Katalog

r::ı Cl'MHURlrET 7 İRAUK 1976 ABDÜLCANBâZ BSSHzH) YOKİSTAM İJ(/I LA&N Ü.2&WWAtf YıiiZıM, Stalingrad JI Son Kurşuna Kadar,f Ç e T ABD'de Siyah Insanın Öyküsü Hıdır Efendinin dediği taatte yola duzüldıik. Aradan 41 yıl geç ti Şu anda o aksam Chıcago seh rmın neresındeydi o gıttlgiıruz zencı mahallesındeki sokak, dof rusu hatırlıyamıyorum En küçuk bır tahmın bıle yapamıyacagım bır yerdekı sokakta buıu nan camıye geldik Ama, cami ded.mse aıüınıza b'zım bUdığuniz gıbı bır cami ja da mescıt gelmesin Zaten bu sıvah müslümanlar bunlara her zaman cami demezler. Bazan oy le derler, çok kez de «templc» yanı tapınak derler Bu ıkısı a ^ sındakı farkı bılmedıklen ıoi mescıdın de ne oldugunu btlmezler Halbukı Ingılızcedeci «Mosque» (Fransızcadakı Mochee> sozcuklerı Ispanya yolu i.e Arapça «Mescıd» sozcuğunden bozma bır sozcuktur Ama. ounu Amerıka'nın sıjah müslumanlarını bırakın, bızım beyaı muslumanlar bıle bılmezler. Her nevse Geldığımız yer sıradan bn evda <cTerrace house» dediiderı dızı halındekı evlerden bın Kapısı da açıx değıldı. Zı'e bastık, bırı gehp açtı Sıyah mus lumanlar o zaman çok azlık bır cemaattı. Ancak şımdı çogaldıklarmddn ve zengınleştıklerınden Chıcago da kendılerıne büyux bır cana >a da tapınak japtırmaya "lazırlanı.vorlar Yalnız boksor Muhammed Alı'nın bu ışe verüecek bır kaç mılyonu var Chıcago, bu sıjah muslumanların kâaas; olduğu ıçın en buyük cami bura da 5 apılacak Gerçı ş mdı Was hıngton'da (belkı başka Amerıkan şenırlerınde de) cami var^a da bunlar sıyah muslumanların camısı değıl, bızım bıldıgım.z anlamdakı muslumanlann ca mısıdır. Bu yazılarda da anlatacağım Eibı Amerıkalı sıyahlann .nü3lumanlığı bızım bıldı&ımız MUS lumanhitan çok farklı bir ^evdır Hatta gerçek maslumaniarm muslumanlıkla uvuşamaz sa vacağı bır muslumanlıktır Savın MSP önderlerınin bunu bıl a klerınden kuikuluyum Yo^sa acaba onlar da mı bu ceşıt .nus lumanlarcî" " ^ Niyazl BERKES gelmlyeoektlT, « nun için daha fazla beklemry»lım » Irkçılık kurbanı Alman yahudisı profesor ile hanımı beylnlennden vurulmuşa donmüşlerdl. O siyah genç bizden nefret ettlğmden değıl, içimize alınmamalt korkusu yüzünden gelmemistl. özel olarak çagnlmadıkça hiç gelmezlermış î a z a n : HELNZ SCHRÖTER 61 1r e n î• N. DÎZDAROGLU Çok basit insanlar tarafmdan yin« çok baslt blr anlatımla yazılmış olan bu mektuplardakı düzgun sozler, yetışkın ulusumuzun ne kadar asıllı oidugunu tanıtlamaya yeterhydı Şunu da sojlemek ıstenz kı, bu mektuplan kımlerın yazdıgı ve kırme re yazıldıgı bilinmemekle bırhkt* Stalingrad ın 20 ocaktaki durumunu bunlardan daha ıyi gosteren bır belge olamazdı. SAVAŞIN BtNBtR TVRLÜ CORÜMJMÜ Savas doguda sürup gıdıyorsa da doruk noktasına daha ulasmamıstı Kuşatma dısındakı cepheler sallaıup yırtılıyor, ku satma ıçınde gecelen hızlı, funduzleri de yavas olarak batıdan doğuya goçler süruyordu Don Ue Donez'dekı komutanlıklarla bırlıkler felâketı onlemek ıçın boşluklan kapatmaya, delıklen tıkamaya çalışıyordu Duşmanın kuşatma ıçındekı baskısı artıyor, duvarlar yıkılıyordu Her dakıka yenı yenı durumlar oluşuyor, doruk noktalannda alçalmalar me>dana gelerek durumu hızla sonuca doğru gotüruvordu. Bu durum ıse ınsanları, hayvanlan, varhklan, aynı ve umutlarU yasam ısteklennı orselevıp tüketıjordu Agır gunlerın çokluğu. çokuş ve >ok olmanın tarih kıtabma kanla jazılıvordu Durumu dıkkatle .zleven pek az kışı, gerçegı tam olaraıc kavradıktan sonra, olajlara zorun Juluklann etkısı altında kalarak teslun olmasa bojun eğıvordu Zaman kısaydı, ınsanlar da çabuk unutuluyordu Gunler nne yirmıdort saat , fakat bu sure aküları topluca }a da tek tek kanştıracak olaylarla, kayıtsızlık, kahramanhk, korkaklık'ar ve ıstıraplarla geçıp gidıyordu Şımdı artık çok kanşık bır yasamın içıne ginlmıs, buna çok şey eklenmış, fakat hıçbır jey hafıf.ememıştı Bir Panıe arabası Krater yolu üzerinden dörtnala gıdıyordu. Arabanın kasası gıcırdıyor, sarsılıyor, yukarı fırlıyor, sağa sola valpalıjordu lçındekı yuk de buna uyarak hareket edıyordu Arabanın onunde, tüfeklenni dızlerınin arasına almıs, boyunlarıvle başlan bezlerle sanlmış ıkı adam otunıvordu Bırisının Plınde bır kamçı vardı Çeyrek saat sonra hedeflerıne ulaştılar. Burası 10 5 cm lık bir batarya mevzıı ıdı Arabanın ortüsu açıldıgı zaman, sepet mahfazaları olmayan mermıler goruldu Demır ve patlavıcı maddelerden oluşan bu nesneler bırbırlerinın üzenne Eelışıguzel yığümıştı Bu sırada duşmanın bır avcı bomba uçafcı kove doğnı hızla gelıyordu. Yırmı metre kadar jaksekten gurultüierle uzerlermden geçerken bombalanm bıraktı Bır anda çamurla karısık ınsanlar havaya fırladı Patlamalar, mısketler, çatırdamalar, dumanlar, feryatlar ve yıkılan evler arasmda kalan araba parçalanmıs, gen>e sadece rucut.arı dagılmış insan parçaUn kalmıştı. Bu îacıa tam onıkı sanıye ıçınde olup bıttı Bır çiltçi kulübesınm samandan yapılmış damı altında bır at duruyordu. Ha>van agzmın enşebıldıfı yerlerden saman y.jor, soguktan tıtrı>ordu O sırada bozkırdan buraya doğru altı er gelıjurdu. Başlannaa komutanlan yoKtu, kaçıjorlaraı Bun dan sonrakı ola>lar ıse ınsanın \alnız o anda ka\ra>abıleceğı bır hızla Kendılığmden oluşu.erdı Aralarında ne bır anlaşma, ne bır konuşma ve ne de bır bakışla ışaretleşme olmamıştı lçlenrrien bırısı ate^ etmış ve atı ıkı gorunun ortasmdan vjrmuştu Bu aıtı adam avnı anda kasaturalarına, bıçakıanna sinlarak duraksamadan atm henuz kanayan ve tıtreyen govdesını kesmışler, çıkardiıuan parça etlen paylaşıp bır şey ere sarmı?, koltuslannın altına sıkıştırmışlardı Bü^un bu ışler on dasıkidan lazii surmemıştı Sonra da at sahibının belkı kulubede uvumakta oldugunu duşunerek geldıklennden daha hız.ı bır şeıtılcie oradan uzaklaştılar. EKONOMİK SISTEMİtt SONUCU Şunu açıklıyayım ki ben tark yıl oncesınl anlatıyorum BugUn durum bdyle değil Siyah insanın durumunda çok ılerlemeıer olmuştur. Fakat o zaman çoi Amerıkalı ozellikle gençler, duramdan hicap duyarlarlardı Sosyolojı bolumunde taruştîğım gençlenn hemen hepsı bu yüzden solcujdu Bu utanüacak durumu yaratan ve surdüren gücün somürucü ekonomık sistem len oldugunu öğreniyorlardı. Toplumsal sıstemlennın nltelifını oğrenen ve vıcdanlı olan bır Amerıkalı ıçın bu davanılması guç bır şejdı Gunluk yaşamlarının her edımında onlarla karşılaşırlardı. Pabuçlannı onlara boyatırlar, ça maşırlarını onlara yıkatırlar, ba vullannı onlara taşıtırlar, verl«rını onlara sıldirırler, sonra akşam olunca onlar ortadan kaybolurlar, pis evler, yarı çıplak yavrularla dolu mahallelerıne giderlerdi Siyahların «ghettonlanna Ve Universıtenın kımı setnınerlerınde bunlar ıncelenır. tarüşıhr, tesler yazıhrdı Amerikalı «ivahların mnsianunlıti. gerek mtinliımanUnn mıislfim «nlıkla nyaşmas iayaca^ı bir mfislumanlıktır. Acaba boksdr Muh>mm«i AU'yt bafirlanna basan MSPIUer bu gerçeğin farkındalar mı" Amerikaiı siyahların müslümaniıet, bizim bildiğiım'z müslümanlıktan çok farklı nitelik taşıyor leri bümedıkleri gibi onlarla ügılı de değülerdır Siyah muslumanlığı, ancak ve ancak sıyah ınsanın Amerıkan tarıhının KOIOlık, ıriçılık, kapıtahst ekono.runın somurusu ve sıyah insanın Amenkan sehırlerınde ıçıne Juştugu korkunç koşullann nıtelıği açısından anlayabıhrız Eu sıyah muslümanlığı ıhraç malı defcıl, Amerıkalı sıyah ınsanın Kendi derleımın ılacı olara< bulduğj nu sandığı çeşıt akımlaraan b r tane^ıdır. Turkıye gıbı jerlerdekı dıncılenn Muhammet Alı «nus lumanhgına kur yapmaları tjm anlamsız bır başka dın somjraculuğudur Sı>ah muslumanların kendı muslumanlık anlayışlarını ben onların sorunları açısmdan daha ıçtenîı buluyoram lannı örtmüşlerdı Bızım geıışl mızın farkına bıle varmadılar, çunxu odev olarak verılen na maz surelerını ezbere ımam efen dıye okuyorlardı Gbrebıld gıTi kadarıyla orta yaşlı kışıleraı Genç ya da ıhtıyar yoktu Sıra ile bırer bırer ezberledıklen SJrelerı okuyorlar ımam da j a ' dım edıyor, ja da duzeltıyordu tlk anda durum bana haylı t j haf geldı Içırru varı acıma var' gulme karışığı duygular h.aplaclı Bır kez ne lâzımdı bu Ameriıca 1' snah ınsanlara anlamını bümedıklerı, seslermı gırtlaklanna uyduramadıkları Arap dılınde sure ezberlemek'' Bununla mı kurtulusa varacaklardı' Bu surelerle mı kalkınacaklar, kendılsnnı beyaılarm sömunisünden kurtaracaklardı'' Bulundugum Chicago Ünlversı tesı o zaman Amerıka'mn, «zan cı sorunu» konusunda en lıberal unıversıtesl sayılırdı. Gerçı o da yukarda anlvtığım «sıyah kjşak» «Bit'jk Beltuın genlşlen.e tehdıdı aîîındaydı ve bunu onlevecek t?dbirler almıştı, ama Üniversı't/je zencı oğrencı kabul e SiYAH BEYAZ AYRIMI GiBi BiR UTANILACAK DURUMU YARATAN VE SÜRDÜREN GÜCÜN KENDi EKONOMiK SiSTEMLERi OLDUGUNU ÖGRENiYORLARDI; TOPLUMSAL SiSTEMLERiNiN NiTELiGiNi ÖGRENEN VE ViCDANLl OLAN BiR AMERiKALI iÇiN BU, DAYANILMASI GÜÇ BiR ŞEYDi SORE ODEVL|RI OKUNURKfN , Aıcademik çevrede ögrendık'.» rımm karşısında siyahların bu küçücük evcamısmdekı kırk P. lı kışılık cemaatm namaz sureıen sahnesmn bana gulunç gel rruş olmasına şaşmazsınız sanı nm Sıyah müslılmanhıc axırrı o zaman zencıler a'asmda ysni ve onemsızdı Aslında tam B:rmcı Dunya Savaşı'nın başlavo cağı sıraiarda Marcus Garvev aJlı bır zencı onderın başlatttgı «Afrıkaya Donus» akımmdan he men avrılan bır kol olaraK IIK kez Detroıt kentınde Nobi" Drew Alı admı takınmış bırın.n ba?'?'tığı bır akımdı Bu >KI adamın ık'S'nden de daha %OUTH sozedeccğım 1935 ve daha son rakı jıllar 'çı^dp en unlu dın akımı Tannsal Baba (Father Dıvıne) adh bır şarlatanm önderhîr ettığı bır akımdı Ondan da daha sonra sozedeceğım «Black Muslem» (S:yah Muslüman) a kımı o zaman btekıler yarunda fazla etkılı ve onemlı değildı Bemm gordugum cemaat da bunlardan bırıydı Sure ödevlerı okunurken 7avaş yavaş sahnejı daha jakından seçmeye basladım Yüksekçe b»r verde oturan ımam zencı değil, ama ak adam da aeğıld' Kovu renk'ı bır Hıntliydı Kılığı iiyafetı de bızım bıldığımız imiin kılık kıyafetme benzemıj ordu O zamanlar henüz Pakistan adlı bır ulke yoktu Imamla daha sonra tanışınca oğrerdım ki şım dıkı Pakistan'a duşen bir bölgeden gelmışt' Başlangıçta bu adamm burm Türk ışçılerı gıbi oraya gbçmen olarak gelmış bın oldugunu san mıştım öyle olmadığını, orad3 nasıl, neden, ne sıfatla bulundugunu az sonra anlatacağun. Na(Devamı 9. Sayfada) DIN KARDE4LIGI 4<î nc *ank avlama grabunun geklz topu kalmıştı bu senız ..«mlu da durmadan a"eş edıvordu Mevzılennın çevresınde 12 T34 tanKi ı.e IKI bjvu< «Amerıkan> tankı jatıvordu Duşmanın yonelttığ ıdo r t tank salaınsından sonra elleruıde ateşe naz^r .kı topları ka Tı.stı B'rlıktekı \uz\ırmı kışıden altmışdordu olmuş, B'.tısı dışmüa gerı kalanların hepsı yaralanmıştı Bu a'.tı er ;«e bır topun çevresınde toplanarak egıtım alanında>mış gıbı a'eş edjyordu, onların mevzılerlne kımse yaklaşamıvordu Bunlar npkı savaş ortasmda kalmış bır adava benzıyordu Onlerınden b.r tank surüsu Pıtomnık dogrultusunda geçtığı sırada bır te.efan çagrısı gelerek neden ateş etmedıklen soruldu Bu soruya sağ Jcalan son as'subay altı neden gostererek karşdiK verdı Nedenlerden b'ri dp .Ellenndekı tek topun cephanes.mın kalmam'ş. olrnasıydı Bu andan sonra tumen teleîonu hıç çalmadı, çunkd bu bırlığm de ışı bıtmış sayı.ırdu Pıtomnık'te bir bmbası canının kurtanlması içın uçağa a.lınm&sına karşıhk pılota on bın mark onenyordu Onenyı yapan, Nıederrheındesı b:r tabnkanın sah'bıydı Pılot ıse Vrvanah 'dı Ba para verlemediğı gıoı, kendısı de uçağa alınamadı. Çunku alanda ustu bası dokulen ıkavuı ınsan bulunuvordu Cçalt doldu£u \akıt kapılana aumen takımında ası.anlar vardı Ikıyuz kı»ıden ancak yıTnsekızı uçab Idıler Onom mark oneren bmoaşı da otekıler gıbı alanda kalmıştı. H'dır Elendı CIIKHÎÜ da<ı 'ammın ımamını tanıdığı ıçm b»z sıvah olmadığımız halde gırmemıze ızın çıkmıştı Ne de olsa d»n kardeşı ıdık Hırıst.yan beyazların bura..a gelmesme ızın verılmezdı Bızım bıldığ'mız muslumanhkta cami lem kapıları her dınden 'ısr rennten olan msana açiKtır B ıramn boyle kapalı oluşu Mna, bır sosyolog olaraK buranın bır dın evı değıl âapalı bır «tar.kat» yvıvası oldupj zlemmını verdı Nı»e'.:m daha sonralan S'.jah musıumanlıgı uzerme o lan bılgılerım artmca anladı.n kı bu muslümanlıkta anladıgımız anlamda «tarıkat» bıie :»> ğıldır Daha sonra anlatacaklarımdan goreceksınız kı bu, tslâmlık'a anlaşılan anlamda «mezhep» + va da «tarıkat» değıl, lslamlık an avrı bır dındır Amenkanın s. vah muslumanları arasında fıkıh ılâhıvat ve şerıat uleması, ja da 'asavvuf eıenlerı gıbi k.ışıler olmadığı ıçın bu gıbı şey dıbrdi (hayli yıl sonra bu senre gıttığım zaman, ünlversitenin bu zencı ıstılâsına uğrama tehlıkesının nıhayet gelıp çattığmı giv dum Benım zamanımda yataız beyazlarm oturdugu ümversı'.a dolaylarındakı sokaklardakı bı nalar hep Sıyah ınsan evlen olmuştu Ünlversıtede bana ılk yapılan tenbıh, gece saat ondan sonra uruversıte dolaylarındakı soıtaklarda dolaşmamamı na'ırlatmak olmuştu) TEK BİR SİYAH OGRENCI O zaman oyle değıldı, yani 41 kusur jıl once L'n'versıteje sı vah oğrencı alınmakla beraber benım bulundugum sosyolon bolumunde devam ettığım dsrs lerde yalnız bır tek sıyah ogren cı vardı Bır kez bıle soz alıo konuştuğunu gormedım Benım kendısıyle tanışma çabalarıma da da'ma kaçınma ile karşı'ık verırdı Işte anlattıgım siyah musluman camısıne gıttığımız yıl, umversitede Hıtler'ın rejımlnden kaçmış olan Alman sosyologu Mannheım'ın bır semınerıne devam edıyordum Yıl bıtınce pro (EMAAT DİZ ÇOKMÜS... Zemın katta genış bır salonda cenıaat dız çokmüs yerde oturuyordu. Hıdır Efendi kolumdan çekerek arkada bır yere oturltu bızı. Erkeklerle kadınlar ayrı saflar halmde oturuyorlar, gaçiakle bağdaş kurabıldıklerınden rasgele yampiri oturuyorlardı. Kadınlar namaz bezleri üe oas fesor bizı hafta sonu öğ.eden sonra kaldığı apartmana ca7a çağırmıştı Sekız on kışıl.k bır semınerdı Vakıt geçtıkçe p r o fesor saatıne bakıvor hanımı da bır turlu çayı çıkarmıyordu O tek sıvah ofrencının gelmestnl bekledıklerını anladık Bu gibi şeylerı ben de venı ogrenıyordum Nıhavet, Amerıkalı bır ogrenci sordu «Mr i ml beklıyoısunuz°» Profesor Mannheım hemen <"Evet, nedense çok gecı<tı» dedı, saf saf Ög^encıler hep b> zum olmuşlardı. Aynı oğrencı ge ne sordu «Onu da davet etmış mıvdl nız'» Mannheım gene saf saf «Elbette» dedı Aynı genç bir daha sordu «Onu ayrıca yanı blzden avn şahsına davetlı oldugunu snylemış mıydınız1'» Profesor boğu lacak gıbı bır sesle «Öyle mı yapmam gereit' 9 » dedı Başka bır genç «Maalesef, efendım, oyle yapmanız gerektı Bünu bılm»mekte mazursunuz, fakat Mr. BULMACA TiFFANY dan 2 Tersi bır göz rengl Bmalann Kaçultulerek mukavva gıbı hafıf maddelerden yapümış halı 3 Tersı padişah çadırı Eır nota 4 Tersı bir soru takısı Eserler, yapıtlar 5 Bır ısım 6 Bır nota Tersı doğu muzıgınde bır makam 7 Tersı bır kımseye armağan olarak takılan değerlı taslara renlen ısım Istanbul da bır semt 8 Tersı ot yıgını Isım 9 Tersı mıktarca fazla değıl İîlkemızde jetıştırılen bır pamuk türu DUNKÜ BITMACAMN ÇÖZCMÜ: SOLDAN SAĞA: 1 Paranoys 2 Asalat St 3 razaN Tpo 4 Ab« Akaıt 5 Tıpometre 6 Oy Im 7 Nesep Sn S 0yala 9 Raf Kefal Bmlerce ln^an bır dırenme hattından ötekıne sendehyerek ?1dıvordu Bu hatlar bazı yerlerde bırbırlermden Ki'ometrelpr:s uzaktaydılar Baz«n de salt kurmay subaylarına ornek olsun dıye bu yolu tep.vorlardı Yıne bu erler, duşman tan*larına iar^ı koyuyor, tanksavar ve uçaksavarlarla arkalarından son mermılerıne kadar ateş edıyordu. Ancak aralannda başKa turlu hareket edenler de vardı Bunlar yerlerde, araba katarlarmın ıçıv e bodrum katlarında surunerek saklanıyor, sonra da 3iyecek atan Alman uçaklarının motor sesleruıi duyar duymaz dı$arı fırlıyara* ne bulurlarsa toplujor, kannl?rını sert sucuk ve kara \1man ekmegı ı e doyurup şışınyorlardı. Ordunun emrıne gore bu gıbı çapulcular o saat vurulacaktı Stalıngrad'ın batısı üe gune\mde buiunan dort tumen bolgesmde. sekız gun ıçınde, bu gıbı hare^eüerde bulunan uçyuz altmışdort o.'um jargılısınm cezaları >erıne getırılmıştı. Bunların baş.ica suçları ıse korkaklık bırhkleımden ızuısız sıvışmak, asker kaçakhğı ve yıyecek hıriizlıgı japrrus olmalanjdı Evet, nırsızlıx bıle >apanları vardı. 123456789 SOLDAV S4ĞA: 1 Özgür 2 Esld bir uygarlık Dyarı 3 Tersı bır htberleşme aracmın simgesi Yavrusu olan dışı 4 Bır seyı oldugundan büyuk gösterme 5 îz Tersl bınek hayvam 6 MUrekkep balıgının bır ttlru 7 Tersı evlere su taşıyan kimse Dumanı ocaktan çekip havaya veren kagır yol 8 Tersl uzuv Kapıtal 9 Koku Orta Doğuda bır yarımada. N AŞAĞIT*: 1 Bır Avrupa Ulkesi hal/tın DiŞi BOND Bır sab*h, avcı eri Wolp, bulundugu avcı çukırundan çıkarılarak sorguya çekıldı Verılen ceza olumdu. Yârgılanma ıse, ıçınde blr masa, üç ıskemle, koşede yuvarlak dokme bır soba oulanan bır odada vapılıyordu duvarda d» Lenin'ın resmi asUıydı. Suçuna gelınce «Bu adam neden ekmek çalmışü''» Evet Wolp neden ekmek çalmıştı*1 Bu soru, bır yöntem sonınu oldugu gıbı, verılen karşılık da b'r yontem sorunuydu. Açlıktan daha acı bır şey o amazdı Bu nedenle, venlecek yargının bır vontem sorunu olması gerekırdl. Sava? dıvanı, uç yarjfiçtan 0luşmadıgı gıbı, Wolp'un sarunucusu da yoktu Suçun kâğıt üzennde posterılen gerekçesl Ise yalnızca basıt bır olay raporuna *avant\ordu Wolp, bu suçundan İS oenlc 194" te knrsuna dızıldı Sonuç olarak olum cezasorm çarptırılan üçvuz atmış dort kışının karüan da Stalingrad da akanlann yaruna ek.enmıştı (DEVAAU VAK) 1 Parafoner 2 Asabiye 3 razaP Sof 4 Ala Olev 5 r.enaM Pafc 6 Ot Kep 1 E 7 Tat Saf 8 Aspırın 9 Totem ÎL