Katalog

DÖRT aiMHURlYET f 7 Mıyıs 1976 ALıfc V E , POLıSlffcli CEPTE METttıK KALMA MlîTl. TAM ZAMAMfMPA ABDULCANBAZ TARTIŞMA Samim KOCAGÖZ 3 6 «Ser batoiun» Ser «Vlctor Hu«o"nun Sefiller rftmânını okumuMunittdur elbett»'» «Okudum. çok yü oldu, »•nçllğimde » •Hani bu romamn kahramammn yakaaıflı bırtkmâyto bir pulis vardı ya Bu Z»fer Bey, o polis gibı kaneayı slza takmı», partıniîe de t»kmı$, yakamzı bırakmayacak . Aslında bis, umurunda dejilız Blzlm deftenmızi naaıl olta kolayca durecegl kanısmda > «Romanın sorunda o jasa hastası polisin nı oldutunu da büirsln herhalde'. • Bilırım • «Yanlış aniımıvorsam, açlıktan olecek blr adamın, dayanamayıp blr ekmek çalmasınm gunahuiın, omrü boyunca ı:>k»ni"e çekmesine neden olduğunu, yasalann o sıralar boylesın* lnsafsız oldugunu anlayıp suçlunun yıllar sonra iyl yurekli bir klşi oldugunu öğrenıp, dayanamıyarak ıntıhaı eder Flbette Zaferın günun btnnde bizi haklı bul«a da boyle bır yüreklılık gösterecegını sanmam > «Bu gözlerln de doğru baba > •Her ne hal ıse, kafarn kanşık yorgunum. yatmaya gidlyurum > dıyerekten salondan çıktım A R A FAŞIZM ÜZERINE Karl POLANYI (Çtviren: Deç. Dr. Bezkurt GÜVENÇ) 1929 BUNALIMIYLA FAŞÎZMÎN GERÇEK YÜZÜ ORTAYA ÇIKTI İTAIYAH FAJıSTLERI ıKTıDARA GELDıKTEN 10 YIL SONRA KENDıLERıNE ÖZGÜ SıSTEMI KURMAYA BAHADIIAR; MUSSOLINI'NıN FAJıST ORGÜTLERI VE KÜÇÜK BURJUVALAROAN OLUJUYORDU nı Ankara'nm j«meı kışının sofcugu, kuz«5den essn sertç» rtlıgftrla, ortahkta kol gezıyordu Köyun sessizligı ıçinde yalnıe »okaklarındakı ölgta ıjıklar konujuyordu Blraz ötede büyük kantin, siali, »7, bulutlu kubbesinde, yusyuvarlak bır pembelık vardı. Yöre, çok sessizdı Gençler, belli arahklarla kıraç yaş yaş »oguk toprağın tiıtünde yüzükoyıın yatıyorlardı Uzun bır sılre, olduklan yerlerde kaldıktan sonra, bırlnin elini kaldırmaM üzerine, sUrUn» sıirune, Pl kaldıramn yanına gelıp toplandılar Yıldızlann şavkı altmda karaltılar halindeydiler Elıni kaldırıp arkadaçlaruu yanına toplayan delikanlı, •Saat üç vakit'. dedl Sag elındekl eldivenl çıkarıp, tabaacasını yokladı Otekıler de tabancalarını, makınell tabancalannı jokladılar Genç adam, alçak sesle, • Dıırumu bır ke? d*ha Rozden goçlrehm arkadaglar, blr yanlışlık olmasın llerideki tel orgüler, UsgUn batıya bfflstn alt Binırı Tellerin oteslndeki karaltılar sırayla depolar Depolar, karjılıklı birbırlerınp bakmakta llende depoların bitıminde, ybnetım binılarına donen bır kavşak var Ola kl her deponun kapısında nobetçıler var Bunlar TUrk olabllırler Amerlkalı eevgıll dostlanmız, us kendilerınin de olıa, bu aogukta nöbete bizırnkılert dıkorler Onceden yaptıgım keşfe gore, depoların arkasında p«>k nobetçı yok Ne kı bılınmpz, dolaşanlar bulunabllir Binalaıın arkasında birer, ıkişer pencereler var Oyle demirll fıian olduklarını sanmıyonım lkişer ıkışer, kararlaştırdığımız gıbl, bırıncı ve ıkıncı grup, güney yakadaki depoları arayacak Üçürıcü Rrııp ve ben kuzev vakadaki depolan yoklayacağız İçerıye gırdıkten tam oUjr. dakıka sonra, nlzamiyeye yaıcıa küçük bir bina var, ortadan geçen jolun solunda, onun arkasmda toplanacağız Alabtldiğıniz, ta$ıyabıldiftınız dek sılâh ve tnermı getirın Toplanacagımız binanın dnünde blr park v«ri var. Burada her 7aman arabalar kamyonetler bulunuyor Şansımız yardım ederse, sevgılı dostlarımızın ('» bıraktığı kamyonetlerderı birini buluruz Kontak anahtarı bnemh degil, ben, yurütürUm naMİ olsa . Tamam mı'» «Tamam • karşılıgını vcrriı arkadaşları KaranlıSın içırde hepsınln gozleri parlıyordu Konuşan delikanlı. parkasının ıçlnderı çelık tel kesen bir makas çıkardı tabancaeını cebine kıiydu Sürıine sunıne upuzun, yer yer pıııldayan sınır telmp yaklaçmaya başladı Otekıler bekledıler Çok geçmeden teller keeılmıij yol açılmıştı USSD giımeden once bır ke? daha blraraya geldiler, hafıf bır çakmak ışığmda kollarındakı saatleri ayaladılar Sonra yıne sürune sürüne, depolam dogrıı yaklaşmasa, alana vayılrnaya ba^ladılnr Bıı ker tabancalarından sonra, cfp fenprlermi (iılşünmus yoklamışlardı Büvük bır çabuklukla, inışlı yokuşlu alanda depolaıa varmışlardı Depoların kapılarında nöbelçıler gorunrnüvordu Gpnçler, arkadan dolaşıp pcncerelerı vokladılar, kolayca birbirlerine omuz verıp el verıp depolaıa ffirdıler Elfenerlerl genış, bUyük •binaların ıçını taramaya başladı. Eşya sandıLiarı kutular, vığın yıgın maİ7pme elden geçirildi Gençler. ayrı ayrı bııbirlerınden uzak, dort ddnUyor'ardı araç ve gereçlerın ptrafmda BUyük bir ofkeye kapılrmşlard' SılSha m»ıımıye beneer birj»v bulamıyorlardı Ikişer ikışer, ayrı ayrı depolarda konujuyorlardı alç&k sesle «Bclkı otpl ı dppolarda aıkada'îlaı bulmuştur » Araştırmayı bırakmıyorlardı Bir vandan da fenorlenn ışığt, aık sık saatlere donüyordu Dakıkalar çabuk geçiyoıdu Bulundukl&rı yerleri dıdlk cJıdıt ettıler Sonra fiirdiklerı yoldan çıltlı lar Dtıvar dıpleııni i7lpyerek sırasında yerde sürünerek toplanma yerine Reldıler Belırlenen binanın arkasında toplAndılar tlerdeki Nuamıye kapı«mda pırıl pırıl ışıklar vardı Klebaşı de likanlı öfkevle ^dylendı «Daha once depoların içine bakma olanagımız yoktu ŞansıBerikıler susuyorlardı Içlennden biri köîeve doğru diflenlıin ustünde Uerledı Park yennde bııkaç araba vardı Arabaların beri«iinde dppoiara gıden volun kavifagmda bır kiımyonet duruyordu Arkada$larınm vanına donen delikanlı, «Işımıze varayacak bır kamyonet var kavşakta » rtedi Hemen du?pnp Rirdıleı Genvlerden ılçü binanın ko*piınde bckledi Dordu kamvonpte dnğıu lıızla fırladı Ikisı arabanın onundpn, Ikısı arkasından dolandılar Elebaşı delikanlı tabanrası pllnde direksıyonun bulundugu yakanın kapısuıı bırden açtı Direkslvonun başınrtH olfenertnı tutunca rebella gıbi bir Amerıkalı renci oavu^un goîlprı kapalı oturdtıgnnu firtrrlü Işıktan gorlerınl nçan çavuşun, yuzüno fenerı, goğiune tabancasım tuttu, yumuşak bir sesle, «Hallo Jlmmy!» dedl Cavuş, çajkın, korkulu, gozlerini kırpıstırarak, bogulan bır «esle, (DKVAMl VAR) KIIÎ da yokmuş » l£E S» , Pazar eKonomisi 1930'dân sonra bunalıma girince faşizm büyük bir güç haline geldi l"»J723 donsminde, ba?ı gıln?an hükumetler, yasalan tgemen kılmak dü7eni yenıden «ur mak veya korumak içın 'aştstlerın yardımını istemişlerdır Pa zar sıstemını sürdurmek için daha fazlasına pek gerek duyul mamıştır Bu faşizmın çorukluk (.ge)l?memi«;lık»ı dfınemidir 11242<> donemınde pazar sıstemınin venıden kuruluşu ve !?levışl güvenlık ıçinde gerçeklejı yor gibi görününce (aşİ7m «iyasal hır guç olmak şansını yıtirmistır 19°.O dan sonra pazar ekonomisı genel bır bunalıma girince fa şi7m rlıın^rt çapında bır gü; olup çıkmıştır ortaya Adını duyuran lıjum 1S17 21 doneminde fa?izm sadecp adını duyurmuştu. Fınlflndly.) I ıtvanya Lstonya Polonya Romanya, Bulgarntan Vunanıstrfn ve Macartstan gibı oa/ı ülkoleıde, tarımcı ve toplumLU de\rimlpr olnıuş, ttaha, Amanya vp AMi^hıı>ada da »ndUstri ışçilcri siyasal guç kazanındva ba!>lamıçtı Km»ı devrımler volııyla bu (llkelerdekl iç kuvvPt dcnuPsı bır olçiıde yenlden ^turııldu Arlı geçan iılkPİcım çogıında, rpnçberlpr kcntli ı$çllerp karşı cephe aldılar Bazı ülkPlerd»vse rençberlerın başına geçen aııbavlaı ve .eşraftan kıjiler taşnt pylpmlerı \urüt(ıp vdnpttiler (î« rı kalın bazı ulkelerde fa?ıst örKÜtlerı işsızler ve kuçtlk burnı vnl<ir nluşturdular ltalya da görüldügü gıbi Neltrdan soz «dildlt Pu ülkelerin hiç birındp lann egemenlili \a dUzenın ttorunmafi dışında ulu^al blr »oriın dan sö? rdılmemıjtir Bâ^ka ntr devışle koklü reformların va dft faşıst bır devrlmın adı blle Anılmadı Kaba kuvvate bajvuran fa Başı sıkışan Iktidarlar, 191723 doneminde yasalan egemen kılmak, duzeni yeniden kurmak veya korumak için faşistlerin yardımını istediler. Pazar sistemini sürdürmek için daha fazlasına pek gerek duyulmadı. Bazı ülkelerde rençberlerin başına geçen subaylar ve «eşraf»tan kişiler, faşist eylemleri yurütüp yönettiler. Kimilerinde ise îtalya örneğinde olduğu gibi; fasıst orgutleri işsizler ve kuçuk burjuvalar oluşturdular.. %\«t brfütler, hUkürnet yetkilılerıııin Wlgı*ı ve koruyuru kanatlan altında hareket ettıgi «urece. faşizm sadoce bıçımsel bır hare^et olarak kaldı. Fa&iJünıın temelde demolcra'îlJP karşı olan felsefesı coktan dogmu? fakat nenu? sıyasal bır eylemlılik kazanarhamıjtı Ikınrı Komıntern Hn^0) toplantıiinın hemen arefesınde îtalya daki du rum hakkında avrıntılı ve ıızıuı bır rapor v«ıen Tıoçkı uzun «ı(lırdlr bılmcn fa«ı lere ıağnr'n, Hşizmden soz bıle etmedı ttalvan fajıstlen ıktıdara geldikfpn lf> yıl aonra dncak kenflılenne ftz gu sosyal sisteml kurmaya btşladılar mik durum düzeüyordu Amenka Bırl^şık Devletlen'nden efsanele»en bır refahın haberleri gelijordu Avrupa dakl dunım da hempn hemen bır o kadar iyıydı Hıtler 11 1 darbp teşftübfl^U fput<(ch* pzılmı» Fransa Ruhr boİRP">ıni boçaltmış Alman mar kı kurtanlrnış Daws Planı savas borçİBiı konıısıınıı polıtika dışına çıkarnıayı başarmış'ı Lokarno nnlaşması hempn Krtşpbnjında bPklivordıı Almanva, vedl vıllık bır gelişme ve bolluk ı\6* nemıne g\rmışti 102J vılı sona ermpden ««.an allın» ttım Avnıpa va venıden egemen olmuftıı Moskova" dan ta Urbon a kadar fi|iımin gtrçak yuıu AntaK savaş sonra&ının üçılnPü n°29 5onrp«;ı> donemindedır kı fajızmın gerçek yüzü butun cıpla1 Jıftıyle gorülebllmı^tn PÎV7ar sKtemındPki kordliSUm ne deni^ 1P çarklar vine durmujtıı O ramana kadar faMznı veni ttnhan huk'imptının ozçun nl tplıklprden sadece bıriydi Bu hukunnt aslında Relenpkspl h)ı kiımetleıden hıç de farklı de gıldl O^sa gelıjen değıçcn ko îullar karşmnda faşizm kapita lizme bir aegenek olma nıtehÇi kazanıyordu Almanja bu hare ketın lideri oldu \ e faşizm kı sa zamanda beş kıtada gü^lenmeye başladı Tarih, nn^al < e 1elşnırnln ^arkları aıasına ıjlrml$li jeııldpn. Kındillğınden ml! Sjııki kprrltlıgındpn ortaya çıkmıs gibl görünen fakat hiç de ka/a sonut u sayılmayarak bır olay uluslararası pazar v« pıyasa düzenmı yıkan nnurleme ba7i gelışmplprın başlaıiRirı olmuştur Amerıkan seımaya borsasında (Wall Street) ortaya çıkan bır durgunluk Uzerıne, Bııvuk Brıt^nva '<AHın Standar dı»ndan ayrıldığını büdırdi ıti yıl sonra da Amerıka Brıtany* va katıldı Sılihiı/ltınma konli ransı toplanamadı Ve Almanya UcM4te) Uluslar Örgütü nden ayrıldı Bıı simgesel ola\lar akıllara durgunluk veren R»lişmelere yol açtı Japon\a Alınanya ve Ital >a slalıikn v'ı baskaldırdıl.ıı ve zatpn çdkmekte olan barış kummlaıını sabote pttıler Bıı qp. llşmeler, tam tamına dünva ti cnretmın üuraladıgı tnrıhlpre ra^tlıyordu Altın standarriını bıılup ujgulavan Anglo Saxon lar, geçıoi olarak da olsa bu standaıdı pnzar (borsa) dışında tutuyorlardı OlngBnllstü dunımu bahan» Pden fırsat<,ı ulkel»r dış borçlarını 6dememeye başladılar, Seıınaye pazarlaıı kapandı ve dtinya tirareti dıırdu Içtçıcı elmayan T>k tek ulkeleıdekı dun.m dalıa n,n«,ırı degıldl Iki paıtıli •îistemlprin jerını trk partıl^r alıvor [hunalına karsı| UIU'JTI kOHİKyonlaı kuruluvordu Bu mınla bırllktf dıktatoılukleıle hKİkçı hükümeHer arasındakı bırınısBİ hnn7erlıkler Ö7gur ku rumların ve halkçı ıradenin top lııın hivutındak, onemıni gölgelpypıı edı Rıı^ a dıktatorlüğe donüşen hır <o«alı/nıe \öneldı Savasa hazırlanan ülkelerde (Alma^a laponya \e Italva Ribı) m bır OIÇIHP Amprıka Bırlpşık Devlpt lonyle Bntanyada Hberal ka pıtall/m nrtadao ksllctı Faşırm, Sosvalizm ve New Deal glbı \e ni ekonomik *i<temler lâl»if tfilrc <serbe<it ekonomı) ılkeleri ne uym»nnHB birl*'ftiler Ysnl blr yorung» Tarih veni hlr olavm «tklalyle \eni bır vhrüngeye girprken, tek tPk UDceler bu gidlje degı sık tppkılfr gosterdıler Baııları deftışmeye karşı çıktılar, bazıları onu kabul etti bazıları 1S» kayıtsız kaldılar Her Ulka, çöiü rnU bMk* blr yöndo, k«ndi y«Jrüngeslnde aradı Ne var kl, fârklı gibl «tirUnen çHzüm yolları, pazar ekoııomisl açısından ântak belli seçenekleri temsıl edıyordu Kendı çılcapları yonunden bunalımdan W rarlanmak ıstpyen Ulkeltr çık» tı Bu ülkelenn uhısal çıkarlan açısından dünyadaki kuvvat den gesının bO7ulnıası kaçınlmaz bır fımnttı Cıuçlu rakıplerının Bnü np geçebılmek İçin bu ekonominm çökertilmesı ifprpktıglne inAnan Alman\a gplpnpksel eknncV mının yıkılısını hızlandırmak lçln elınden gelen her »eyi denedı, uluslaıarası srımave mal \p pHra pıyasalannı düzenleyert tüm örgUtlerden (.ekıldı Amaoı, mvasal özgürlügtınıl ararken, bu orgütlerın kendısmp baskı yspmasını veya ayak baftı olmasnil onlemekti Kendi kendıne y»lerllk Alman\a ımııı \adpiı plartlAnnı gerçekleijtırebilmek amaclvl* «kpnrlıne yptpılık» tıkrinın ş»rnpı\onhi8unu yüklendi Altın re7Prvlprinl süratle erıtti Birlkon borçlarını odenıpverek kredi < v lanaklarını ^ itn riı hatta blr ara, kendı lehlnp olan dıs tıraret alaoaklanndan bıle W7apct| \V«11 StrePt Jondıa \P C enevre olanlardan kıı^kıılantnadılar Almannıvptlpnnı ötsaııvlft va K bılmıstı ^ır Jo'ın Sımon 'p Mnntagu Noıman Dr Scharhtın ontınde sunurtda klâslk pVonomıve rtoneregme ın»nıyorlarriı Bunu saglama< içın de ^uklüce bır nıalı vafdtrrt veterlı olmalıvdı Boyleee, Almanya gelpııpksel pazar sistemini \ikma atılımlarından btlyuk dlçıidp yararlanırkpn <i*temi <onımava VP kurtarmava çalışan Brıtanya zor dunımlara dU$Uyordu KıpiUllzmt övguler Arnenk* ftırleşık De\I*rl»ri re Avrupa U2î ve sonraiında, rsa7»r sıstemıvle ttvı ^ntpmın *aglık va sağlamlıRı konusunda uı*kuyi yer bırakmnvan bır grlışme ve rpfah donemındP bulunuyordu Kapıtali7mın kurtuldugu sa nılmıştı Kıyı koşe bölgeipr dı şında, bolşevıklık ve iasum '»•<five edılmlMi Komınfern nıle kapıtaltjrmin yenıden ıktldara g«lip güçlfndığını kabu! ettı Muasolıni kapıtalizmı ftven nu tiıklar verdl Brıtanva dışında hatın aayılan h*r ülkede ekono Y A R I N: MUNİH KONFERANSI VE DiGER GllıJHEtER GARTH ÇOK AY1P EOlyÖT^SU^' AMA FIPBA SAO.TU klAttOmŞIW O M t «ÖYÜ ÛÖTÜttŞfMBfBdEtt. TiFFANY TÜM MC2IMI2LAS YALVA. f(M0( 8 6 . ) OI1İP SEJ2SE »AVDI, Jl'MOf 3AUKL&BA LUTFEN 9U ISNEU.EAE DE DİKKAT