Katalog

bKonouıı ükonomı • o• Ekonomı Ekonomi Kkonorni . . . fJkonom:» a. Füsun ÖZBiLGEN ramımn sosval sektörlcr bölümünde de ftısiklik yapmış ve DPT tarafmdan yapılan değer lendirmeleri saptırmıştır. Programda yapılan degişiklikler, TBMM BUtçe Plan Karma Komisyonuna sunulan DPT mall raporunda yer alan degerlendirmelere ksrşılaştınldıgında açıkça ortaya çıkmaktadır. 1977 programında DPT aşamasından sonra yapılan değişikliklerin en onemlisi lsçi ve işveren sorunlarını içermiştir. 1977 yılı programına grevler ve grevlerden doğan ispünfi kayıplan yazıldığı haldn lokavtlar ve bu nedenle uğramlan zararlar konulmamıştır. DPT tarafından yapılan degerlendirmede tau veriler de 'er aldığı halde, sonradan bölümlerin programdan çıkarıldıgı ögrenilmişrir. Lokavtlara lllşkin değerlendirmelerin programdan çıkarılmasına «lokavt.Iarın ilftnına genellikle grevlerin neden olduğu ve iş,çünü kayıplannın esas kaynağının grpvlpr oldugu» srfbi yasa ve mantık dı5i gerekçfilerln il°ri sUrüldügü bildirilmektedir. • J f f l üktlmetl bazı toplumsal Rerçekleri gözlfll«1erden gizlemek amacıyla 1977 yılı prog HÜKÜMET SOSYAL GERÇEKLERİ GİZLEMEK İÇİN PROGRAMI DEĞISTIRDİ • 1977 PROGRAMINDA GREV VE GREVIERDEN DOGAN İ$GÜCÜ KAYBI YER ALIRKEN; LOKAVTLAR VE LOKAVILARDAN DO MC DÖNEMİNDE BASILAN PARA MiKTARI 12 YILDA BASILAN PARA MiKTARINA EŞiT Parasal göstergelerdeki artışların enflâsyon hızınâ aynen yansıyacağı belirtiliyor. . Uluç GÜRKAN PARASAL GÖSTERGELERDEKİ GELiŞMELER (MilyorıTL) GÖSTERGELER: Ka.tım 197B Mart 1975 TUzde srtı» K«5im 1974 Mart 197» YÜT.de arlıs 20,4 61,8 PARA ARSA SPEKUlASYONU 1977 programı ils Bütçe Komisyomın» sunulan DPT raporu karsılaştırıldi£ında proKrnmın 608. paragrafmda yer alan klralar lllskin degerlendirmede kira art.ışlarına arsıı spekülftsyonunun ne>den oiduğuna illskin değerlendirmenin programdan çıkarıldığı çözlenmektedir. 1677 proeramının Istihdamla İİRİli 598. paraprafı DPT (arafından hazırlanan şekli ile işrij'lik ora nını yüzdc 13'Un altına düsmeyeceşini belirtmesıne ve tıtanm dışında ynterll istihdam olanakları yaratılamadıftmdan tarım dışı lşgUcll fazlası giderek bUyümPktediı» şeklinde de&erlendırilmPSİne ragmen, daha sonra yapılan değişikliklerle bu tümceler şu sekle döntiştUrUlmUştUr: «ÜçUncü planda flngörlilen yüzdn 11,2 nisbetin rteki işjçücil fBzlası hedeflne ulaşmak büyük ölçüde jp'tçleşecpk ve yüzde 13 dolaylannda kalacaktır. Ancak yatınmlann hızlandınlmış olmnsı nedeniylp yeni istılıdatn imkflnlnrı da acılmaktadır.» Eu degerlpndirme de 1976 yılmda yatırımlann program hedpflerinin altmda kaldıgı bilindiginp göre gerçekleri saptırmak amarına yönelilc blr tohrifit olarak kalmaktadır. Sosyal pilvenlıklp İİRİli «01 n o i u paragraf ise DPT'de hazırlanan şekli ile şöyledir: «Tanm kesıminde calısan sekiz milyonu aşkın kişır.ın anoak 5(K) bln kadarı silrpklt tanm isçisi olduÇu halde. bunlar bile yeterli sosyal Rüvenliğfl VP düzenli çalışma koşullarına sahıp degillordir. Nitekim tanm kpsiminde çalııjanlann yüzde 5R.4'ü asçart Urret geliri ya da altında bir gelır riüzeyinda bulunmaktadırlar.» Bu paragraf MC hükiîmet! tarafından değistirilerek 1977 proRiamında şıı şekilde yayınlanmıstir: «Tarım kesiminde çalısanların Sosyal Rigorta kapsamına alınması nyn blr önpm taçnnaktadır. Tanm kesiminde çalışanlann aosyal güvenliklerini sfiglayacak kanun tasanlan halen TBMM'dp hıılunmakfadır. B\ı tasarıların kanunlaşması ile larım kesiminin sosval gtlvenlik problemleri önem lı ölçüdp gidprümis olarnktır.» C GAN ıJGÜCÜ KAYIPLARI ÇIKARILDI. • KiRALARDAKi LASYONUNOAN DEGERLENOıRME RILDI... ARTIJLARIN ARSA SPEKCiLiJKiN KAYNAKLANDIGINA DE PROGRAMDAN {IKA ephe Hükttmeti'nln işbajına geldifci 1375 yılı mart ayından sonra. parasal göstergelerde, planlı dönemın butününde meydana geien buyümeye eıj değprde artıslar kaydedUmıştır. Parasal göstergelerdekt bu gelişmcnin. enflâsyon ruzını arttırırı vönciekı ilk etkılerı lekel fıyallannm yerleşmesı dogrultusunda 197fi yılında gözlenırken. 1977'de (iyat artı?larının büsbütun kontroldan çıkaragı belirtilmektedır. Demırel başkanhSındakı Cephe Hükümeti'nin lrledigi ekonomi oolitıkanın para ve kredi alanındakı gorUnumtl ılısıktPki tabloda sergılenmı«tir. Tahloda. eldeki en son verilere eore kasım 117S ile mart 1B7S »rasındakı vırmı aylık O p h e tktıdarı sllresince meydana gplpn «elıjmeler özetlenmıs, birden fazla hükUmptın damgasını tajıyan EMÎSYON NKT KREDt HACMt BANKA KRFJDtLEP.t M. B. KREDİLERİ MEVDUAT ARZI 142.344 56.021 234 ?07 170 960 P8.880 144..İ00 89.043 32.055 123.879 101.456 45.188 99.617 59,8 74,8 8!?,l 68,5 118,8 44,9 84.8!W 32.633 110.1R4 8P.0VİI) 41.İJ78 87.4HR 70.528 20.163 70.855 57.392 18.628 64.235 55,5 55,1 125.3 36,2 ka*ım 1974 mart 1973 dönemine de karsılajtırma olanagı saglamak amacıyla ver venlmiştır. Tablonun ıncelenmesı, parasal gostergelerde olajanüstü büyükliikte artıjlara neden olan Cephe Iktidarının, hanka sıstemınin kaynaklıirını btltün zamsnlnrdan daha fazla zorladıgını açıkça ortaya koymaktadır. xı J 1 s*\ ı>% • I |V yi ( 1 K II |\/| ^ ^ ' * N"' ' ¥ ' Talçın DOĞAN KEHANETTE DC BUIUNUIMUJ Cephe hükUmeti programı degistirme re kendi yaptıklarını övme yarışında o kadar ilerl R<tmi*tir ki, 1970 yılı kasım »ymda hazırlanan ve 11 aralık 1976 glinil Resmî Gazete'de yaymlanan 1P77 programında 1976 yılında yapılan işler de yer almıştır. Rgitlm sorunn ile iltrlli «05 numaraları paragraf bunun t»n güze) Ömeglnt vermiîtir: *• • • < • • • " ' « «Mesleki ve tekrıik O^ret.lmin bazı dallanndn rlnn hedeflerl aşılırken bazı dallarda da geridp kalınmıstır. Bu yapıdaki dengesizllftin giderilmesi içın 3. Beş Yıllık Planın son yılı olan 1977 yılında cerpk yatınmlara gerek eğitlm sistemüıe ılişkin ban nn^mli tcdbirler alınmıştır.» W vnıpn Kknnnmlk Toplulujjıı İle hsslaran Arrııpn'nın f l ekonomik birlitl Arriıpa Parlamentosu düsiinresivle **(tlderek sijasal hir nUellge ka»ıı^urkcn. anılan parlamentonun 1978 vıılnda scçtmlc isbasına gelmp cirisimleri Batı dünyasında bir dizi yankılar» vol açtı. Kendl Içine kapalı ve kapah kalmaya zorlunan, değil dUn.vaya lçinde va^adığı nlaylara blle sağırlaçan bir topluma dönü$en Türkive hıı vankılardan hab«rılz kalamaı kalmanıalıdır. Kapltalist diinyanın bir parçası olmnMna karsın, bulunduğu bölge ve kendl türlerl llr tarihsrl ringrııltuda hir i^birligi olamlığı Tiirklye yl Üçiincü llfin>a}a iütrr isleme/, «nıontr» etmektedlr. tçinde v>MC<>ni7a (lamjasını vurmıış iinlil yazar .l<*an Paııl Sartre'ln da hulundutu hir dizl Batı Düşiiniiıiı Avrııpa l'arlamentı>sıı ürerinr nrlrr diişündüklerini vıtvınladıkları blr bildiride «öyle dile trtlrdller te<,tifeimlı haftada: "A%rupa°da hıiRİıııe rirein vürütülıniif olan birlık politikaısı Alman • Amerikan sermayrli çok uluslıı sirkptlrrin serpilmenini üağlamıytır. Bu. (•ihıey \vnıp» knvlııliıgUnün ı c Reni> halk killrlerinin vaşaın düzeyinı diişürmeni soınıııınıı Krtlrmijtlr. ( . ) Fedrral Almanya tüm anla$nıaları hlçc nayurak, son üç yıl lçinde l ı rııpa' nın gelrrıck.srl siluhlarlu donatılmıs rn KÜ(,liı orrtu>ııını «lıışlurmuşlur. (•iiııcy Afrika ve Brezilya'da nuklecr ılrnrmrler yiirütülmrktedir. ( . ) «iünev Aırupa ülkelrri buyuien lç hunalımlarıyla uğrasırken, Kuzrv A\rupa'da naga kajış kesinlp.şmoktedlr. ( ) Bu dıırumda, iolun d» desteğriyle oluşarak alan renel oya ılayalı blr \\ rııpa l'arlamcııtosu. ahlında (iliney Avrııpa ıılkrlerinin yeıı; Alnıan • Amerikan Inıparaloıiuğıı ile hiitünlevmrsıııı f>ag lamaktan haşka blr anıaca hizmet rtnıeınrktrdiı. l <•«"• ru Dünyaya karşı nluşlurulmu$ olan /engin ulkrlrı crpheslni kırmuk Rrııkınfktcdlr. Bunun i(,ln. her liır.ıı kalkıııma olanaklarını eıiKelloen a7);dişıııİN i'ılkrlrrln borçlarımn «tdenment knıtnltkle ert«tenmelldlr.» " A v n r p â P a r U m e n t o r a ile b l r t i k i e s o m u t U $ a n ?rnı iıir rat ettikleri flrünlerle. Tekeller ürün Ihraç edrrk«n. haglı bulundtıkları hiikümetleri de azgrll^mı? iilkelrıp «yardım» yapmaya rorlamulardır. Batı'mn «yardım» tolııvla Ihraç ettlği «ermaye. artellştniş ülkelerde Rııu'nın ürünlerinin satın alınmavını kolaylaştırmıştır A>lında •yardım» azgelljmlş ülkelere cazip gelmiştlr. (ünkü. Içrrde halktan vergi alarak kaynak yaratmaktanvH ılha lâtı yardunla karfilamak bu hiikümetlerin de i<nnr eclmiştir. lıte, ödemeler dcngeslndr vapmal açıklar d<t bv\le olıışmaya haşlaınıştır. Bundan aonra sorunun polltik yönii önem ka/annıaya ve afir basmaya baıjlamıştır Onemli blrkaç uluslararası kurulıısu Ö7Cİ bankalar lzleml$tir. OrneRin • l çünıü Uünya iilkelerine verilen yardımlarııı ü(,!t ıkı«l altı tane özel banka tarafından denetlenmektedir l'nplum yardımlarin vüzde onbefi »adere KirNt NatınnHİ C'ily Rank tarafından \crilmektrdir. özrl bankaıarın Dorç trrmrlerı artık o halc gelmiştir kl, hiikUıııetlerı *>«n kt^ise. iliskiler \e lıorç alan ulkelcrlıı doual kaMiuı.ı.ııi horv termede riski karşılayan etkenler olarak ıırla>d çıkmıştır (Cheryl Payer, Monthlv Review, Kylüi l!r,b, s. 9). Oogal kaynaklara el atmakla birlıkte, ıılunlaınran (>7cl bankalar yeni bir sistenı üetlımlşlfrdlr burflarıııın (aranti»i olarak. Artık verilen borçlar ya da «yardıınlar» yeni bir ad »Itınıia. «Dış proje kredisi» adı allıml.ı aııılmakta ve özel baııkadaıı özel kisi ya da kurunilarj. \erilse blle «HUkümet ı;arantisi» islrnmektedlr. Bunun aııiamı «udur açıkça. Uuslararası lekeller >a da nıali grııpıar herlıangi bir azj;rll?ıniş ıtlkede artık dojrudan dogruya o ülkedeki egemen sııuflara «yardım» vapnıaktadırlar. Ancak, o «yardım»la o ülkedeki siyasal rgemenliği de denellcmekte, lıükümctler deği^tlrmektt seçim loluyla deKi>tirllmezse darbeler cerçeklcstlrılmck tedlr. Bunun oneınli bir kanıtı 24 temınuz 197» tarilıli N«w Vork Tlmen r**ete»mde yer Umı*ur. reru'y* yapıUn yardımlarin Pıru tarafından ödenmez hate jrlmif olnıası noktasında KÖrüf birliğiııe varan Amerlk4iı bankaları anılan tarihte ve anılan gazetede yayınlanan bir >azı ile «Peru ekonomlsine doğrudan müdanaleyı» öııcrmekte ve bunun «zorunluluğunu» Uerl sürmektedlrler. Bu önerinln boyutları ve «onuçlannı 10Tİ yılında AUeııde deneyi ile tüm dünya ya$amış ve görmüftür. Batı Diinyasında tekellerin birbiriylc rekabetl onlan n uzlasmalarıyla »onuçiannıaktadır zaman zaman. Rurulan bankalar bu uzlagmayı vurürlüte koymakta ve •on aşamada siyasal birllkler dogurmaya götürmrkiedlr. Lçüntu Dunjada »iyasal darbeler liatı Oünyasındit »iya.al blrllklerle »omutlaşruaktadır ve birblriyle bütunlcfmektedlr. Batı dUşünürlerinln bildlrileriyle ortaya ünemli bir »av İlerl sürülmektedlr şimdl. Uugune dtgln. Amerlka sürekll olarak Avrupa'nın karftuna dikllır ve AKI bu karaı çıkjçın «Ungeıinl ve nedenlnj olujlururken, artık düfünce teraine dönmiks görünmektedir. AET dir belkl de, Amerlka ile Avrupa'yı birbirlne baftlayan. lzla$mazlığm trmeli olarak gözüken AET yeni blr «>mparatorluğun» dogu^u olarak ele alınmakta ve »iyasal (özümlemede bu birlik «AJmanAmerikan lmparatorluğ\ı> olarak nitelenmektedlr. lmparatorluğun kurdufu «Ophe»nin üçüncü Dünyayı baakı altında tutan aracı t«e ödemeler dengeıılndrkl açıklar yoluyla bu Ülkelere <önderllen «y»rdımlar»dır. Ödemeler dengeainde giderilmn(Devamı 9. Sayfada) Cephe tktidarının iş başına geldigl mart 1975' de 32 nulyar 55 milyon lıra olan emısyon har:mi, 187« yılı kasım ayı sonu ıtıharıyle 56 mılyar 21 milyon liraya çıkmıştır. Tedavtildekı banknot rniktarmı kapsayıın cmisyon hacminın yırmi ay lçindeki artışı 2;i milyar « H K milyon lıra cilmu?tur. Bu, kasım 1974 • mart 1973 arasındaki 12 milyar 4711 milyon Iıralık emisvon artışının vaklajık iki katı, planlı dönemin başlanguı olan ooak 1963'ten bugüne değınki 50 milyar 399 milyon liralık artışın da yarısı kariardır. Hir başka deyışle, yırmi ayhk Cephe Iktldarında banknot matbaalarında baaılan para mıktarı. 12 yılda basılan para miktarın» eşit olmuştıır. Para araı gusterKPsi de kasım 1176 • mBrt Ifl7.lı arasında 5;i milyar 271 milyon lıra artarak 142 milyar 314 milvon lırayıı ulaşmıştır. Artıs, ka»ım 1974 • marf 1373 dönemındekı 14 milyar 371 milyon liralık bıiyılmenın neredeysc dort katı düzeyindedlr. KREDi HACMI Cephe ıktidannın gprçekleştirdiği en buyük »ıçrama kredi hacmı çerçevesinde kaydedilmıçtlr. Banka kredılprı İle Merkez Bankası'nın kamu kesımine yönelik dogrudan kredılermı kapsayan net kredi hacmi ylrmi ay ıçınde 123 milyar 879 milyon lıradan 2:14 milyar 207 milyon liraya çıkmıştır. 110 milyar 328 milyon liralık bu artışta, banka krpdilerınin pavı 69 mllyar 504 milyon lira, Merkez Bankasının dngrudan kredılennln payı Ise 4n' milyar 824 milvon lıra olmu$îur. Bu arada, Mprkez Bankası bankalar kesımıne de lli milyar 868 milyon liralık ek blr olanak saglamıştır. 1974 yılının kıısım ayı ile 1973 yılının mart ayı arastndakl vırmı aylık rlönemde, net kredi hacmlnin artışı 39 milyar 329 milyon lira düzeylnd» kalmıştır. Bu artışta, banka kredilerının payı 31 milyar 628 milvon lıra olurken, Merkez Bankası' nın dogrudan kreriilpnnın payı 7 milvar 701 milyon lırayla smırlanmıstır. Cephe iktidarında Merkez Bankası'nın kamu kesiminin finunsman gereksmımını karşılamaya yonelık doğrudan kredilerındekı oıağanüstü artıç, eylül 1976 itıbarlyle nakit durumu eksi bakiye vermeye başlayan Hazine'nin sürekli riesteklenmek zorunlufiundan aenıs çapta ctkılenmistir. Banka kredılprindekı 69 milyar 504 milyon liralık »rtısın ıse, 5S mılyar 117 milvon llrnlık böltlmll ticaret keslmlne »aglanan kolaylığı olmuştur. Para ve kredtlerdekl bu hmlı artıslara karşılık mevduat hacmlndekl gelişmenln »ınırlı ölçülprde kaldıfiı ızlenmektedir. Kasım lfl^ . mart 1975 arasında meydana gele.n 44 mllyar 683 milyon liralık mevduat artışının 32 mılyar 757 milyon lırası 1975 yıl'nda Rprceklp«mlştir. Parasal gcistergeler hareketinin enflâsyon hızını arttıncı yöndekı ilk etkllerının yaşandıgı 1 9 T K yılındn, fiyat ar tışları karşısında özeilikle küçük tasarruflann erımest mevduat hacmındeki genişlemeyi dondurmuşttır. Cephe Iktidarının para ve kredi politikMirun yirrnı aylık dökümunü veren bu gelismeler, yalnızca banka slstemlne dayanarak is yapma eğllimini belirlemektedlr Ancak, bu ttlr iş görmenın sonuçlarmın enflâsyon hızını arttırmak blçıminde ortaya çıktığı geçmıs yılların deneyimlerinden bilınnifktedlr. Parasal göstergelerdekl artışlarm fiyatlar g*nel seviyesi Uzerindeki etkilen belirli bir zaman aralıgı içinde corulmektedir. Mart 1975'e kadar parasal göstergelerın kontrol altında tutulabllmesi, 1975 yılında flyat artışlanmn yuzde 11 seviyesinde kalmasına vol açan nedenlerin başında gelmlştır. Parasal RÖstergelerin mart 1975'den »onraki hi7İi harpketı Ise, 1976 yılı fıyat artışlarınm yüzde 22'ye fırlamasını geniş ölçüde etkılenıistir. Ancak bu henüz bajlangıçtır. Parasal göatergelerde bütün slddetiyle süren genlsleme, nıall kârhhk orarundaki artışlarla bır'.ıktft. eıuiasyonun 1977'de dayanılmaz ölçülere varacağının habercisidır. TOPRAK REFORMU O p n e ortaklıftı toprak sonmlan ile ilfrlli 609. paragrafı DPT'dpn frelen sekli ile aynen benimsemış buna karşılık bu paragrala bir cümle daba ekleyerek toprak tekelleşmesm bnlemek ister bir srrtrünüm saglomaya calışmıştır. DPT'nin hazırladıgı proRrnmda yer alan toprak dBÇılımı ile ilgili oaragrpf şöyledir: «NUfusun yüzde 66,8'fnnı oluşturan köylü nüfu 'urı vanya vakın bir bttlümiiniin topraksiz veya 10 rlckardan az topraklı Rilelerden oluştutM görülmektPdır. Toplam hane halkı lçindo, planlı dıinemin başında vilzde 9 olan topraksızlann oranının oıı vıi sonra yfisde 22'ye ulaşmı? olmast Türkivr'dPki toprak toplaşmasının bir göstergesi olmaktadır.» Cephe ortaklıgı bu tümceyl degiştirmemiî, anrak sonuna şu cümleyl eklemiştir: «Ancak ınprnk reformu uygtılamasının yıırt sfithına yayılması ile btı dpngesizliğin zaman içinrle düüelmcsi beklenmpktedir.» Ccplıo ortaklıÇının 1&77 programının uzman'prea hazırlanan defterlendırmeleri saptırmak yolunda RösterdiSı çaba 1977 proBTamını satırları nrasında ve DPT'dn hazırlanan ilk taslakta belge olarak VPT almnktadır. Ancak halk yıgınları bu sosval Rprceklerin lçinde yaşadıkları için sttalerds vppıtan dPİİişiklikicr bu gerçeklen gizlemeği sag Bir bütün Batı ve Uçuncu Dünya imparatorlıık ekonomik kurumlarını vok ılaha oıurdın kurmuf Duııva Kankası, Lluslararası Para lonıı flbi kuruluşları son yülarda uluslararası öwl bankalaı de«teklemeye baslamıştır. Böylece olusturulan «Cephe» açık bir hlçimde l'çüncü Dünyayı kanjısına almıştır. l çiiıuü Dünyadan yana {üzükerek karsısına almıştır. Ondan yana cötükmcnln aracını ise «yardım» oluşturmaktadır. Ekonomi tarlhl içinde »oıı yıllarda iizerinde en vok riurulan konulardan birldir yardım. Sorıın «Kmpeıyaliım ve azKCİi$mi$ İUkeler» üoğrultusunda ve nltelıginctc eie alındıgında, Üçüncü Dünya Ulkelerlndeki ecemen »ınılların tümünde bemen Aşırı sol ya da dogmatizın» olarak »uçlamalara girisUir. Markslal araçların (erçek(Ulj(l unutulur. Hatı'nın «yardımlara» baslaması İle Üfüncii Uünya filkelerinin ödemeler dengelerinde açıklar verme»! ajııı raniana rastlar. thracatııı Ithalâtı karsılamaı hale jelmesi ve bu olgunun uzun dönemlere yayılması Üçüncü DUnyanın. kııcaklarını açmıg Batı'ya yünelmeıl ve borçlanmaya baslamasıyla aonuçlannustır. liMiO'lardan sonra hemen tüm azcelismis ülkelrrde ödemeler dengeaı açıklar vermls ve bu açıklar kredi ya da yardım vöııirnıleriyle çözüme kavu?turulmak istenmiştir. Bu Ulkelerde yapısal nltelikteki açıltların nedenlerini bulmak pek de »yle iftiç deiildlr. KapiUlist ülkeler Cçtincü Oünya ülkelerinde «enlş bir pazar ysratmışlardır bu ülkelere Ih OCAKAYINDA 200 MİLYON DOLAR TUTARINDA DIŞ BORÇ ODENECEK MERKEZ BANKASI HAFTALIK ! (MİLYON H . REZERVtER MILTON DOIAR) Son Hafta A K T t F Altm ve döviz mev«ıdu Kamu kesimi kredileri özel kesim kredileri Tarım kesimi kredileri Dlğer akttfler (DÇM karj.) T o p l a m P A S î F Emisyon hacml Döviz borcları (Knv.) Merkez Bankası mevduatl Mevduat munzam kar»ılılclan Diğer pasifler <DÇM karj.) Brüt rezervler Net r«zervler 17.871 7<M74 16.915 21.028 62.260 Hazine'de nakit para kaîmadı... Maliye Bakanlıfcı Muhasebat GeıiPİ Miıdürlütü tarafındaıı tutulan «Kamu Hasepları BUlteni'nup. verilpn bılglve sröre Hazine'de yıllardır ilk defa olarak nakit para kalmamışUr. BUItenınin son sayısında Haztne durumu Eylül 1976 ıtibııriyle açıklnnmıştır. Burndn, Hazine'nin mevr.utlarının 19 nıil var T.n « milvon Hra oldıtftıı mevcutları olus+urnn kalemlerdrn nlanakların 20 milyar 717.8 müyon lı rnva çıkmasına karşın. nakitlerin eski 986,2 milvon lıra sovivesıne CPİdigi belirtümiştır. Ote vandan. Hazine'nln borcları da 43 mllyar nni.fi milvon lirava vükselmışhr. Borçların varı sından fazlasını MPtkP? Bankası'ndan saJSIaııan kısa vadeli nvnnslar oluşturmaktadır. Mevcutlar ile borçlar arasındaki, 23 milvar !i6().n milvon liralık olumsuz fark da son yıllıırın en yükspk degerıni meydana getirmektedir. RUMU 1 » T t En Tüksek 17.871 71.509 17.439 21.672 62.260 188.248 56.021 3.622 10.469 34.802 91.162 1 054.fl 1.170,1 En Dflf&k 12.293 39.5K6 5.295 13.076 39.971 119.362 39.455 «32 «.352 2».646 40.289 «70,2 > S.000,8 rtncelrl HafUya •/. Fark 8,fi 0,6 0,4 3,(1 2.0 1,6 2,1 31,2 5,8 0,1 4,8 14,9 1,6 Blr Yıl Öncest 28.12.I9Î5 15.646 39.906 7.548 16.132 39 705 118.936 41.052 670 6.310 28.131 42.773 998,4 1.071,7 188.248 50.99b 1.646 9.654 34.790 »1.162 1.005,5 2.988,9 kum ayında yavaşlatüan, aralık ayıncu la* durdurulan lthalat dovız transterlerının, hftl i gerek.li kolayhkla yapılmamakta oıması, 197/ yılında beklenen dıs ödemeler dar bogazının önemli ölçülere ulaştığını göstermektedir. Dar bogaznı ocak ayına ılişkin ve acil yanmın, ana para ve faiz olarak ödenecek dı? borçlar oldugu gözlenmektedir. Türklye'nın dıs borçlarının ana para ve faizl»ri genellikle ocak ve hazlran aylarında odenmektedir. Bu yıl ocakda en az 200 milyon dolarlık dıs borç ana para ve (aiz ödemesl yapılacagı hesaplanmaktadır. Aralık ayının son guniennde Merkez Bankası'nın muhasebe kayıtlarına göre yeniden 1 mllyar doların Uzerine çıkmış görünen rezervlerdeki bu artısın kullanılmış ve kullanılamayacak bazı kaynaklardan dogması, naKit olarak döviz gerekslnimini arttırmıştır. E Ukdlrde Irak'ın fiyat teklif etme hakkı dogmakta ve Türkıye bu fıyattan ham petrol alıp almamakta &«rbest kalmaktadır. Fiyat saptanmasında ortada çözümlenmemiş buzı purüzler bulunınakla bırhkte, yılın Iklncl yarışında fiilen Islerlılc kazanması beklenen boru hattı olanagının, ıthalatın tek başuıa be^te bırıni oluşluran ham petrol konusunda Türkıye'nin rahat bir nefes almssına yol açacagı kuşkusuzdur. Buracla unutulmaması gereken bir konu da, boru hattıyla kazanılan olanagın yaratacagı rshatlıgın en çok ıRt yıl surelı olduguduı. lilconominln ham petrol Rerpksınımının ougünkii temposuyla artmaya dcvamı halınde sntm alınabllucek en çok 14 milyon tonluk ham petrol yeterli olmayacaktır. YABANCI SERMAYEYE KUR GARANTiSi 1977 yılında dı$ ödemeler daıboğazınm »tlatılmasuıda ynbancı serıııayeye buyuk ıınıuıl'ir bajlanmı^ur. Bu nedenle, halta ıçınüe TK:/ı:el Bakanlıgı'nın Resmı Uazete'de s'HV'inlunun bir tcblığıyle yabancı senımyeyn kur tanınmı^tır. leblıfe gore, 6224 sayılı Yabancı Sermajeyı Teşvık Kanunu u.yarınca yurdn ıthalıne Bakanlar Ku::ılu'ncn karar verılmıs bulunan yabancı sermaye ve dış kredilerle ılgjlı olurak. heı tütlü nakdı. f;vnı ve gayrı maddı sermaye ile lıer turlu ııakdı ve aynı kredi, getirilmesıne lzln veren lcaranidmelerm yayınlandıgı tarıhtek! kur uzerınden değerlendırılecekür. Yabancı sernıayenın kur Rtırantısıne kyvu^llirulması, Türk Lırası'nın degerınde VHPIIB'ÜK ayarlamaların Türkıve'de faaliyet gösteren vabancı sermaye^ ugralacagı zarnrın Merkp^ Ban.<H^ı ve Hazine taralından üstlenınesı anlamma aeimoKtedıı Yabancı sprınuvpnın ülke ekoııurnısıne yiikunü daha da ajırlaştıran bu ııygulama. TUr!<1ye'de vatınm oinnuklannı ınrplpyen Alman ve Japon ışaclnmlannın vntıancı sermaye mevrua'ı çerçevesinde ısrediklerı degışlkliklenn başındn bulunmiiktH.vıiı Öte vandan kur garantlsı, bllindlgl gibl. para Plyasalarından Dovıze Çevnlebılır Mevduat Hesapları kanahyla toplanan kısa vadeli dovız kredılenne verılmekipdır. Şıındı, bu olanak yabanoı p sormayeve de tanınırkpıı K r< fidenmeîl dovız sıkısıklıgı nedenıvle gırlerek aıiclesen DÇM *rpdılpnnin vuhHiKı •.rrnmje olmaıi yurtta kalnıası ıstenmektedır. Bu karanlık tablo içinde uraut verlcl t«k gelisme lrak TUrkiye Petrol Boru Hattı'nın açılmasıyla ortaya çıkmıstır. Kerktik'ten Yumıırtalık Umanfna yılda akacak 33 milyon ton ham petrolün yüzde 40'mı satın alma hakkı TUrKiye'ye tanınmıstır. Ancak, satın alınacak ham p«trol« ödenecek fiyat ve ödeme kosulları heniız oelirlenmemiştir. lrak ile olan anlasmaya gdre fiyat Te ödeme kosulları altı ay önceden saptanmadıgı Milli Reasürans şirketinin çalışma süresi plâna aykırı olarak 4 ay uzatıldı iırkiye'dekl bUtün »igorta strketlerinin «orunlu olarak ortak olduklan ve bu sirketlerin Ust sigorta kurulusu olan yabancı sermayeli MilH Hea surans TAŞ'nin çalısma izni plan ılkelerine avkırı olarak 4 av daha uzaltılmıştır. Merkezi ZUrih'te bulunan Comp. Suisse De Reassurance'ın Türkiye'deki urantısı durumunda bulunan ve 7 sayılı TUrk parasınm kıv metini koruma kararı kapsammda 1929 yılmdan beıı faaliyet RÖsteren sirket .aynı zamanda reasüran» fsigortaİRnn sigortası) tekelini devlet adına elınde bu lundtırmaktadır. T Bes Yıllık Kalkıruna Planının 2063 numa ralı paragrafından bu »irketle ileili su kesın hüküm get!rılmİ5tir: «Devletçe Mılli Reasürans sirketınc verilen inhlsar ve ötpkı kamu hizmetleri ımtiyaz müddeti sonunda bir kamu teşebbüsüne devrolunacaktır » Ücüncü plan TBMM tarafından kabul pdılmiş bulundugundan kanun kuvvetinde bulunmaktadır. Bu durumda kanunla verümi? bu emre karşıhk. jirketin lomel süresi de doldugu halde, kamu tesebbüslerine tlevredilmemektedir. Geçen yıl konu Bakîinlar K\:rulu'nda Incelenmij ve ^irketın bir kamu kuruiuşıınn devrı ıcın Maliye Ba kanlıjfi İle baglı kuruluşlann hazırhk yapmaları igın sürenin blr yıl daha unatılması edilmlstir. karamame ile ksbul Bu yıl basında verilen bu »Ure de dolmus ancak VTalıye Bakanlıgı ile difter kuruluslann bu konuda en ııfak bir hazırhk yapmadıkları görülmüstür. Malıve nakanlıjiı, hazırlık vapılması icin bir yıl daha süre ıs tcmis. Bakanlıklararası Ekonomik Kurul'da bu konu tartışılmıs va Basbakan Yardımcısı Necmettin Erbn ;an sürenın bir vıl deftil 4 av olmasında direnmıstır. Runun ürertae sürenin 4 av daha uzatılması için ypnı n:r karamame hazırlanmı» ve 1977 yılının son gtın\i Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüge girmiştlr.