Katalog

DÜRT 2 4UUK 1976 ABDÜLCANBâZ 6u flı EfriTilMft tf Stalingrad i( MACARİSTAN NOTLARI : SADUN TANJU Son Kurşuna Kadar, Ç« T i r ı n N. DİZDAROĞLU 5f f a z a n : HEINZ SCHRÖTER Pivade Hlmenlsrinfn katlanabileceklert ıstırabın dereeesinl bu tumenlerde bulunan ınsanlar, burada geregi pbi ogrenmısl'erdı. Durumu hepsındeo daha ağır olan birlık ıse 44'unctl pıyade tumemytü Yolu en uzun olan bu tumen kırk kılometre vurüy». cektı 384üncu tılmenm durumu da ondan daha ıyi değıldi. ı6'ncı tümen Bassargıno üzerınden Jeschanka'ya sıkıştırudığı sıralarda 295'mcı tumen de Werchıjalschanka'ya çekılıyordu. Rusların kuzevie bahdan gelen tank ucaklan Dubininski'de bırleştıler. 15 ocakta Pıtomnık, Ruslann ağır topçu ateşi altında kalmışiı. 104'uncu ıkmal karsrgâhı akşam saatlerınde havaalanını boşaltarak komando artıklanyla geceleym çıkıs hareketl japmaya hazırlanıyordu. Bu durumda bıle alana dort uçak gelmış, bunlardan ıkısı b:n metre gennlıgındekı ?!amn buz tutmus yuzeyınde cayır cajır yanmıştı. 12 ocakta Pitomnık'de panık çıkmış, ıkmal bırlıklerı atanı kaçarcasına boşaitmaya başlamıstı. Bunjn nedenı, alana b:r tek düsman tankınm gırip dolanıp durmasıydı. Kurmaybaşkamrun telefoma vaptığı ısrarlar sonunda, ertesı sabah alan tekrar ışgal edümışse de, artık bu ısin «onu gelmış bulunmordu. Bonn Uçaksavar Okulunun son kalan ikl batarjası, toplarmı dınamıtleyerek yok etmış, ıki gun once hızla Bassaragıno ya gonderdıgı üçuncü bataryası henuz donmemıştı. General Schmıdt ın devımınce «Kalenın kalbi artık atmıyordu, bundan sonra \ucut nasıl yasayabılirdi». Bundan sonra artık Pıtomnık'ten yurda hıçbır yaralı uemayacak, tumenlere ne cephane ve ne de ekmek gondenlemeyecek. Albay Rosenfeld Panje atına bmerek havaalanını dolasamayacaktı. Pıtomnlk'ın duşmesı ıle bırlıkte amansız dırenme gosteren Gondchara da duşmüştü 16 ocak cephe artık Rynok'tan baslayıp Orlowka üaennden geçerek Gordıtsche yoluna ulaşıyor, buradan da Konıa dayanak noktasında demıryolu boyunca güneve uzanarak Gumark lstasyonunda bır kdprubası kuruyor, Alezijewki ile Woronopowo üzerınden Kuprowosnoje'ye baglanıyordu. Kuşatmarun buradaki en genış j e n onaltı, boyu yirmibes kilometreydl. Wehrmacht yüksek komutanlığının yazılannda sozlere yer verillyordu. ilk k « şu Macar hâlkı okumasını seviyor. Dört bine yakın sendika kitaplığında 7 milyon kitapvarve bir yılda 2,5 milyon işçi bu kitaplıklardan yararlanıyor. Macar Dışişlerinin bir yetkllisi, Türkiye ile kültür ve turizm alanlarında yeni ilişkiler için yetkililerin yakında bir araya geleceklerini ümit ettiklerini söyledi Macarlar, genel yaşayışlarıyla Çekoslovakya'daki Avusturya'daki, ya da Almanya'daki alışkanlıkların dışına düşmüyorlâr. Budapeşte'de 3.500 lokanta bulunuyor Otelin aît kat salonunda tek başlarına ja da ı&ılı uçlü gruplar halınde oturan genç kadın.ar, yan.arından geçen erkeklerle ügılenmez gibı gorunüyorlardı. Ama oyle bır zamanda oaşlarını kaldırıp gozlerınizı yakalıyorlar dı kı artık bu barajı a^amazdınız. Hemen dost olujorlar, Almanca, IngıLzce, Fransuca, Macarca anlaşma>a çalışıj onaraı Konu o kadar açık, sade, bı.ınen bır ^eydı kı, guîucuklerle, bakışlana, ellerle bıle konuşuluyordu. Bu otel kuşları klmseyı ralıatsız etmıyorlardı. Her halde tunzmın yabancı erkeklere en l.gınç gelen yamnı, kadın ülşkjsınl, kapıtalıst toplum gıbı sosyaüst loplum da görmezlıkten gelemiyor. Kapitalizm mantosu altındaki Macar Sosyalizmi INSANLIK ONURU Barlarda, muzıkhollerde, 7»oan cıların gıaebılecegı her yerde, kendılerıy.e para karşüığmda ılışkı kurulabılen kadınlar bulunması ılgınçtı. Sosyalist bir toplumda insan onunınu konunak \e yuceitmek temel amacı unutulamıyacağına gore, bu kadınlar da korunabüırlerdı. Oysa en .ttks muzikholde bıle garsondan bır hanım ar&adaş ıstıyebıliyordunua ve tatlı bır genç kadın bıraı sonra masanızm onunde riuruyordu. Ya da, kalkıp salonun koşesındesı baramerıkan'a ttinemış etek bluzlu genç Kadınlarian birinin yanına illşip «blr Içkl içer mi>dıniz?. dıye kadınlar uzerındekı dayanı'ma7 etkınızı olçebı.ıyordunuz. Sonuç, muthış blr adam olduğunuzu meydana çıkarıyordu ilk bakışta ^ iarkeaıımıyor lardı Kazandıkları dolarlan T» marklan da LUbnanlı, ÜrdUniU esmer karaborsacı oğlanlara bır mısline bozdurup fonntlennı gelecek İçin bınktırıyorıardt Bütün bu jönlntuler, Or'a A'rupa'run herhangı bır ülkesınde bulundufunuz etkjsıni yara'ıvo1du Sızde Sosyalizm beill bir mü turun ve ysşayışın sırtına geçlrilince eorfintüde bürfik bir değifikliği farkettirmiyor ama tcmelde ber halde Mğlam kokler salıyor. « Stalıngrad bolgeslndekl blrlıklerimiı haftalardan beri her rönden saldıran düşmana karşı kahramanca defıtard savaşlan vermış, duşman pıyadesıyle tank birlıklerinın dun yaptıklan çıddetlı taarruzlan, Bolşeviklere ağır kayıplar verdırerek, geri a'mıştı. Ordu başkomutanhğı 71'mcı pıyade tumenmın eski §avaş yonetım yenne geçti, tümen de yeni karargahını GPUbirasında kurdu. Bu sıralarda Luftwafıe'den bır bınbası kuşatn^ava uçmuştu. Aldıgı gorev, 27'nci hava savaş alayı 3'üncü grup komut"mnın cozum'eyeceğı kadar kolay bir ış değıldi. Değıldi, çunkü cephe generallerının durum konusundaki itirazlı anla5iş!arına karşı kuçuk rutbel1 bır subavın gondenlmıs Glmasının ge^ış o'çude bır anlamı vardı Bu hareketin aSır bısan bır tarafı da, kuşatmaja yapılan bu uçuşa neden gerek gorUldtiğuydU. Pıtomnik 16 ocakta Ruslann eline düştüğünden, burun son.ucu olarak uça<la yapılan ıkmal ışlennın sonu gelmış derrektı Sımdı yalnız Gumark havaalam, hava yoluvla japılacak ıkmal'er ıçm son davanak olarak elde bulunuvordu Ancak Cumark da Pı'omnık gîbı degıldı Alan kuçük olduktan başka, burava ınen ılk uçaklann bıldırdıklerıne gore, inış pisti de ışıklandınlmamıştı B ı neder.le buraya gelen ılk onbır uçak yüklennı havadan attılar Ancak kaledekıler, Orgeneral Paulus' un dr)5cioe'"u Adolf Hıtler'e gonderdığı telsızden umutluvdular •Führerım, ordunun ıkmalı için verdığınız emırler yerme go tirılmemıştır. Gumark Havaalam 15 ocaktanoerı uçaklara ha«jrdır Alan gece ınışlen ıçın elvenilı duruma getınldığı gıbı, yer organi7asyonu da vardır. Acele müdahale edilmemesl büyük tehlıkeler yara'acaktır » Bundan ıkı saat sonra ordu, Don ordular grubuna bır telFİz gnrderdı «Luftwaffe organlanyla uçucu birüklerin, alanın uzımlukla gensl k bakımmdan inişe elrerışli old'.ğunu bıldırmel»rr'>p karsıliK hava kuv.etlennın ıtirazlan versız gorülmekted'r lnıc p«tı onemlı olçude uzatılmış, butun duzenlerle \er organızas orl rı on^elerı Pıtomnık'te olduğu gıbı hazır duruma get.rılrr.iStjr Ea^'comutan, Luftwaffe'mn sürekli olarak gecıkme^ının çok 'auda msan kaybına mal olaca£ı gerekçesıyla doğrudan doğruva Fuhrer'den duruma müdahale etmesınl istemistır • Aradan y;ne ıkı saat geçtikten sonra da Luıtwaffe'ye bir telsız göndenldı «Burava hâla hıçbır ucak gelmemıştır Ordu, personelıne inış emrı venlmesini nca etmektedır » İR ocakta Gumar^'a dort uçak ımş yapmış, btekı ontiç uçak yük'eını haadan atmışlardı Bunlar istenılen mıktara gore hıç \o<tan ıyıyseler de karşılastık.an zorluklar son derece de büvuıîtü De\a"ilı olarak kar vağıyor, nizgâr bunlan surüyerel. p'stlen ortu"or mo*orlar çalışmıvor, sonuç olarak hava durımu butun emeklerle hesaplan altust edıyordu Gumark'ta kı mış pıstı «,lınd'rlenmış ışıklar.dırma düzeni kurulmuş, kerterır cıhazlan faahvete sokulmuştu Ancak çerçek durum gdster idığı g'bı d»g^'dı Yok ed'lmış ya da du^ürülmüş dostla düşman uçakları inış n.stı uzennde yatıyor. çevreye dağılmış ışe ıaramnan ıkıral esjaları esasen dar olan alanını bUsbütün ka^atuordu Irş bazı olarak kullanılan yuz mefrelık pıstm eih metreM bole v ğjMarla dolu olar da bırıcaç yüı kilomet reh/i ın'ş hızı ıle \e kotu goru« koşull?rı aıtırıda gelen uçaklar bur?\a mme, e çal "rsa durum ne olacaktı9 Rus a\cı uçaklarıyla topçusunun yok edemedıklerini gecele;.'P So\\€tlern «U12> uçakları tamamlıyordu. Bunların bırknçı daıma na\aalanı uzernde dolaMior ve nemen hemen ımş yapan her uçasa m.5<et bombalan a*ıyordu Yerdekı uçaklar be^yuz me're \uksekhktek' dusman uçasianna gu\enlı bırer hedef o'^ordu Ite kuşatmanın ıçı ile dışındakı durum boyls ıdt Hal bojle ıken Reıch Marevalı Gorıng b:r Luftwaffe subavnı ku*a"tma\a ucurarak durumun jara'tığı sorunlarla olanaAian sorusunda o:du oakomu*anına bilgı \ermekle gorevlendımordr 2' ha.a alaj'na oağlı bınbaşı orda başxomutanı ıle kurma' ba^kanınm \e varım auzıne naaar generalın karşısmda bulunuvı.rau Bunların aasmda, onun neden gonderıldığını, orajnun bır general taralından b.ıgı venlecek kadar degerı oimaaıgını ısaret ıçm de Strecker, Von Seydlıtz ve Heıtz orada bulunuyorlardı Doğaldır kı bınbaşı bu durumu Mmryor, her şeyı oldugu gıbı açıkça \e doğrulukla anlatıyor du Hava aldiuarındaxı guç!uxlerden havadan atmalarla mışlerder.ı teilıkelerden, ha\a durumundan, uçak sayısının yetersızKgırden Luftvaffe nm saybettıgı sıçrama pozısyonlanyl» ordiı cepnesın.n dunımandan soz ettığı sırada onun konusmagını ke«en General Pauıus. Gumark'taki karla ortülü bunker0*6.: masas'nın ustuncıe duran durum har.tasını gostererek.Oluler artık savas tarıhi ıle ılgılenmezler. dıye söylenmış, «>ırk»ç s?r.\e «aren sessızlıkten sonra General Schmıdt de: •«. orau h ı 2'bı lafiann tonlarcasmı dınleraıştır Bandan sonra artık vah.uca mermı, benzın \a da ekmek sozlennı ışıtmek i 5 t D r ,,,sa Luftvaffer.'n beceremedığı bır ışı mazur gösterme.; ,. „ . •r^^a aiacağı goruşler bızı n:ç ılg lendırmez» > ı <:onra surdurulen konuşmalar sırasmda çesitli nna'3 a'ıldıgı gorulu>ordu muı»tteb5*ına ııvs vapmalsn ıçın çmır vertlmelltir bb.ıı.r < • ma=ına olpnak \okfu da neden biz« T«att« .> fculuncl ılar' « «Eu v«3Qi verıne getırmenın »orumluluğynu t M tasıyaeaktır?. Bu konuda Hıtler'ı blrisıni» etkıltmia OIIBMJ gertfdr». (DEVAMl VAR) TAHDA IUBA MR YANDA gBrüyordum Andrew »İTecek ve lhtiyaç msddelerlnio fiyatlan 0zerinde hassaa bir kontrol bulunduğunu söylüyordu tthal edılen ve lüks tarılı içlne giren mallann fiyatlan is« alınan vergılerle adamakıllı yüksektı. SORAKTAKİ HAYAT ILGtNÇ BiR KARI5IM Mısafırlığın nezaket kurallan Içınde boyle bır konuyu Andrew ıle tartışmak yakışık almazcu. Dunyanın her yermde dunya kuruldugundan uerı v«ı ı IM or müessese sosyahst duzende ds işhjordu ve bız teorık olarak sevmın para ıle alınıp satumasını kaoul edemezdü Ama pratık dıve bır sey \ardı Praıkte pek çok şey eskı mmval uzre sürap gıdıvordu Inianoğlu, uzun tarıh surecı ıçmde oyle bır bıçım almıştı kı, sosjahst auzenın onu hemen kendı kahplarma Jökmcsı olanaksızdı E<=ki insanla yeni düzen en ilginç kan«ımını Macarlstan'da sergiliTordu. BırKaç gun ıçınde b.zun otelin alt kat salonundaki genç kadınlarla aşma olduk üzaktan bakışlarımızla selâm alıp selân bıle venyorduk Içlerınde 6;le tatlıları vardı kı Sıstemi de oğrendım. Bız erkekler nedetıse boyle konulan çabuk oâreaı>oruz Kadınlar a r kadaşlar'm 0**1 odalarma çıkaramıjorlar, a.ıp kendı apartmanlarına goturüyor FIYATIAR Macarlar, genel yaşayışlanvıa Çekoslovakya'daki, \\ ıs urva'dakı ya da Almanya'dakı alışkanlıkların pek dışına dı'şm'jvorlardı Lokantalar doluydu ^nd Tev, bana Budapeşte'de 3500 lokantanın bulundugur.u sovledı Nufusunun yarısuun jenırlerde vaşadığı Macarıstan'da tıaikın ev dışındakl hayatı tum Avrupalılar gıbi çok canlıydı Ak^am üzerlen caddelerde yurur«.en buton kahvelerm ve bırananîierın dolu olduğunu goruyordvjH'^ Beyaz onlüklü. sessız, aç'k terlt kızlar masalar arasında g'.dıp gelıyorlar, hep bır şeyler taşıyorlardı Pahalı değıldi bu fcdhveler, bırahaneler ve lokanıalar. 1012 lira arasında bır şevler içebıhyor, 4050 bra arasuıda da ıyı bır yemek yıyebıhyordunuz. Vıtnnlerı »eyrederken iıyatlan incelıyor, sebze ve meyra f:yatlarının bladen farklı olaıadığını Bir ögle ustü. Budapeşte'nln en canlı ah? veriş merkezltrmden blrınde, Enaebet koprusune vakın caddelerde dolasıyordum Etraf kalabahk ve çok hareketlıydı, ama bızım çarşılarımızm tersıne, kesın bır sessızlıt: vardı. Eır kez caddeler trafığe kapa»ı ıdı, araçlann gurultusü gldıp gelmesı olmavan bır yerde alış venş etmenn unutulmu? zevkı m tadıyordunuz. Sonra asü şaşırtıcı şey, sanki bücun bu ırsanlar pazara çıkmış ılejMler de dmı oır torende bulunuyorlarmış, ya da bır katedralı ge zıyorlarmış gıb. bır sess'zlıgın egemen olmasıyaı, Sokakta ya jama gelenpği \e tprbiyesi ulan blr topluluktu Macarlar ve blrim gibi sokaktan urken. sokağı kotuleven, sokağin canlı ve renkli yaşamına katılmayan insanlar İçin bu ozellik kısksndıncı idi. Royal Otelin yanındakı sınemanın kaldırunında bırbirlerme sarılmış uzun uzun opüşen ve dünyaya metelik vermeyen gençlerm yanından geçerken aı'erin» dedım kendı kendlme, «Alı?ıyor»un uygar bir şehlrll fibi davrmnmaya^ Evet, Macar sosyalizmi k»pi tallzmln mantosu altında oyle İlk bakışta farkedllmıyor. Ama, ülke ne Bırlnci Dunya Savaşından sonrakı Horthy faşızmirün acüan ıçındedır, ne de ıkıncı dunya savaşuıın yanmış yıkılnıış lıgı yetmezmis gıbi bir de enflasyonun korkunç hızıyla dı^u len yoksullugun çüelerını çekmektedir. Kapıtallzmln mantosu altında sade ve sağlıklı b:r vücjt var. Sosyalizm onunla öğünüyor. bir geçmişi var. üstelüc bu bin yılın hemen hemen tumünda s;yasete egemen olmuş, Macar"ı voğurmuş Sosyalıst düzemn dini sılıp süpüreceğı kuskulanna gulüyorum içimden Andrew, sosyalıst ıktıdann, savaşta yıkılmış tüm katedrallen ve dınsel yapıları nasıl onarıp hızmete açtığını şevkle anlatryordu. Gorduklenmın hiç birınde savasın ızlerl yoktu geçen yıl. Bbim paramızla ÎO mılyar lıradan fazla harcamiîlar dısarda MACAR Ayrılacagımız gun, Dısislen Bakarüığında mustesar Dr. Jozsef Penyi bıze TUrk Macar llişkılennı kuvvetlendırmek istedık lerını soyledı. Gelecet yıhn ilk ayında Ankara'da Dışifleri Bakanlan duzevınde bır gorüsmenın yapılacağı ümıdınde olduğynu behrttı Tarıh boyunca ıki ulus arasında ortak yaşama varıncaya kadar surmüş Jıskilerın ozellıkle kultur ve turizm alanlarında canlandjrılmajvinm karşı hklı faydalar sağlayacağından sox ettı Buîün bunl?ra kanimamak olanaksızdı Tuna kıvısmdaki Ba kanlığa şehrken, e«kı Buda'da Mustafa Paşa hamamının önünden geçmıştık Eger'de kaleden caktığınız zaman, mescıt kısrnı • ıkılmış, ama mınaresı bir arıt gıbi onanlıp korurimuş eskı bır Osmanlı carnisı ıle burun buruna gelıyordunuz Koprüler vardı. Ka^drallerin freskh moza'klı duvarlanna badana çekıp kendine mabet vapnııstı Osmar.h Yerleşmesiyıe, jaçaMşjyla, dini duygusuyla bambeşj.a buldufu Macar toprajında kendı amaçsız egemenlığinin kılçük anılarını bırakmış ve çekılmıştı Osmarlı Bu sel gıbi taşıo sel gıbı çeküışm ardmdan. eski Buda'da ka'.enın e'eklenndeki bır kuçak sokaktaki türbesmın 9. sajfada) OKUYAN m TOPLUM Macarlar okumasını sevıyorlar. Dort bıne yakın sendıka kıtaphğmda 7 milyon kıtap varmış ^e bır yılda 2,5 mılyon işçı bu kitaplıklardan faydalanırrmş Ayrıca yaklaşık 18 mıl>on kıtap varmıs, 5 binden fazla halk kitaplığında \e 5,5 müyon kltap okımurmuş şnlda. Okuyan muzik dınlemesını se\en, tıyatroya, opera>a, baleye gıden resım sergılermı dolaşan, her turlu sanat ve kultur hareketıne katılan blr toplum gorünumu verıyor zaten Gezmeyı de çok sevıyorlar. Geçen yıl 3,5 mıljon Macar yurt dışında geçırmış tatılıru. Son beş yılda 11 milyon kışi yabancı bir ulkeye gıtmış. Bunda, bır Orta Avrupa ulkesı Oıuçlarmın avantajı var tabıı Butun çevre ülkelere bır ıkı yuz kılometre \ol aşarak ulaşabılıyorlar. Buyuk çoğunluğu Çekoslovakya'ya ve Yugoslavya'ya gıdiyor. Avusturya'ya, Batı Almanya'ya da onemlı sanda turıst gıtmiş. Bıze bıle 1500 Macar gelmış ÜTERGOH KALESiNDE Estergon Kalesınm üstünden çevreyı seyredıyorduk. Karşısı Çekoslovakya ıdı. Tuna üzerınde kı sınır koprusu ıkı kıyıdakı saglam kalmış ayaklarıyla savaşı hüzünle anımsatan bır anıt gıoı duruyordu. Bıraz or.ce gezdığıma katedral, boyle yukardan daha da gorkemLjdi tlkerun en buyuk klısesı bajdu \e Es tergon dını merkezdı Kent, çok eskıden uzun yü'ar Macanstan' m sıyasal merkezı de olmuş'u. Bızlm Bursa'ja benzıyordu. Ne dense bu sosyahst ulkeye geldığımden berı mıstık bır hava sezıyordum Andrew, dını yapılan gosterırken, onlar hakkmda uzun uzun bılgıler verırken bana daha canlı hareket edıyormuş gıbi geUyordu Macarlar katolıktıler. Ülkenin lıüyük kurucu onderlennden Arpad'm oğlu Geza donemlnde, 975 yıllannda katolık olmuslar. Dmln, sıyasal guç gıbi bin yıllık B ULMA C A 123456789 TUKARIDAN AŞAĞTTA: 1 Nü kıyılannda yetışir bir b:*ı<i 2 Fazlaca bon Bır olumsuzluk ekı 3 Tersı kılise. lerde bulunan buyus çmgırak f Yas 4 Bır Airupa ulkesı para oırmmin sımgesı Gecenın son g^ndüzün ılk saatlen 5 Ikı şe \ı bırbırınden ayıran uzaklık ı s Orta Tersı vüz, çehre 7 Tersı düş nıtelığmde Tersı su 8 Kulakları ile Un yapmış efsane krah Tersı Erzurum dolajlarında yaygın b;r halk oyu nu 9 Tersi çoruk vemeği Tersi bir komçu ülke. DÜNTIÜ BULMACANIN ÇÖZÜMÜ: SOLD.4N SAĞA: 1 Der«beyl 2 Oteg Bo*a 3 Liken 4 alE ılseF î Petek Ulu S Dr n*k '»Y 7 Cıla 8 Ra Kabare ') Efe pakıP \UKARIDAN *S\ĞIT*: 1 Dolapdere 2 Etller Af ' Raket 4 Eğe Enık 5 s il Ak 8 iğ »;edrt 9 NikelaJ 6 »B Kab» T Yok aktuY eP TiFFANY SOLDAN' S4ĞA: 1 Yalnız işaretlerle oynanan sozsuz tıyatro oyunu 2 Aşağı sınıftan sayılan rıalk 3ılım 3 Tersı geometrld» bir terım Dort yanı su ıle ç»vrilı kara parçasmda ailamınd» bir soz 4 Hayvan bannağı Ter<ÎI sıvı 5 Guney Doğu Anadolu da bır petrol bolgesi îatarnbı de bir kağıt 6 Tersı Karadenız bölgesınde bir petrol bö;gesı Pışmanlık anlatır bir söz. 1 Yeme* 'eskı dıl> Tersl uta ," 8 Ufak, tefek süs eşyası yap.mında kullanılan açık san r ı • t«, Mydam, ta«la?miş T«;ıne 9 Tersı efsane Sinirll.