Katalog

DftfiT tUMHUBlYH 3 KASIM 1978 i r "ELtVİ2VÛ^ DbMİLEM VEVA NuTujc ATMAK. ÛİN KÜWÜVt ÇfKTlâlNpA ÖsKE 'Mİ KliftW>l... ÖÖVLc O O 9 ^ ~ Stalingrad "Son 7 a z a n : HElNZ SCHRÖTER 30 DEGIŞEN TOPLUM ABD 'W • Prof. Dr. Nermin ABADAN UNAT Kurşuna Kadar,, Ç e 7 i r e n : N. DfZDAROGLU Günümtiz dünyası en genîş an lamı ıle iki büyuK devletın e'kısl altırda jaçamını sürdurmektedır Bunlardan bırı B Amerıka, dığerı Sovj'etler Bırlığıdır. Her ıkısınl yakından lzlemek, bu top lumlarda oluşan yapısal degışım leri ayrıntılı bır biçımde gozlemlemek âdıl ve eşıtçl bır dlmya düzenının ozlemmı besleyen her aydının başta gelen görevıdır B Amerıka dmamık bir toplum dur Her on yıllık donem, dünyanm gelışmlş dığer ülkelerine cv ranla yarım yüzyıla tekabül etmektedir. Üstelık bzellıkle yırmıncı yüryılda son derece hızlı bır değışme surecı Içinde bulunan bu toplum, kamuoyunun hız lı oluşum ya da güdümlenmesine Rçık bulundurulan blr toplumdur Dolayısıyla yabancılan oldu ğu kadar dogma buyume Amerıkalüar belll aralıklarla kendı ülkelermde olup bıtenlerı anlamak ta guçluk çekmektedırler. Nıtekım Oxford'un Unlü St. Anthony's College'ınde Amerıka'dakt toplumsal değışme konusunda ders veren sıyasal bılımcılerden Thomas C. Cochran tahlıllerınl şu gozlemlerle sonuçlandırmıştı «B Amerıka 1900 sıralarında teıinoloji alanında en Ue rı, sosyal goniş ve tutumlar açı sından en gerıde bulunan bır toplumun çelişkılerinl açığa vuruyordu 1970'lerde bu çelışkl farklı bır nıteliğe biıründU. Ame rıka hâlâ dünyada teknolojl ala mnda başta gelen blr önderiik ro lü oynamaktadır. ancak vatandaşlan bu ulusun çapı ve tekno lojık gelişmışlığı ıle olaylarm seyrınin kendılerıne yüklemiş bulunduğu sorumlulukları yüklenmeğe hazırlıklı degıldır» Coc hrana1 gore gunluk yasamın dışm da yer alan kurumlar ve çeşıtlı rollere ılışkın fıkırler ancak tea ncı bır biçımde değışmış, ojsa dış o!ay!ar son derece hızlı gelış mekte, bu nedenle ortalama Ame rıkalı ozellıkle dış pohtıkaya ılış kın rolucu kavrayamamakta, do layısıyla gerçekçı olmavan deger lendırmelere gıtmektedır Toplumsal değışımı sadece nü fus patlaması, metropol bolgels rın buyumesı, yenı teknolojiler vs gıbı nedenlere dajanarak ışlev saptırma (dysfunctıonalısm) ıle açıklamağa kalkışmak da her halde eksık olacaktır Amerıka denrüere kadar ıncn yapısal bır değışım geçırıyorsa, bu sureçte çok ulusm şırketlerı, kapıtalıst sıstemın kazandığı jenı boyutlar ve buna dajanarak oluşturduğu evrensel stratejısıru de he saba katmak gerekır. B. Amer.ka'nın yapısal değışımı konuiunda ısrarla durmamı zm asıı nedenı ıçınde bulunduğumuz yüda kuruluşunun 200 vıl donumunu kutlaması kadar bır kez daha sıyasal hderlıgını gorunuşte demokratık kurallar jar dımıyla yenılemege kalkışmasıdır. Eğer Amerıka'nm gelıştırmış olduğu ekonomık sıstem, ya nı ılen kapıtalızm ve onun tamamlavıcısı olan evrensel dış tıcaret ilışkılerı tum dunyayı etkı alanı ıçıne çekıvorsa, asıl sorun değıştırmeden uygulamak'a olduğu anayasal sıstem, sıyasal kurum ve kuralları bu toplumun gereksınmelerını karşılıyabılecek guçte mıdır'' Başka bır dejımle cevabıru aradığımız sorunlann başında Amerıka'nm sıjasal sıstem \e kurumlan ne ölçude 'Ç ve dış polıtıkada alınan kararla rın mlhrakı durumundadır 9 Bu sorunun cevabı basta devletm nı tehgmde jatmaktadır. ABO'NıN ANİ YflKSELıJtNi MEJRUUJTIRMAYA YARAYAN S0ĞUK SAVAJ VE ONUN TAMAMUMCISI SAVIUN MCCARrHY'Cİ ıDEOLOJı. KISMEN SOVYETLER BıRlıGi YONETıCıLERiNıN KABULOE YARAR GOROÜKLERı «BıRLıKTE YASAMA» iLKESı, KISMEN DE OÇÜNCO DÜNYAN1N DiRENıŞi NEDENıYLE GEÇERlıĞıNi YıTıRıNCE, AMERiKAN TOPLUMUNUN DıNAMıK KESıMLIRı 011 LEÎTiRıYE GiRîJTilfR. •Vçaksâvar Topcu Okulu srtıklan Pltomnlkin uç&ksar&r korunmasını iızenne almışur > «Ordu acele yeterlı cephane, akaryakıt ve «üahla gereJtlı donatım malzemesi istemektedır. Yıyecek maddelerıyle buna benaer ıstekler bunun dışındadır > «Bassagıno Havaalanı, cephane ve akaryakıt göndermelerl için uçuşa hazır duruma getınlmıstır » •413'uncu ıstıhkâm alayı Bekotovka'nın kapatılması Ue 384'üncu pıyade tumenının desteklenmesı gorevını Uzenna almıstır» •Kalaç'taki agır ordu hastanesmın 41 hemsıresi Pıtomruk'ten uçakla Kıyef'e gonderilnuşlerdır » «Kava kuvvetlerl sahra ttımenı yakla$ma yürüyüşımdedır. Çökertılen jerlerı temızlıjecektır • «OKH «Ordular Yüksek K lığDndan 6'ncı orduya: Don*un kuzey kılidı Ue batı kıyısı, butün koşullara rağmen tutulacaktır.» «113'uncu pıyade tumenl, cephesıru batıya çekmıstır.» «27 hucum topu Şır'den çıkamamıs, saglam olarak düsmamn ehne geçmıştır » •4'uncu zırhlı ordunun savas yonetun yeıi. 24 kasım günü tfğleden itıbaren Zymlınssaja'nın 60 kılometre guneyindekı Sımovıkı'de bulunacaktır » «Kalaç'taki ordu cephanehkleıi Ue ıkmal depolan emır geregmce havaya uçurulacaktır.» «24'lincü zırhlı tumenin yedı gürüük cephanesi kalmısrır» «Wılhg savas grubuna 10 Tüm'den 120'nci P. Alayı, 5'lnci Tum 'den 92'ncı pıyade alayı, 160 Tum den 1 mcı topçu alayı ıls 2 ncı roket alaylan katılacaklar, sonra da bunlar oldugu gtbl XTV"Uncu kolordu emrıne venlecekJerdır.» «Busınovk», Rus MVB$ kuvvetlen tarafından işgal edümlstlr» •29'uncu motorıze tümen Rus taarruzunu durdurmak içln Krabsov Zjbenko'da asıl çarpışma hattı kurmuştur» «24'uncu zırhlı tumen Orlovka'nın kuzey dogu koseiinde »avaşa sokulmak uzere Perpolnı yardımcı köprüsUnden derhal gen çekılecektır > . «44'üncü pıyade tümenl, bütün ağırlıklariyle yedek parça depolarını kaybettığinı bıldırmektedır » .24'uncü zırhiı tumenın sa\aş yonetım yerı Alesandrovka'dadır.» •Tzschokell'ın savaş grubu düşmamn çofc kez yakın savas jeklındekı taarruzlarına karşı Şır kbprusündekı koprü basını «avunarak, Stalingrad a olan önemli çıkış pozısyonunu elinde buıundurmaktadır.» «NCI ORDUN'UN HABEKLEŞME KOMTJTANI YOK, ŞIMDt NE OLACAK?. «'ncı orduyu kuşatan tank kıskaçlan kapandığı sıralarda ordu haberlesme komutanı albay Arnold, Fuhrer'le konuşmalar yapmak uzere 1341 yılı aralık ajındanberı başkomutanla bırlıkte Nıshnı Şirskaja'da bulunuyordu. Kuşatmaya uçus ıznı venlen albay Arnold'ınLeylek uçagı da donılşte pıyade ateşl Ue düşuruldugunden onu almaya gelememıştı. Bunun üzerıne albay Arnold kendıhgınden naresec ederek motorlu araçla Morosovskaja>a gelmış, oradan da, ordunun şıfre çozme anahtan janında, bır Heınkellll'ın kuyruk nışancısı yenne oturarak Pıtomnık'e uçmuştu. Ozellıkle aldığı yedı yara yuzünaen tekrar aktıf ışlerde çalışması olanagı yoktu ve gorevınden ayrılması çok oncelerı emredılmıştı. Ordu haberleşme alay komutanı albay Schrader de kuşatmaja uçması ıçm Torpsm'de ıken emır aldıysa da uçmadı. Emır uç *ez dana tekrar edıldığı halde yıne uçmadı. Çunku o ria karargahta battanıyelere sarılmıj olarak ayaga kalkamıyacak duramda yatıyordu. Kalbınden h3Sta oldugunu soylemeye gonlıl razı olmadığı ıçm bır turlu cevap verememıştı. Bırkaç gun sonıa onj surda jolladılar, vapılan karşılama, zaferle donsn b»n ıçın japılana benzenıem;ştı. Sonuç olarak, ordu haberleşme. komutansız kalmış, her bın on kat değerlı yedı gun kayDedJrmştı 2J arainta Kom'Jtanlıgın buı ıncı haoerleşme alay komutanı albay Van Holen, tt'ehrmacht bılgı alma şefı yanınaa kurmay başkanı olarak gorev japan yarbay Hanndan general Feıgıebel ın Stalingrad kalesıne uçması ıçm verdığı emrı aldı. Albay &ı,hraaer hasta oldugunu bıldırdığınden o anda yapüacak bır şey kalmamış, ttalyan ordusunda bağlantı subayı olarak çalışan aloay Scnmıdt de, arandıfı halde bır turlu bulunamamış, ajnca I'al\an ordusu komutaru ajrümasma ızın verrnedığmden başk3 çare kalmamıştı Islında albav Arnold hasta olduğundan ona yardım etmpk zoıunlu ıse de, 6'ncı ordu komutanlığı yenne adam gelmeden ouuıı kuşatmadan uçnıasına ızın vermıyordu. Ozellıkle ve ÇOK onemlı olarak yarbay Hahn. .Don. ordular grubunun ıstegı uzerıpp albav V<ın Hofen'ın b ncı ordu «,ın tasarıanan çıkış hareKetıne ılışkın teknık haberleşme ışlerını düzenlemek uıere tam vet'<ı ıle Stalingrad a uçmaii gerektıgını duşunmuştü. 26 aralıkta van Hofen, Feldmareşal von Mansteın ıle onun kurm»j oaşsanı tuggeneral Schulz un yanındajdı Burada sadece 6'ncı ordunon çı^.ş hare<etı uzenne koııuşuldu. Albaj van hofen bu ^onudakı ozel dJşuncelerını şoyle açıkladı. Paulus un kendıhgınden bır adım atması beKİenıyordu, evet hatta Paulusun oagımsız olarak hareket etmesı beklenıldığı halde kendısıne resmı olaraV. bır şe;' soj lenerruyordu. Bundan bır sun sorra albay van Hofen 6'ncı ordu kıırmajbaşksnı tuggeneral Scnmıdt'm karşısına çıkr». .Don» ordular grabunun Taganıog'a çekılecegnı sojledıgı zaman general son aerece ??«ıımı*n .Bıınj nereden bılıvorsanuz, ordular grııbu oa bızım s^oı dayanacaktır, Hıtler'ın emn olmadan bır adım bıle gen gıderr.ez » O da karşılık olarak «Onlar da bunu resmı olarsk vopmnorlar generalım. Benım goru?um, ordular grubu grrek^'z poıoaau çeşıtıı karargâh eşyasını Taganrog'a gen gondermeie hazndır Ordular grubu haberleşme alayınm buyuk bır bolumu de avnı sekılde harekete hazırdır. Ben albay Muller'ı, ' er'nde gornunı on ın da Nova Çerka<=k'ta motorlu araçları ı^leı aurumaa beklıjen sozum ona bır karargâhı kalmıştır» (UEVAM1 V'AR) AMERİKALILAR, HIZLI BİR DEĞİŞİM ÎÇİNDEKt KENDI TOPLUMLARINI ANLAMAKTA GÜÇLÜK ÇEKİYOR Pentagon. Aroerlkan toplumu içinde en etklo füç merketlertnden blrtnl olu^tnrnyor .. onun razgeçilmes ögesl olan kspitalıst sıstemle varılabllecegıne ınanrruşlardı., O 4 tanhten bu yana geçen çeyrek yüzyıl gerçı B. Amerıka'yı, Tocquevılle'm lsabet11 teşhısı uyarınca, Eusya ıle birlıkte dunyamıza hukmeden en guçlu devletlerden bın halme ge tırmefe yetmıştır. Ne var kı bu anl yukselışı meşrulaştırmaga ya rayan Soğuk Savaş ve onun fa mamlayıcısı sayılan McCarthv' ci ıdeoloıı, kısmen Sovyetler Bırlığı yonetıcılerımn kabulde yarar gorduklerı «bırlıkte yaşaman (coexıstence) ılkesı, kısmen de Üçuncu Dünja'nın dırenışı nede ruyle geçerlıgını yitırmce Amerı kan toplumunun dmamık kesını len joğun bır ozeleştınye gınş demokrasi Ukelerl yerine sodees ayrıcalıklara dayalı blr Iktıdar yapısmı oluşturmuştur. Çok. sırurlı sayıda askeri ve sivll teknokrat ve styaset adammm gırebıldığı bu dar çembere gırmek de olaganustü guç, çok kez olanaksızdır. Son on yılda Amenkan toplumunda goze çarpan yoğun genlımler, patlamalar, şıddet hareketlerı, protestolar, aslmda genlş halk yığınlannın nedenlennı bılmedıklerı bır kanvı sıyasetı nedeni ıle duyduklan engm bunalımdan ılerı gelmektedır. Bu sureç gunumüzde ortalama Amenkalıyı, gozlemcılen hayrete dılşuren çelışkılı davranışlanna doğru itmiştır. Bunîardan bır kısrm s:\asal ılgısızhge, flmegin kamulastınlmak lstenen bır yerel golf alanı kadar ilgılen dırmemektedır Bu «susan çogun luk» B. Amenka'nın ıçınde ve dtşında yaygınlaşmakta Dlan bü yıik bunalım ve gerılımlenn arkasında yatan nedenlen ogrenme ğe fazla ısteıdı goruıunüyor, bü yük kentlerı çevreleyen yeşü «sa burbıa» (banhjo'lerde) tüketıcı toplumun boş vakıtlerl faal bır biçımde geçırmeğe yarayan «alış verış yanş»u\a katılmağı tercıh etmektedır Bu yuzdendır kı Vıet nam da surdurülen uzun savaşa karşı ısyan eden gençhğınl Ame rıkalı ana babalar anlıyamamış, bu yuzdendır kı Israıl sorunu kar şısında Arap dunjasınm tepkısırü \e Fılıstırüılpnn taleplerını yorumlamakta acız kalmaktadırlar As'.ında duryarun en joğun ve yaygm haber aıma şebekesme sa hıp olan B. Amerıka da dünyanm barışıru tehdıd etmış olan Vı etnam savaşının sona erdirılmo sı, zencılere jenı haklann saglanması, Anayasal haklarını otuz yıllık bır hapıs cezasını hak ettl recek olçude gasbetmış olan b:r Cumhurbaşianının karışmış oldugu Watergate rezaletı ve bcn zer oıaylar, ancak demokratık yontemlere gonul vermış, Kuçuk, davalarına jurekten ınanmış, et kın, azınlık gruplannm mudahalesı ıle çozülebılrruştır. Amerıkalı vatandaş ulkesınm kamuoyunu ılgılendıren her yeru sorunda, meselenm turnune sıstema~ık nır biçımde bakmaga alışmamış, ho le halen bu sorunların uluslararası ılıntı ve bagunlılıklannı gö rememeKtedır. türü değildir. Bu toplumun en onemlı ruteliğı, «tekno polıtikaya dayalı evrensel bır sıyaset güt mesı» ve bu nıUlıfi üe yakın, uzAk llfcşkf halınde bulunduğu üfc kelerın ulusal egemenlık ve bağımsızlıklarına gereken önem ve değen verememesıdır. Bu uzun ve gırıft surecın nedenlerınl isabetli olarak teşhıs etmeğe çalışmıs olanlann başmda toplumbılımci C VVrıght Mllls olmuştur. Daha 1963'te şoyle dıyordu. «Burlesık Amerıka gunumüzde sadece biçımde ve bekleyışler düzeyinde demokratık bır huvıyete sahiptır Oz ve uygulamada bırçok kurumsal alanlarda antıdemokratık olduğunda hıçbır kuş ku yokt'T Kcrpoıasyon devleti ve onun ekonomısı ne halka aç'k kent toplantıları ıle vurutulnekte, ne de faaliyetleri ıle va kmdan etküedigi gruplara karsı hesap vermektedır » Baska blr deyımle Ro'bert Theobald'ıfl telırttıği Uzere, «Iş âleminın eUennde bulundurduklan sıyasal guç, Batının sıyasal fıkır tarıhln de hukumetlere ozgü olarak t»nıdıklan guçten çok daha üstündur » Kusku yoktur ki ekonomık güç lerın ulaşmış olduğu bu yenl bo\utlar çoğulcu Amenkan demok rasisınm tüm etkın kurumlaruu, sıyasal partılermı, baskı gruplarını, yasama, yurütme ve yargı organlanna dolaylı olarak etki yapmaktadır, ışyerlennı, kararla nnı bıçımlendırmektedır. Bu nedenle teknopolıtıkava dayalı devletin ekonomık alanını daha yakından gozden geçırmede ra rar vardır YARIH. SOSYAl REFAH1N 0TES1 Amerika Birleşik Devletlerindeki yeni düzeni biçimlendiren güce, endüstrileşme aşamasını geride bıraktığı için «teknopolitikaya dayalı dev şirketler devleti» adı verilebilir. tıler. Ulaştığı teknolojl, bırıktırdıgı yeraltı ve jerustu kaynaklar sayesmde varbklı devletler gru bunun başında yer alan B Ame rıka nm bu kendı kendını arama ve bulamama çabaları henüz Jir sonuç vermış degıldır Buyuk bır olasılıkla da Uerde de sonuç vermej ecektır, çunsu ıçme sessız sedasız kaynuş olduğumuz çokuluslu şırketlenn donemmde aslmda sıyasal olan bır çok ha}'afî kararlar, buyük korporasyonların kapalı kapıları arkasmda almmakta ve çok duyarlı olan kamuoyunun da dıkkatmden kaçabılmektedır. Bununla beraber şurası tartışma gotürmez kı 1960 yıllannın B. Amenka'da yaratmış olduğu şıddefli toplumsal çalkantılar dış dunyanın tanıdığından çok farklı, belkı de dunva barışı ıç:n daha sakıncah venı bır duzen varatm'ş bulunmaktadır. Bu yenı duzeiı biçimlendiren guce, endustnleşme aşamasını gerıde bıraktıfı ıçın leknopolilikaya davalı dev şirketler detleti« adı verılebılır Hızlı teknoloji, sınırs.12 bılgı kavnakları ve neokapıtahst ekonomımn jarattığı evrensel egemenlık, eskı dagıtıcı ve eşıtlıkçt bir kısmı ise yalnız grup çıkarlanna ılışkm alanlara yonelmektedır Dolayısıjla Amerıka'yı alttan alta bunalıma sunlkleyen buyük sorunlar blr yandan sıyasal seçkmler, ote yandan marjınal, yam toplumun kenarmda yer alan azınük gruplarr Zencıler, Kızılderüıler, tspanyol ve Meksıka asıllı Chicano'lar, Appalachia bolgesındekı fasir bevaziar, Puerto Rıcoiular, yır^sek ofrenım gençlığinin bir kesıtı ve mılıtan bır kısım kadm grupları tarafmdan ele alııup. tartışümat tadır Bunlara gore orneğln vaktıjle bevaz goçrnenler rarafından gasbedılnuş topraklann gen venhnesı, okullarda ırk ayınmmın gozetılmeyıp, karma okal otobus lerının ışıetılmesı, her fırsatta oncelık tanınması geresen konulardır Buna karşı «susan çoğunluk» en azından enerjı buhranı nedenı ıle patlak veren ekonomık ounalım ve yaygm ışsızlık dujulur hale gelmceye kadar, hayret vencı bır kayıtsızlık ıçmde kalmıştır. Bugün dahı, tiolann değeri dal galanmağa bırakıldığı sıralarda, tılusal para bırımlerınm akıbeti ortalama Amenkan vatandaşını, .GORUNNETEN HÜKt/MET» Kısacası IKI yuz yıl once kurul mjş olan demokratflc sıstemın ozgürlujcçü ılkelerı üe ulusal çı karların ustune vukselereK, evıeıı sel çapta plan, program ve kâr sağlama yöntemlen çızen çok uluslu şırketlerın egemenlığı altına gırmış bulunan ortalama Amerıkalı, bu «gorunmeyen hukümetuden haoersız olarak, kendın ce vatandaşlık gorev lerırı >er r.e getırmeğe çalışmakta, çok kez bılgısınm dışmda dunyayı tek merkezden voneten, fakat her ul kede uygulayıcılan bulunan dev e<conomık Imparatorlukların âletı oldugunun dahı farkına varma maktadır. Evet, hsr Turk avdını B. Amerıka'yı yakından tarumak zorundadır, zira koklu değişırn!°r geçırmekte olan bu toplum sadece daha fazla çevre kırlılığıne nedef olan, bıreyın buvuk kentlerde hayatta kalma şansınm vozlaştığı, hızlı değışen bır toplum TEKMO POüTiKAYA DAYÜ1 DEVIEI Ikıncl Dunya Savaşı bojunca demokrası, ozgurluk, kendı <adennı tavn etme Somurgecıhgl tasfıye etme kısaca evrenssl, eşıtlıkçı, ozgur ve sosyal ada!e f e dajalı bır duzen kurmak ıstedıgını ılân etmış olan B Amerıka' nm genç ve vaşlı kadrolarınm oncmlı bır kısmı o sırada bu he defe ancak «en doğru jol» olarak ınandıkları «Amerıkan jaşam tarzı» (Amerıcan uay o£ lıfe) ve ve bcrsk fspiflepi KASIM SAYISII^OA Fıatı :15 TL 6 aq!ık eski cıltler 120TL (Ser Reklâm 334) 12291 ISTEME AORESt UĞRAS YAYINEV1 Klodfarer Cod27A Türbe İST TiFFANY DiŞi BOND * MAUI tsrıyoı jMoCESTy SAUIPLIĞI '&£>ASL tABUt EDEBLIBIM