Katalog

OĞIT CDMRİÎÖTH 3 aÖM 1 9 H ABDULCANBAZ Erdal ATABEK TURHAM SELÇUK KOLERA'yı tanıyalım... uncel scğlık o'ayları bırbınnl Izlfyor Hac mevstmlnln gellşi. surüp gıden kolera konusuna yenl blr boyLt kazand rdı Sağlık Bakanlığı, Yüksek Sağlık Şurasını olcğanustü blr toplantıya cagırarak sıtma yurdumuzdakl bulaşıcı hasta lıklar, Ortadoğu ulkelermdeki kolera konusundakt önlemlerl gundeme getrdl Yuksek Sağlık ŞÛrası. bu konulardakı önlemlerl goruştu Yurdumuzda koleranın yayılmaması bakımından bu y I hacca gıdılmemesının gereKtığml kararlaştırdı Bu ısabetli kararın uygulanmosı Bakanlar Kurulu korarına bağiı Biltmle polltıkadan hang:stnln ağır bastığını yakında göreceğız Bu orada, özetla, koleroyı tanıya'ım. G Koleranın etkeni nedir? Koleronın etkeni vlbriyon tıpi blr mikroptur Virgü! bıclm! C5st8rdlğı içln vıbrıo comma adı verllmlştlr Vlbrıyonu, 1683 yılında Robert Koch ayırmıştır. Kolera vıbrıyonları 56 derece ıs da 15 dakikada olür Asıde, kuruluğa, güneş ışınlarına ve dezenfekte eoıcl maddelere karşı dayanıksızdır Çaşitll tıplerl vcrdır Ortadoğuda salgtn yapan tlpler Ogava, Inaba. en cok da El Tor'du El Tor vıbriyonu ilk olarak, 1806 yılında Mısır ın Tor ılçesinde hacılarda gorıılen hastalıkta bulunmuştur Adını buradan alır "ADI YEMEN'DIR, Yemen K.uvayı Umumı/e Erkanı HarDiye Reısı Ismet de n.ce asker gıbı sıtrraya yaKaiandı Eczacı Yuzoaşı Vasıf Ibrahını. Ismet beye ılaçlarını bızzat ıçırırdı Da! giD narın, orta boylu, zekı bakış'ı bır bınbaşı ıdı Ismet, erKanı harp t . Huseym Paşa nm Son ada kı koşkunun bu/uK bahçesında koşkten ba^msız cok genış bır konuk salor.u vardı. SanKİ siyasal bır partının toplcitı salonuydu Her oğleden sonra asker ya da sıvıl De^let gorevlıleri|le Ana/urda dormemış enek lıler vakıtlerı elveraıkce buraaa topanır gunluk olaylan tart yir Istanbul dan gelen yenl huberlerı paylaşırlardı Huseyın Paşa, buyuk kapının herıen karşısındakı pencsreyi a.'Nasına alan gn kadıteyle kap lanrnış, pLSkulİj koltuğunda paşa urbasıyla otuıurdu Konuklar geldıkce sıra gozetmeksızın sagında solunda dort duvaboyunca sıralanan somyalı, yu muşak kadıte ıskerrleierde otururlardı Husey n Paşa ılkın, g©lenlerle ozel konuşmalar yapar, hepsı/le teker tekor Ugılenır hıçbınsın n sıkılmasına yer bıra.^mazdı Cogunluk oluşunca da gunun konusunu ortoya atar serbest tartışmaya bırakırdı Ba toplanıııarda genç bır İurmay l&oaet bey, Paşa wn flo , ruşıerıne deger veıdığı, herkesın ner gun aradığı, kışılığı pırııaayan gerc bır »ubc/dı Salonun buyuk kapısında Paşa nın beş oglundan uçuncusu olan Kamıt bey. elı subay ceketının ucuncu dugmesıne sokulu, bı.y ruğa hazır durur konuklann ağ rlanma arını gozetırdı En cok, Kokusu ortalığa dagılan Yemen kahvesı ver lıraı Kısır, cay, Umonata şerbet ıcenler de olurdu Arasıra bcrcede ozenle yetıştırılmış meyva agaclarının meyvaları sunulur, yalnızca Hu seyın Pcşa nın bahcesinde yetıştırılen cılek, ustune pudra şekerı ekilmış olarak pek begenılırdı. Paşa hastaiandıgında her saban O nu yatogında yokla/anlar arasında Ismet Bey, ıctenlıklı dostluguyla ıyıiık yaratırdı. ECEKEH Ki»i Huseyın Paşa koşkündeki toplantılann YeTen de oluşıurduğu kamuoyundakı egemen ka nı şoyleydı Yemen de bır Turkleştırme sı ycse'ı uygulanmamıştır Top, tuıek yerıne ulusal kul'ur araç ları kullanılmamıştır Tu'k cocukları bı e A^cpların ogretmenlık yaotıgı rrciale okullarına tssiım edılmıştır Arcplara cağaoş ış alanları açılmam ştır Sa.aş ıle degıl barış yolu I!B Yerren Turk eşt rılır Bu nedenle Yerren bırakılmaTialı dır Eger bıraküacaksa Tur t, Kolarciusu Ing lıziers *esl m o mcmalıd r Alaylar sancaKları dalgalanarak Tjrk taşıma araç ları/la anayurda ce>nı melıdır Huseyın Paşa bu po ıt kanın sımgesıyaı Turk aı eler ev ıcınde Arapca konuşup Arap yemeklbrı yerken O Arapca te^ sozujk kullcnnaT ştı Gen ş bahcesinde cılek tcrlaları buyuk yer tutuyor gulbahceslnde Anado u gtllerı Bursa şeftanle rl yst ştırıyo'du Pcşa bunlarla YeTen e arayurt havası katmak ıstıyorau Sıyasal yonden Yemen'ı kurtaracağına ınanıyor du bdnu açıkca do soylu,ordu Nıte ın emekn olduKtan sonra paşa gıysısını valı yaaa ko ordu kcnutanlığ', hıç kmse ustunden cıkartamarnıştı Kendı aey mıyle «umur başına» gecer^e duşunaj<cıerını gerçeKlaşt receğ.ne ınan yordu Istantul, Pasanın bu da.ran s'orırı beğem lyordu aıc O nLn ald rd £i yoktu 1908 e/leml tüm esKi paşjları temızle^ıp yuksek komuta yet kılerın HarboK^ L. ogrerımı o an gerc subavlara verırken bır o/ rıcalık yaptı Yeren dekı 30 ıik Huserın Paşa,ı Kolordu Kornu tan vekıl ığ ns get rdı' B r yıi su ren bu Kolordu Komutanlığında kotu durunj daha ko*u(e gı rrskten alıkoymaya calıştı Huso yın Paşa (1)» CZLQ{Q» hava Röportaj: Fikret OTYAM Salgrnların coğrafyâsı Salgınların coğrçfyası bütun dünyadır Genlş ve evrensel ulaş m. kolerayı djnyanın her tarafına gotürmüştur Ne ki bulaştıanın ozellıklen nedenıyle, Içme ve kullanma suyu sorunlamı çozümlemış kanalızasyon SıSteml lyı, çevre sağlığı koşuiları duzenlı ulkelerde kolera miVrobu geldiğı zaman salgın yapamamış, giderek, hastalık ortadan kalkmıştır. Uygar u'keler, Amerıka ve Avrupa bu durumdadır. Buna karşın, gerl kalmış kıtalar ve ulke'erde kolera, bazen azalan, bazen arton, etkınlık derecssl değışen oronlarda bulunı.r. Anadolu evlâtları daha ilk anda koleradân can veriyordu Açıian bayrağı gelin mi sandın Çalınan dâvulu düğün mü sandın Yemene gideni gelir mi sandın Adı Yemendir gülü dikendir Giden gelmiyor acep nedendir? pegenc bırısıydl ama cok g»nc Bereket be/ dın'sdı d rled'. bu ışlerı Tcnıtma ve Kültür Bakan(ıĞ'nın. vezaret nın düzenleyeceğ.nı, hemen o'a/a gıtmemlzi bildırdı Kabıle mab 'e şe/h meyh Inan mımam zaten bu ışln b r yabancı ıcln böylesıne kotoy olacağına deneyler'me goe aklım yatmcm ştı ne var kı blz vezarete g tt ğımızde oğle y«megı ve gct saatı yakbsnıştı. bır ,araı rs bulma oıaagı elbette ,OKtu Kaldı sbuı<ra»ya tanrırn bjKra ı cok bıtnez a varsın cbu<raj olstr' ı Yerren dağlarının en yük sec erınden b rı LStunde tepeys yokın bır yerde Menche ka3abası vcrdır Ucur.cu konağımız orası Hacıleden Mencnaya cırcırken bır ku ube oru'ds mola verdık Gelen gecen b^rada a/ran ıcermış bız de IC^K «Lİubedsn blrcz yKcrıaa ^oy la gıbı bır djzU" va C olc<; ta% lık hsfıf meyıllı br sa la Toplu cs er yuru,u c e'inde k t alar bu auziLkte toplan r, a n snır Tehame sıcaklarınaan conra dcğ ha va= na ve aağ yolaiına u,&;ak ter* bat alırlarrr ş Tehamede co hasta k.ar na ya^alonan bılt3osa sa 3ın nasta ıga tutuıar ar bjradcn ılerl. dcha yukseKİere ç. ae^sz e" has talıkıar colrian sor>a dcğ I Hml nın baş ad ğı bu \c ae r.erd nl meydana korram ş Hasta cs\erler rrumkunse ı^adınarac yo^csa v,ayıanın bır taro'ıra yatrıli'. teda/i edılebılert er k j f j ı j r lylleşemevenler bdradan ne ılerl ne gerı gotüru erreıerek cok tele at ve ıerrnış N e^ısn n her yanı TC k rrezal ç,ı cmma bu duzluk Turk meza ı£ rvn en bü yuğj ımış Salg n has'ci K zamanlarınaa ışte şu scg ,axocta acı an cut^u cra yuz erce TLrk as en 0 rden çoru muş. Gosterı e" sag ycu^Ki yQTaca tuyleım urperere' bakıyorun O mL"iıs, fsdakar o sevım lı Anaao u cocLguijn meymenets z Yemen tgruna o resına yandıgım ^auar bu c r l a r , sevımsız, verımsız dağ yarraclannda gomulu kalmasına da Içm yarıyor E'rofa o l : ' e bCM o rL.m, mezar aenecek ku;uk bir ısaret b le g o i , n u , o ' Be"i ki bu gecıt verreden dıma ^ yı;Kselen bcşı ajnonlı cıp ak dağın morarmış toprakları Türk cocuk larını tımsah ar gıo. s rdıre slndire yutmuş Bu muinış gaddar lığın ızl kalmasın dıye de h«r yerl dumduz e*mış. Canakkale, Durrlupmar sehıtlerınn bu*un nılleve tebcn eaılen şeeflı hatıraları yanında, yıne mukaddes bır vazıfe uğruna can vererek buralarda gömü lu kalan, hctıra'crı bııe unutulmaya yuz tutan bu zavallı yavruiara nasıl vjrek yannasırs? Ga/esızl k ugruna feda eoılen bu TLrk cocuk arırın hatırasını ve ckıbetını duşndukce lcım burkuıuyor, gozlenm yaşarıyor (41» imam Yahya, Osmonlı'ya etmed gını konjyc, Yemen ana bcDa gunu «... Yemen hara! St 1 asksrlyye kjmandanı Er<ân 1 Harbıyy» Reıs Ahmet Izze* Paşa Hazretlerı bu gun badezze<a! Hcmldıye kruvazorü ıle hudeyce ye mü te.eccıhen şehırmzden r>a*eket edece/N ve refaKatınde karargâh hey'etlnı teşk I ey eyecek olan Erkân 1 harbıye umera ve zabltanından Mıra ay Ahmed Hamdl. Mlralay Avnı, Bınbaşı Asım, Bin başı Alı Fuad Ko'ağası Kadrt. Ismet Alâeddın ve Yuzbaşı Saffet Beyler btiunmaktadır Mumtaz Kolağası olup Erkânı harbıye hıznetıne tayin edılen Azlz Beyın dahı bulurası me'muidur Karargâha mulhak zabitler Yuzbaşı Bekır bey Mülâzım Reşıd Fuad Efendılerdır » (5) Ahmed Izzet Paşa ve beraberındekıler Mısır a ye Cıddey» Lğradı Hıdıv ve Şenf Ile goruştuier 16 ^uDat 1911 de Hudeyds' ye geldıler Isyanı bastırmak Icın Y«men e goidenlen binlerce asksr kaza merkezi Menaha de toplandı Kolera salgını başlamıştı. Anadolu evlâtları daha ilk anda (Devamı 9. Sayfada) Kolera nâsıl bulaşır? Kolera mıkrobu, lceceKİerle yiyeceklerle bulaşır Bulaşma ağız volundan oljr Onun iclndır kı içılen suların ve sulu maddelerın hastalıgı bulaştırabtlecegl bılınmelıdır Bulaşmada onemli bır dıger yol cıg yenen sebzeler. salatalar, meyvelerdır Mıkrobun ıcecek ve yıyeceklere buiaşması ıcın de. ya bır hastanın. ya bır portorün. ya da blr taşıyıcı hayvanın (s nekle cıbı) burlara bu aştırması gereklidır. Mıkrop. hastaların ya da kendısı hasta olmad ğı ha.de mlkrop saçan portörlerln dşUorıyio atılır bu dışkryla bulaşan Içecekler. yıyece*ier hastclığı bulcştınr Onun Içındır H ko eraya karşı savaşta dıkkat'er üç ncktCvC tcplamr • Dışkıiarın toplanmosı zorarsra dunımo getlrilmesl (Karoilzesvcn, dezenfeksiyon). • Içma su'anmn ya kaynatılması, yo da klorlanması. Sebıs salata, mevve gibt çlğ yenen bsslnterin ya plşlrilmesl, ya da permanganatlı bol suyla yıkanması. • Sınek ve haşere savaşımı. Salgınlann olmcsı, bu Cç noktada sağlık koşullannın eağıanrramasıdır SİR UY6ÜIAKMÂMRTIR. TOP, TUfBC TtRfHE ULUSAl KULTUS ARACLARI KÜLIJVHIL&MAMIŞTIR. TfiBK sOCUKLARI NÜE hMIUm İtöRCTMEttlK YİPT16I MAHAUf OKUUARIHA TESLIM EDILtityü. ASL&PUBA AUMUkBI Hastahk belirtilsri Mıkrop aimdtktan sonra değışen blr sure geçer Birkac saotten 3 haftaya kadar uzayan, ama, genellikle uc oun gibt bır surenın soiunda hastalık, bulantı, kusma, Ishalıe kendlnı goster r Ishal cok şıddet ıdır, gorünümö pfflnc suyuna beizctnmıştlr Bu ıshaller ve kusmalarla vîıcuttan cok rnUtarda su ka,bı olur Bu nedenle vucut suyunun ozalışı ceşıtİ! bsı rtı er adale krampları (kasılmalar) bobrek yetmezlığı. dolaşım yeırrazlığı kollaps meydana getırır. Diğar bârsak enfeksiyonları.. B bel rtı'er sadece kolerada olmaz, Ceşltll akut borsak enfE vC vo ı an da benzer tabloyu yapabnir Kolera bellrtıleri ozcıiıkler yle fcrklı goronumds ıse de, tıto, paratıto, dl İKİ YIL IÇİN BU MEMLEKETE GELMİŞTIM, HARPLER YÜZÜNDEN SEKIZ YILIM BURADA GECTİ! 19 develer uzerınde yola devam ©dıyor Sonra akıllarına geien başlarına geldı, 19 tufekü csmbı/cl kafıierın yolunu Kestı bun lar hcrac ıstıyorlardı < Deve er ıkışer bucuk ıiyale, yanı o zamorın kıyme ı fizerine 55 kuruşa tutulmuşıu Yol kesenler beher deveden 40 kuruş ıstıyorlarcı bjna ımkai var mı? Pazarıık sert'eştı Munaka şa ses'erı yuKssldı Develer ustundekl hasta VehmetCK'e'in kesık ınıltılerı araya karışı,ordu «Ulan haın cdamlnr. iırakın b zı gıdslım Sızlerın dın nı FOTOĞRAF ÇEKT1RMEKTEN KACINMA YAN NADIR YEMEN LİLERDEN B R KADIN ELLEKl ÇIZGILI K1NALI GOZLERI SURMELI VE IPEK GIYSİLER İÇINDF, ANASI UZAKTAN «TAAAU TAAAL» YANI GEL GEL DEMESEYDI. CANTADA FILMIM KALMAYACAKTI na ıkl küruş cdenır1 ı Orada develere can takılm ş kunlar uze nae deve a,ak larının yaygın basıntıları b le du yulmaz GecG.iın sessızlıgı ıcın de tof anaaam, of daha gelrne dık m ı ' Olduk Bıttık » feryat ları vcrdı sadece. Askerlerden b rısı daha fenalaştı, «eczacı be/ ben oleceğım ıkı cocugum var hasret gıdeceğım galıba» dıyordu durmadan Koyden kuvvetlı bır ester tutt.'m, hasta en acele hastaneye yetiş tırrnem lazım, kafıleden ayrıldık, geldık hastaneye ama o olmuş lu Işte turkudeki gıden gelm',or dedıkıerının bır tanesı de buyau . (31» Yen den gıttık rrektebe sabah sabah .. Bıze «bukra» dıyen zat yıne yok idi1 Üçüncü «bukra» 1 ıdı Canımın lyıce sıkıldığmı anlayan Baba Avnl, tNaıbe cıkanz efendım, buyrun çıkalım» dedı Naıb dedığı sanınm Devlet Başkanının ozel kalem müdürü. Herkes gıbı kapıyı calıp gırdık lceri, yer gosterdi oturduk, dlğer oturmuşların yanına! Ehlen ve sehlen . Ehlen ve sehlen ., Baba Avnl durumu anlattı Ce ! zanter hotia ckut besln zerMrlenmelerl hastalıkla kanşabılir Ancak hcstadan aıinan rrateryelde bulunan mikrobun turune gore ke&ın tani konur Tıfo paratıfo g'bl dığer barsak enfeksıyonlarmın bulaşma blcımı de kolera gıb dir Burtlar dQ miKrop taşıyan dışkı ve beden sıvılcrmın lcsceUere, >lyecevlere bulcşmasıylo yayılır Koiera iyileştirilebilir mi? Koleranın klâsık anlamda öldürücü bır hastalık olma oronı bugun cok azalmıştır Özellikle son salgınlann vlbriyon türu olan El Tor kolerasında ölum oranı, lyı bır sağ'ık hızmetı olcn yerlerde % 2 ye kadar dCşmuştür Sağlık hızmetl lyl olmayan yerlerde olum oranı % 20 cevresındedır. Hastahgın buyuk oiçude lyıleşmesınde bazı etkenler vardır. Bunların başında tedavınin hızlı başlamasının oneml gelır. Bedenden kaybolan suyun, uygun sıvılarıa buyuk m ktarlarda tarramlonması lyıleşTieyı hızlandınr Uygun bır sıvı tedavısı ve antıbıyotık uygulamasıylo hastalar blr kac gCn lcınde tamamen iyıleşırler. rl Imanınızı muhafaza ve muda faa ıcm analarımızı babalarınıızı avratlarımızı yavrular rıuı bıraktık Buralara geldık, ışte ölu yoruz ne ıstıyorsunuz bızden'? HGinler1 J Snırler me hakım olcmadım. lc mden b r hıckırık kopTiuçtu Eilerım ayaklarım tıtrıyordu. ıkl yıl ıcın bu memlekete gelmışl m harpler yuzunden sekız yılım fcu rada gect l Elım, belmdekı tabancaya gıttı, yol arkadaçım «aman eczacı» dedı «sen ael mıs n? Ortalıgı kana mı bulrya caks n">» (2) Pazarlık yapılır ve deve bcşı GARTH GEUEMVJ&. eEZEGEKlfNDE DJKiiUUKIU BLEŞT R l S Koîera'nın sosyâ! yönü.. Kolera vıbrı,onu her yere glrebılır. Ama her \erde coğalamaz Mı*robun coğalması ve salgın yapması icın cevre sağlığı koşuıiarının bczuk olması gereklidır Buloşma öze lıklerinde de belırttığımız gıbı. hastalığın yayılması ıcın mıkrop taşıyan dışkının ve artıkların ıceceklere yiyeceklere bulaşması, bu artıkları toplama ve rnıkropsuzlaştırma ışlemlerlnın yapılacağı blr kanalızas,on sıstsmının olmamasına bag'ıdır Dıger yaidan, bozuk cevre scglıgı koşulları, lcme sularına mıkrop kanşmasına yol acar. Temızlenme sıryu yoktur, ya da e^sıktır Boylece hastalık en cok düsuk sosyo ekonomik duzeydeki toplumlaraa ve toplum kesımlerınde gorulur Ko'era salg nla'inda yap lan bır araştırma, koleralı olara< hostaneye yctanlann % 50sınm aylık gelırlerinın 400 lıra cıvarında % 13unun rençber, °o 27sının duzenli gelln o mayanlar, % 5 5'unun hastanelerde yatalak olanlar. % 4 5'unun da dığer yardımlarla yaşayanlar oldugunu ortoya koymuştur Korunma hemen tamamen cevre temizlığıne bağlıdır îcılen »uların kaynatılmcsı ya da klor'onması, bol temızlenrre sLyu bulunması ellerın her kırlenmeden sonro sabunla yıkanrıası. ytyeceklerın pısırılerek yenmesı cığ yenen yıyeceKienn bol s^ylo ve permangana'lı suyla yıkanması, dışk ların mutlaKa sağliK koşullorına uygun bıçimde toplanması toplnndığı yerde ustunun örlCılüp dezenfektan maddelerle zarorlı durumdan cıkanimc6i DiŞi 8ONO VVfUJS. «pfVAVA? 1 VAVA6* I * Koleradân korunma t f a KA4. JNJOfB HECTD2. J