Katalog

CUMHURİYET 26 NiSAN 1977 ABDULCANBAZ TURHAN SELÇUK YAYLA FakirBAYKURT 12 «Onun «Baaka olur mu? Ne yararı var o zaman tarlhi ftydınlatmanm?» «Bak Çakırl Demln burda kanştırdık yemeklerl. Hepsmi blr Ubağa aldık. GüldUk heplraiz. Neden? Çünkü alışmısız etll yemeğl önden, pilâvı arkadan yemeğe. Eski lnsanlar belki pilavı önden, etll yemeğl arkadan yiyorlardı. Nasıl anlaşılacak bunlar? KazıJardan çıkan belge ve bulgularla. Yani sadece bu değil tabli; buna benzer yasama biçimleri...» «Haha haha!» dlye güldü Çakır. «Askerlikte Sabri diye bir arkadaşım vardı, KUrttü. O da piiavı, nohudu, hoşafı biribirine kanştınrdı. Bunun n« öneml var?.» Canım bu bir brnek. Yasam değişlyor...» «Bunu bllmeyecek ne var?» «Kararlama bllmek var, açık seçik bümek var...» «Eskiyi çofc kurcalıyorsunuz. İyi, güzel. Ama blr yaran var mı, yok mu? Burasını anlayamıyorum. Bunca bUyük adam, bllimli bilgill hocalar, bahusus Atatürk'ün, tsmet'in kendileri hep önem verdi bunlara, ama aonuç, senin buyurdujfun gibi açık neçik görUnmüyor bana. Kafanın içinde bir merak var, kazıp kurcalayıp o merakı gideceksin, o kadar. Biraz da zevk alacakam. Ama billm dediğin zarnan, bundan halka bir yarar gelecek. Ayna, durbün, löküs yada daha böyük bir lâmba gibi şamşavk edecek halkın önünü vede yaşamak kolaylasacak, tatlanacak! Daha kırmızı olacak çocuklarm yanagı. vede avratlar üçer yıllık gelinken solmayacak. Devlet de para diye öbiir devletlere el açmayacak. Bilim deyinoe insan çok hıssalı, çok güzel işler bekliyor. Siz ise eski taşlan, kttflü kapları tanyorsunuz. Ama ne blleyim, gene de bllmedigimiz bir yararı vardır belki!..» Blr Çakır'a. blr ögrencilerlne bakıp güldü Hocubey: «Son sözüntl beğendlm Çatar! Bilmijorsun ama inanıyor8un gene. BÜemezsin bunda senin suçun yok. Bilraem lçin okutulmus olman gerek. Du alanda dünya kadar yayın yapılıyor, raporlar basıljyor. örnegin «Yesemekrin raporu var ellmde en «on, 175 Ura flyatı. Yesemek, Islâhiye'de. • Mllâttan önce iklnd binlere kadar uzanan blr taşocagı ve heykel atelyesi. önasya uygarlıklannm tanınması ve billnmesl lçin önemli ipuçlanndan blrl. Bu da blr örnek. Ayrıca dünya kadar ulusal vs uluslararası semlner, konferans, panel, simpozyum yapılıyor. Buralarda bllimsel tebiigler okıınuyor, tartışmalar acılıyor. Devlet bunun içta yolluklar ödüyor, ağırlama uğurlama giderleri veriyor. Bunlar ulusal kültürün eanlanrnasına birer katkıdır Bay Çakır. Bunu «enin degerlendlrebilmen lçin çok çey bilmen gerek. Geçmişinl aydmlatmayan bugününü göremez. Daha doğrusu, bugünfl aydmlatmak lçin geçmlşten ışık almak gereklr. Tarihsel gelişmeyi bilmenin öneminl daha biz yenl yenl kavrıyoruz. Kıeaca, eskinfn hlç yaran yok denıek, yanlıştır...» ökaUrdü, kazıdı bogazını Çakır: «Temelll Oyle demiyorum. Ama eskiye ltibar olsa blt pazanna nur yagardı. Eskiden bu yakalarda bazı varsıl ağalar vardı. Kendl ne zaman doğdu, atası babası kim, nereye kadar vanr dayanır sülâlesi, çocuklannm adları ve bunlarin herblrinin ayrı ayrı na gün, hangi saat doğduklannı, köy hocalanna yazdinrlardj. Bu defterlerin evlAtlarına bir hfttrra olarak kalmasım jsterlerdi. Kendilerina rte babalanndan böyle defterler kalltuş. Bu nedlr şimdl? Varsıl adamın kendl soy geçmişiyle şışinmesi, çevredo bir çeşit UatUnJUk taslaması. Yoksul adam nereden bulacak da defter alacak, hoca ücreti verecek? Daha önem11si, nerde dolabı, sandığı da bu defterlerl özenle saklayacak? Ben sizin yaptıklarınızı böyle aııhyorum. Yoksul ama kendtnl varsıl sa.yan bir devlet. Ötekî varsıl devletlere bzeniyor. Veda para ver»p yerleri kazdınyor. Ama hanl bu devletin fabrikaları? Hanl köylerlne glden yollan? Hani köylerine gidcn telpfonları? Hani köylerine gelip giden saglık arabaları? Hanl köylerine varıp gelen tarım hocalan? Hani kasabalarda köylerde gençlerln girip çıktığı kitaplıklar? Hanl açılmış işleyen maden ocakları, petrol kuyuları? Eskiden taşocağı, heykel atelyesi varmış, tamam, bugün ne var? Bugün bilim. bilgl, fen, ya havalarda uçuyor, ya da yerin yedl seklz kat aşağılarını deşiyor...» «Evet deşiyor, ben do kabul ediyorum. Eksiklerimiz de çok. Ama dikkat et. bu eksikler, arkeolojiye fazla harcama yapıldığından degil. Devlet, halkm güncol gerekslnmelerinl yerine getlrmede plansız. .Sömürü çok fazla. Dış ve iç gömürü, devletl de, milleti de yoksullaştınyor. ArkeoloJİ harcamaİBruoın blr oneml yok. Şu kazı içln iki yıl sonra 5R0 bin Ura aynldı. Nedir ki bu? Bir hıç...» Güldü Çakır: «Şimdi burada bir yanş yapıyor degiUz. 580 blne bizim köyle kasabanın arasına iyl kötü blr yol açılır. Buraya kadar da çıkar ucu. Dinarnit alınır, akaryakıt almır, dozer gelir. Köylü de ucundan tutuverdi mi, şarampol açtık, menfezi yaptık. kumu döktük, mis gibi bir yol olur..» «Ama Bay Çakır, bak gene Bay dedim, neyso; kazının yapılması, yolun yapılmasına engel değil kll Bu devletin 100 milyarı aşkındır bütçesi. Bunun 20 milyarı orduya glder. NATO'yu desteklemek bizim neyimlze? Amerika'dan sonra en çok askerl biz besliyoruz NATO'da. Amerika klm, biz kim? 20 milyann be» milyarı koy yollarına aynlsa beş yılda yapümadık yol kalmaı. Hem de asialt olur hepsi. Bunu eleştlr sen..» «Evet! No desem biz bir karşılık buluyorsunuz. Haklısınız. Hlç olmazsa bir yararı şu: Sizin böyle kazıp eskl yapıt çıkarmanız bu toprakların Unünü artırıyor. Yığılıyor gezginler eskl para. cski çanak, eski çömlek, oski balta falan dlye. Köyden kasabadan birtakım açıkgözler da bunlann sUrümünü yapıp milyonluk herifler olııyorlar. Bizim kasabadan böyle blrkaç kavat tanıyorum, dehşetli varsıl oldular. Han, apartmanl Hattâ blrer de araba! Aferinı!.» OülüştU kızlar, erkek öğrerıcilcr. «Sahlnlerın kaçması önemli değil. Asıllan btzde!» «Asılları da kaçıyor canım! Ondan da Istanbul'un açıkgözleri kazanırnıış, duyuyoruz...» «Çok kazanmıyorlar, evet...» «Ama siz ne kazanıyoi'sunvız? Hava...» «Pek hava değil Çakır dayı!.» dedi All Şlrin. «Bizim de maaşımız, yolluğumuz. günlüğümüz, yan ödememlz, yan gelirlerimiz var. Şikayetçı degiliz halimizden..» «Ne geçer elinize ayda. yılda?» «Orasını kanştırma. Hesaplarsan bizim de az degıldir aldıgımız. Maaş birinci derece nrlı 4(XI. Bunun yüzde altmışı da tazminat. İki bin de kürsü şefliğinden. Bin de dergi yazı kurulundan. En aşağı bin de dergide, şurda burda çıkan yazılardan. Biurkişilik Ucretleri de alırız. Epey tutar yanl. Çoktur yan gelirleTlmiZ PORTEKİZ DÖNEMECt Ve kırmızı karanfllle slmgelenen, herkesin beklediği «devrim» 25 Nisan 1974 sabahı geldi. Hem de öylesine göz göre göra geldl ki, örneğia 15 martta darbenln ertelendigi haberl kendislne ulaştınlmayan bir alay ayaklanıyor, ancak yanlışuıı anla yıp harekâtı durduruyordu. 25 Nisan sabahı bütun Port*kiz halkı gokaklara İnmi3 demokrasiyl kutluyordu. Silâhlı Kuvvetler Hareketine bağh subayların ilk hedefi de, yıllar boyu halk üzerindekl baskı mekanizmasının ytirütücüsü olan gizli polia örgütü PİDE oldu. Llzbon'daki PİUE merkezi sarıldı, yakalanan gizli polis mensuplan tutuklaııdı. «îç» sanayl sermayesinin prog ramıyla bir gcdik açılmışü, ama sokaklar halkındı ve heıkes eski PİDE ajanlarımn pcşine düşmüş tü. Yakalananlar dövüliiyor, sonra askerlere teslim ediliyordu. Halk. faşizmin karşısındaki so mut görüntüsüne karşı kırk yıllık öfkesinl boşaltırken, Başbakan Caetano lle Dovlet Başkanı Tomas gerekli güvenceleri aldıktan sonra teslim oluyorlardı. O güne tJinıklık etmiş birçok BatıU gazetecinin aktardıklarına göre Caetano, hareketi hab'er alır almnz Spinola'ya habor gönderir ve yönetlmi almasını islcr; aynı ıstcgt teslim olmazdan ön^ ce SKH adına gelen sıtbaylara' da bildirir. Kuşku çeken blr istek degildlr bu, herkes hnreketin önderi olarak Spinola'yı görmektedir. Hazırlayan : Okay GÖNENSiN Silâhlı Kuvvetler Hareketinin ekonomik plandaki ilk girişimi asgari ücretlerin arttırılması ve kiraların dondurulması oldu. rumu çıkmazdan kurtaracak yetenektedir.» Eylül ayında Spinola son slyasal saldırısını baslattı: Artık «sessiz çogunluk» harekete geçmelıydı, bir avuç kötü Portekizli ülkeyt anarşiye sürilklüyordu. Spinola, 29 eylül gtinü için halka çağrı yaptı ve bir gece önce Carvalho ile Goncaives'i tutuklattı. Batılı tutucu kaynuklara Röre bu tutuklama haberi geıçek değildir ve Carvalho tarafından kendins yakın gtiçleri hîırp.kele geçırmek ıçın uydurulmuştur. SESSİZ ÇOGUNLUK 29 eylül sabahı Lızlıon ikinci en büyük kitle gösterısıne sahne oldu. Ancak bu kez büyük çoğunluk sılalılıydı ve Spinola'yı dcsteklemek amacıyla sokaga çıkacak olaııları bekliyordu. Lizbon'un çevresıne barikatlar kuruldu, askerler komünistlere silâh dagıttı. Spinola'nın «sessiz çogunlıığu» gösterısini yapamadı ve COPCON'la birlikte devıeye Carvalho girdl, sagcıları, Spinola yanlılurııun bir bölumünü tutukladı. Blr Amerikan haber ajansı, 28 eylül giinü biraz erkcn davranarak abonelerine general Spinola' nın ikHdan tem denetimi altına aJdıgı haberirü geçmistl. DEMOKRASI Eskl yöneticiler sırur dışı edlldller, hapisancler boşaldı ve Koıniinist Part.i lideri Alvaro Cunhal ile Sosyalist Parti lideri Mario Soares büyük göst.eriler arasında ülknlerine dönrlüler. 1 mayı&ta bütiin lilkede dev gösteriler yapıldı. Llzbon'da 500 bin kişinin toplandıgı tnitingt.e Çunhal vo Soares arka .irkaya konuştular. SPİNOLA'NIN TASFİYESİ ÎLE BÜYÜK SERMAYE n İLK YENİLGİSİNİ ALDI Sosyalist Parti, Spinola yanlıları ile SKH ve PKP arasındaki mücadelede tarafsız bir tutum takınmaya özen gösterdi. Porteldz bOrokranlsl koşullsr» uvdu BÜYÜK SfRMAYE BUytlk sermaya Ise, agustoa ayında ĞonçaJves'in basbakanlıgmdnkl hükümetin yeni bir ekonomik program uygulama giriçimino karşı savunmaya geçti, 14 bUyük lşletmenln temsilcileri Ba^bakana güvenlerl olduguna İlişkin bir bildiri yayınladılar. Gonçalves'in birkaç gün önc» llAn ettigi ekonomik program • kemerleri sıkma» politikasına dayanmakla birlikta emekçllero Betirdiği bazı haklarla büyük Mr mayeyl Urkütüyordu. Ancak büyük sermaye Spinola' nın devrilmesiyle blrlikte ilk yaniljfisinl almıştı. Mayısta devrimi olumlu bulduğunu soyleyen, agustosta Goncalves'e guvenlnl bildiren Champallmaud, 29 eylulün ardından Ispanya'ya knçtı. Bir îsviçre kimya fabrikasının müdürU NATO'nun işe kansaca ğı umudunda olduğunu «öylüyordu. " "* (UEVAM1 VAR) İlk günler ne olacagmı kımse bilmiyonlu. Ordıı içindo de geniş destek bulan Komünist Parti hızlı btr dcnıokratikİR^me ve büyük sermaye kuruluşlarınuı ııııllıleşt.inlmosi pıoı;r,ınınıı SilAhlı Kuvvetler Karoketine cıneı rlyor, hcmen toprak reformuna girışllmesıni sömürRelere bagımsızlık verilmesinl lstiyordu. Sosyalist Parti ıse henltz bir önerisı sıra.sında ortaya çıktı: KP vs de bulıınncak durumda degildt, .SP'yi dışarda bırakmak istlyorörgütünü yenl yenl gelişlirıyordu. Ancak kamııoyunun ve solcu du. t:enç sııbaylaruı ani tepktsiyle bu Ririşimden başında vazgeçAskprlerın cppheslnde ıse, peti. Cunhal Dnvlet Bakanı, Soares lişlerinln mantığına uygun bir do Dışışleri Bakanı oldular. kargasrtlık egemendt. Ilarekeün Ert.csi (»ün rle, yodi genersl, öncü kadrostınu oluşturan subay SKH'den yçdl genç eubay ve yelar. küyiık bir bölüıııü dışındii di sivildrıı nluşan bir Dovlet KomUnist Parti karşısında çekin Konscyi kuruldu. Geniş yetkilegen diyo tıit.RİfinouilecRk bir'tu sahip olan Spinola, kentum içındeydilnr. Ancak no ya rr disine riestek saglaması lçin pılması gercktifti konusunda tek aım orgvuı olurak dpvlet konseöneri oradan gcliyorrlu. SKH yini riüşünüyordu. «Devrimn cepadına verilen demeçlerde, örneiıesi iyindeki ilk çatlama da bu gln «yabancı yatırımlara degil ayrıcalıklam karşıyız» denirken, orgAtı içinde moydanu gpldi. Tar yenl yeni ortaya çıkmaya başla tışma sömürgelere bagımsızlık verilmcsine ilişkindi. yan Binbaşı Otelo Saraiva de İlk «romantik» havanm ardınCarvalho «partilerin dışında dan mayıs ayı ortasından ltibahalkçı blr devrim» istediklerlni ren bütün Portekiz büyük i»çl «öylüyordu. hareketlerine sahne olmaya bav ladı. İLK H U K O M E Î Başbakan Palma Carlos'un ha15 mayısta cunta general Spi zırladığı ekonomik önlemler prog ramı açıkça emekçi sımfların nola'yı devlet baskanlığına getirdl. o da Palma Carlos'u baş aleyhine öneriler getiriyordu. Silahlı Kuvvetler Hareketi Carlosbakan yaptı. Liberalligi bile su un girişimlerini eleşliriyor, blr götürür bir klşi olan Palma Car yandan da «toplumsal gerginligin los hükümetinde komtini.st.ler ve sosyalistlerle blrlikte eskl par gerioi güçlerm işine yaıayabileceği» uyarısında bulunuyordu. lamentonun liberal kanat mlllotAncak grev vo kitle eylemleri vekileri taralından aceleyle kudalgasım kimse duruduramıyorrulan Halkçı Demokrat Parti vo du. Spinola'nın önerisi sıkıyöneSKH'nln temsilcllerl yer aldı. tim ilan edilmesi yonündeydi. SKH buna da karşı çıktı. Artık Spinola'nın amacına ilişkin İlk belirtller de hükümetin kurulma Devlet Konseyi ve 25 nisanla blr EKONOMİK BUNALIM SKH'nln ekonomik planda, «v mekçilerden yana Uk Kirişlmleri Mgari Ücretlerin Rrttınlması v« klralann dondurulması oldu. An cak, 1974 yazında bütUn Batı dünyasını etkisi altına alan eko nomik bunalım Portekiz'd» d* etkln olmakta geclkmedl. BUyük bankaları devletleştlren Portekiz cuntası, orta sermsy» karşısında Ise, Şili'de Allenda'nin yaşadığına benzer bir açmaı la karşı karştya kalıyordu. Yüıtselen işçi Ucretlcri, fiyat arttıra mama ve İşçi çıkartamam» Ribi durumlara. genel ekonomik buna lımla birlikta düşen talep de ck lenince ortrı wi,.,,\iji' .c;.j? Hkte iktldar olan karısık kadro kpsin olarak tkiye bölunmüştü. SÖMÜRGE SONU Sömürgeleıin bağımsızhgı An Devlet Konseyi içindeki ikinci ana çatışma konusıı olmaya devam ediyordu. Bu arada Dışi?lerl Bakanı Soares, Afrıka'da An gola, Mo7.ambik ve Oine Bissau'daki kurtuluş örglltlerl yöneticilerlyle görllşmeler yapıyor du. O görtlşmelere İlişkin bir anısını Soares daha soııra şöylo anlatıyor: «Spinola bana gözk'ulak olması içln yamma binbaşı Carvalho'yu vermişti, ama görüşmelerde daha çok ben ona gözkulak olmak zorunda kaldım..» Palma Carlos'un lstifası üzerine, biı yanda Silâhlı Kuvvetlpr Hareketinin »ol kanadı ile so.syalist va komünistler, diğer yan da Spinola ve yandaşlan arasındı çatışma şiddetlendi. Yenl Basbakanı, agır baaan sol kanat belirledi. GONÇALVES Vasco rie Goncalves Başbakan olurken SKH'nuı sol kanadı içınde binbaşı Carvalho'nun adı duyulıııaya bıı^lııdı. (îcnerallıge yük seltilen bu ilgıny k.ı^.1 temmuz aymd;ı, sonruki geli^melerde önemli bir unsıır olnu (lOPCON adlı askeri güveıılik örgütünü kııtdu. Caıvalho'ya göre COPCON, SKH'nln askeri koluydu. Yükselişi b;ışlayan Carvalho'nun Unü, makam odnsıııdn koltuğunun arkasına dev bir Cha Guevara rnsnıi Hsarnk fotogıafçılara böyle po?. vermesiyle daha da an iı. Etkinliği artan diger bir kişl de CîcnelkurmHy Baskanlığına yenideıı gptirilpn General Costa Gomez'di. İki kanat arasında uzun siire anıbulucu rolü oyııayan Gomez, Spinola'nın yctkilerini daha da Renişlettne girişimi üzerine sol knnadın yanınria yer aldı. Alanya Belediye Başkanlığından 1 4.7.1977 güntl Alanya Belcdlyesi park sahası ve malzemeler lhalesine talip ztıhıır etmedlğinden 2490 sayılı kanuna göre yenlden kapalı sarf usulü arttırmaya konulmuştur 2 Parkın yılhk kira bedell 20.000. lıra olup 90.000 liralık malzemelerde dahil cem'an muhammen tutan 110.000 liradır. Geçici teminatı 6.750. lıradır. 3 Yenı şartlar ve sartnarae Beledıyede gortilebillr. 4 thale 9.5.1977 pazartes) günll saat l().(K)'da Bolediye Fnciimen Salonunda yapılacaktır. Şartnameye göıo hazırlanacak teklıf mektııplarının ihale gtlnü saat 9.00'a kadar Deledlye Başkanlıgın» verilmesi sarttır. Postada vâki gecıkmeler kabul edilmez. 5 EncUmen İhaleyi varıp vermemekto serbesttlr. (Basın: 15473) 3894 ri «cıetleri ödeyamp.ü oldular va devletin eline geçmiş olan ' .. lardan büyilk çapta borç almaya basladılar. Ekonomik hunalımı arttırmak istemeyen yrtnetim ban kalarm bütün kredi musluklarını açtı ve para basmaya giristi. Ancak, Şili'de Allende yo'net.iminin hızla sürüklcndifti çıkmaz Porteklz'de daha yavaş bir sürpç içinde işledi. çünkü Avrupa'nm çeşitlı tilkelerinde çalışan Portekizli işçilp.riu gönderniMeri drtvizler yönetimi önemli ölçüde ra hatlatan bir ımsur olma özellijfi nf koruyordu. Silâlıh Kııvvetler Hnreketl. hl» lı sayılabilecek btr sürede btltün büyük şirketlerle bankaları milll leştirdi va pkonominin (tarım dışı kesim) % 6O'ı devlet denetimi altında toplandı. TARAFSIZLIK Iltt knnat arasında mücadele yoRunlaçırken Sosyalist Parti de bu kez tarafsızlı£ı seçiyordu. Soaros'in bu tutıımuna İlişkin açıklaması şuydtı: «Diişiincelerlni paj'laşmıyoruııı, ama Spinola, du YARIN: GONÇAIVES HOirDMETL!RI VE SECIMLER TiFFANY J.AMES DE BCNİM «îfBI INSANLARıN TAŞ VE TLUÎÇOK , '