Katalog

DORT CUMhüRİYEI 25 AGÜSIOS 1976 MİLl! HtKiNÎ... 0HL1 MAliAH... TURHAM SELÇUK BiZÎM PAATİNİN Kara Yazgı Yazan : EVELYN VVAUGH Çeviren : NiHAL YEĞiNOBAll 58Çoğunlukla tepeierde kendini pek hlssetUrmeyen sıcak gü nün bu saatfje doruğuna enşmlştl llıklere islıyor, lliklen somürup ınsanı paçavraya çevlnyordu Saravuı çatılan goz alan panltılarla yanıp sdnmekteydi Kavurucu bir rüzgâr jed°n kaldırdıgı kızgın tozlan darağacından sallanan saraylılann us'une Berpiyor ve birkaç kağıt parçasını ordan alıp orava koıduruyordu Sıcakta fınnlanan kağıt parçalan kav gıbi, kuru yaprak lax gıbı lncelıp gevremisler, üflesen dağılıyorlardı Basıl tozdan korunmak içln goz kapaklarını yan lndırerek «arayın ana kapısına yUrüdtl Askerler yerlerlnden toparlanıp kalkarak becerikslzce selâma durdular Muhafız alayının yüzbasısı Basil'ln arkasından kcşarak kol yenlni çekeledl «Günaydın, yuzbasım » «Günaydın, Skselâna Majeetelerinl ml ırörmeg» gidiyorsuBU?> •Her «TtMnM fibi» «Ufak blr dlleglm var, afendim Ekselâris benl dlnleraek lylliğlnde bulunurlana îdam edllen ikl beyefendiyle llgül. Içlerinden blıi bana kardes çocugu olurdu da > «Ee?» «Yarln* henüz kimae atanmadı Amcam Majetrtelerine lstida yazdı bu konuda > «Peki, pekl, ben konusurum onun İçln > «SaJon ha, efendira1 Benlm lstedlğim bunun tam tersl! Ah, Ekselan», bilseniz, amcam çok hain bır adsmdır Babaıru Majestelennln »leyhine tastartan aklını çeien de odur, babamın yerınde gözü oldugu İçln Blr de annemde gözü vardı, Ekselâns » «Pekl, pekl, ben Majestelerıyle konusurum • «Benden küçük blr kardesim var, efendlm Son derece yetenekli, alullı, Imparator Hazretlerine son derece bağlı blr genç » «Anlasıldı Ben Majestelerine onu salık venrim » «Allah sizdeo razı olsun, Ekselâns > • • • Imptntorun odumın dört bir ysnına Avrupa'dan gelme gaeeteler, dergiler, kataloglar yayılmıs duruyordu. Seth'in şa sıradakl blrtncil sorunu Debrm Dowa İçln yenl blr Nmm Plân dü«enlemekU Seth ellne cetvelle kalem almıa blr plftn taslağı üjtünde çalısmaktaydı. «Oel, Seal, g«l. Blslm kenü yeniden kurmakla mesgulum. Sanımc* Angllkan Katedrall yıkılacak GUney mahallesi de olduğu glbl gldecek Bak, burası Beth meydanı BütUn tralvarlar bü meydandan başlayarak yayıian güneş ı?ınl»n glbl. Na, çu bulvara da Basll Seal Bulvan dlyorum.» <Sa|ol, Seth > «Bu da Connoly BuİTan.» «Dedln de akluna geldl,» dedi BaBil Seal «Ben de sana ondan söz »decektim Arkasından konu?mak tstemem Onu serdlğınl blllyorum Sana baglı, kendl çapında iyl ve basanlı bir asker oldugu da su göttlrmez ya tam anlamıyla ça^das, yüzdoyüı modem dlyebllir mlsln ona?» «Dlyeraem. Tankımızdan hlç blr taman layıkiyle yararlanmadı> «Ha iunu bUeydlnl Connoly tam eski askerlerden, Seth Çag dışı. Yenülkt«n hoslannuyor Tutucu Sonra çok da otorlter Orduda kendlnden baska klmsenln sörü geçsln istemlyor. Çlzme meseleslnd* ortaya vurdu bunu > «Hangl çlsme sorunu, Basll''» •Aynntüarla basını agntmak lstemezdlm, Seth Ama uygsrlaşma lslerlnln başında olmam dolayıslyle Connoly'ye blr blldırge yolladım, muhafrzlann ayağına çizme glydirsin dıye Blrlnci sı çlzme giyerlerse askerlerin verimliliğl yüzdeyUz artar, çunkU yansı kancalı kurttan yakınıyor Bu da yalınayak dolasmaktan olur, biUyorsun Sonra sanımızı, şöhretlmizi de dUsUnmeliylı, Seth. Avrupadakl btltUn muhafus alaylannın ayaklan çlzmelldir Ingllteredeyken aen de gördUn Bucklngham Sarayuun önündekl muhafıslan Kendl muhafızlanna çlzme gıydirmedlkçe büyük devletlerln saygısını dunyada kazanamazsın'» «Elbette, canun, çUmeslz muhafiz alayı duyulmus sey ml? Hemen ferman çıkarıyorum, tüm muhafızlar çizme giyecek > «Senln lsl bu açıdan ele alacağını biliyordum, Seth Ne var ld Connoly çlzmenln lifıru büe ettlrmlyor Bizlm de ordunun lslerine karışmağa haklanuz yok Buyrugu ya o verecek ya da Eeonya Devletl Baskomutanı olarak sen > «Buyrugu bugün çıkartıyorum. Muhaıızlanm elbet çlzme glyeoeklsr Yalınayak gezen muhafızlan astırtacagım > • Sagol, Seth. Benl tutacaguu. yaya bırakmayacagıru blllyordum raıten > Sonra gUndellk lslerl konusmağa geçtiler «îngilizler gene ElçUigln yolundan yanıp yakınıyorlar» «Kabak tadı \erdi, arUk Bir yoldur tutturmuşlar Plânda da görunüyor ı«te, başkentten çıkan butun volları pusularun yonlenne gore düzenledlm. îngılızlenn hatın ıçın Nazım Plaru bozacak degüim ya » «Elçi çok dıretıyor bu konuda » «Belkl daha sonra Yok, aklıma parlak bır buluş geldi # Şu sokağı göruyorsun ya? Elçınln adını veririz buraya Onun da gönlünü almış oluruz » Seth silgısini alarak General Connoly'nın adını sılıp yenne, «Sır Samson Courteney Bulvan. dıye yazdı «Bır de metromuz olsaydı,» dedı «öyle ozenıyonım kı1 Basıl, metro yapsak parasım çıkarır mı dersm'» «Çıkarmaz » «Eıhyordum zatpn,» dıye Seth ıçmı çfkti «Ama elbet ergeç bir metromuz olacak Bana bak tşte Sır Samson'a bunu sojle De kı, metro yaptığımız zaman onun elçılıği ıçın de ozel bır ıs t?svon yapacağız Sımdı benı dınle Hay\anları Koruma Derneğınden bır mektup aldım Mandalarm avlanma usullerını gozlemlemek amacıvle bır heyet yollamak ıstıyorlar Aslanları ır'zrakla vurmak zalimlık mıdir sence'» «Hlç de değıl. «Değıldır ya, her neyse işte gelen mektup Sayın Mıldred Porch dıye binnden Kendısjıı tanıjor musun''» «Namım duydum Bas belâsı çalçenenın bıri» «Çalçene nedır9 Konuşmac mı9> «Onun gıbı bırşey • •Her nejse ışte Gunev Aînka donuşu burada bır hafta kalmak ıstlyor Gelsın, dıyeceğtm, ha'» «Ben olsam demem > (DEVMttl VAR) TARİH BOYUNCA KADIN Kadm ile erkeğin fiziksel farklılığı bir zamanîar ve erkek Her lklsl de lnsan tnsanlığın gellşimlnl blrhkte sağlayan İkl varlık Birbır lerınin tamamlayıcılan. Erkek olmasa tVi başına kadm, kadm olmasa tek başma erkek lnsan türunü surdürebüir mlydi? Her Ikısınln de kendıne bzgu, insanı daha asagı hayvanlardan ve bitkllerden ayıran biyolojik yapüan var Bi>xılojik yapılanna baglı olarak cinsel işlevlerl de farkiı. Hem erkek, hem de dlsl cinsel organlara sahlp olan solucan, kendl kendlne çlftlAserek türünü sürdurebUlr Ya lnsan? TUrünu sürd'/mek İçln, inaan soyunun en doğal, en zorunlu llişkisi, erkek üo kadın arasındakl Uiskldlr elbettte (1) Bu Uisld lçlnda etldn olan erkek, kadın ise edügen Hareket eden erkeğin sperm lerl, bekleyen İse kadının, yumur talan Ancak, binleroe yülık toplunv sal evrim sUrednde kadın lla erkeğin yerlerinın başkalaşımı, sadece cinsel illsklde Ustlenllen hareketlilik ve bekleyicilik İşlevlerl ile açıklanamaz kuskusuz AçıkJanabllseydl eğer, insanlıgın errlminde, kadının ve erkeğin toplumdaM yerlnln, Önemlnln, ia levlerinln deglsmemesl gerekirdi. Oysa değlsüğlnl, toplumdan topluma farklıhk fösterdıfinl billyoruz. •TAŞADIGIMIZ YÜZTILDA TÜRK KADIMNIN YERİ» KONULU 1975 1S78 YUNUS NADI YARISMASI BlRtNCİSl FÜSUN VE TUNÇ TAYANÇ, ABMAĞAN KAZANAN ÎNCELKMELERtNtN GEVİŞ BtR ÖZETİNİ C U M H U B İ T E T OKURLARI ÎÇtN HAZIRLADILAR.. TAYANÇ ÇtFTtNtN BÎRLİKTE HAZIKLADDCLARI BU ÖZETÎ, .TARİH BOYUNCA KADIN» BA5LIĞI ALTINDA BUGÜNDE^N İTIB.AREN YAYINLAMAYA BAŞUTOBUZ. Füsun TAYANÇ Tunç TAYANÇ önemsenmiyordu 9 İNSANURIK TOPRA&A BAÖUNMASIYU BiRLIKTf GiDEREK ÜRETiMiN ORTAK YAP1LMA5INDAH YAVAJ YAVAJ VAZGEÇıLDı DOfiAYU DAHA HAJIR NEJiR OIDUKLARI iÇiN ADALELERI DAHA GEUJMİJ ERKEKIER AVUNMA VE HAYVANCILIKTA UZMANIAJRKEN, KADIN DA TARIMDA UZMANLAJMAYA BAJIADI. KADIN !LE EftKEfiiN TOPLUM IÇİNDEKİ YERtfRıNİN GfÇİRDİGI EVRİMİ GÖRMEK İÇİN, HER IK1 DNSiN (/RETiM SLRECİNDE OSTLENDİKLERİ GÖREVLERE, MADDi ORETiME YAPTIKLARI KAIKILARA DEK UZANMAK GEREKIR. KADININ VE ERKEĞİN ÖZEUiKLE KADININ TOPLUMDAKİ m m BA9CALAJIMINI GÖRMEK İÇİN BU ZORUNLUDUR. » BİR ZAMAMUB Blr zamanlar, gunUmuz kadınının tatlı bir düş olarak gtfrdUgtl blr tarıh kesltlnde, usttin durumda balunan kadındı Soyzin ciri kadın tarafı dikkate alıntvrak hesaplanıyordu Ve bu ttlr allelere «anaerkil alle» deniyordu Ne kadının, ne de erkegln cinsel ışlevlerinde bir deği?lm olmadığı halde, bir baska tarih kesltinde, «Anaerkil aile»nln yerinl «Ataerkil aUe» aldı Uzantısı gUnumüae dek gelen bu dönuşümü sağlayan etmen neydi? Ne glbi geUsmeler olmustu da, soy zlnclrinln kadın tarafından hesaplanmasından vazgeçilmls erkek taraiından hesap lanmasına yönelınmlstl7 Kadın ile erkeğin toplum içindeki yerlerinln geçirdiği evrlml görmek çın, her ikl clnsln Uretim sürecnde üstlendıklerl görev'ere maddl üretlme yaptıklan katkılara dek uzanmak gereki. 1 yor Ka' nın ve erkegln özelllkle de kadmın toplumdakl yerinın başkaıaçımını görmek Içın zorunlu bu Bır üretim gücü olan kadına Uretim sürecınde verilen jeri dik kate almaksızın kadının Ustvapı kurumlan karşısırdaki durumun dan ha'eket ederek çözümleme lere gınşme'ç sorunu tek boyuta indirgemek, özünu gözden ka crmık deTiektir Dın hukuk, ahlfik, sıyaset, sanat v b üstvapı kurumlarınm tarıh boyunca kadını ele a'ış biçlmleri ancık kadının Uretim süreclndekl yeri nin ortaya konmas'yle anlam kazan:r GÜNÜMÜZ KAD.NININ TATLI BiR DÜŞ OLARAK GÖRDÜĞÜ TARiH ÜSTÜN OLAN KADINDI dunımu, genelde dünya, öze'de de degerlendlrllecek, vanlan so nuçlar ortaya konacaktır Konu, tarih boyunca, açık ya da gizli, var oldugu halde, guncelllk kazanması, kltlelere ulasması oldukça yenidir Her yenl konu uzerlnde yapılan tarüsmalar «kadın sorunu» İçln de yapümHktadır Her geçen gün yenl katkılar getlrmektedlr soruna Sorunu salt bir «cinsel özgürlük sorunu» olarak görenler de, «eko nomik özgürlük sorunu» olarak görenler de, yaklasımlarını dojru layacak omeklen yalni7oa gu numüzden değıl, tarıhten de bu labılmektedırler Tartışmalardan, gırışılen eylemlerden han?ı yak laşra n kazanarak çıkacağını kes tırmek herfcss ıçın açık olmayaDilır Ama, sorunların açık, seçık ve tüm yön'enyle ortaya kon maaindan, tartış'lTcsmdan «ka dcuın, glderek «msan»ın kazstnç lı çıkacağı herkes ıçin açık olmak geeklr tüketlUyordu Ae kalındıgında bırlıkte aç kalınıyor, doyuldugunda birlikte doyuluyordu Bellrli blr yerde toplanacak bltki, avlanacak hayvan kalmayınca baska bir yere göçülüyordu Bu da göçebehgl ortaya çıkartıyordu Bu ortak yasam lçlnde kadın da erkeklerle tam bir esitlik içinde yerlnl alıyordu Avlan mak erkeklerln ısidlr genellikle, ama gerektıginde kadın da avlanır, kadmların ışi olan bltkı topıamaya da gerektiğlnde erkekler de katüır Günümüzde, bır takım kadınerkek eşıtsız1 ğl sa/uıucularırın savıarı olan ka dın ile erkegın fızıksel farklılığ' o zırailarda boylesıne onem senmiyordu \natomi kadm ıçm bır yazgı oırraiııştı daha JTUrkiye'deıı kadın goruntuleri: 1 bljmektedlr arn< Bu nedenle, blr yerdek' hz.: an ve bitkl var 1 ğının tükermesi eskisl glbl ko'ay ve çabuk olmamaktadır öiderek tarım ile hayvancılık ara sında daha bnceki donemın top layıcılık ve avcılığından kaynak lanan bir lşbölümü biçlmlenmek tedir. Bitkl turlerlnln Uretlmı, nayvan türlennln evcillestirilmelerı insanları topraga baglamaktadır Üretim güçlerlnin ulastıgı düzeye uygun Urettm ilışklleri de bu ortamda biçimlenmeye basladı Uretımın ortak yapılmasından yavaş yavaş vazgeçıldı Doğayla daha haşır neşır oldukla"îndan ade'elerı daha gelışm ş olan erkekler avlanma ve hayvancüıkta uzmanlaşırlarken, doğurganhklanndan otüru belli zamanlarda Uretim sürecinln dtşında kalmak zorunda olan kadın da tarımda uzmanlaşmaktaydı. Bunun sonucu, kadının daha yerleşik Uretim faaliyetlerlne ydnelmesı evrn yonetımlyle ufraşması olmuştur Boylece, başlangıçta cinsel bırleşme olaymdakl ışbölümünden baska bir sey olmayan •e daha sonra kendl kendlne ya v da doğal yatkınlıklara, gereksınmelere rastlantılara vb bağlı olarak «doğal» bir bıçımde ^erçekleşen işbolUrnü ortaya çıktı 2/ Tarımla uğraşması nedenıy'e erkege oranla daha düzenlı ünin elde eden, bunun sonucu olarak ıiretımde e*kın olan kadm, eiın çekıp çevirmeslnl de üstlenmışti Bunlann yam sıra soyzincırımn de kadın tarafından hesaplanması kadının saygınlıgını artıran etmenleri oluşturmustur. (Fotoğraf: ARA GÜLER) koyaklnnnda tanrılar oturan dağlan. Sonra denlzl yarattı, ekm vermez denlzl: Aıgın dalgalanyle şisen Pontos'u. Klnueyle levlsip blrieşmeden yaptı bunuj» 5/ «Klmseyle sevlşlp bir'eşmeden» Uranos'u, dağlan ve Pontos'u ya pan bir slmgedir Gaıa. Uranos ile Pontos da, Gala'nın erkeksız olarak dünyaya gelen çocuklandır Gala, oğlu Uranos'la bırleşır önce, sonra da Portos İa Ve ana çocuklanyle, erkek kardeşler kız kardeşlenyle blrleşırler Mitoloji bu birleşmeler uze rin kurulmuştur örneğın, Gaıa ile Uranos'un bırleşmesınden dı şl ve erkek Tıtanlar doğar, al tısı erkek, altısı dişı Erkek Titanlardan Okeanos kardeşı Tet hys ile, Koios kardesi Phoibe 1 le, Hyperion kardeşl Thsıa ile, Kronos da kardeşl Rhela ile blrleslrler. «/ Gala'nın oğlu Uranos İle birleşmesı «Kandas aılesye, çocuk lannın da kendi aralannda bır leşmeleri «Ortaklasa ailesye ör nektir KAHDAJ AUE TEK DOYUTTAN KAÇINMAK ÇÎ' Ş T ' T I I amacı ıcadın so r rununu tek bo\ utlulı k* ın cıkar mak, tum boyutlanvle ele alsrak c bır Dutui ag»amavtır Bu a "na ca ulaşmak .çin, önce kaaının 1 1 Ve\ komünal, köleci, feodal, kerı talıst ve sosya! "' ^oplum biçimler ndekl yen be ' 'enecektir Bu bel'rlemede kadının e^onomık teTie'dekl verinden blr baska t > dej sle u'eım iı^kllerlrden lıaTOPLU YAJ1M reket edı'ecek, sonra Ustyapı ku lnsan turu, «bılınçh olarak niınlan karşısındakı yeri ırdele f filet yapaoılen, kullanabılen hay recek ır hay T?r ı her toplun bıç'mme ılış van'ar» olarak otekı memelıtarıh \anlardan farklılaşarak kın arlarılı ornekler verecek Ka sahnesıne çıkmıştır Ancak üre dar zei»jjdır fi J zenşmhk, fiı B tım araçlarırın duzejı \e ınsan nu1 e \ak1a~ ^ça daıa da ı* rrak'ad r Burdan otıinı ae, bu îa^ın b gı bınkıml topraktan, zensn bır kınd°n s=ç"neler \:n dogadan tam anlamıyle yararlan mayı on'emekteydı Insar'ar rraî secnenm o^re'bk jçerme ^•"e ka n ksc ıraz 1 ır zorun toprağın kendılerıre hazır olarak sundugu bıtk lei' ko« < » 'vluk olnıakt'r ColısTnnm ıkır mey\ elen topluyorlardı Topcı b ıljrnu 21 M.ZJI1 Turkıve^n rak toplum uyelerının ortak de kadının dumrıunun belırıen mulkı\e*ınde>dı Toplanan bıtkı mes ns a rılrı^*ır Kadınn eıvo ve ustjapıcnkı ler de ortak olarak paylaşıhyor, İIKEL CINSEİ YAJAM Bu eşıthğm, ortak yasamın do ğal bir sonucu olarak ilkel cinsel yasam da büt m kurallardan yoksun, karmakanşık cinsel ılıskıler ıçındedır Bır tnbu ıçmde, her kadın her erltekle, her erkek de her kadırüa cinsel ılışkıde bjlunabılmektedır Bu kaTmakarışıklığın dcğal blr sonucu çocukların babalannın değıl, analarının bilinmesidlr Hoş çanumüzde bıle kes mıkle büı nen çocugun anasıdır, babası ise «baba» kibul eculen kışıdir Cerçek baba olup olmadığına bakılmaz1 insanlıgın goçebelıkten yerleşık bır duzene geçmesı üoğru dan doğruya ur°tım araçlannın gehşımımn bı'gı bırıkımmın bir sonucu olmuştur Toprak ışlene Bir önceki evrenln karmaka* rısık cinsel illskilerlnln de glderek sınırlandığını görmekteyız önce «kandas alle» ortaya çıktı. Bu ailede « kankoca gruplan, kusaklara göre aynlmıslardır sadece yukan kuşakla ajağı Jcusak arasında, anababalarla çocuklar arasmda evlllik hak ve ödevleri söz konusu edüemez Bu türlü blr ailenin tiplk blçimi, bır tek çıftten turer, bu döl içındekl her farkiı kuşak blreylen, kendi aralannda kardeş ve bu sebepten ötürü de, kankocadırlar » 3/ Sonra «ortaklasa aıle> ortaya çıktı, kardeşler arasmdakl cinsel üişkller yasaklandı Nıtekim, « bu aılenm bashca özellığl de, bellrll bır aıle çemberl içinde, erkeklerle kadınlann karşıhklı ortaklığıdır Ama, ana tarafından . kardeşler, bu aile çemberl lçlnde kankoca durumunda bulunamazlardı » 4/ HESfODOS'DAN DiZELER îlkel komünal toplumdakl kadın erkek ılışkllerlnl önce î ö. 8 yüzyılda yaşamıs blr ozandan, Hesfodos'dan dlnleyeUm sonra Azra Erhattan yararlanarak açıklamaya çalısalım «Toprak Wr varlık yarattı kendme eşlt* Dört blr yanını saran Uranos, yıldızlı Gök'u, mutlu tanrılaruı surekll, ss^lam yurdunu. yuksek dağlan yarattı sonra. İLKEL KOMÜNAl TOPIUMUN ÇOKÜ5Ü Oretlm guç'erının gelışıml 1 1 kel komünal toplumun ço^u''t nü hazırlamıştır Hay\ancılık ve çıftçıhk olarak gerçekleşen bırm cl işbolümünü, madenlerın bu lunması, işlenmesi sonucu ıkmfi ışboîümü ızledı, zanaatkârlar or taya çıktı. Hayvanlarm evcilleş(Devamı 9. Sajfada) TiFFANY TBUIPOM / CHA0L(E.8EN/ l UEDEN ' S i ' a K â C HA ICÛU1C&ICS1N GARTH KADIMLACUS. ^1 LAŞTl KUARIN! C?A ÜST GUVERTEDE , .... . £7U/DA Oİ OMU&U LEKEL£N|/oe «EL.O U BCNf 8ÖYLB. Bfayeaoe AN DAANCAtC INGIL'ZLEC GEAAl ' MANI/^EPEM DI. <oru GEÇTI BA