Katalog

DÖRI CUMHURim 2 KAS1H 1977. BLJTi BUZA YAZILAN SÖZ ABDUlCâNBAZ İPTIN FAl*M Çahş ÜRETKEN İNDtN OVNAYİP 5AUNCAK HİSALİ frıTTİ u SAMÎÎ PAIAMUTVE AVANEÇİ DA«ı" HO? OÎufr? TURHAIU SELÇUK Yeni buluşlar Kıtlıklar bırbırını kovalıyor Petrol kıtlığı. tahıî kıthg, bolık k tlığı, mâden kıtlığı. toprak kıtlıgı (colleşme).. Bır de su kıtlıgı var 1leri sanayı utkelerının yenı yenı sıkıntısını cekmeye başladıkları bu kıtlığı bazı ulkeler sureklı olarak çekmektedırler Suudı Arob s f an gıbı Korfez Emırlıklerl gıbi, Sahra cevresındekı ulkeier çıb' ve Turk ve gıbı Dortte uçü denız olan durvamızda su kıtlgı b raz gcıp gel /or ınsano ama ne /apalım kı denız suyu bu halıvle icılemıyor Bu yüzden su kıtlığına. her ulko kendl olciaklarıvle care bulmoya calışıyor Petrolden *engınleş*n Sujdi Arabıstan lcın SL sorunu özellıkle Hoo mevs mınde büyük önem kazanryor Bır ıkl mllyon hacı, suyu za^n keoome yetneven bu u^ede bir aylığına toplanıyor Yemeğe su bulosığa su yıkcnmaya su abdeste su lcmeye su... Ve vuz rumaralor icn • u Ikı ov kodar önce Suudî Arablstan Hükus metı Mekke'de uc bın helâ yoptırmak lcın i*ıa!e llanı vermstl. Bızden de bır fırma katıldı fakat kazanamadı Ihaleyı. Bu helâlara do su lâzım fslâmiyet tetı'zlîk dlnı Suudî Arob ston'ın bu su derdine care bulmok lcın b!r kume Fronsız muhendlsl bır yol düşundüler Güney Kutbundan buz dağları kopar p denızde •sürükleya sürükleye bu ülkeye getırmek Dağ yoido enmez mı? Erıyerek tabıı Ama kalan gene de ış gorecektı Hosaplar yapılmıştı Bunun lcın derhal bır ortaklık kuruldu Cicoro adı altında B'i ıse. once Arabıstan c*o «He» dedı Fakat honi bır sozümüz vcrd'r bavı'ırım clyı duzen bu düzen glrmese araya bozan» diye Bu ışe de bır tBoznn» gırdi doho doğrusu «Bozanlar» . Baska bır kume Fronsız möhendisi de bu işın şu nedenlerle olamavoccğını ıien SLru/orlardı 11 Erımesı bır yana, b u ' doğı vo'da cctla/ıp dağılırd O zaman. parcaların erım8 hızı cok crtardı 2) Kopan porcalar topaç gıbı kendı cevreierınde donerek yutucıı su ucurumları mevdana qetırebı!ır. bu covrıntıler heTi doğı ceken vapurlar hem de başka vapurlar ıcın tehlıke yoratabılırdı 2) Ve nıhayet mılyarlarca metre kup buz, gectığl denızlerın suyunda havosında rreteoroloıık durumundo büyuk calkontılcr yapabılır, bu da bCyük toyfunlora, baiıkların olmesıne yol acabıiırdı Bu tartışmolar sonundo Suudıler'in kuloğına kar suyu değıl da «buz suyu» kacmıs olacak ki bu ısler ıcm yapılacak mosroflann uzerine «Blr bardak soğuk su»yu sorradan değıl önceden ıcmeyi yeyledı'sr Proıe boylece cSuya duşîü»... Buz sulcnna Bu durumda calısmalonnı sürdürme olanağtnı kaybeden fırrro da tflas halınde oicugunu ılân ettı Versay Tlcaret Mahkemesi gereklı tasfıye korarını verdl Geldı Gulsum. tjıttı Gulsum / Edenler ettığın bulsun. Olan hacılara oldu Sımdı bır bardak suya gene blr dolar ödeyecekler... Bu su işı başka dev fırmaların da oğzının suyunıı ckı'mıştı Oiların heves'erı de kursoklorında kaldı Şımdı bur.lar. dolar susuzluklarını, avuclarını yolayarak giderecekler Ne yopoîi'r'' Suya yozılon soz veya sözleşmenın bu kador hukfnu oluyor. . „ HÛP IMF, BORÇ TUZAGI VE TÜRKİYE... ii Kop talıst dbnycnın soygın yayn organ arırdon The Economlst, 18 mavıs 1946 tanhlı sc,ısmaa Turkıye nın savaş sonrasında karşıiaştıgı sorunlara değınıyor ve Turk hukumetıne «curumunu guclensırmesı ve holKin gjvenını venıden kazanması», ıcm şu onenlerde bulunuyordu (1| Ordunun terhısı ve oskeri harcamaların ozaltılması, (2) UıKenln dış tıcaretmı baltalavan «yapay enge'lemn KQIdırılması ve lıberasyona gıdılmesı (3) cGercekcı bır kur ayarlamasn yapılması, (4) Yabancı şırketlere yenı k o laylıklar ve karlarını ulke d'ş na transfer etme olonaklannın saglanması, ve (5) Turızmın gelıştırılmesı Aynı dergı 14 eylul 1946 da Turxıye nın tLondra bcnkerlennı bıle şoşkına cevıren anı ve ağır bır devaluasyon» yaptıgını bıldırıyor ve şoyle devam edıyordu tTurkıye nın bu adımı IMF' nın kur değerlerını gercekçı bıcımde saptarraları ıcın uyelerıno yoptığı cagnyia baglontılı olarak att gı son lıyor Turkıye Malıye Bckanı, ulkesn n henuz IMF ye uye olmamasına karşın Bretton VVoods anlaETiasıno uymayı ılke eaındiğım acıklomıştır» Osman ULAGAY Türkiye'nin alacaklıları; Menderes Hükümetine IMF aracılığı ile baskı yapıp, istîkrar önlemlerine ilişkin güvence aldılar t > ettlğl 140 mllyon dolarlık carl hesap ve 190 milyon dolarlık P'O|e kredısınl, gercekcl bır kur ayarlaması yapılmâdan verneyeceıderınl aciKİadıkları bilinmektedir > 1970 devalüasyonunu Izieyen donemde Turkıye nın ne tur bır toplumsal ve sıyasal bunalımdan geçtiğı. IMF tarafından onerilen istîkrar onlemlerını kımlerın hangl yontemlerle Türk toplumuno «balyozladığı» cok lyl bıllnmekted r 1977 yılında iss durum hıcbır kalkınma masalı ve «mıllıyetcılık» edabıyatıyia Oizlenemeyecek kadar açıktır. 2 Mıllı Cephe kurulunca venıden IMF'nin kapısı ca'mmış ve pazarlığa oturulmuştur. 2 MC nın unlu conlemler paketı» acıldığında olınan tum onlemlerın IMF'nın her ulkeye onerdıgl tıstıkrar paketien n bır boiumu olduğu gorGlmuş ve bunu % 10 devaluasyon ızlemıştır Ardından Malıye Bakanı Amerıka ya yolla narak hem IMF'nın yıllık toplantısına katılmak hem de alınan onlemlerın yaptıgı etkıyl anlamak olanağını bulmuştur Malıye Bakanı Bılgehan, IMF ıle yap tığı görüşmeden sonra bir Turk gazeteclsıne ilgınc acıklamalarda bulunarak şoyle demlşdr «Ankara'ya gelecek (IMF) Hs yetı ıle onumuzdekı ıkı yıl ıcm de tasarrufa yonelık onlemlerı u/ ğulamaya devam edeceğımız ko nusundo guvence verip onlaşmaya vardığımız anda, Turkıye' ye kredi muslukları kasım sonun dan Itıboren açılacak ve ıkı yıl süreyle ülkeyl rahatlatabılecek 1 5 mılyar dolarlık kredi buluna bılecektır. Para Fonu (IMF) i!a temel uc ılke ustünde anlaştık. Bırıncı ılke, bütcede masrafları, harcamaları kısıp tasarruf yapmak ve dığer gelır vergılerını c^t tırmaktır.. İkıncısl sağlıklı pcra ve kredi polıtikası izlemek. Ucuncusü ıse dış odemeier dengesı, para kuru sorunuydu O hususta ısrar etmedıler % 33 yapılsın, % 50 yapılsın gibl bır şey soylemedıler. Kendllerıne Turk lırasının değerinın 1974'den bugune kucuk ayarlamalarla % 2930 duşuruiduğunu, sonuncuyu da ekleyınce yaklaşık % 40 oranında bır degışıklığe gidıldığını anlattık » (5) Malıye Bakanı nın bu llglnç tıtırafnameısıni IMF yetkılılerının demeçlerı tamamlamaktadır. Bır IMF yetknısı, cBugun Tjrkıye'ye karşı olan toleransını tum yıtırmış bır IMF vardır. Fakat ulkelerın hayatında oyle durumlar orta)"a çıkar kı, IMt nın goruşlerıyle ülkenın cıkarları bırlesır. Yanı ekonomlk duzenı bozulan u.ke ıflasın eşığıne gelnış duruma duşerse, tekrar kalkınabılmesı ıcm IMF nin vere cegı onerılerı kcbul etmekten başka cıkar yolu kalmamıştır Bugjn Turkıye bu durumdadır», demıştır ' 6 ' Bır dığerı ıse Türkıye'nın ağır sanayl ve uca< sana,ıı gıbi yatı rımlaroan şımdilık kacınması ve tarıma ağıriık vermesının yerınde o acağını beiırterek şoyle devam etmıştır: cBundan böyle IMF nın Türkiyeye uygulayacagı polıtıka degişıktır. peşın pora alma olanagı kalmamıştır (ve) belırlı bir donem ıcınde takSıtlere böluınuş olarak kredı veriıecektır Turkıye ıle IMF arasında olacak anlaşma geregınce verılen kredının kullanılacagı yollardan en ufak bır sapma gorulurse kredının derhal kesıleceğını de bıime nızi ısterım » (7) Bu gerceklenn belırledığl tablo/u yukarda gorduğumuz dığer ülke orneklerının ve Turkıye de yaşanmakta olan sıyasal ga lışmelerın ışığında değerlendirdı ğımızde her halde bıraz karamsor olmamız ve şu soruyu sormamız gerekıyor IMF, kesenın ağzını acnak ıcın «Son Türk Devletisnın demokrasıden «kur ta'ilması» mı bekleyecek acaba? (1) John VVhlte, Pledged to Development, Londra 1967, ss. 101 102. (2) John VVhlte. o g e , s 100 (3) John White. a. g. e., ss. 98 ve devam ı. (4) Cumhurıyet. 30 Eylül 1977. (5) Mıl'fyet, 4 Ekim 1977. 300 500 MSLYOH BEYAZ SARAYA GÜNEŞ SATIŞI Hanl bır zamanlar blr takım açıkgözier türemışt! Istanbul' da Ikıncl Oünya Savaşı zengını racıağalarımıza tramvay satıyorlardı Beyazıt KUesını satıyorlardı Bır tanesl de Emınonü Meydanında bır dıek tepesınde halka vaktınl bildlren saati, dıreğı ite bırlıkte satmıştı Ne yapsınlordı ocıkgozlerlmiz? Bilımden yoksun, teknıkten yoksun blr ülkenın parababalanna bu yo'lorla Hanyayı Konyayı öğretlyorlardı. Ama Amerıka'da Işler böyle olmuyor Orada dolandırıcılık'or da bılımsel yollarla yapılıyor. Bırısı cıkmış, Beyaz Sarayı guneşle ısıtayım dıye bır proıe yapmış Carter'e sunacakmıs yakında. Sarayın bir kısmının ısıtılmosı tstenıyorsa 50 000 dolar lâzımmış. Tamcmı içln 500 000 dolar... Buna p«k dolandırıcılık do denmez Ellı bın veyo beşyuz bın doların hepsl kâr o(sa bı'e Arrenka gıbl b r paholılık ülkesınde Insanın dışının kovuğuna gıtmez. Soko bir yana Washıngton glbi guneşslz bır kentte koca bır sarayın. gece gunduz, güneşle nasıl ısıtdacağını ben de merok edıyorum Bona sorarsanız. Beyaz Sarayo gunes ısısı değll. güne$ tsığı lâzım Basta Carter olmok uzere Beyaz Saray'ın «sarcylı» lannın dunyo gerceklerıni gün ışıgında görebılmeleri lc!n. Işık ısıdan daha cok lâzım Goethe nın bıle son sözu. «Bıraz daha ıı$k» olmomış m ı ' YABANCI SERMAYfYE ÇAĞRI The Economıs! ın 5 ekım 1946 tanhlı saysnda ıse Turk'yedekı devaiuasyonun yaygın tepkıle re yol act ğı ve hükumetın durumunu daha da sarstığı bıldırılıyor ve söyle denıyordu «Ankara Hukumetl, devalüasyonla bırlıkte ABD den buyuk bır dolar kredısı alabıleceğını sa nıyor Washıngton dakı goruşmelerde soz konusu edılen 300 ila 500 mılyon dolarhk kredıyle devamasyon şokunu gıdermeyı planlıyordu. Ancak umutları ger cekleşmedı Turkıye nın ıvedi ısteK'erıne «hayır» dıyen ABD yetkılılerı, Turkıye'nın kısa süre son ra Bretton VVoods anlaşmasına üye olacağını hotırlatarak, o zoman IMF ve IBRD (Uluslararası Kalkınma BankasıJ'den kredı soglayabılecegını bel rttıler Bu cevap, Batılı dostlarından. plâtonık dostluk söylevlerınin yanısıra somul ve maddı btr destek bekleyen Turk hukumetl lcın pek zoyıf bır tesellı oldu » «IMFve Dünya Bankasının; Türkiye'nin talep ettiği 140 milyon dolarlık cari hesap ve 190 milyon dolarlık proje kredisini gerçekçi bir kur ayarlaması yapılmâdan vermeyeceklerini açıkladıkları bilinmektedir.» rın uretıme acı'masıyla soğlonan uretırr ve gelır artışlannın da kamcıladığı talep art şı, lıberasyonun sGgladığı olanakiarla buyuk olcucie dışa yansım ş, DPnın CHPden devraldıgı hatırı sayılır altın ve dovız rezervlerı coğunlukla AmerıKan kaynoklı tuketım mallarının ıthalatına har canmıştır. Ancak b r yandan tarıma acılabilecek alanlarm sınırına varıl ması, Ko'e Savaşı konıonkturunün gende kalması ve kotu hava koşu'ları, tcrımdokı «muc ze» nın gecicılığını vurgularken, ote yandan kısa donemde uretıme katkısı sınırlı, prestıı yatırımıarma ağırhk verılmesı Menderes reıımının kısa surede enflâsyon ve dış tıcaret darboğazlar na duşmesıne yol ccmıştır Menderes bu cıkmazdan, ABD'nın Ortadoğu'daki oıkarlarının bekcılığınl ycparak scgladığı yardım ve hıbelerle kurtulabıleceğınl sanmıştır John Whıte, Turkıye Konsorslyumu ıle ııgılı ayrıntılı bır ıncelemeyi de ıceren kıtabında bu duşuncenın dayanaksız olmadığ nı soyle belır'ıyor «ABD bır radar zınc rl Veşif üslerı, füze rampaları ve d ğer NATO tesisler! kurmak amacryla Turkıye yı desteklı/ordj \e Turkı/e'nın ekonomı polıtıkasındakı tLtarsızlıklar bu destegın kaldınlmasına neden olamazdı... Şu yada bu kıs nın Turkıye nın ekonomı polıtıkası konusundakı kuş kL.larının Batı nın Turkıye'den oyagını cekmesı ıcm yeterlı neden olamayacagını Menderes de cok lyı bılıyordu» (1) Ne var kı oncelıkle slyasal bır bede' karşılığında saglanan Anerıkan yardımı hesapsızp ansız blr gıdışın ıcındekı ekonomıyı kurtarmaya yetmemış, «Turk hukumetl herhangı bır ka/naktan herhangı bır koşulla pa'a bulabılmek ıcın akla gelebılecek her turlu sıyasal manevraya başvurmuştur» (2) Menderes. ekonomık bunahmın agırlaştığı ve Turkıye iın d ş borçlarını ödeyemez duruma geldıği 1958 yılında patlak veren Irak takı darbeyı de bu omaçla kullanmıştır. 19 nısan 1953 tanhlı sayısında, fTurkıye eVonomısıni duzene koymazsa Bctı'oan olmaya a'ışt j ı yarciının kes'ldıgnı gorebı'ır», cı.en The Economist, 9 ağustos 1953 de ıse şunları yazmaktadır « rak devr mı Turklere bskle MENDERES Klmin önünde ei pençe divan? GOLF DERDi «Herkesm blr derdi, cte§imencln1n a> su derd!» eJlye bfr atasozümuz var Oünyada dertslz Inson olmaz düşuncesmı ıletmek ıcm kullanılır Şımdl Japonlan do bır dert sorrrnş Golf defdi... Bılındığı gıbl golf. portakal buyuklüğundekl bır Topu, ucu kepcelı bır bastonla lleri doğru fırlatarak bır cukura dusurfnek suretiyle oynanıyor. Ulkede şimdi bır golfculuk tlcoretıdır başlamış i) Oyunu oğranmek icm kltaplor lâzım... Hadıl. bir golf kltabı tıcoretı 2) Oynomak lcın golf malzemesl lâzım . Hadıl bfr oraç golf oracı tıcaretl 3) Oyun haberlerınl yozmak lâzırn... Hadil golf dergllerl tlcaretl. Bu aroda. tren tstosyonlarmo ıkl katlı. uc koth golf alantan yapmışlar Trenfn gelmeslnı beklerkon, sıkılmaınak lcın, golf oynuyorlarmış Krsa zamando ülkede 1 000'den fazia gotf alcnt yaDilmıs Fakat Cevreciler basmtş yaygarayc Zaten in*anlara vetlşmeyen tarlaları bır ışs yaramavon daha doğrusu blr avuc mılyonerin ışme yarayan oyun alanları yapıyorstnuz öıye... JUl. .»„!A.. MENDERES POLITIKASI Hasan Saka hukumetının kurulduğunu bıldıren 3 ocak 1948 tarıhiı The Economist de de şun ları okuyoruz «Yerı hukurret progromının en ılgı cekıcı vanı plâtonık derrokrası vaadlerı degıl Amerıkcn yardımına ocık bır nıtel k taşıması ve yabcncı sermaye ve uzmanlara cağrıda bulunmasıdır. Ancak bu davrcnışa tam bır onlam verebılmek ıçın Cumhurıyet Turkıyesı nın bugune dek uyguladığı ekonomık mılhyetçılığı ve 1920 lerle 1930 larda Turkıye'dekı yabancı şırketlenn başlarına gelenlerı onımsamamız gerekır. Cumhurbaşkanı Inonu'nun yarım ağızla yaptığı bır çağrının yabancı yatırımcıyı Turkıye'ye cekmeye yeterlı olacağını sartmı yoruz » Yukcrdakı alıntıların da be'ge ledıgı gıbı Ikıncı Djnya Savaşı suresınoe ve son'asında, gerek uluslararası koşullarda gerekse Turkıye nın toplumsal yapısında meydana geıen degısıklıkler, «Mıllî ıktıSat» polıtıkasının bırakılmasına ve kapıtalıst dunya sıs temıy'e daha yakın bır butunleşms surecıne gırılmesıne yol acmıştır Ne var kı, ıcmde «Mıllı ıktısat» donemınde onemll gorevler ustlenmış burokratık ogelerı de banndıran CHPnın. kapıtalıst dunyaya acıklamada ve onlarca onerılen onlemlerı uygulamada duraksamalı davranrrası, 1946'nın koşullarında oluşan Demokrat Partı'nın gelışrres ne ve dış destek sağlamasına o anak hazırlamıştır medıklerl blr umut kapısı acmıştır. Menderes bu fırsatı kacırma mış ve Batılı aostlarına Türklye nln sıyasal onemınl hatırlatarak yenı kredl Isteklerınde bulunmuştur Turkıye bu yontemle OEEC, IMF ve ABD hukümetmden toplamı 359 milyon dolara varan yuklu bır kredı almayı ba şarmıştır > John Whıte ıse 1958 bunalımı ve sonrasını şoyle değerlendırmektedır «Turkıye'nın olacaklıları bunclımı cozmek ıcın eskı borclcrın odenmesını ertelemeyı ve yenl kredi acmayı onayiadılar. Ancak cynı zarıanda IMF oracılığıyla baskı yapmayı ve Turk hükümetınden IMF'nin onerdıgl istîkrar önlemlennl uygulayacağına daır bır guvence almayı da unutmadılar. Kısası, Turkıye, 27 Mayıs Devrimınden once uluslararası (sermaye) cevrelerıyle pazarlığa oturmuş ancak pazarlığın Turkıye'ye yükledığl yukumlulüklerl gercekleştırme mırası devrım hukumetıne kalmıştı Devrım hukumetl, onemii ekonomık reformları ve bu orada kapsayıcı bır planlana uygulamasını baş'atarak Tjrkıye' nln alacaklılarına daha genlş kapsamlı bır yardım cobası icm elverışlı b.r ortam hazırladı. Tur kıye konsorsıyumu bu ortamda oluşturuldu » (3) P anlı doneme gecnmesl Turkıye ekonomısıne bır yapısal donuşum olanağı saglamış ve ulke yeil bır sanayıleşme aşamasına erışmıştır. Ancak bu, kapıtalıst dunya sıstemmm tmerkez.»lerınde belırlenen uluslaraası ışbolumu cercevesınde ve oncelıkle o merkezlerden sağlanan dış fınansmanla yurutulen, dışa bağımlı ve carpık bır sana/ıleşmedır ve gıderek yen! darboğazlara djşmesı kacınıimaz oımuştur Nıtek TI, 1960 ların «gorulmemış kalkınması» 1970 bunalımı ve devaluasyonuy la noktalanmıştır 15 ağustos 1970 tanhlı The Economist. durumu şoyle acıklamaktadır. tTurk huKumetı sonunda karaborsa baskısına boyun eğmış ve Turk lırasını % 62 25 oranında devalüe etmıştır. Ancak Tjrk hukumetıne daha saygıdeğer kesımlerden de baskılar geldığını kabul etmek gereklr Bu arada IMF ve Dunya Ban kasının, Turkıye nın bu yıl talep GARTH NE ŞlŞESt.TUH,UNU N&CE0E. DiŞi BOND JLÜBÛNDE IŞ BUU3U TADA YOM. BÜ S RASTU\NAN S.'R OUAy fy/Ienderes ın ıçerde ve dışada culkeyı kapıtalızme acma» polıt kası ve Batılı, ozellıkie Amerıkalı uzmanların onerılen doğrultusunda dış tıcarette lıberasyono gıtrne"5İ, kendısl icm beslenpn nmutlarm bos olmadıöjrı