Katalog

Ekonomi Ekonomi ... Ekonomi Ekonomi ••• Ekonomi Ekonomi ••• Ekonomi Ekonomi ... Ekonomi Ekonomi 771 Demirel kardeşler Türkiye'nin en büyük çimento ihracatçısı GÖLTAŞ ÇÎMENTO'NUN 1975'DEKI ÎHRACATF 95 BİN TON OLARAK GÖRÜNÜYOR TUrkive çimento MUstahsilleri Birlığınden alınan bilgiler Demirel kardeşlerin sahip ve yonetıcısı oldıığu Cioltaş Çımen to Fabnkasının, TUrkiye'nin en btlyük ozel çimento îhracatçısı olduğunu ortaya koymaktadır 1975 vıhnda Gollaş Şırketl, kendisınden çok daha büyük fabrikalardan çok da ha fazla çımento ihraç etmiştır Bu durum, Demirel başkan lığındakl MC HUkllmetinin, çimento ihracatıyla ilgıli aldıgı her kararın bınnrı derecede VB dofcrudan doğruya Demirel aılesinı ilgilendirdiğinl belgelemektedır. Çimento Mustahsılleri Bırlığlnden alman bilgılere gore ozel kesımın en büyük çımento fabrlkası olan Akçimento 1975 yılında 897 bın ton çimento üretmıştlr Fakat Akçımento'nun 1975 yılı çimento ihracatı, sadece 6 bin ton olmuştur Demirel kardeşlere ait Göltaş Çimento Fabrıkası ise geçen yıl 95 bin ton çimento ihraç etmiş gorünmektedlr 540 bin tonluk Uretımle Golta$, 1975 yılında en fazla çimento ihraç eden ozel ıhracatçı olmaktadır. 810 bın ton yıllık üretim ile Tüıkıye'nın ıkıncı büyük ozel çimento fabrikası olan Nuh Çimento bıle 55 bin tonluk ihracatla Goltaş Şirketinm gerlsınde kalmaktadır. Çimento ıhracatının fabrikalara gore dökümü, MC Hukumetinın çimentoda vergı iadesıni artırma. çimento ihraç fıyatlarını düşurme gıbi, çimento ihracatıyla ilgıli olarak sağladığı kolaylıklardan, bırınci derecede ve doğrudan doğruya Demirel aılesının yararlandığını ortaya koymaktadır Ayrıca çımentonun karaborsa fiyatlarla satıldığı bir zamanda Demirel aılesinın, Türkiye'nin en büyük özel çimento fabrıkasından 16 kat daha fazla çimento ihraç etmesinın gerekçeleri nın açıklanması gerekmektedır öte yandan, TUrklye'de Uretilen çimentonun yüzde 60 ı ozel kesıme ve yüzde 4O'ı da Türkıye Çimento Sanayıi TAŞ dahıl kamu kesımıne aittlr. Bu durum Çimento MüstahsıllerJ Bırllğınde özel kesımın egemen olduğunu göstermektedir. ÇİMENTO FOHUNUN IŞLEYıŞ MEKANiZMASINA GÖRE, ÇıMENTODA VERGi iADE ORANININ YÜKSELMESi VE Çı MENTO ıHRAÇ FıYATININ DÜŞÜK GOSTERıLMESı HALıNDE VERGı lADESı ALMAK VE YOLSUZLUK YAPMAK MUMKlN Alt ÎNCELEMELER, ÇÎMENTO IHRACATINA ÇÎMENTO 1975'DE ÎHRACINDA 27 MtLYON LIRA VERGt YOLSUZLUK 1ADESİ ÖDENDÎ ÎDDÎALARINI BUGÜN ÎÇİN ORTADAN KALDIRICI SONUÇ VERMİYOR Demır • Çelık Demırden başka metal Madeni Eşya Makına yapımı Elektrık Mak Karayolu Taşıt Sanayil Çimento Sanayıi Plastık Lastık Tarım Makına Su ürünlen Tarım ürünleri işleme Gam AYLARA G Ö R E ÇtM ' TO İHRACATI V E B İ R i M FİYAT1 ÎHRAÇ 197S Octüc Şubat Mart Keslmler Gıda Dokuma Orman Kagıt Derı • Kösels Kımya 1975 YILINDA VERGt tADE ÖDIİMH.ERİNİN DAGlLIMI Ihracat Vergl tadesl (Bin TL.) (Bin TL ) 1 637 K41 2 220 355 W)703 !)R 961 1 008 016 360 191 303 S32 94 455 363 398 231503 75 161 15 916 151 375 225 258 38 (121 60 155 13 074 7 025 189 155 111 963 44n 425 13 170 23 558 15b 546 72 529 89 730 26 918 Rl 342 67 297 20 453 3 1)78 48 789 27 086 7 286 15 840 4 927 1 193 16 859 • ÇİMENTO VERGi İADESİ ALAN KESıMLER ARASINDA SEKiZiNCı SIRAYI ıŞGAL EDiYOR 1975 vıhnda toplam olarak 1 mıluar 383 mılyon lıra vergi uıdeit ödenmıştır Bunun 21 mı/ı/on 86 bın hrast. çimento ılıracatma verılmıştır. Çımenlo, vergı ladest alan kesımler araiında sekmncı sıraı/ı ışoal rtmektedir. Ttcarrt Bakanhğı Teşvık vt Uygulama Genel Mııdurlııitınden alman 1375 yılına aıt vergi wde*ı bdemelermm dokvmu tabloda gorulmektedır 1975 yılında toplam 7 mıljjar 402 mılyon hraUk ihracat ıçm 1 mıluar 383 rmljjon lırahk vrrgı ladeii uprılmıçfır Vergı tadesı bdemelerı bakunmdan bırınci sıraifl dokuma. ıkıncı sırayı gıda tı« ilctıncd sirayı da dert ve kosele alt kesımlerı ışoal etmektedır. Imalât lanaynnde .5 kalem nırf;ında ç\mento ıhracatt n# veraı ladesı bakımından sckızınct sırada yer almaktaâır. Miktar (Ton) 143,302 36 735 85 7 M 44 065 58 360 177 5 r ıl 52 025 75 488 112 285 34 878 143 154 11 080 Değer (T.L) Blrim Fivatı (Ton/TL) 493 364 477 337 310 382 355 382 455 409 384 324 Nısan Mayıs Hazıran Temmuz Ağustos Eylül Ekım Kasım Arahk 1976 Ocak Şubat 70 750,842 H 400 716 40 97 1,411 14 892,432 18102,185 67 908,149 18 500,532 28 897,256 51 112,93) 14 273,055 55 384,354 3 595,681 Demirel kardeşlerin çimento ihraç işlemlerinde yohuzluk ol dugu ıddialarının ortaya atılmasmdan bu yana MC Hükümetınm, Tıcaret Bakanlığı th racat Genel MüdürluğU ıle Ma lıve Bakanlığında yaptırmakta oldugu incelemeler. iddlaları or tadan kaldırıcı sonuçlar vermemıştır Bunun Uzerine Başbakanlık tan yapılan açıklamada Devlet Bakanı Seyfı Öztürk, Demirel aılesınin çimento ihraç ışlemle rınm usulüne uygıın olduğunu ıleri sürmustür Seyfi Ö7türk. vergı ıadplerinın çımento fonun da toplandıgını ve bu yüzden kımsenın vprçrt tadesi almayacaftını soylemekle yetinmiştır Başbakanlıktan Devlet Bakanı Seyfı öztürk adına yapılan açık lamada, çimento fonunun Halk Partisi zamanında çıkanlan bir kararnameve bağlı olarak işlediRinin ve çimento ihracatının da Sanayi ve Teknolojı Bakanlıgının onayı ile gerçekleştiftıntn belirtılmesine ö>el bır dıkkat edsterll^^hr Kısa aoıklamadaki bu dıkkat, Adalet Partisrnin Demirel ailesınin çimento işlem lerini Halk Partisi ve Mılli Selâmet Partisı'ne baglayarak savunmak istedlğini ortaya koymaktadır Başbakanlıktan yapılan açıkla mada atıf yapılan ve 20 şubat 1974 tanhlı Resmı Gazete'de vayınlandığı bildirilen çimento fonu, MC Hükümetl taralından çımentoya zam yapıldıktan sonra ve bu zam kararıyla bırlıkta 10 nısan 1976 tanhli Resml Gazete'de de yayınlanmıştır Çimento fonunun ışlevış mekanizması, vergi ıadesl alınmasını ve çimento ihraç işlemlerinde vergi iadesi yolsurluğu yapılma sını «nleyıoi bir nltPİık taşıma maktadır. 10 nisan 1976 tarihli Resml Gazete'de yayınlanan çi mento fonunun lşlevi$ mekaniz masına göre. çimentoda vergt iade oranının vlıkseltılmesl ve çtmento ihraç fıyatuıın düMik jrostprilmesi halınde vergi iade si almak ve vergi ladesi yolsıi7 lu&ıı yapmak mümklındUr. MC Hükümeti zamanında hem çimen Ticaret Bakanlığının "hizmete özel,, raporuna göre MC, dünya fiyatlarınm altında çimento ihracatına izin verdi Ticaret Bakanlıgı Dı? Ticaret Genel bekıeteıhğı tarafından ha zırlanan ve «Hizmete ozel» işaretını taşıyan yeni bir raporda, MC Hukumeü'nın çimento ihraç işlemlerinde asgarı ihraç fiyatı aranması usülune son verdığı açık lanmaktadır. MC HUkUmeti zamanında çimento ihracatında as garı ihraç fiyatı aranmasından vazgeçılmesı ve dünya piyasalannda carı iıyatların altında fiyatlarla ihracata ızın verılmesı, çimento ihraç ışlemleri ıle vergı iade.sı yolsuzluğu yapabilme olanakl.ınru yaratmaktadır. Dış Ticaret Genel Sekreterliğl Değerlendırme Genel MUdUrlUğü taidlından hazırlanan Nısan 197b tarihli raporda, Ecevit Ilükümetı'mn izlediği dış ticaret polıtıkaEI sık sık eleştırılmekte ve MC Hükumetınden «hükümetimız» dıye soz edılmektedir. Buna karşın Ticaret Bakanlıgı'mn yeni ra poru, Demirel Aılesınin çimento ihraç işlemleriyle ilgill yolsuzluk Iddıalarını yalanlamak amacıyla Başbakanlıktan Seyfı Özturk adı na yapılan kısa açıklamada yeralan ihraç ışlemlerının, Halk Par tısı'nın koyduğu usüllere göre ve bugunkü Sanayi ve Teknolojı Bakanı MSP'li Abdülkerim Dogru'nun onayıyla yapıldığı görüşle rinı ke&ınkes çürütmektedır. Ticaret Bakanlığı'nın yeni raporu «1976 Ocak Ayında Fası Maddelerımizın İhracatında Gorulen Önemli Artışların Nedenlerı» ba^lığını ve «hizmete ozel» işaretini taşımaktadır. Raporun ilk sdyfasında «Hazırlayan Na mık Kabul» yazısı yer almaktadır. Bu raporun 1418 ıncı sayfaları çimento ihracatına ayrılmıştır. Burada çimento ıhratatının yıllara gure gelışımı ve 197.) jılmda çimento ihraç işlemlerinde yapılan degışıkler açıklanmak tadır. YORUM Yalçın KÜÇÜK YUMUŞARKEN YÜKSEK GERÎLlM AMERİKA Blrleşik Devlttlcrl'nde ytyınlanan haftahk Buılnııs W»«k Dergısı'nın mart ayının sonunda çıkan fayısının kapağı »on deraca ilgınt. Dalgaların içlndc lallanan bir kayıkta bt\ davlat vava hukumet ba»kanı. Birleılk Krallık, Franta, Balı Almanya, Italya ve Japonya'yt slmgellyor. Kapak y a ı ı ı ı , gemlnln, dalgala rın «.Iddetlyle parçalanıp parcalanmamatı Ma ilgıli. Yazıda, btklenen umutların gerçekleşmedljjl dlle getlrillyor. Uıun lure Amerika Blrlejlk Devletleri'ndekl ekonomlk canlanmanın, Batı Dunyasının Japonya dahll dlğer llder ülkelerinl, bunalımdan kurtaracağı umut edlldi. Artık umudun gerçekleımeyeceul kabul adllıyor. Ve bu durumun, «Rusya'nın dış politlkaıında yeni bir yayılma donemlnln başladıgı n!r zamanda AtlanliV Anla^masının kalblnl oluj turan »lyaıal ve ekonomlk tUteml tehdlt edeceği» belirtlliyor. CEÇEN yıl Iki ıist*m arasındakl yumu}amanın doruğuna ula^ıtmaaına karşın, Batı Dunyasında tedlrginllk yaygın. Bu tedlrglnllkte, AnBola ile llgili Sovyet tutumunun önemli bir rolu var. Ama bundan da onemlisl Sovyetler Birlığı'nde yumuşama uı^rin* yazılanlar Balıhlar, bu yarıları okuyorlar Sovyetler Blrllğlnde yayınlanan aylık Mırovaya Ekonomlka I Meşdumarodnle Otnaşenlya (Dunya Ekonomlsl ve Uluslararası lllşkller) Derglsl'nln mart tayısında yumuşama dcğerlendlrıliyor. Oergldekl incplemenin yaıarı Bıkov, Batı Dunyasının yumusamayı kabul etmatıni «ıttıraplı bir yenıden değerlendlrmenln» tonucu olarak nltellyor. Batı DUnyası Içln 70 runlu yenlden değerlendlrmede, Batı kapitatlzminln karfila^tıgı ekonomlk guçlukler ve bu guçluklerin uzantıları, önemli bir yere sahlp. YALNIZ tek neden değil. Sovyet Yazarına gora nadenler jöyle: cBurjuva devletlerınin yumuşama politlkasına yonelmelerl, »on çoıum lemede, iki karşıt toplumsal tıstem arasındaki yarıtın tarihtel gellslml, tosyalltt mevzilerln guclenmetl, toplum»al ve uluıal kurtuluş Içln devrlmci mucadelelerin yııkjellşlndcn doflmaktadır » Sovyetler Birllğl açısından uluslararatı lliskllerdekl yumusamanın temellerlnde bu değerlendlrme yatmakladır. Bu degerlendlr mede İse bunalımlı olgun kapıtallıt ulkeler Ile kapltallstlesme su recl Içlnde bunalımdan çıkamayan dlğer ulkelerdekl artan toplumsal gerlllm on plana çıkıyor. BURAYA kadar soylenenlerde fazla bir yenlllk yok. Fakat bu değer lendirmeye dayanılarak yapılan yumuşama tantmlamasının bilın mcslnde önemli yararlar var. Bir kez, yumusamanın, uluslararası ilıskilerdekı butun sorunların çaresl olmadığı açıkca vurgulanıyor. Yumusamanın temel Islevl, Iklncl Buyıık Savastan kalma Avrupa'daki dıs sınırları peklstirmek. Bunun dışında nukleer u v a s ola sılığını ortadan kaldırmaya çalışmak. Sovyetler Blrliğinde yaıılanlara gore nukleer savatı dnlemeye çalısmak Batı Dunyasının, yumuşaınadan elde edebileceği en buyuk kaıanç. Ama karsılıklı «yararlarda tam bir »Imetrl» aramak mümkUn değll. Slmetrl, sosyalistlerin dusunce sisteminde pek yeri olmayan bır kavram. BATI Dunyasını asıl ledirgln eden nedenler, yumuşama Ile blrlıkte ona surduklerj bazı kosullara aldıkları cevapta yatıyor. Batılıların, yunıuıama polltikası karfisında, ideoloıık mucndeleden, ulusal kurtulus hareketlerinın ve bu arada Arapların mucadeleslnden vazgeçlleceğinl umdukları anlasılıyor. Verllen cevapta toplumsal «statuko» kavramı keslnlikle reddedilıyor. Temelll demokratık duzenlemelerin, ulusal kurlulus hareketlerinin ve toplumsal yenilenmenln, Türklye'de de moda bır deylmle, cbıızdolabına konması» soz konusu değil. Bunlann devam edeceğinde hiç bir kusku bırakılmamasına dzel bır ozen gösttrıllyor. lıkla ortaya konabiliyor. Ancak aynı görujlorl gunlük batında da bulmak mumkun. Izvestiya nın 6 ocak 1976 tarihli sayısında tarih profesoru Sanakoev'ln uzun bir yazısı var. Bu yazıda Kıbrıs Çıkartmasından dolayı TUrklye ile Yunanıstan arasında ortaya çı kan «sürtüsme» uzerinde ayrıca duruluyor. Batı basınından yapılan alıntılarla Batı Dunyasının bu surtusmeyl, Batı savunmasını buyuk olçüde zayıflatıcı ve hatta butunüyle yok edici saydığı belirtlliyor. Prafesbr Sanakoev, bu tur değerlendirmeleri, Batı ulkelerindekl yoneticl çevrelerln sınıfsal çıkarları ile açıklıyor. Bu açıklamadan hemen sonra da dunyadakl kuvvet dengetini gozetirken sadece askerl ekonomlk gücu değil, «toplumsal, slyasal ve moral öğelerl» de hesaba kattıklarını soyluyor. 25 mart 1976 tarihli Pravda'da ise, gazetanln yorumcutu, yumuşama karsılıftında «Hlnyemtn hlç bir ycrlnde sınıf mUtadeleslnden MUn verltmeyecağlni tekrarlıyor. JAPONYA dahll, Amerika Birleslk Devletleri harlç, beş Batı Dunyası lider ulkeslnln ekonomlsini inceleyen Buslness Week Dergisl sun ları yaztyor: «Batı Avrupa ve Japonya, kendllerlnl Ikincl Büyük Savas sonrası donemın buyuk kalkınma yıldızları yapan hızlarını kaybettiler. Enflasyon ve isslzlik, hila, rahatsız edici olçude yuk sek. Hükumetler İse, bir yanda, daha yuksek enflasyon risklne kat lanarak buyumeyi zorlamanın çeklngenllği Ile, diğer yanda, daha buyuk Isslzllğin yaratacağı toplumsal ve slyasal sorunların korkusu arasında yalpalayıp duruyor.» (Busıness Week, 29 mart 1976, sayfa, 12) 3 nisan 1976 tarihli izvestlya'nın banyazısının başlığı İse «Kapitalist Dünyada isslzlerin Dramı > Basyazı, Isslzliğin en büyuk toplumsal haksızlık olduğu bellrtilerek baslıyor. Çesltli ulke lerden Issizllk sayıları verlyor. Ve kapitalizml, «geleceğl olmayan bir düzen» olarak niteleyerek bitlyor. BATI Dünyasındakl Business Week Darglsl'nin Sovyet Dunyasındakl karsılığı, Ekonomiçeskaya Gazyeta, Haftalık Ekonomi Gazetesl, Dergl'nln subat ayına alt Iklncl sayısında Batı Dunyasında grevlere katılan Isçilerin sayısıyla ilgill bilgiler var. Bu bllgllere gore 1966 1970 donemine gore, 1971 197S dönemlnde, grevlera katılan Iscilerin sayısında yuzde 24 oranında artıs olmus. Yalnızca 197S yılında Batı Dunyasında 50 milyon Isçi greve katılmıs. Bu bilgllerl veren yazının baslığı, sınıf milcadelesınde «yuksek gerlllm.» ADALET Ağaoğlu, «Fikrimln Ince Gülu» yapıtında, daha öncekl roman «Olmeye Yatmak» yapıtındakl gerlliml veremlyor. Ölmeye Yatmak, ustun bir roman. Ama geriliml, «YUksek Gerilim» oykusüne ulasamıyor. Yuk»e< Gerllim'de vinç operatoru Kadir Çiçek var. Ağaoğlu'nun öykııju sbyle bitlyor' «Kadir Çiçek, koğusta gözüniı bu soluk ıjıktan hlç ayırmadı U<tenmeslz, uztın baktı. Aylarca baktıl Işığı iylce tanıdı. Tanıyıp beynlne akıttı, gerildl. Her sa bah daha yuksek gerildl..» Clçekler gerlllrken, uluslararası lliş kller yumusuvor. Şu anda uluslararası lllskllerin yumusaması İçin yuksek gerlllm gerekiyor. YUMUSAMANIN karsılıklı ya da karsılıksız yaarlarıyla llglll bir so mut ornek var. «Oıs politlkalarını surdurmek için dayanmayı umdukları su veya bu kanat mevzilerln kaybı, bazı Amerlkan yBw«»l<H*«rInt ntr tmrriar cok Uzerse DzsUn» b j •Vayiplann gerçek Tlyatını toğukkanlılıkla değerlenoırmelerl oğutlenlyor. Bu kayıpla rın karşılığında Amerika Birleslk Devletleri'nın sosyallst slstemle iliskilerinl gell|tirdiği belirtlliyor Batı Dunyasının kanat mev zileri (perlferiynaya pazltsiya) kavramı ıçıne Turkiye de girıyor. Türkiye'nin Amerika Birleslk Devletleri Ile yaptığı son anlaşma, izvestlya Cazeteslnin yorıım sayfasında yorumsuz kısa bir haber olarak yer alıyor Daha sonra benzer bir anlasma Yunanistan'la ımzalanınca Turkiye'de yaratılan yapay heyecan duruyor. İKİ sıstem arasındakl Ilişkilerin yumusamasında «U<;uncü Dunya» veya azgelismı> denilen ıılkelrrdekl gelismelerın de ayrı bir yere sahlp olduğu açık. Ancak bu tur ulkelerde karsılasılan bunalımlar, yeni uzantılara yol acıvor Şimdiye dek, bu ulkelerde ckapıtalist olmayan kalkınma yolunu» seçen ulkelerin bir onceliğl vardı. Bunalımlar, yeni adımlara yol açtı Kapitalist olmayan yol, «ulusal burJuvazlnin» bir bolumunun yararlarıyla çelismeden ilerlenebileceğini varsayıyor. Mlrovaya Ekonomika I Meşdunarodnıe Otnoseniya Dergisinde yer alan diğer bir Incelemedc, bunlar açıklandıktan sonra, şoyle denıllyor «Fakat bağımsızhğını elde eden ulkelerin çoğunda pratlk, bu amaçların, yeı II ve yabancı sermayeye daya nılarak gerçeklestirilmesinln mumkun olmadığın* gosterdı.» NASIR'ın Mısır'ının ortaya koyduğu ornek uzerınde ayrıca duruluyor. Buradaki basarısızlığın nedenlerl vurgulanıyor. Bu yuzden once lik yerınl, «sosyalist toplum perspektifıne» sahip Uçuncu Dunya ulkelerlne bırakıyor. Fakat azgelısmıs denilen ulkelerle ilgill değeriendirme, «sosyallst toplum perspektltlne» sahlp yonetlmlerle sınırlı değil. Yaygınlasan bunalımın başka sonuçları da gozonunde tutuluyor. Sovyet Incelemelerlnde yer alan bu dağerlendlrmelerden bırisl soyle: «Tayland'dakl satılık askerl diktatorlük yıkıl dı; artık emperyallst kodamanlar, Filipın, iran, Turkiye ve Paklstan'da eski diktalarını surduremez duruma geldi.» (Mirovaya Ekonomika I Meşdunarodnle Otnesenlya, Mart 1f76, sayfa. 36) AYLIK dergilerdekı uzun Incelemelerin toplayıcı yararları var. Gunluk basından derlenmesi zor olan, uzun Incelemelerde belırll bir açık toda vergi İade oranı miş ve hem de çimento lhrag fıyatını dllşUk gösterecek olanaklar sağlanmıştır. 10 nisan 1976 tarihli Resml Ga7Ptp nın Uçüncü sayfasında, çimento fonuvla ilgill kararın beşinri maddesl ver almaktadır. Burada .fabrikalara fondan yapılacak ödemeler» şu şekilde açıklanmaktadır îhraç Prt'lecek çimentonun sabit ihrnç fiyatı 11e fabrikadan geml veya limana kadar taşıma için yapılacak maa raflann toplamı, fabrikanın eümrük çıkış bevannamesınd» gösterdigı POB Ihraç fiyatı ile bu fiyata uveulanan vergi iadeslnin toplamından büvükse, v radakl fark thıacatı yapan fabrıkaya ödenpcektir Bu durumda bir ihracatçı gerçek veya hayalı POB thraçfıyatını mümkUn oldugu kadar küçük göstenr ve HtlkUmet de çımentoya uygulanan vergi lade oranını yükseltırse. ihracatçı vergı ladesi almaktadır. Demirel aılesinln çimento İhraç işlemlerinden alınan bir örnekle bu mekanızmanın çalışması şöyle olmaktadır: Halk Partisi zamanında çıkanlan ve 10 nısan 1976 tarlhtne kadar çimento fabrikalarının vergi ladesi almalaıında kullanılan çtmento ihracatı ıçln sabit tıyat 36(1 lıradır Ispaıta'dan Antalya'dakı jemiye kadarkl masraflar aa 40 lıra olarak düsünulebOır Toplamı 400 lıra olmaktadır Demirel aılesı, çimento ihracatı için genellikle ton başına I'X3B 315 Hra Kostermıştir Yılzde 25 Uzennden vergi ladesi 79 lır<i tut> maktadır Toplamı İse JW ııravı bulmaktadır Bu durumrla çimento fonunun tşleyış mekanizmasına Röıe Demirel aılesı, 79 llralık veıgi iadesınden başka, ılave olarak 6 lira da çimento fonundan almaktadıı Eldeki belgeler Demirel ailesının POB ıhraç fiyatı olarak dalma J15330 ltra arasında bir miktar gosterdıgıni ortava Koymaktadır. Ticaret Bakanlıgından elde edilen ve yukarıda görülen portland çimento birım ihraç fiyatları, 400 lıranın çok üstunde bir ortalama ıhraç tıyatının gerçekleştlğını gösternıektedlr. Ayrıca ortalama ıhraç fivatının düştügü aylarda Demirel aılesinın çimento ihraç ışlemlerinın yoğunlaştığı saptanmaktadır ömegın 1976 şubat ayında yapılan ihracatın varısına yakın bır bölUmünün Demirel aüesl taıafından yapıldıRı saptanmıştır. Diğer yarısı bılınmemektedır. Fakat Demirel aılesinln çimento ıhraç ettıgı aylarda ortalama fıyatların düşmesı, açıklanması zor bır durum yarau muktadır Açıklanması zor olan bir başka durum da şudur: Demirel ailesının 315 liıaya çimento lhtaç ettiklerlni iddia ettlkleri zamanda çimentonun fabrlkada teslım, yurt lçi satış fiyatı, 390 llradır Geçen vıl yaz ayından ıtıbaren çimento karaborsaya düşmüştür 1975 yılı boyunca çimentonun karaborsadan fabrika kapısında 490 ve daha yükselt flyatlardan satıldığı basmda ver almıştır Vergi iadesl işlemlerinin dışında, fabrika kapısında 490 llıanın UstUnde satılabilen bır malı. dışardan dövız getlrmek gerekçesıyle de olsa 315 11radan ihraç etmedekl «yurtsever llğiu anlamak çok güç oimaktadır. Ozturk'un dçıklaması Ticaret Bakanlığı'nın hizmete ftzel raporunun lo ıncı sayfasın da şoyle denılmektedir «1974 yı lındd çimento ihracatında görtilen bu durgunluğun gıderılmesı ve gereklı esnekliğin sağlanabılmesı için 1U75 yılından ıtıbaren faıklı bır uygulamaya gidılmıştır 197b yılında da bu uvgulama cie\am etmektedır » Dıştıcaret Genel Sekreterlıgı'nın yeni raporunda yer alan bu ıfadeler, Haş bakanlıktan Seyfi Öztürk adına yapılan açıklıunada, çimento ıh rtu atının soıumlulugunu Halk Partisi'ne bağlayan görüşlerle çe lışmektedır Getırılen değışıklıklerin bırisı şudur «faanayı ve Teknoloji B» kanlıgının ön iznıne bağlı bulunan çimento ve klmker ihracatın da adı geçen Bakanlık her bağlan tı yerıne yıllık global kontentanlar ıçın on ızın sağlanarak lhracat ışlemleri kısaltılmıştır» Raporda ver alan bu görUşler, Bnş bakanlıktan yapılan açıklama ile çimento ihraç ışlemlerıni, firma düzeyinde, Sanayi ve Teknoloii Bakanlığının onayma bagUmaya çalışan girışimlere ters düjmektedır. TıcarPt Bakanlıjtı'nm vergi la(Devanu 9. Savfadal GÜBRE SIKINTISININ GELECEK AY IÇİNDE DE SÜRMESİ BEKLENIYOR Ithalat ıçın geıekli transferlerın zamanında yapılamamasından otuıu maıt ayında başlayan ve nısanda da süıen gübre sıkıntısının mayıs ayında da onlenemeyecogı oğrenılmıştir. Gübre sıkıntısmın devamma, ithalat ıçın baglantı yapılan yabancı firmanın ıkı parti halindekı 13j bın tonluk gubıeyı H"nderemeyeceğını bıldırmpsı neden olmuştur Mart ayından bu yana orta\a çıkan gııbıe kıtliRi, MC llükutnetı ıçınde Adalet Partisi ıli' Millî Selâmet Partisi arasında strt taıtışmalara neden olmu1?tur Bakanlar Kurulu nda reıeyan Pdcn taıtışmalarda Adalet Partisi, Millî Selâmet Partısı'nı, Mıllî Selâmet Paıtısı de Adalet Partısı'nı, gubre kıtlığına neaen olmakla suçlamıştır Gubre ithalalı ve dagıtımı İle sorumlu Zirai Donatım Kurumu MSP lı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bagh olmakla birlikte transfer işlemlerini AP'li Malıye Bakanı yapmaktadır. Bu yılın şubat ayında Zirai Donatım Kurumu Genel MUdurü Profesör Dr Gazanfer Harzadun, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanua yazdıfi resml bir yazıda Malıye Bakanının jrerekh transfer ışlemlerıni gecıktırmesınden dolayı, mart ve nisan aylarında gubre kıtlıguıın kaçınılmaz ve onlenemez olduğunu bıldırmış ve mayıs ayında kıtlıgın onlenınesı ıçın acele transfer işlemlerinin yapılmasını ıstemıştır Ancak Mahye Bakanlıgının yeni bağlantılar için transfer işlemini japmasma rağmen gubre ıthalatında sıpariş verilen Metal Unıon fırmdsı, 60 ve 75 bın tonluk ıkı partı gubreyi göndeıemeyeceğini bildirmiştır. Bu hafta içinde, Metal Union fırmasının gereklı gübreyi gondpımemesı üzerıne, gübre lthalatının venıden ihaieye çıkarılması kararlaştınlmıştır Bunun dışında, Ünıversıteden aldığı izın sona eren Zıraî Donatım Kurumu Genel Mtidılrü Profesör Harzadun'un görevinde kalması İçin j gcrekli başvurmanın yapılmaması kararlaştınlmıştır. Ziraî Donatım Kurumu Genel Müdürü, Universitedekl görevıne dönmüştür. ZlraS Donatım Kurumu Genel MudUrlüğü'ne. Sanayi ve Teknoloji Bakanlıgı'ndan blrisinln atanmak uza'e oldugu blldirilın4lct««ıllr. BANKA KREDıLERi VE MEVDUAT (Mılyon Î L ) Şubat Arahk Şubat KREDILER Tarım kredıler Sanayi kredıleri KUçük Sanat kıd lpotek karşılıgı krd Ticarî kredıler Toplam Banka kredıleri MEVDUAT VadPMz Tıcari Mevduat 1976 1975 1975 32 961 33 581 26 577 4 475 .5 337 5 235 2 717 4 240 3 903 4544 4 560 3 968 91 464 90 565 60 228 138 ">4b 137 844 97 965 29215 31384 52 622 52 328 30 159 29 969 lh .rı36 17 747 128 534 131 427 104,9 107,8 21329 40 179 25 294 10 125 %927 101,1 Aralık 1974 24 718 4 253 *, \i i 1 9°0 Ocak • Şubat Ş u b a t 7fi ('•) Artışı Şubat 75 197B 1,8 1,9 0,4 1,0 1975 + 7,2 + 5,2 + 7,3 0,6 + 0,1 + 2,3 5,8 (•o) + 4+ + + + 24,0 19,2 56,1 14 6 51,9 41,4 60 175 95 749 39 8 H 27 773 11 8!3 99 1)68 96,6 226U + + 86 1976 YILI İÇINDE TARIM VE SANAYİ KESıMi KREDıLERi GERiLERKEN ÖZELLıKLE TıCARî KREDİLER ARTIŞ KAYDETTİ + 0,5 70 0b 116 6,8 2,2 Vadesiz Tasarruf Mevrtuatı Vadelı lasarruf Mevduatı Dıgpr Mevduat Toplam Banka Mpvduatı Kredı/Mpvduat Oranı (.°o) + f 14 4 2,2 + 0,9 + 2,1 + 37,0 + 31 0 + 19 2 + «3,3 + 32,6 1976'mn ilk üç aylık döneminde ithalat transferleri 1 milyar 248 milyon doları buldu ANKARA, (ANKA) 1976 yılının ılk üç ayı sonunda yapılan fiili İthalat transterlerinln 1 mılyar 248 milyon 229 bfn doları buldugu ögrentlmiştir. Buna karşılık. bu drtnemde lh racat gellrlerı 681 milyon 344 bın dolar, Işçl dövızı gelirlprı ISP 186 milyon 710 bin dolar olmustur önemli dfivız gelır ve gıder ka lemlerinde kaydedllen bu pelıs meler sonunda. vılbaşına ettıe dovı? rezervlerl mart sonu Itıbanyle 123.2 milvon dolar (utarında azalmıstır 1976 vılının ocak mart dflnetnt nl kapsayan tlk çeyreftlnde tıill ithalat transferlert, bir önceki vılın eş dönemindekl 1 140 H mılvon doiarlık transferden vUzcıe ")4 oranında daha fazla oimı>« tur tthaiat transferlertnin Meıkez Fankası tarafından cecıkttrıl dlgl ve halen ocak avma ilıskın transterlerln karşılandı&ı btr dö nemde ortaya çıkan bu epiısme, ekonomınln ithal ihtivannın olaganüstil blçlmde bUvüdügünü or tava kovmaktadır. YILIN İLK İKÎ AYI ÎÇİNDE BANKA KREDİLERİNDE YAVAŞLAMA OLDU Bankaların tumıınun açtıkları krpdılere ve tuttukları mevduatlara aıt get n ı bılgıleıe Rore 197b vılının ılk ıkı ayında o/ellıkle tarım kesımıne açılan kıedıleıın azalması, &ana^ı kesımi kredılerınin geçen vıla gore oıansal olarak gerılemesl toplam banka kredılerınin çok a/ artış gostpımesıne neden olmu^tuı 1976 yılında tarım \e sanayi kosimi kıedıletı genLıken ozellikle ticari kredıler ıle kuçuk sanat kıpdılerınde artıslar olmuştur Mart ayının ilk yarısı için alman geçıci bılgilere gore tıcari kredılpıdekl ve küçük sanat ıcredılerindekı artıslar dalıa da btıyiımektedir. Küçük sanat kredılennl açan bankanın bir kamu kuruluyı olması ve yılın ıki buçuk aylık donemınde vuzde 13,1 oranında kredı açması ıktıdarda bulunan MC Hukümptl İçin bir raslantı olmamak gerpkmektpdır Yinp aynı şekilde ticarl kredi olarak açılan mıktarın RO^pn yıllaıdan daha fazla olması dıkkatı çeUmpktPdır. Mart ayının ilk ytırısı sonu ıtıbarıyle tıcari kredtler ytlzde 3 oranında artmıştır Bu oran 1975 yılında yüzde 2, 1974 yılında ıse yüzde 1,2 olmuştur. Mal darlıgının ve döviz kıtlığının başgdsterdlfti bu rlonemdfi bu tür kredl artışlartnın, spekülatlf stoklann ve karaborsa pljatanın lürdürulmesüıde önemli bir veri olmaktadır. öte yandan kredl / mevduat oranı da, şubat ayı sonu itibarıyle son yılların en yuksek degerını bulmuştur Son aylarda kredı polıtıkası uzerinde Merkez Bankası'nın sadece kamu kesımlnl tınanse etmesi nedeniyle tamamen lıakıtn olan bankalar kesimının uyguladığı bu tür politıka, kaçınılmaz olarak şu anda çe^itli ımalat kollarında üretımtn durdugu hammadde vc hatta tüketlm mallarının ithali yapılamadığı İçin mal darlıgının başladığı ortamda karaborsa piyasasının oluşmasında etkın olacaktır. Bankaların tuttukları mevduatlarda da genel olarak yılın iki Hyında yüzde 2,2 oranında gerileme olmuştur Ozellikle vadelı ve vadebiz tasarruf mevduatlarında geçen vıla göre tzlenen vavaşlama ve ticari mevduattaki daha fazla a7alma mevduat azalışına etktll olmuştur Bankaların tasarruf mevduatlarına verdlklerı IkranıijeInrın kaldırılmış olması, tasarruf mpvduatlan tberinde bir miktar etkili olmuşsa da, asıl etkill olan faktör sürekli artan flyatıar ve vüzde 1» olan tahvil falz oranlan karsısında mevduata ödenen talzın çok dUştik bir düzejde kalması olmuştur Tıcari mevduatın geçen yıllardan daha fazla azalması tse daha bnce söz konusu edilen spekülatif piyasasının diğer bır flnansman unsuru olmaJctadır.