Katalog

CUHHURim 10 TEMMUZ 1976 1940 KUŞAGI ŞAİRLERİNİN ÖZELLİKLERİ 1940 KUŞAGINIIi TOPIUMCU JAİRIERI 0ZGİIRLÜ6ÜN, EME6IK VE INSAHSEVERLİGIH SAVUNUCUSU OLMl^URDIR. eçtığımiz yüın edebıyat ortamı toplnmeu • devnmcı şııu, giderek de 1940 ku^agı toprumcu şaırlermı gündeme getırcu Rıfat Ilgaz dteden ben bu kuşagm ıyıce anlaşılamadığını, bnernsenmedıfuıi, gun ışığına çıkarılmadığını belırtırdı tstantml'dan memleketı olan Cıde'ye goçüyle yazılanna ara verdı Ama kuşakdaşlan bu haklı çıkışı. yakınmau hgıvı surdurrrs voluna gırdl ler Başta Hasan Izzettm Dınamo olmak uzere At tıla Ilhan Mehmed Keraal, Omer Faruk Toprak, Arıf Damar, vb şaırler, çeş^tlı vajın organlarında 1940 kuşağına dıkkatm çekılmesmı ısteyen yazılar î ayınladılar Aynca kımı eleştırmenler, bu arada Demir Özlü (Cumhunyet, 23 \gustos 1975), Rauf Mutluay (Cumhunyet, 26 Ekim lf75), Hasan Izlettın Dınamo (Yenı Ortam, 25 Kasım 1975) ve bır çok yazılanyla Attıla Hhan, Melıh Cevdet An C day, Cernal Süıey» 1940 kusajı üıennde tyrı «wn yorumlarda bulundular. SİYAJAl ORTAN Eılınecektır. 1940 kuşağtmn «tkiH oldufu yılla n n yansında tkıncı Dünya Savaşı sürer Bu savaşa Turkıye gırmemistır Ne var kı Turk halkı, savaşm her turlu güçluklermı yoksunluklarını ya şamıştır Oysa genç yastaki Tıirkiye Cumhunyetı, Kurtuluş Savası'mn yükledıği ağır kayıpları tamamlama amacmdadır, apansız çıkan bu savaşa zaten hazırlıklı değilcUr Ama katılma olasılığını düşünerek de gereklı onlemlere hemen başvuıur Sınırlara askerı yıgınaklar yapar. üretıcı guçlerı askere alır. Ardından olumsuzluklar da belırır, tuketım hızlanır, dıs borçlanrnalar artar. Bu arada dinja;,ı kasıp kavuran Hıtîer l*ş<zr mı yonetımıraızı etkıler He!e de tsme Paşa nm Mıllı Şefiıgı bu etkılenmelerden uzak kalrnaz B'r yandan sınırlar korunurken, bır yandan da şoven anlayışla yeni duşünceleı, venı uygulamslar orta ya çıkar. Her şeyde bir mıllıcılık akımı on plana gelır f Mılli Şef, bır vandan çok partılı hava s geçts hazırlıkları lçindedir bır yandan da düşunee oz gurlugunu yasaklarraktan cezalandırmaktan gen kalmamaktailır Orneğın bır «suuf» soEcuğu, bır «send:ka» »bzcufu kullımlamamaktadır Sozgelirnı, Rıfat Ugaz ın tıapse atıhp atfı a? vatmasına zıncıre vurulmâsına Sınıf adlı şur kıtabı sehep olur Goriiluyor k1 feu kusafm onava çıktıSı vılia n n sıvasal ortamı, kışı hak ve ozgurluklerınm vanı sıra loplumru dıı«unc»vı ogretıyı ta'vmavan bır vapıya sahıptır. Bu ıse, kuskusuz kı edebıyata da \ansır htıkasını gufmeye ozendırılırler zorlsmrlar IQmılerı âe ırkçı, Turancı g c u ş l e n n ı cünle bırleşürerek Ctımhurnet dönemımn vpnıliı<c' Turk sıirt nı vok etrfle yarısına girerler Ama bajaramazlar. Çunku bır donemde etkm olan faşızm dunyada Hıtlerie bırlıkte y«nilır (1945). Cumhunyet donemı Turk şıırme ve giderek de 1940 kuşagına Nazım Hıkmet venı bır ses getl rır. Açtığı toplumcu ' gerçekçı volda butün şairltrı etkıler, efıtır Kendısı hapıshanede va$amays mahkum edılse de snrlerı hapıshane duvarlannı delerek yayılırlar. kulaktan kulağa, dılden dıle doiasırlar Gelgelelım faşızmm koKU butunayle kazınmaz Zaman zaman toplumcu dergıler gazeteler kapatıhr . toplatıhr Unlu Tan olajı bu vıllara ras'lar Hatta Tân'ı vıkma olavmda yobazlann kallandıği demır çubuslar, şışler, CHPIüer tarafınaan dağıtılır Sabahattın Alı bu jıllarda (1948) oldurulur Ama her turlü baskılara rağmen toplumcu şaırler, şur ler yayınlamaktan, dergüer çıkarmaktan gerı durmazlar Faşızme karşı, savaşa kar?» en guçlu, korkusuz dızelen haykınrlar, dBmokrasıyı savunurlar. Bu yıllarda Garlp Akımı da seslni duyumr. 1941 de Garıp adlı şur kıtabım çıkanslanyla onem Kazanan Orhan V'elı, Melıh Cevdet ve Oktay Rıfat, toplumcu şunn bu denli yasaklanması uzerıne U«filen ustlenne çekerler Ne var kı bır süre karar «ızlık ve arayıstan sonra etkısız kalırlar. llKin Orhan \ elı, Nâzım Hıkmet şıırıne ıyıce bağlanır. Son dönem silrlerında bunların başarUı orneklerl ni verir. 1940 kusajının içind« bir de bagımsız adlar vardır Örnefın Fazıl Hüsnü Dağlarca gıbı, Sabahattın Kudret Aksal gıbi. Necat: Cumalı, Behçet Necatigıl. vb gibı. Bunlardan da bir boiugü zaman zaman Dıvan şurının, zaman zaman da toplumcu sıırin sürdurucusü olular. Ancak 1949 kusafı içinde hıç bır grup, toplumcu şaırler gibi bırbınne kenetlı, banş kavgacısı, toplumcu detıldjr. Şiıri, ınsan yaşamında bır sılah yapabüme katına ulastıramamiflardır. Bu yuzden bırkaç ad dısıntU kendim yenıleyemeyenler >ıtıp gıunışlerdir. En azından da okur bulamamayla karşıkarsı ya gelmiîlerdır Ama toplumcu şaırlerden bır Sabahattın Alı, bır Orhan Kemal, bır Cahit Irgat'ın yaru sıra Hasan lzzettin Dinamo, Ercumend Behzad, llhamı Bekır, Rıfat Ilgaz, A. Kadır, Mehmed Kemal, Nivazı Akıncıoğlu, Suat Taşer, Ömer Faruk Toprak, Ilhan Berk, Nevzat Ustun, Ceyhun Atuf Kansu, Talip Apaydın, Başaran, Şukran Kurdakul, Enver Gokçe, Arıf Damar, Ahmed Arıf. Atıllâ Ilhan, Can Yucel, Metın Eloğlu vb guç lü şaırler yer almaktadır. Rasgele sıraladığımıa bu adlar arasında bır ıkı şaır şıırıni değıştırmıs, bır ıkısi yazmaya ara verraış, başka dallara geçmış. ya da bırakmıştır. Ama donemlerınde ve bir bölügli de simdılerde, surirrüzın en usta kAlemleıi arasında yer ahrlar. 1940 lcugağının yasadıği sjrasal ve edeblyatsal ortama çok kısa olarak değındık Görüleceği gıbi, bu kusafın toplumcu şaırleri, gerek eylemlerlyle ve gerekse şurlerıylt ozgürlügün, kardeşhfın, bâriîin, CBieğuı ve uuanseverUgın Ilk ojretınenlığınl yapmıjlardır. EDEIITAT ORTAMI S.jasal uygulamaların ede'oiyat'a, yansıması kj sa surede «Mıllı bır edebıvat varatabıhr mıyız°» gıbı anketier» vol açar Fu tür ;apay jollarla trıp lumru vonelımlPr ortulenmek saptırılmsk ıstenır Şaırler bırer hukuıret memaru gibı hukumet po OCUZ AKKAN'LA YAYINCILIK ÜZEHİNE BİH ŞÖYLEŞt S AHTHIM, BA6IM GtDERLERÎNDEX SİYASAL ETKENLEBE KADAR BÎR DlZt SORUNLA KARŞl KARŞ1YA YAYINC1LAR1MIZ Elbette. Glder artıçlan, »zellıkle kağıt, kartan gıbı hammadde fıyat artışlarıyla kıtap fıvatla rının yukselmesı sonucu okurun alun gucunun azalması arasındakı ters orantı onemlı bır sorun Belkı de daha onemlı bir sorun, bazı ıl \e ılçeler de gerek kıtapçının çekinmesi, gerekse vamlan baskı ve tehdıtler nedenıyle kıtapçının bazı kıtap lan teshır edememesı. satamaması, kaü düsuncenın.bu alanda bıle etkılerinl glttıkçe arttırması. Hele okul kıtaplıklanna baıı kıtaplarm sokulmayışıru, vasaklandıginı da duşünursek StYASAL VE EKON'OMtK BUNALIÎ^JLARIN DA ETKlSt GÖRÜLÜYOR MU? Iç ve dı$ olaylann, hUkumet bunalımları, enl lasyon, Kıbns meselesi gıbi, pıyasajı etkılemesı sonucu, tkı yıldır kitap pıyasasında da krızler bır bırıtu tzledl. Her bunalımdan sonra satışlar azalıyor. Bunda kıtabın ıhtıvaç değıl de bırçok kışı tarafuıdan luks ıhtıyaç maddesı gıbı düşunulme»ının de rolu var Özellıkle yazın, tatıle gıdenlarln çofu yanına kıtap almıyor artık. BAŞKA HANGİ SORUNLARI EKLEYEBlLt EİZ BUNLARA? Basılmak içuı beklejen kıtap sayısırın artmaBI yanında, kağıt bulma ve basım guçluklerı de bır başka sorun. Hatta basım guçluklerı derken sık sık elektrık kesümesıru de sayabılınz A>rıca halâ ıstenıldığı gıbi dagıtım yapüama masıru, kıtabın bırçok ılde okura ulaştınlamamp.sını, kitabı seven, kıtaptan anla>an kıtapçı sa\ısınm da bırkaç ^uzu aşamamış olmasını ekleyebılınz sorunlar dızisıne. BIRAZ DA YAYIV POLİTİKAN1ZDAN SÖZ EDELİM İSTERSLMZ. AMAÇLARINIZI TEK CUMLEYLE ÖZETLEYEBtLIR MlSINtZ' Kultürümılze katkıda bulunabılecek yerli ve yabancı eserlenn. çeşitli diriler hal'nde, duzenli ve olanaklar eherdıjı oranda doğru, lyi ve güzel bıçunde yavımlanması dıyebılırım. BU DİZILERİN ADLARI . Şöyle sıralayayım Turk sanatçılan dlzisi, Dünja Klasıklen Dızısl. Yırmıncı iutyıl Klasıklerı Dlnsı. Nobel Dızsı \ntoloji ve Şilr Dtzılerı, Kultur Oızısi, Arkadaf Kitaplar adı altında geçen yıl başladığımız ve elli kitap yayımladı|ımız Çocuk Dizısi. YAY1N POLİTİKANIZI AÇIKLAYICI SOMUT ORNEKLER DE VERtR MİStNİZ? Dağlarca Azız Nesın, Yaşar Kemal, Fekir Yıl d u vanında bır Neöım Gursel'in ılk kıtabının da y»yunl8nabılmesı, Tolstoy, Dostoyevskı, Balzac gi bi büvük klasıklenn vanında Asturıas, Heınrıch Boll, Beckett gıb1. yazarların daha \obel kazanmadan once eserlennın vavımlanması, Salinger, Mişıma. Günter Grass, Vesaas gıbı modern dıvebılecegımiz vazarların tanıtılması. ılk Kuzey Vıet nam romanı Gok Cephest'nin jayımlanması biıe kıvanç veren orneklerdir. Kısaca bir yandün vffrli, dıger yandar klatık y* da modem. vabancı değerlenn, kulturumu7° kttkıda bulunabüecek eserlennın jayımlanmasıdır amacımız. BU AMACA ULASMAK IÇtN GÖZETT1ĞINİZ ÎLKELERİNİZ DE VAH MI' Elbette özellıkle şu lkismi ornek \erpbılırım Yabancı degerlfrın e«erlerinde, olanaklar olçü «ünde ılk dılden, yunı ashndan çe\ın yapmak. Seks yavınları \a da dm ve tarıh ıstısman yapmamak, bu tıp kıtaplarm basımına fııç yer \er ınemek PEKÎ TÜRK ^\N^TCII\RININ YAPITLARINA YÖN'KLMENİZİN NEDENLLRINİ AÇIK LAR MISINIZ' Bır Ulkemn vavınevi »ncelıkle kendl sanatçıla nrıın eserlerine \tr vermelt kanısındavım Bi7. yajınevı olarak «v'obel Vayınlan Dızuı» ıle ıse baslamıstiK. 19b4'W. Bu belkl ters görünebilır Am« kUçük bir serTnayenln emefin k«tki8iylm Wryü mesı uzun bır süre>'i alıyor Bu dızinln sevilmesi sonucu klasıklere ve Turk Sanatçılan Oızisı'ne başladjk Daha sonra h:ç kSr amacı olmadan. hat tâ bazılarır.da zarar edeceğimızı bil* bile bazı kıtapları yayımlavabıldık Bugun Nazım Hıkmet'in Tum Eserlen, Dağ.arca nın Bjtun Eserlen nı tamamlamaja çalışı^onjz Yaşar Kemal, Ahmed Arıf. Bekır Yıldız. Erdal Öz tumuyle Cem YayıneM'ne bağll sanatçılarmuz Azız N'esın'm on, Orhan Kemal'uı altı esen ÖP bu dırıde ver alıyor F 'nlprın varusıra her \ıl Turk ve Dunya *« den ortalama on kıtap vavımlamay» çalışıyoru*. S ^ T I Ş DURUMü NASIL? Şunu sevıaçle belırtmelı ki, son ikl Uç yılda bazı TUrk «anatçılarırun eserlari çok ünlü bır yabancı sanatçınjn eserlennden daha çok satılıyor. SÎZCE BUNUN NEDENt NE OLAB1LİR" Okurun kendi sanatçısına oncelık tamması, bu sanatçılardan bazılannm, omegin Nâzım Hikmet Yasnr Kemaı \zız Nesın Daflarca Orhan Kemal dun'a edebı^atındakı verını anıaması ve onlarda kendınl daha çok bulması sonucudur »anırun. SON OLAR4K, ULKEMÎZDEKt OKÜR KtTAP tLÎŞKİLERÎNİ DEGERLlNDIRtR MtStNtZ' Ülkemlzd*. nüfus artışın» da paralel olarak olcur aayısı artıyOr. Yırmı vıl oncesının 500 1000 ti rajlı baskılanna karşın bugun 4000îOflfl baskı nor mal sayılıyor Aneak birkaç istisna dıjında, son jıllarda bu artış hızında bır vava$lama var Bıraı da edebıyata, özellıkle klasiklere ılgıde bır azal ma Teorı kitaplanna, inceleme ve araştırma lutaplanna ıse daha fazîa ılgı dujuluyor sanıyoram. Yavaşlama ve azalmada son yıllardaiti bunahmlı donemler kadar, enflasyonun, ki'ap fıyatlanndakl artışın belkı bırsz da, TV'nm etkılerı sajılabılır Kıtap fıvatları Amerıka \e A\rupa ıle karsılaştın lırsa bırde ucuz savılabtlır Örneğın tng'.ltere'ds Yaşar Kemal ın yenı çıkan Bın Bogalar Efsane»ı, cıltlı olarak 4 sterlın (jaklajık 120 lıra) bız de ıs« karton kapaklı 25 hra Arcak onlaıdakı alırn gucti ıle bizdekının farkiı olduğu da unutulmamalı. CEM YAYIHEYİ SAHIBI OGUI AHKAN'A TURKIYE DE TAYIKCIURIMIZIH SORUNIARI »OHUSÜNDA SORUIAR SANATEDEBIYAT Epik Tiyatro üzerine.. [3] ÖKdemir NUTKU (UEHMET SÖNMEZ> B recht lçln s»nat, sanatçırun çevresinde vmrol&n gerçfgın ajnası va d» »eyırclnln dujgusal katkısını saglamak ıçın dogarun dural bır volda jansıtılması değildır. Onun duşüncelerırun ışıgında şoylece ozümlivebılırız onu O, sanatı bır dınamo olarak gorür, sanat, doganın olanaklanna ve incehklerıne ısleyen sanatsal bır gorüs açı sıdır sanat doganın gınft yasalarını bulup çıkarır ve onlan anlamak içın elestınsel anlayısı vareder. Bunu da dünyayı değışksn olasılığı \e ınsan hujunun tanhsel gelışımı ıçınde gorereıt japar Öylevse, Bre nt'ın estefgınl, alısagellnmış tıyatro estetığınden ayırmak gerekır. Onun dunya gorjsil estetığının kaynağı olmuştur Fız, Brecht'ın «Modern Tiyıtro Epık Tıvatrodur» vazısındakı büınen karşılaştırması \enne, onun dUsüneelerınden ozumledıSımis diyalektık tıyatronun ıluzvon tıvatrosu ıle karşılaştırmasını yapalım. Breeht, iluzyoni*t ve bırejcı estetık egılımler (a\na olma) yenne, elestirısel ve dıyalektık «stetık ejılımleri (dınamo olmak) kabul eder. Bu dusüncelerl* şoy»e bir çueigede bu k&rsıl&stiRnav. ozetleyebilıriz SANATEDEBIYAT ÇEVRESİNDE îlhami Bekir Tez'in çıkardıgı Sanat El Kltâplannın <SEK) dorduncusü çıktı Bu sayıda da bırçok şaır ve yazarın ılgınç ürünlerı yer alıyor. ö t e vandan SEK'ın bır sıir yanşinası açacagı da oğrenılmıştır. Koşulları beşuıcı savıda açıklanacak olan yanşmanm geçıcı kurulu şu adlardan n'u^maktadır Süreyya Berfe, Selahattm Hılav, Can YUcel, Memet Fuat, îlhami B«kır, Cemal Sür«ya IIUZYONIST VE ilRfYCI ESTETIK (ayna olma) 1 Gerçek (realite) gorünur ve hestplana bıhr ticaret esyasının bir toplarrudır (ınsan da içinde) 2 Dojt» lnsan huvu dahil evr«n»el, sonsua ve degışmer bır değerdır, yuzpvdeka avnlıklar joreeel renklerden gelır ELESTİRISEL VE DIYAIEKTIK ESTETIK (dinamo olma) 1. Gerçek (realite) »cı dolu bir inıanla» tırma ejlemırun çtlişkıll islemıyle gos tenlir. t. Doga ınsan huvu dahıl tarlhsel pelışımle iliskıhdir değı«kendır ç«julı dâvraruş bıçımlerı tnsanlaıtırma olasılıgı ile belli toplumsal vabancılas tırmanın arasındakı genlimle ortaja çıkar. 3 MimSsis, bellı bır gerçegi ortaya sürer, s u u t (tly»tro) doğmnın paralellndedır, bir dejısen «ofsdır 4 Sanat ytpıtı, kendı tarlısım vara'irı bır utıge ve nssrv» olarak kanıtlar. 5 *?nat (tnatro» esınlenmeu olas':ı gerçekierin öznelnfsnfl ıh$ıt'lerı ıl° I.CÜCI uegjrler uıcelemeye goturuU.ı Yargııuna. t Tanhsel gerçek e«tetık vtrolusun temelıdır Felsefı materyalızm. 7. E\ren çogulcu açıdan ve olasılıkJar goz onunde bulundurularaK ele alınır Evrenln temelı bırbin aıasında etkıles:mı olan çeşıtlı neden'ere da\»nır. Iieriae'sı oUsılıklar geçmıştekı deneylerle anîasılabılır 8 En \uksek ldeal Oîjturluk toplurn), yararlı bir biçımde 9 Anaerkıl. doğurganhk ren e&neklık. \e (sımf«ız yajamak. ozgjrleştl ••* Kayseri'de yayımlanan aylık sanat dergisi «Osanea> da kapandı. Dergl yonetıcıleri bu son sayıda, guç koşullar altında «Anadolu dergiclligınln onurunu koruma kavgası veren» dergllerınden ılgılerini esırgemeyen okurlarına teşekkür edıyorlar. ••• Romanya'da yavımlanmakta olan Lueefarul sanat gazetesınm Turk şıırıne aynlan kbseainda Bençtt Necatıgil ın, Bedri Rahmı Eyüboğlu ve Xeca.ti Cumalj'nın birer şıın yer abyor. Şıırleri Romence>e çevıren de bır Türk' Erem Melıks Roman Kosede aynca Demir Anadol'un blr gra. vurü de yer alıyor. •*• fı»k rerfok o'arsk dogaM taklıt eder; sanat (tıvatro> arıtiL'nısdo ga, yandojta ıl« yansıtıhr. jen bır doğa. 4 ^anat vnpıtı, bilınen nesnelerın ğını asılar. 5 vmrlı Sanat (tiyatro), esınlenmevı oznel bir vnlda vansıtılan ne«nel gfrçeklerle 11«ttr ftnceden dondurulmus deterler vardır. Şartlandırma. 6. îdea'lar re ldeolou e«tetık varoiuşun temelldir. Felsefı ıdealızm. 7 E\'en tekilci ve determınıst tçıdan ele alınır Tek vonlu gorüs. Evrende hersey neden • sonuç vasssı ıle dfııetım altındaüır duşuncesı egemendlJ. Fransa Kultur Musteşarlığmca yapılan Naney Cîualararası Tiyatro Şenlıği. Royan Uluslararası Modern Sanat Şenlıği, Saıntes Esıu Muzık Senliğı, Le Rochelle Uluslararası Modern Sanat GUnl» rı adlı senlıkler temel alınarak yapılan bır aorus' turmada üguıç sonuçlar ortaya çıkmıstır. Bır kez, senlık aevircileri gençtır. Nancy, L» Rochelle, baintes ve Rovan Şenlıklerinl ızlcen!» rın °m »6'sı 35 yaşm altındadır. Şenllk sevırcıleri nm buyuk bır bolumunu ur.ıversite öğrencilerl bgretmenler ve aanatçılar olusturmaktadır. Buna lursılık, t$çı ve memurlara d*ha az raıtlan maktadır. KITABE Sayısız hamd ve minnet bir aruç toprağı can ışıgıyla süsıejen halka yara^ır ÇeUgın bedenmdekı atesı ufleyen. suyun pamuğunu dokuyan, komlıru karanLkta avlajan odur Zulmü kahrıyla uoğup saiağın kandılmı jalnız o jakar. Acı've hüzunle yazılrruatır tarüıl Hıyanetın oklan ulaşmaz alınva^ısma. Daglardan zemhenyı, deruzlerden rızk ve erelı uzun gurbetlerdea oereKeti çalandır o Onun eUsruıde yumuşar sonsuı gokîenn \e kudıetlı çaglayanlaruı olürrsuı mermsn. Kıyu» ve rucranla yazılmışür tanhi. Alıntennden başka azıgı joktur, sadaka kabul etmez Ama huKümranıdır za manın boyun e£se cie sabaiıa, «blesı Olsa da akşamın Tevekktil v* afivı kendıne, kendmı kadere bajıslar dıje büınır taş baskısı nuzunlerde. Zulüm ve isyanla vazıimıştır tarihl Bii gtin düskunlük tandırında Kordur vüregı bır gün atlas «ofralartia katı^ı çürumuş somun Can süzulmüş d.\e bılmir h*sretmden jrurbet ^ıla^ına karıssa da soz çalınmısMr aRzın cian Sessızlığıyle sarsar cıhanın be 8 En yuksek ldeal Sonsuzhık ınınana), sojlu bir bıçımde olebümek. 9. Ataerkıl, otorite gutü. 10 Insanın sonsuzluğa uranan yasantısına ınebümek ıçın susleyıci bır estetık; üuzyonu duyumıak. 11. «tyı Kurulu Ovun>un kapnlı bıçlml ıçindf, determnıst neden erıe gelı«,erek doruk no;ta>a a^nı düzejde va'•an zlncırlems ciurumlardan ortaya çı lcar. 12 Zorunlu yargı bas ojun iu^ısı ile elde edlUr. 13 Karakterler nsKolojık olup çevrelerl ıle çatışma durumundadırlar, böyle karaKterlerın butunluğu metafiiik belıtler le ortaya çıkar. U. Ovunun ideal bakıs noktası Bas oyun k>şılerının ıkaaramanm» gozlenyle ba kılır tozdeçlesnrmsr Ovunun demek istedığı seyırcue kabul ettırılır. 15 tdeal seyırcı: Yakından tanırnadıgı <pvl=ra tanıdıkmış gıbı bakan kımse, çunkü sonsuzluk kavramını yüzejdeta gorunuşlerırle kabul «der. .0 tns&n yasantısımn olasıhklarmı ve toplumsil Kisulamalannı anlamak içln elesUrısel bır estetık gostenlır. .1 «tyt Kurulu Ojxın«un açık bıçlrni içln de, çeşıtlı duzeylere dağıtılmıs \e doruk noktası seyırcırun usunda ortaya çıkan bır ıslemin laptanmış nektalan ıla kurulur. 12 Zorunlu yaıgı önellık tajıyan ovun klşılerının ılışldlerl ıola>lar) Ile elde edllır. lî. Insan, çeııüı olasıluların \t nlcehkle rın ıçınde bırbırlenne ktrşı ua\ r anış lannda çelışkılı olaıak vertlır, bo\le kısılerln buturJUğu toplumsal p»lemin \enleri>le benrlenır 14 Oyunun ideal oakış noktası Bu'un o>an kıs.lerın»1 dıssrdan bakılır ıvabancılastırma). Ojunda demek ıstenılenler sınanır. 15 îdeal seyıreı Butun tanıdık şejlere ta rudık değilmış gıbı bakan kimse çün kü insan gelışırrunin her evresındekı farkedılmemis guçleri anlamak ıster. KİTAP... KİTAP... KÎTAP... *• «„ # ŞAMAR 0 6 L A N L A K I . FAKİR ÖAYKURT, 61LGİ YAYINEV1, 304 %, 20 LIRA Kıtabıne yazHığı knsozde Faklr Baykurt şu Jöıltrl» nUellysr ekullarimııdakı eği'lmı «H?lkın st«ki «orunlırmdan keparılmıs, beğımvı bır sorun dejll elb»t cgıtım. Devlete egemen elanlar ekonomının yancllmınd* n« yapıyorıa, lıpkısını cğitimde d* yapıyorlsr Cksnnml pallt1kal«nna Her zarran ıcln boyun nğlcl kuiları yetıstırecek SARI bir cğıtımı sonuna kadar surdurmek istı yarlar. Inmna, tarıhe, ç«ğa ters alarak » Fakır Baykur' ger*k blr cğretmen g*rekse bir »anatcı olarak bu < M r u egıtımı surdurmek ısteyenlere karsı savas açmış bır yazar. Bu ntdenle batına neler gtldiğı, ne Uır siKlamalarla Isın den edildıgı bılınıyor. Elımıjdekı yapıtı, Nisan 1*54'Itn Şubat 19>('ya kacar gazete v* dergilerde yayımlanmıc .cgıtım ve ogre) rren sorunlarına degınen yaıılarnından yaptığı secmelerdsn «lusu yor. Baykurt, yaııUrının dll ve anlalımmı ycnıden gozden geçırmıs, kitaplastırırken, bıtıtnl»rın» d* yayımlnndıkları larlhı eklemiş. Ama'r «yakm gecmısı dusuncrek bugunu değerlendirmsk ıttcyan okura yardımcı olmak > İzlenimler, norlemltr, »nıl?rl« zengınleşen yazılar bunlcr Gerı bıraktırılmif bır jlk=rle, halklan yana bir s»vaşımın yakın tanıkları 9 ARPAÇAY KOYLERİNDEN CERLEMELER,TURK OIL KURUMU YAYINLARI, BUY'JK BOY, ^00 %, 50 LIRA. Kars ın Arpaçay ilçeslne bağiı bes koyde yapılan derlemeterın amacı, bir baraj yapımı delayısıyla sıı altında kslacak oljn bolgenın agunumuzdekı yasantılarının, etnografyasınm, dıllerının, santt urunlarinin, telklorunun, geleneklerının saptanmüsıını ger cekleştırmeK. Turk Dıl Kurumu nun paraca desteklenıesı sonucu Praf. Salakattın Olcay'ın yonatım v« gezttlminde yapılan bu çalıımad*. Or. Enıar Aslan derltme işınl, Dr. Bıcan ErcıUsun ıtt inctlem» 15in! yuklrnmis. 900 fitllk 27 bant doldurulmu; Buyuk Akuzum. Küçük Akuziim, Yılanlı Klnegı ve Aslanhjn? l<ayUrınde. Kltabın atıl amacı • metın yayımı» olduğundan Cılaıun'un ın celemesınde bolgtnın b«lli başlı dll öıelliklcn kısaca btlırlllertk «Idekı milıeme izlu blr blcımd* deferlendır!lmi|. Metinlsrın yayımında ıse agıt ozelliklerı korunmus. Aynca kıtabın tenuna bır dc tetluk ekl«nrnıv Yapıt, halk hlkayelerınden masallara, turkulerden bılmecelere, «yunlardan cvlcnme va dugun »detltrıne kadar (»k zangln blr mslzemeyl kaptıyar. • SOSYALİST GERÇEKÇİLİK V E TOPLUM, BERTOLT BRECHT, CUNEBAKAN YAYINLARI, 30» s , 2İ LIRA Bertolt Brechl, ulkemızde daha (»k »yun yazarı olarak tanınır ve adı en yetkın »rneklerml verdigı, yazılanyla kuramını oluşturduğu cplk tiyetrg ile birlikte anılır. Ama ayunlannm hemsn hepsl Turkçeye çevrilmekl» bırlıkte kuramsal yaııları nedaıse bugunft kadar gereken ılglyl gormemısttr. Kamuran Şıpal'ın çcvirlsıyle «Epık Tiyatra Uxtrlne» adıyla yayımlanan (De Yayınevı, 1*M) «eçme yaııları dıımda, Brecht'ten derll toplu bir çevıri yapılmamıstır. Oysa Brecht, «alt tiyatra uzerlne değil, genel olarak sanatın «orunlan ve iftevı u^erınde de HuMiıen, sosyalıst gerçekçıliğın beyutlarını araştıran b'r kuramcıdır da. Işta <S«syalıst Gerç«kçllık ve Taptıım» aolı kıtapt», Brecht'ın bu ttır yazıları Mr araya gotırilmıs Yalnı» burada bır not olarak, <Bu Kitap Uıerıne» hsslıklı tanıtmada belirt Idığı gibı, Brecht'ten çev rılen siırlerın salt dergllerd* kalmadıgını, sıırlerınden yapılmı; bır seçmenln hitaplastırıldığını ekleyeltm fOğrenmenin Ovgusu, çev Hasan Kuruyazıcı, Ugrak Kltabevı, 1«6). 8rccht'ın Turkceye kazandırılan bu yapıtı, czelllkle sosyalıst gercekçılıgln sanatın ışlcvinin tartısıldıyı gtınumuzde tartısnı«Ur« ısık tutacak, cotum getırecek nlteliktc f> ALMAN EMPERYALlZMININ TURKIYE 'CE GİRIŞI, LOTHAR RATHMANN, GÖZLEM YAYINLARI, 160 s , 15 LİRA. Lolhar Rathmann, Leıpzıg Karl Marx Unıversitesı oretım uyelennden. Yakın Oeğu ve Arap ulkeleriyle ilgili çalısmalarıyla tanınıyor. Bu yapıtında da XIX. yüzyılda dunya sahneslne çıkan Alman Kapitalızmının «Yakın Oeğu'daki yayılmasının ıçerık ve yöntemlerlhi» serglliyer. Rathmann'a gore Alman buyuk sermayetinin v t hUkumetinlri Otmanlı Imparatorluğu na el atıjı su uç olayla gerçekleslyor: Otmanlı «rdusunun Alman subaylarınca egıtilmesl, Alman sılah sanayiinin /jmanlılarla siUh tıcareti ne gırlsmesı, Oeutsche Bank kanalıyla Anadolu damıryallarının yapım imtlyaımın almması. Oaha senra yazar, belgeltre dayana rak, Onnanlı, lm»arat»rluğu>un yıkılıs evrasinde dıs dınamiklarln rölunu vurguluyor ve ernperyalızmın saldırgan polıtıkasının naııl kendl »onunu hatııladığını gosterıyor Rathmann ın yapıtı, gerek Osmanlı Inıparatorluju'nun sen donetıinı açtklaması, gerekse amperyalızmin <destluk» maskesı m tıyırarak garçak yuzunu ortaya {ikarması atısmdan gunumuz İçln 4e enem laııyor. Sevö* ve kaderle vazılmıstır tanni Topragın harcındadır, su\un rahmınde atesın solugunda Yıldızh» da konusuT bulutla nızgarla da Bın dlür vuz bın dırülr Rihmetı tükenrr.eB Umut ve sevgıvle yazümıstır Urlhl Emejın onurun, inancm hazinesi inun mülkundedır yalnız odur aşkm. acmın ve sevgının sultaru Modern topHunlarda ^abancılaşma <m»aicü anlamlarm }itırüını$lıgı»clır Brecht Ise, «insancıl anlam'an» bulmak ıçın ^abancüastırma kavramı'na yonelır, çunku benımsediğı dunsa goruşunde ınsajı bıluıen bır deger değıl, b:r inceleme konusudur O, sanatsal gerçeklığı ıletebümek ıçın bır yabancjlasürma estetıfı yaratırken «çağdas dünyayı tıyatroda gösterrnek» olanağının olup olmadıjım araştırmıştır Bu arastırma ların sonucunda şu duşunceye enşmıştır Çagdaş dünya ancak üeğlşme^e zorunlu, janı reddedjlmesı gereken bır olumsuzluk dunyası olarak tanımlandığı takdlrde doğru bır bıçımde goster lmı$ olur. Çağdaş dünyanın Ideolojık \e maddı kııığı ardındakı ger çegı ,'retmek ıçın t.vatro her şevden once, seyircılenn salinedekı olayla ozde»lıkıerını soparrnak zonındadır Sevırcıden beklenılsn gozuntın dnune getı/'len oıa>ı duşunmek onu yargılamak ve oır karara larmaktır Breeht m vaaar.tılastırma etmenı sevır cıyı olayüan uzal.laştııarak onun adnnedeîu olajı nesn«l blr juldâ uleyıp yargıya varmâsmı sağlar. Bu terım Hk kez jazarın Ymarlaıc KafalarSıvn Kafalar ıçın \sızdıjh nct'.arda lzlen.r Onun 1935'te Moskova'ya gıtmesuıden sonra kuramları ıçmde ver almısnr Sovyet forrral:st eleş'ırmenlerinin «pnem ostrannenıls» fcavramı «vahancılastırma araci" dpyı mırıden aktarılmıştır. Brecht uı bu tenmı kabul ttrnesıne bır ba?lc* rfd'n d» oada REFİK DC5BA5 (Oevamı t. Satfada)