Katalog

DÖR T CUMHURlYET 25 ARALIK 1977, Hıncal ULUÇ KONUMUZ PARA: I nra Tonu goldl, Para Fonu gittl. Paramızm defior! düşöyor Para, para para.. Bııgunlercle boşka şey konuçtuğumuz yok ki zaten., Biz de konumuzu bu hafta para olarak sectik. Para bu kolay değil.. Hemen herkes birşeyler söylemlş üzerıne. Bu yüzden şöyle böyle üc hnfta tutacak bu konu.. Anw bıre, kolırsa önemli değil. 3 değil 333 hafia yazsak aktüalltesl Cecmez nasılsa parnnın.. I ZAPfiYS PİİPu İ M N W M I M N H Z M N Ö I T M I I D M . Pİ & Bı'R ÇADMLı OLAMl, fctNk dİVfNMİ> ( ^ J C M E M M îtt'NPEN ultAN ı'p [SK/M LfVff^lf/i Vt y i P . H E B ı ' k HtRıTıN H PANJALONIAP/ P I 2 L £ * I N ; W A 1 7 / N Vfl\ifcVlA TOPME^MıV 6İ8İ P VAKTİM PARA KAZANMAK iÇİN HARCIYACAK KADAR L'CUZ DEĞİLDİR. Louli J. R. Agasslz (1807 • 1873) ievlcrell Ooğa Bllglnl PARA KONUJUR DERLER.. AMA BUGÜNLEROE BİRAZ FAZI.A YÜKSEK SESLE KONUJMAYA BAŞIADI. KFNDİMİ DAHA FAZLA KAZANMAK İÇİN ZORLADIKÇA. DAHA FAZLA HARCAMAYA DA ZORLAMIŞ OLUYORUM. Jamas Agate (1877 1947), ingllhr Elaştlrtnenl PARA ÖYIE BİR DİILE K0NU5UR K l , TUM UIUSLAR AtiLARLAR. Aphra B«hn (1640 • 1689), Inglllz Oyun ve Öykü Yazarı KAZANOIGINIZ PARA SİZDEN 50NRA DA YA$AR. Samuel Butler (1835 • 1902), inglllz Hlclv Yazarı Kent toproğında özol mülklyet hakkının olmosı, ülke capında kentleşmenln blçlmlnl, hızını ve 6/ellikle ıie yonünü etkiler, carpıklaştırır. Bır Ankara'nın, blr Istanbul'un, bir izmir'in «taşının toprağının altın olması», elbotte kl bu merkezlerde iş olanaklarının datıa fazla olmasındandır. Sanoylde calışan faal nüfus oranının ksntleşme dereceslnln cok çok gerisinde koldığı ülkelerde ve bu arada Türklye'de, ürotken sa nayı kuruluşlarında iş bulamayanlar, «marjlnal sektör»de İş olanakları yaratarak çalışmaktaılırlnr. Buna da görünürde seve seve razıdırlar. Cünkü kenls gptmenın tek nedeni «İş bulma kaygısı» doğildir. Kentte «yer kcpma kaygısı» da, bızce, önenı lı nedenlerden birlsidlr. Marjlnal sektorde bıle seve sove çnlışmasını, önemll blr ölcüdo, kentte «yer kapmış olması» (ge cekonduyla beraber toprak edin mlş olmosı) sağlar. Bu durum işte kentloşmenin blçlmlnl belll bir derecede etkiler. Bir gocekondu yaparak kamu arsasını, hukuken oimasa blle fiilen özel mülkiyote gecirmek mümkün olunca, kente gelme nedenlerl nrasıııda bu etken da onemli bir yer tutar. Böylece kentleşme hızı yapay olarak. belli blr derscedo artar. Kamu arsasını özel mülkiyate geçirme olanagının en fazla olduflu kentler büyük kentlerdir. Bu kentlere, salt 1 $ olanaklarının daha fazla oluşu nedenlyle daha fazla göç gelmez. Bu göc fazlalığının bir nedeni de «kamu arsasını özel arsaya dönüçtürme» olanağının fazla oluşudur. Böylece, kentlere olan göcün cok büyük bir kısmı büyük kentlere gıdor. Bu da, ülke capında kentleşmenin yonünü belli blr derecede etkiler. «Ekonomlk erozyon» diye bilinen olay ile kent toprağında özel mülkiyet hakkının yakın bir Hlşkİ8i vardır. Kentsel nüfusun denrjesiz bir blcimde biriki kentte yoâunlaşması. bu kcntInrde, daha önce gördüğümuz, kentsol toprakta değer artışı miktarını yükseltir ve değer attışı sürecini hızlandırır. Bu nadenlo. ülkenln dlğer keslmlerinde <kırsol alanlarda va diğflr kentlerde yaratılan kaynaklor, bnşka kentlerden daha cok büyuk kontlere akar. Ve toprağa yatırılır. Daha fazla nüfusun ve daha fazla kaynakların aktığı kentler de daha fazla biiyürler. Bu şekilde, kont toprağında özel mülkiyet hakkı, belli blr derecede ülkenin kentleşme hızını ortırır, kentleşme biçlminl otkiler ve kentleşmenln yönünü değlştlrlr, nüfusun belli bölgelerin belli büyük kentlerinde yoğunlaşmasını sağlar. ÖZEL KİJILER EL KOYUYOR Kent toprağında özel mülkiyet hakkı, toplumun yarattığı değerlere özel klşilerln el koymasını mümkün kılar. Kent toprağının değer ka^anması oloyı ıle toprak sahibinin emek harr.oması, çalışmosı arasında blr ilni yoktur. Değer artışını tüm loplum sağlar ve özellikle f)« knmunun altyapı yatırımları rioÖurur. Toplumun yarattığı bu değere, toprağın mülkiyetlne sahip olanlar hakları olmadığı hal de, yorulmasızca el koyarlor. Kent toprağını kamu cüretir». Daha açıkçası toprağı, tkont toprağı» yapan ve bu nedenle degsrlnln yükselmesini sağlayan rioha cok knmunun inşaa ettiği nltyapı sistemleridir. Ve parklar, cocuk bahceleri, okullar, lıastaneler gibi kamuca yöreyo getfrilen hlzmet ve dlnlenme oianaklarıdır. Işte böylece yaratılan değere, kent toprağı sahlp ıerl el koyorlar. KAIKINMAYI BALTAUYOR Kent toprağında özol mülkiyet •akkı, ekonomlk kalkınrrta hızııı yavaşlatır, hatta kalkınmayı naltalar. Kent toprağında spekü 'osyon yaparak yüksek kazanclar elde etme olanafjı olunca, uretken yatırımlara yatınlabi!*;oek koynaklar, kent toprağınn votırılır. Kent toprağındak) defler artışları nedeniyle yüksek kozanclar elde eden grupların, KENT TOPRACINDA MÜLKİYET BÜYÜK KENTLERE GÖÇTE İŞ BULMA AMACININ YANI SIRA "YER KAPMA.i KAYGISI DA ROL OYNUYOR • KENT TOPRAĞINDA ÖZEL MÜLKİYET HAKKI ULKENİN KENTLEŞME BİCİMİNİ, HIZINI VE YÖNÜNÜ ETKİLER VE CARPIKLAŞTIRIR. • KAMU KURULUŞLARININ YAPACAÖI EKONOMİK VE HİZMET YATIRIMLARI, KENT TOPRAĞ1NDA ÖZEL MÜLKİYET HAKKI NEDENIYLE ENGELLENİR. Dr. S. Kemal KARTAL' YILDIZI BULUN!. Ulusal düzeyde ise durum bundon pek farklı değildir. Örneöin. Ankara Karşıyaka semtlnın durumunu ele alalım. On yıl gibl kısa bır znman ıcinde Çankırfdan daha büyük bir kent bölümü burada oluşmuştur. Ononikl katlı binalar ruhsatsız olarok yapılmıştır. Karşıyaka'nın oluşması, ceşitll menfaat gruplarının yerel yönatimi (belodiyeyi) etkisiz duruma, bir şey yopamaz durııma getirmesinin ilginc bir orneğidir. Örnekllğl burada bıtmez. Bu semtteki gelişmelere bir «ceki düzen vermok» icin yerel yönetıme ycırdımr.ı olmak amacıyla yapılan girışımler karşısuv da ilgill bakanın «oranın ışlerlnl düzeltmeye bırakınız beledlyeyl. bırakınız bu bakanlığı, hükümetin bile gücü yetmez» dsdiğinl bu satırların yazarı cok lyi anımsamaktadır. Arsa spekülatörlerlntn ulusal düzoyde de ne derecs otklli olabileceklerlni bu örnekten acıkca görebiliriz. YATIRIMLAR EN6EUENİR Kent topraflında örel mülklyet hakkının olması, ceşitll blcimler de. kamu kuruluşlarının yapacoğı ekonomlk ve hlzmet yatırımlarını engeller. Örnerjin blr bakanlığın gerçekleştireceği fabrika Inşaatı, arsa flyatlarının yüksekllğl nedeniyle (kamuloştırmanın pahalılığı nedenlyle) ya verlmll olarak calışablleegi yerde ve zamanda gercekleştirilemez. ya da hic gercekleştırllemez. Fabrikanın kurulmnBinda yarar görülen yörede, arsa flyatlarının yüksekliğlne ek olarak. mülklyetln dağınıklığı nodenivle cok sayıda özel arsa sahibl ile ayrı ayrı uğraşmak zonınluğu Inşaatı geciktlrecek, fabrika yapımı lcln ayrılmış kaynaklar mallyetlerln artışı nedeniyle yetersiz duruma düşecektir. Yerine göre, fabrikanın üzerlnde kurulacağı arsanın kamulaştırma bedeli, fabrikanın kendlsi lcln harcanacak paradan daha fazla olabilir. Beledlyelerln, tmar ve Iskân Bakanlığının. kooperatlflerin va diğer kamu kuruluşlarının yaptırocağı sosyal konutlar, arsa spekülasyonu nedenlyle ya gercekleştlrllememekte, yo da cok pahalıya gercekleştirilmektedirler. Kent topraklarının özel ellerde olması ve spekülasyon nedenlyle, altyapı slstemlerinin kamu kıırtıluşlarınca inşaa edilmesl de gücleşmekte, gecikmekte ve pahalılaşnıaktadır. Gerekon yerda ve zamanda okulların. parkların, yeşil alanların, cocuk bahcelorlnin, hastanelerln ve buna benzer hizmet kuruluşlarının kamuca gercekleştirilmesl ylne arsuların özel ellorde olması ve spekülasyon nedenlyle gücleşmekte ve pahalılaşmaktadır, TARIM OLÜMSUZ YÖNDE ETKİIENİR Kent toprağındn ö^rl mülklyet sonucu olan spokülasyon nedeniyle yüksek kazanciarın olde edilebllmesi, ülks tarımını ceşitll yönlerden baltalar. Bu ikl bicimrie olur: Üzerinde tarımsal üretlm yapılabilecek durumdo olan kent cevresindeki tarlalar, parsellenerek kentsel toprağa dönüştürülür. Böylece, kentsel toprağın rantını elde etmek pahasına. tarımsal ürelirn azaltılır. Tarımda elde edilen artık değer, ya yine tarımsal girdilere yatırılarak tarımsal verlmin ve toplam tarımsal üretimin arttırılması gercekleştirilir, ya da bu artık değer üretken sanayi yatırımlarına glderek ülke kalkınmasına katkıda bulunur. Ne var kl, kentleşmenin hızlı ve düzenslz olduğu ve kentsel toprakta spekülösyon yaparak kısa zamanda yüksek kazançların sağlanması olanağının bulunduğu Türklye gl bl ülkelerde, tarımda yaratılan artık değer, ne tarıma gerl yatırılır ve ne de sanayl yatırımlarına glder. Bu kaynaklar kentsel toprağa yatırılır. Tarım glrdilerindo lyileştlrme yapılmadığı icin tarımsal verim ve toplam to nmsal üretim bu yolla da azaltılmış olur. YARIN: KONUT SORUNU Âşağıdakl resme dlkkatle bakın... Blr yığın clzgl, hlr yıflın geometrik şeklller görüyorsunuz herhalde... Çeşit ceşlt do desonleri var bu şokillorin. Şlmdl dikkatinizi ölcüyoruz. Bunıın iein da size yardımcı oluyoruz. Deaenlerl ve şeklllerl unutun. Sarleco cizgilere bakın ve şoklın iclndekl tam blzlm bayraçjınıızdakirıin eşi. mukemmel yıldızj bulun.' işıniz göründüğu kadar kolay değil. 10 dokikanız var. PLANSIZ KENTLEŞME SONUCU YÜKSEK KATLI KONUTLARIN CEVRESİNDE GECEKONDU BÖLGELERİ OLUŞUYOR. HAFTANIN BULMACASI önümüzdo yaya olarak ancak altı günde gecllobllen blr cöl var, Çölün öte yanındaki birislne aayet önemll blr mesa| gondermemiz gejeklyor. Ama bir cıdam kondislne ancak dort gun yetecek kadar su ve ylyecsk taşıyablllyor. Bu durum blr adanıın lek basmn çöiü gecmeslne olanak yok. Yanımızda başka toşıyıcı hayvcın voya oroç da olmGdığıno gdre, mesajın karşıya ulaşması olonaksız. Ama biraz duşünürseniz aslında blr yolun olc'uğunu bulacakîiııız. Biimeeemlz de bu Işte... Bu yol nedlr v« bu Iş lcln kac odama gerek varctır? Son notumuz. bllmeceyi çözerken, adamlcırdan hlçbirini cölde aç susuz olümo terko hctkkınız olmadığı. Sonundo herkes sasjsnllm karşıya varınalı, ya da gorl dönmeli. (Bu da bir iptıcu oldu şlmdl.) ÇÖZÜM ÜC aciamla mosajı karçıya ulnştırmak nıümkün. ^ Uc adam. dort fjunluk yıyecsklerlnl alaıak yola cıkarlar. llk günürı sonunda hcpslnin uc gunluk yiyoceği kalmıştır. Ucüncü atiani. dıger ıkıslne birer günlük ylyecek voMr. Böyloce ilk ikl odannn geııe dördeı rjuıiluk yıyer.egı olur. Uçüncü adam kendlsine kalan bır günlük ylyeceklo, bir gunluk yolu cjerı döner va 6agsrjlim sızln yanınızo varır Bırinci ve ıkincı adam yola devtıın ederlm. Ikinci günün sonundo her ikısinin de geııe ücer giınliik yıyecegı kalmıştır. Ikincı adam, birincı odama bır gunluk yiyecok verir. Böylece birinci adcrnın dort çjünlük yiyecogi olur Ikinci odam iss, kendisine kalan ıki fjünlük yiyecekle, iki gunluk yolu geri doner ve snğsalim şizin yonınca vnrır Birinci artamın şimdi önıinde gidecek dort günlük yolu vn yanmüo dort gunluk yiyccegi varclır. O da sağsalim korşıya varır ve mesojınızı ulaştırır. Türkİys glbî ülkelerde tasarruf eğilimleri düşüktür. Elde «dllen yüksek kazançların büyük bir bölümü tüketlme gider. Bu yukeek kazançların, tüketime gittnesl haünde bile, «hızlandıron ilkesiı gereğl ekonomide bir canlılık yaratacağı ve yatınmları körükleyeceğl ilerl sürülebilir. Ne var kl. Türklye gibl ülkelerde. fhızlandıran ilkesi». burjuva iktısotcılarının ballandırarak anlattıkları bicimde Işlemez. Nedeni şu: Ülke ekonomisl dışa bağımlıdır, daha fazla tüketim. daha fazla kaynağın dışo trans fer edilmeslni sağlar. Oysa, Batı ülkelerlnde kentsel toprak üzerindekl spekülasyon nedenlyle elde edilen yüksek ka zanclar, o ülkelerde üretken alanlara yatırımı arttırmıştır. Bu kazanclardan tüketime giden bölümler de, bu ülkelerin dışa bağımlı olmaması yüzünden, thızlandıron ilkesi» aracılığı Ile yine üretken alanlardakl yotırımların ortmasını sağlamıştır. Baçka bir deyi?le, 1870'lerde in giltere'nln Londra'sında arsa spekülaayonundan elde edilen yüksek kazanclar, Ingiltere'nin kalkınmosına katkıda bulunmuştur. Ama. 1970'lerde Türklye'nln fstanburunda. Ankora'sındo kent toprağında elde edilen yüksek kcızanclar Türkıye'nin knlkınmosına değil, fakat Turk ekonomlsinin bcgımlı olduğu ölekl ülkülerin eKonomılerinln canlanmasına yardımcı olmaktadır. SIÇRAMALI BİfYÜME Kont toproğında özel mülklyet hakkının olması, kontlerin planlı blr blclmde eyanaşık düzen» büyümesinl de engeller, sıcramalı olarak büyümelerine neden olur. Kentlerin böyle büyümesinin bir cok nedeni vardır ve bu nedenlerln coğunun altında «kent toprağında özel mülkiyet hakkı» yator. Bu nedenlerden bir tanesl. kent merkezındoki veya merkeze yakın yörelerdekl orsaların flyatlarının cok yüksek olmasıdır. Bu merkezde yapılan konutların maliyeflerinde arsa bedelinin poymı büyültür. Bu durum, arsa bedelınin konut maliyet lcindekl payını düşürerek konutu daha ucuza maletmek Isteyen kişıleri ve kuruluşları kent cevresinde konutlar yapmaya yöneltır. Aynı bicimde, kent lclndekı arsa fiyatlarının yüksek oluşu, cok toprak kullanan sanayi ku ruluşlarını da kent kenarındakl ucuz arslara yerleşmeye yönoltir. İş olanağı yaratan bu tür kuruluşların kent cevresine yer leşmesi, kent cevresinde dağınık olarak konut alanlarının oluşmasını sağlar. Bu surec. «daha dışarıya. daha dışarıya» blclminde Işler ve arada boş duran alanların ortaya çıkmasını soğlar. Kont, dağınık bir görünüm kazanır. Kentlerin bu bicimde stçrama lı olarak büyümesl, komu kovnaklarının Isrof odilmesine neden olur. Sıcramalı buyunıo nedenlyle kent cevresinde oluşan dağınık yerloşmelete alt yapıların (su, eloktrik, kanalızasyon. yol ve uloşım araclarının) goiürülmosi cok masraflı olur. Altyapı sistemlerinın, boş alanları kullanım yaratmadan gccmest hem maliyetlerl yükseltir, hem de kamu kaynoklarının israf edilmeslne yol ccar. GE1İR BÖLUŞÜMÜ Kent toprağında özel mülkiyet hakkının varlığı, arsa spokülatörlerl ve kentte mülk sahibl olanlar lehlne ve geniş emekcl yığınlar aleyhine gellr bölüşümunde adaletsizlikler yoratır. E mek harcamadan. toplumun arsa tiyatlarında yaraltığı artışa ol koymaktan dolayı toplumda bazı grupların getlrleri aşırı derecede yüksellr. Bu, aslında. emekcl yığınların yarattığı artı değere kent toprağı aracılığı Ile el koymaktan başka blr şey değlldlr. Böylece kent toprakları aracılığı Ile mllll gellrin ve mllll servetın önemll bir bölümü bir kücük azınlığa transfer edllrrtektedir. BASKI GRUPLARI Kent toprağında özel mülkiyet hakkı, spekülasyon yaparak yüksek haksız kazanclar sağlaynn spekülatörlerl ve diğer kentsel toprak sahiplerlnl hem yeral hem de ulusal düzeyde kuvvetli baskı grubu durumuna getirlr. Kentlerin gelişme alanlarında goniş toprak parçalarını ellerinde tutanlar, buralara alt yapı sislemierlnin götürülmesl lcln yerel yönetlm üzarin» baskı yaparlar. Aslında yerel yönetim yetklll organlarında bu aynı gruplar veya onların yararlarını savunanlar egemen durumdadırlar. Kent planlarının hazırlanmnsında ve değiştlrilmeslnde bu gruplar daima ağırlıklarını duyururlar. GARHT 3OUS MEBKEZİNDE SAFİR ANlATlB HlP GEM( POUJSU «JRANVUM HAFTANiN KARİKATÜRÜ ,c bi? DiSi BOND BU TtMEL'E P.İN DÎFA SÖYLEMİŞTİM. TÜHBl KAZARAK BURDAN KAÇAMAYIZ DİYÎL