrasidekı ve devlet yonerimindeki son iki yıllık .çler acısı ahlak çarpıklıgını biıtün makro bo>"Utlanyla yaşayan Ankara, sert bır tepki olalak 1977 de CHP'ye olağanüstü bir kayma gösterirss hic şaşırılmamalıdır. Ankara 1957'de de bu haysiyeth tepkiyi gösteımeyi başarmıştı. Oysa Türkıye ortalamasının altında kalmakla birlikte 1930'lerin ıls bölümünde Ankaraiının oylan da DP'je gitnı:ştı. Ruhani ve tarihsel tutuculuğun ty.erkezı olan Konya ile daha öncrkı bir toplu deJerlendirmeds ele aiınmıs olan İç Marmara tutuculuk havzasınuı komşusu ve bu tutuculuğun zıncııierini sadece son dönemlsrde zorlamaSa baş layan Eskı^ehır, 1950'ler boyunca DP'yı ülke ortalamasınıij üzerinde bir oy oranıyla de^teklemişlerıi'.r. Kiğd5 ıse kuçük boyutiu bölge çıkarı nesaplarıyıa 1357de CHP'ye kayan illerdsn biri olmustur. Ancok ISfiO'lar boyıınoa b^lgenın biitur üleri APnin oy depoları olmuslardır. (1951'de \nk3Ta ve Konya da kendını gostermış olan CKMP varli• GEREK KONYA. GEREKSE ANKARA KASABADAN BÜYÜVEREK AZMANLAJf'IJ KEHI NıîEUGl !4Ş|P!4R. ANKARA'NIN YtNIJEHIP'İ ZORIAMA METROPOUTEN! TcMill EDERKEN. UIUS • DljKAPI MAHAtLELERl İÇ ANADOLU KOYlLlÜGÜNOfN IZLER TAŞfR. SADECE 8IR KAVJAK VE Y01 ÜSTÜ KENTİ OLAN ESKIŞEHIR'DE BU IZLER SILİNMEOE BA$LAf'.!5 GIBİDİR. A* %40S 13 ) • ^ \Z~$ Tcpîam Nüf usu * f 350 0 0 0 J CSKIŞEHİR (51 N ^ \ \ wsr % » 3 1 2 ) MH» % • T H ) l»7377 \ V I ı97 s" ?T 6«» \ • ANKARA, HİZMET SEKÎÖSu ORGANİZASYONUNU. DL'NYAOA BENZERI AZ GORULUR BİÇİMDE YUKÜMLENMİ5 BIR BAJKENTTİR. I j KOVALANAN. TAYİN ÇIKARTILAN VE HER YÜRTTASJN EN AZ BİR KEZ ISjNİN DÜS.IÜGİJ GAYYA KUYUSUDUR. POLİTIK GERGINLİGİ VE DüYARLlGl 0LAGANDI5I DÜZEYLERE VARMIJ BİR KENTTİR. 1973.77 «tn»»«»l » ^ t KONYA Bari güzet konuşan birini seçelîm de dinledikçe içimiz açılsın!.. Sami GÜRTLRK 1?S4 jilı milletvekili seçımlerınde Amasya'mn yakın köyiermden birinde sandık başkanıydıın. Goreviı olduğum koyun seçim torbasıru ahp yola koyuldum. Köye vardığımda benı büyucek bır eve buyur eıUler. Köyün erkeklerı oirer ı.uşer "yelip soyleşıye katıüyorlardı. Ogren'dim kı, köyde yalmzca ;ki buyük partmin, CHP ve DPnm örgütü vaıtnı^. CHP başkanı evin sahibı. DP öaşkanıysd onun cgluymuş. Ve ıkısi de aynı evde bır arada oturuyorlarmış. Berjm eğilimimı merak eden kSylüler. 'B:z burada üu karşıt partı gördiigonüz gıbi baba oğıüuz... diyerek öenı konusturmak lstiyoriardı. Kencümi tutarak rer.k vermemeğe çalışıyordum. Amacım yan tutmadan bir seçim yaptırmaktı. Bu yüzden sürekli sözü köyün başlca eorunianna yöneitıyordıuiı. O yıllarda seçim konuşmaiar:, seçim gunv. gelene tielî surdürülebüiyordu. Konuşmaları dirüemek ısıeyen koy halkı da radyoyu hep açık tutuyor, hıç kapatmıyordu. Derken rad\oda Isonuşma sırası Ösman Bölükbaşı'ya geldi. Bölükbaşı o yıiki bu son seçim konuşmasını bir fıkrayla riugümledi. «İki içkicı b;r gün cjahu herkes haoca gıdıyor, b:z nıye gitmeyelım?» demışler ve Kabe'nın yolunu tutmuşlar. Az gi> mişler, uz giımişler, sonıuıda bır tepeye varrnıçlar kı, Kâbe görünüyor. KaJaiar iyicö tuîsülu. Yıkılıp düşmemek için birbirlerırıe tutunarak Kâbe'ye dogru bagırmağa başlamışlar: «Ey Kâbe! Sen Kâbe olaiı böyîs hacı gördun mü? Soyle!.» Konuşma bitmce köylüler radyoyu kapatıp sordular: Bey neydi bu konuşanm adı? Osmac Bölükbaşı. Peki necıdir o? Millet Parüsinin G«nel Başkan!. O partimn de kâgıdı var mı sende? Bir görelım getirdinse.. Gerçekte oy pusulalarım tamtmak g6revimdi. Çıkarıp hepsini gbsterdim ve gerekli Rçiklamaları yaptım: «îşte şu üzsrinde terazı resmi olan kâğıtlar da Mıllet Partisi'nin oy pusulalandır» diye ekledım. Ertçsı giin seçimler. yaptıs. Yasanm buvurdugu saatte sandığı açt:k, Birde ne görelim?!. Bölükbaşı o köyden 2030 dolaylarında oy almamı? mıV!. Torbamı toplayıp o köyden ayrılmaya niyetlenırken. yanıma yaklaşan yash bir köylüye «Bölükbaşrr.a çıkan oyların nec Tiini» sordum. Oysa daha bir giin öncesine değin adını bile du'.mamışlardı. Yaş:ı kövl.: diişündü düçündü ve şöyîe yanıtladı benı: «Şimdiye kadar dığerlerine oy verdikde ne oldu. Nasıl o's?. '.:im?enin bir iş yapacaSı yok. H;ç de*ılse e'iizel güz?l konuşan fcirini seçelım de, dir.îedikçe içimiz açıism dedik oğul.. » n»ı CHV % 2 0 * ( « • â» % 13 S ( 2 ) 09 % SS9 ( « ) MS» % <6S ( 3 ) 96 ( I ) * " " " ">^v • CHP'NIH ANKARA. KONYA VE NIGDE'OEKI MIUETVEKİU SAYILARINOA BÜYLK SIÇRAMALAR BEKLENEBILIR. ESKİSEHİR'İH ÇIKAROIĞI AZALIP BE5E İNOİGI IÇIN. BU ILİN İKİ B&5 PARTISI CHP VE AP ARASINDA ÇOK KÜÇÜK FARKU BIR YENGİ YENİIGI OfiTAYA ÇİKABIÜR. BU SONUCA GOTLRUCÜ ÇEKİ5ME. DIKKAT ÇEKİCİ BiR YEREl POLİTİK FAALIYETİ GEREKTİRECEKTİR. IC ANftDOLU NUN TttHIL BÖLGES! (Ankara, Etknthtr, Konya, N*4d« ) BEKLENEN POLİTIK OEGI5IKLIKLER r »fl.ın..ı» gı bu yargıyı bozama*. Çünbtl sonraM seçimlerde a£ır!ı£ını yitirmiştir.) 1973'de toplam sağ oylann varlıgı vönünden böigede yine dirilik görülmüştiir. Kozayı sadece Ankara yırtmıştır. Ankara 1937 ruhunun sahlanışına benziyer. bır tepkiyle CHP'nin Türkıye ortalamasınm çok üzerine çıkan bir destek vermiştir, bu psmıye. Çanka5"a ilçesi de Istanbul'un bir iki ilçesi ve Tunceli m?rkez ilçeyle birlikte en yüksek CHP oy oranınrn kaydedildiği ilçe oimustur. Bu davranışı, merkezi bürokrasimn »e kentsoylu bur.iuva tepkisinın 12 Martlara cevabı olarak nitelendirilmişti. Ancak, ayru 1973'de bölgeOP. Konya ve Niğde'de sag oylann bölünmesı (MSP ve özellikle DP tarafından) olayına tanık olunmuş ama, CHP'nin de herhangi bir selişmesı de izlenememiştir. Eskişehir'e gelince. öteden beri sosyopolink davranış yönünden benîerlik cösterdiii İç Marmara tutuculuk havzası içinde CHP'nin dıkkate değer kamıldama gösterdigi tek yer burası olmuştu. CHP yine tlrinci parti kalmış, ama AP ile geleneksel olarak araiannda mevcut olar çok büyük fark azalmıştır. Ankaranın sahlanışmda oldufu jnbi Eskişehir'in silkınişmde de ağırlığı kent merkezi taşımıştır. Kısi« süreli vs ortaklı CHP iktidarı süresinde ilk kez uygulanrmş olarak tahıl alıs fiyatmı yükseltme karannın bölgenin kırsal kesimlerinde de CHP 11 ..ıp dikkate değer bir eelismeye yol açrraga bK.«=laması mümkündür. Bölgenin bütün illsıınde J975'de senato kısmi seçimi ya da ara seçim yapıîmıstır. CHP'nin Nigde ve Konya'da sıçrama şeklinde. Ankara ve Eskişehir'de normal Belişme ÇIZRİSİ içinde ilerledigi görülmüştiir. Ancak dikkate değer bir gelişme de AP lehlne olarak izlenmi?tir Biitim bu illerde AP hem DP'den hem MSP'den oy kaydırarak yine güçlü oir varlık olarak ortaya çıkmıştır. 1977'ye eırerken. CHP'nin eenel kırsal ıryanıj vj genç seçmen faktönl gibi ülke ölçefınde geçer 1 olan etkenlerle bu bölgenin Ulennde rte rı.r?7 1 daha (ve Ankara'da dikkati çeker bıçımde» leıiemiş oldugu gözienmısnr. AP bölge ortalamssında ikincı parti durumunu korumaktadır 1974un büyük galipleri ve 197.î'in büyük mağluplan MSP ve DP'ys eehnce, Ankara ve Konya dışır.da varlıklan ttikenmiş eibidir. Konya'da 1973'teSındPn daha eeride ama, 1975'tekinden de biraı daha ıvı bir performansla temsilcı çıkarmalan bekienebılir. DP oiayı, bir zamanlar çok eüçlti oldujn Konvs.'d? bile hüyiik gerileme içmdedir. Ama vi ne de bir v* da iki milletvekillik sol'.ığaı kalmıs Eibidir CHP'nin Ankara. Konva ve Nıjde'deki mil.ervekilı s'iyiJarında büvük sıçramalar beklenebihr. Eskisehir'in çıkardığı azaiıp be$e ındigı içm. bu ilin iki baş nartis! CHT ve AP srapında çok kuçük farklı bir yengiyenilgi ortaya çıkabiüT Bu sor.uf* yotürücü çekışme dikkat çekici bır yerel politik faaliyeti gerektirecektir. Tek Gıda îş; îzmir'de CHP'yi destekleme kararı aldı tZMIK (ANRA) 21 bın üyesi bulunan Turk Iş e baglı Tek Gıdalş Sendikasmın 2 nolu şubesınin ijyeri temsilcilsri ve delegeleri yaptıkları toplantıda 5 haziran seçimlennue. lşçl sırufırun çıkarlarını koruyan CHP vi destekleme karannı oybirligi ile almıslardır. Fuar'da Evlen Düjiin salonunda yapılan toplantıya, sendikaya ba«lı bütün Işyerlerinden kanlan tem?ılcüsr ve delepeler, ile Tek Gıdaİş Sendikası iki nolu şube yöneticileri katılmışlardır. Şubt Başkanı Frol Ünal baskanlıgında yapılan toplantıda, Türktş'in tutumu eleştirilmiş ve «îşçilerin partiler üstü» dıye bır poHtiks ızleyemeyeceklerı ıleri sürülmüstür. Çubt» Eaşkanı Erol Ünal vapmış oldu|u konusmdda «CHP işçiden vana bir siyasal kuruluş olduğunu her davranışı ve hareketı ve uygtılaması ile eöstermıştır. Bu nedenlp hiz, işçıOeıi yana bir siyasal örgütiin desteklenmesi söz konusu oldugunda bu durumlan dikkat". elmak zorundavız.» demistir. e! yapcak tütün bakım ve merkes Isleme atelyelerinde töevsımlik işçilerle bernber al hin ısçınin calısması nedeniyle. sendıkaron yöneticı. temsılcilen ve delegelennın aldıfr bu karara. 1 Ç çevrelerır.de büyük önem 51 veriimektedır.