Katalog

Ekonomi Devalüasyon bekleyişiyle özel kesimde tasarruf eğiliminin düşmesi parasal gelişmeleri hızlandırdı Ekonomi Ekonomi Ekonomi • •• Ekonomi Ekonomi ... 1975 YILININ İLK iKi AYINDA PARA VE KREDi GÖSTERGELERİ GÖSTERGELER: Şubat ayında •o gelişme 1975 şubat ayı istatistik olarak (milyon Lr.) beklenen 1975 1974 1973 0.6 1.5 0.2 1.8 r +• 4 . 1 t Şubat • Aralık • jelişme istatistilc olarak beklenen 1975 1974 1973 7.7 5.7 2.6 3.5 4( + 2.8 3.7 3.7 1.2 + 0.8 + 0.4 2.1 1.5 0.3 ÖncekJ göre 1975 4+ + 4r aynı ayına yılın yüzde gelisme 1974 1973 ~ 26.1 + 32.8 • 32.4 f EMİSYON 32.564 PARA ARZI 89.900 BAN. KREDİLERÎ 98.400 M.B. KREDİLERİ 45.415 NET KREDÎ HACMt 120.800 MEVDUAT 97.400 0.4 4.2 4.8 2.7 2.9 + 0.2 1.3 1.7 1.6 0 6 1.8 4 0.8 4 3.9 0.9 + 2.1 4 1.3 + 1.2 1.1 0.5 1.0 1.5 1.2 0.7 2.9 3.7 3.5 33.8 26.5 3S.1 69.2 37.6 21.7 4 45.3 J 27.2 + 23.3 44 16.9 22.6 30.4 19.2 25.1 28.8 Para arzı, kredi, emisyon ve mevduat hacimleri normalin üstünde se/rediyor MERKEZ BANKASI'ndan elde ed;len ve yayınlanmayan en son bügilere göre, yılın ocak ve şubat aymda bütün para ve kredi göstergelerinde önemii arnş'ar kaydedilmiştir. Mevsimlik olarak azalması gereken emisyon, para arzi, banka kredıleri ve mevduEt hacminde önemii boyutlara ulaşan artışlar saptanmıştır. Türkiye'nin para ve kredi alanındaki göstergeleri. mevsimiik olarak. yılın ilk ayian olan ocak ve şubat aylarında gerilemesi gerekmektedir. Fakat bu yılın subat ayında jelişmeler beklentiiğı gıbi gerçekleşmemiş ve emisyon hacmi. banka kredilen ve Merkez Bankası kredileri yüzde 4 ile 5 arasmda değisen «rtış kaydetmiştir. Banka mevrtuatlarının ise yılın ili ıici ayında yüzde 3.5 oranında ger:leme göstermesı gerekirken, gerüeme oranı yüzde 1.1de kalmıştır. dan daha yüksek görülmekte ve normal olarak yılın Uk aylarında azalmaktadır. Bu yılki azalma beklenenin çok altında kalmıştır. Bankaların yıl =onlarında mevduat ve dolayısıyla kredilerini şişirmeleri, araiu ayına göre yapılacak karşılaştırmaların anlatım gücünü azaltmak tadır. Bu nedenle bir önceki yılın kasım ayı ile her yılın şubat sonunu esas alarak yapılan karşı lastırma. 1975 yıiının ilk iki ayındaki mevduat ve kredi hacmindeki genişlemenin önemini daha açık bir biçimde ortaya koymaktadır. Bu karşılaştırmaya göre gerek mevduat hacmi ve gerek kredi alanında bu yıl. son altı yıla &bre, en büyük artış oranını vermektedır. Kasım ve şubat ayları arasında 1975 yılmda mevduat hacmi yüzde 11.7; kredüer 'se j yüzde 11.2 artmıştır. Geçen yılın aynı döneminde bu artışlar, sıra j sıyla, yüzde 8J ve 2 5 oranmda kalmıştır. I Devalüasyon bekleyişi içinde gittikçe artış kaydettiği belirtilen ithalâtı frenlemek amacıyla uluslararası kuruluşlardan dış kredi alınacak Dış kredi ile azalan döviz rezervlerinin güçlendirilmesi yoluna gidilecek Spekülatif nitelikte ithâlatı önlemek için dış kredi sağlanacağı bildiriliyor OCAK ve şubat ayiarında hızla artan ve devalüasyon bekleyişlerımn yükselmesi üzerine spekülatif bir niteiik ka?anan ithalâtı frenlemsk amacıyla ulu=lararası kurulu'lardan dıs kredi alınacagı öjrenilmıst;r. Dış kredl İle azalan riSviı rezerv.erının guçlendİ!llnıe>ı ı« böylece devalüasyon bekleyışleriyle oırlikte spekülatif ithalâtın azalmaının sağlanacağı bildirılmektedır Fir ilke olarak ihracatın en yük.sek olması gereken ocak ve şubat aylannrfa. bu vılki ılıracat geçen yılın aynı ayiarında gerçekleştiriîen ihracatın önemii ölçüde çensınde kalmıştır. 1975 yılı ocak ve şubat ayında Turkiyenin ihracatı. 1974 yıiının ocak ve şubat ayı toplamın dan 74 milyon dolar öaha az olmustur. Ocak ve şubat aylarında ihracatın daha önceki yılların ayru dönemındeki ıhracatma göre azalmasına. son beş yıl İçinde ılk kez rastlanmaktadır. Ihrscat gerilerken bu yılın :lk iki aymın ıthalâtında büyuıt artışlar görülmüştür. 1975 yılı ocaK ayı ithalâtı. geçen yılın aynı 3jından 13fi; şubat ayı ıthalâu da i:t8 milyon dolar daha fazla olınuştur. Bu aylardakı ıthalât fazialıkları. a.vıu aylardakı ihracat rriı<ctarlpnp.rian vüksektir YORUM HÜKÜMETÎ AŞAN BUNALIM verıci, diğer yanıyla ürkütücü olan bekleyişler. Seçim sonuçlarında elde edilebilecek başarılan tutmak. bu bekleyişlere verüeoek cevaplara bağa. Aslında büyük ölçüde seçimin sonuçlan da bu bekleyişlerle ilgili düzenleme önerilerine bağ'ı. Secim sonucunda demokratik sürecm ne yönde gelışecegı de. HANGİ hükümet çözümü nenennse denensm 1975 yılı seçim yılı ileri sürmesi de bununla ilgili. Biriken sorunlara. sermave açısın dan da olsa temelli çözümler getıremeyeceğınm farkında idi. Ku olmaya mahkum. Ancak bu ö?ellik 1S75 yılnı ileınç yapmaya yeterii değil. Çünkü bu yılın aktörleri karşılaştıkları sorunların bilincinde rulacaK her hükümetın bir vandan. sermayenin, dığer vandan gen:ş olmaktan çok uzak. Açıkça ve bılinçli olarak femellı düzenlemelere haLk kütielerinin temelh çozüm baskılan altında eriyecegini düşün'iturtulmayan bir seçım mücadelesinden elde edilebilerek sonuçlara dü. Ecevıt. DemiTel'in düşünemeciiğini crtaj'a koydu. Temeüı hiç fazla tımur bağlıyorlar. Ayakları vere basmayan umutlar. Fazla bir bir soruna el atmadan toplumun bütün kesimlerinin bekleyişlerini sey getirmez. ayakta tuiarak seçım şar.sını artırmaya yönelik çirişimleri denedi. Bunun başarılı olduğunu gören Demirel. simdi ayTiı yöntemı kendi YAPILACAK secimlenn sonuçlan ne olursa olsun gelecek yıllara açısından uygulama yollarını anyor. Kısa bir siire, hükümet olanak işçi ve sermaye kesiminin bekleyişleri ile vapıları damgasmı vuralarmı eline aîarak. seçim şansını artırmaya çahşacak. Zamlardar rak. Bekleyişleri söylendi. Yapılannda görülen özeilikler ise şöyle: sonra ekonomik konjonktür kısa bir süre için böyle bir denemeye Sermayenin tabanı çatlak. Sermayenin siyasal kadro'iarınm bütün elverisli. çabalarına. tavandaki birleşme ve birleşîirme gırişirnlerine ragmen tabandakı çatlak yamanamıyor. Dem:relin hükümet denemesı sıra BÜTÜN bu denemeler. 1975 yıiının nlü bir yıl olmasını ortadan sında bu durum bir kez daha pçıkhğa çıktı Sermaye bütünüvle De kaldırmıyor. Parlamentonun bu yapısmdan hangi hükümet çıkarımirel Hükümetine destek olmadı. lırsa çıkarılsın. 1975 yıiının bu temel özel!iğ:ni değiştirmeye imkân İSÇİ kesiminin ise tavanı deük. Tabanı, bütün Su yüzündeKı yok. Kiikümetlerden önre parlamentonun yapısı. temelli düzenleme aktörlerin çeşitli fantezi denemelenr.e. hoyrat çıkışlanna rağmen talere ııygım değıl ve bu yapı. özü itibariyîe. en azından 1970 yıhndan ban parçalanamıyor. İşçi vöresi Kartal'cfaki son secimlenn vazılmaberi sürüp geliyor. Bu yapı. en azından beş vıldır Türkiye'nin so van özellikleri bunu bir kez daha ortaya koydu. runlannı biriktirerek artınyor. BU iki yapısal özellikle birlikte dış ilıskıler rol oynayacak. Dış BUGÜNKt' bunalım. hükümetle değ:l. parlamento ile ilgili. Par iüşkilerdeki bağiantılarla ilgili açık bilgi henüz yok. Amerikan yardı lamento ile birlikte Türkiye'nin temel si'çler dengesiyle temel so mmın kesümesinin arkasmdaki olaylar açıklıkla belli olmadı. Yurunlarındakı kilitlenme ile ilgili. Bu kiliti açmadan. bu parlamennan baskısı veya Kongre'nin yamlması tezlerinin, bu tezlere sahip todan çıkacak çeşitli hükümet türierini denemek demokrasiye şar.s çıkanları bile ikna ettiğinden kuşku duymak gerek. Bu konuda inantammamak anlamına geliyor. Carısızlık işaretleri veren 1975 yılını dıncı olabilecek tez NATO Genel Sekreteri Luns'tan geldi. Geçen uzatmaya çalışmak ilerdeki yıllarda demokrasiye taşıyamayacagı hafta. Türkiye'den doğacak boşltığu kapatmak için Akdeniz'dekı yükler yüklemekten farksız. Öerekli olan bu kiliti hemen açmak. NATO donanmasmı güçlendirmek gerektiğini açıkladı Bunun ise ANCAK bugünün donukluğıı ve kısırlığı içinde seçimin her der daha çok Avrupalıların omuzuna düşen masraflı bir proje olduğunu de gerekll çareyi getirebileceğini düşünmek büyük saflık. Bugünün cansızlığı içinde ayakta olan sadece iki kesim var. Biri isçi kesimi. ek'.edi. Böylece Türkiye'nin NATO'ctaki yerinin bir masraf hesabına indirgendiği su yüzüne çıktı. Eğer doğru ise. bundan sonraki yıldiğeri sermaye. ikisi de temelli düzen!e:neler bekleyişi içinrie. İkifi larda Türkiye'yi etkileyecek önemii bir değerlendirme. de kendi doğrultularında yeni düzenlemeler istiyor. Bir yanıyla umut BÜGÜNKÜ bunalım. bugiinün bunalımı defil. Çok genlere °ırîiyor. Bugur.ku bunalım, bir hükünıet bunalımı değii. Hüküme'i aşan özelliklere sahip. Bu<,ünkü bunajımın sürüp giîmesi. demokrasinin güoünü de göstcnyor. Demokrasinin güçlü olup olmadıg^m anlamanın anahtan. ne bupünde ne de dür.de. Anahtar yarında. l.n azından beş yıldır birıken temelli sonır.lara. çözüm getirebilenlerae. EN AZIN'DAN* beş yıldır Türkiye'de unutulan bir soz var. Temellı çö.ümler. Beş yıîdır Türkiye'nin ten.elli sorunları donduruldu. ı\!orga kaldırıltiı. Morgun soğııkluğunda uyutuluyor. 1975 vılmtia Nedenler Türkiye'nin sorunları uyutularek öldürülüyor. Ölünıe çözüm derseniz. bu da );r ijözüm. Ancak caresizlerin, çözümsüzlerın ortaya KOEKONOMİN'İN norınal gelisme yabileceğı bir çözüm. gosterdiği zamanlarda izienmesı BİR kez daha söylemeli. 12 Mart, sermayenin paılamentoda çobetlenen daralmanm yeıine 19Î5 ğunluğa dayalı S'JÇ'u bir hükümet kurrtıa şansını yitirmesinden sonra yıiının ocak ve şubat ayındaki geldı. AP'nin kendi içinde çatlayarak hazırladığı bütçenin Meclis'te para ve kredi göstergelerindeki aı red oyu almasından bir yıl sonra ortava çıktı. Sermayenin aşırı ketışlar iki nedene bağlanmakıadu. simleri ile durgun kesınıleri arasında, •.=ermaye partisinin çoğunluf.ı Bunlaıdan ilki. geçen yılın «o dağılmaya yüz tutunca, 12 Mart ciönemi başladı nundan itibaren Jevalüasyon İLK kııskulu dönemden sonra 1 Marta sennavenin büyük ke2 beklpyişlerinin güçlenınesi ve bu sıminın sahip çıkması, demokıasi ile bekledikleri temel çözümierin yüzden spekülatif hareketleıin. çeüşmesmden ileri seliyor. Demokrasi ve .ienıokratik süreçleri. s'ok eylemlerinin ve ithaiatın herkes i.şine geldiği sürece benımser. 12 Mart'ın şafağında sermahızlanmasıdu. yenin büyük kesimi. demokratik süreçler içinde bekledi^i tepıelli çözümleri elde edemiyeceği bilıncıne ıılaştı. Bir yandan. kendısi ve İkinci neden olarak da. geıek partileri bölündügü için. Diğer yandan. kenriı dısından guçlü bir kamu ve gerekse özel kesim tasar muhalefetle karşılaştığı için. Bu bilinçle 12 Mart'a sarıldı. Fakai ruf eğiiirninin dü.şmesi sontıcun12 Mart. bekledigi temelli ekonomık :lüienlemeleri yapamadı. Serda Merkez Bankası ve diğer ban mayenin temellı sorunları, temelli diiıenlemelere Kavuşamadı. k« kaynaklanna daha çok başvuSERMAYENİN büyük kesimi için 12 Mart'ın yarattığı düş kıruhnası gi>terilmekted:r. nklığmın kaynağı burada. 14 ekim'e varışta. bu düş kırıklığının roıii Türkiyede banka sisteminin kredi ve mevduat hacmi her yı büyük. Demokıasıye bağlı güçlerin canlıhğının yanında. 14 ekim'in sonuçlarının. sermayenin bazı kesimlerince hemen saygı ile karşı]ın aralık ayı sonunda yapay ola lannıasıncla da bu düş kırıklığının etkisi var. rak şişiıilmektedir. Bankaîar yıl SEÇİMDEN önce AP liderinin sık sıK söylediği sözler hatırlan«onlarında disponibilitelerini düzelimek ve yasal olarak kasala malı. Demirel. 1973 ve 1974 yıllarmı tehlikeli yıllar ilân etti. Seçimrında bulundurmaları gereken pa den hemen sonra «milletin kendisine muhalefet görevini verdiğini» raları sağlatnak için gerek Merkez Bankasfna reeskon'a giderek ve gerekse kısa dbnemli mevdust top (AET) ve (KES) iilkelerinde sanayi üretiminin artışı layarak mevduatlarını artırmakta dırlar. (1950 yılına göre yüzde) Bu yüzden yıl sonlarında banka ların mevduat hacmi olduğun Yalcm KÜCÜK Kezervler azaldıkça IHRACAT azalırken ıtaalâtm artması. döviz rezervlerini lıızla eritmektedir. Döviz rezen'lerının erime«i ise devalüasyon bekleyişlerinin yükselmesine yol açmaktadır. Devalüasyon bekleyışlerinin yükselmesi de spekülâ'if ıthalâtı 'ahrık ederek rezervlenn daha çok erimesi sonucunu dogurmaktadır. Bu durumda spekülâtif ithalâtı frenlemek amaciyle ithalâtı sınırlavıcı önlemlerı uygtılamaya koymaktan kaçınılmaktadır. Çünkü bu tür ftnlemlerin. döviz sıkıntısının arttıgmın kamu yöneticileri tarafmdan da kabul edildiği seklinde vorumlanarak ıthalâtçıları daha çok ithalât yapmaya özendireceginden endişe edılmeltfedir İlk uygulama BÜTÜN bu gelişmeler karşv sında ekonomi ile ilgili kamu yöneticilen. uluslararası kuruluşlardan kredi alarak speKülâtif ithalâtı önlemeve karar vermışlerdir. Uluslararası Para F o nu'ndan sağlanan 190 milyon dolarlık kısa vadeli kredi. bu karann ilk uygulaması olmuştur. Bunun dışında Paris'teki Ekonomik tşbirliği ve Kalkınma Örgiitü rOECD) ile de kredi görüsmeleri vapılmaktadır. Uluslararası örgütlerden ayrı olarak. yakın bir zamanda tekrar vürürlüğe konan dövize çevrilebilir mevduat hesaoları voluvla ria döviz rezervlçrınin arttınlabileceği umulmaktadır. Geçen av içinde tekrar başlatılan dövize çevrilebilir mev. duat hesaplarıvla Türkiye bankalannda vabancıların açacakları mevduat hesaplarının öruimii7'felci avlarda Türkıve'nm döviz rezenierinde olumlu etkiler göstermesi beklenmektedir. Gerek uluslararası örgütlerden borçlanmalar ve gerekse dövize çevrilebilir mevduat heSapları ile döviz rezervlerinde son aylarda görülen erimenin takvive edilmesine çalısılmakta. dır. Bu politikada basan saglanması halinde spekülatif ithalâtın önünün slmabileceği ileri sürülmektedir • DÜNYA EKONOMİK BUNALIMI, ORTAK PAZAR VE ABD'YÎ OLUMSUZ YÖNDE ETKÎLEDÎ; BATI TOPLUMLARINDA TOPLAM SANAYÎ ÜRETÎMİ, 1974 YILINDA YÜZDE YARIM ORANINDA GERİLEDλ 92? ^ PAZAC (AET; SÜ5VALİST CS2TAK ANKARA ve ISTAN'BUL'da şeçinme endekslerinde yüzde değişme (Ocak Şubat) 8,5 8,2 Çalışma müfettışleri, bölge çaUşma müdürlerinin emrinde çalışmak istemiyorlar ÇALIŞMA BAKANLIĞI iş müfeitişleri. yasal hiçbir zorunluluk olmamasma rağroen Bölge Çalışma Müdürlüğünün emrir.e bağlanmalarının karşısına çıkmışlardır. îş müfetti;leıi, Bölge Çalışma Müdürlüklerine bağlan malannın tarafsız denetim ysptnalarmı önleyeceğini ileri sür müşlerriir. Türkiye'rfe çeşitli bakanlık mufettişleri doğrudan doğruya ilgili bakana bağlı bir çalışma sistemi kurarken Çalışma Eakanlığı iş müfettişleri Bblge Çalışma Müdürlüklerinin diizen ledikleri bir çalışmayı yapma durumunda bırak.lmaktadırlar. Maliye Bakaniığı müfettişleri ile hesap uzmanları bakandan aldıklan yetkiye gore denetim yapmaktadırlar Çalışma Bakardıgı ile ilgili 1850 yılında çıkarılan 5690 sayılı yasa da iş müfettislerinın rioğrudan doğruya Çalışma Balcamndan alacakları yetkiye göre derıeîim yapmalarını öngörreekterl:r. 305 178 00; • I J974 ülkelerde sanayi üretiminin 1974 yılı artış hıziarı şöyle o'.muştur: Bulgaristan yüzde 8.5, Maearistan yüzde 8.2. Demokratik A!man Cumhuriyeti yüzde 7.4, Küba yü^de 7.8. Moğolistan yüzde 8.3. Polonya yüzde 12.2, Romanya yüzde 15. Sovyetler Birlıği yüzde 8 ve Çekoslovakya yüzde 6:2. 5A • SOSYALİST RI» OLARAK İKTÎSADÎ BLOKUN BÎLÎNEN «ORTAKPAZA«KARŞILIKLI SOVYETλ YARDIMLAŞMA (KES) ÎÇÎNDE TOPLANAN ÜLKELERİN SANAYİ ÜRETÎMLERÎ ÎSE 1974'DE ORTALAMA YÜZDE 9 ARTIŞ KAYDETTÎ. iST. •\ P AX<. /• 1960 •1970 ı ı i I  A ' Dünyadaki bunalımm sosyalist ekonomileri etkilemediği öne sürülüvor DÜNYA ekonomik bunalımı, başta Avrupa Ekonomik Toplulu ğu ve Amerika Birleşik Devletleri ekonomilerini olumsuz yönde etkileyerek 1974 yılında gelişmiş sanayi ülkelerinin toplam sanayi üretiminin yüzde yarmı oranmda gerüemesine yol açarken. Karşıhklı Ekonomık Yarcımlaşma Sovyeti (KES) içinde toplanan sosyalist ekonomileri etkisi altma alamadığı bildirilmektedir. 1974 yılmda sosyalist blokun «Orrakpazarı» olarak bilinen KES ülkelerinde sanayi üretimi ortalama olarak yıjzde 9 oıanında artmıştır. Moskova'da yayımlanan haftalık Ekonomiçeskaya Gazyeta (Ekonomik Gazete) dergisinde 1974 yılında kapitalist ve sosyalist ül1 kelerdeki ekonomık gelişmeler ] hskkmda ayrıntılı bilgi verilmek tedir. Buna göre sanayi üretimi.; İtalya'da yüzde 6. Fransa'da jiiz. de 4 artarke?ı, Batı Almanya'da j artış hızı sıfır olmuş ve Ameri ı ka Birleşik Devletlerinde yüzde j 1. Japonya'da yüzde 2 ve İngil; tere'de de yüzde 3 oranmda gerilemiştir. : Geüsrniş kapitalist ülkelerde gerileme hızı ortalaması yü?de yarımı buimuş, buna karşüık geüşmekte olan ülkelerde ortalama yüzde 7'lik bir art:ş sağlanmıştır. Türkiye'de gerçekleştiriîen sanayi üretim artış hızı gelişmekte olan ülkeler ortalamasına çok yakm olmuş ve \üzde 7.1i bulmuştur. daki sanayi üretim artışının Bul»aristan'da yüzrfe 7.5'i. Macari?tan'da yüzde 89'u. Poionya'da yüzde 8U.3'ü. Sovyetler Birliği'nrie yüzde 84.1'i ve Çekoslovakya'da yüzde 87si işçi verimliliginin artı?ı ile sağlanmıştır. Kübada verimlilik artı.şı yüzde 8 olmustur. dedilmektedır. ülusal geiirin artış hızı. Bulga j ristan'da yüzde 7.5, Macaristan'da 7; D. Alman Cumhuriyetinde yüzde 6.3. Küba'da 8. Moğolistan'da yüzde 5.6. Polonya'da yüzde 10, Ro manya'da yüzde 12.5. Sovyetler Birliği'nde yüzde 5 ve Çekoslovak ya'da yüzde 5.5 olmuştur. 1975 yıhnm ilk ayında, Ankara Moşkova'da yayımlanan dergi'de Ekonomiçeskaya Gazyeta derve İstanbul geçinme endeksleıi, yer alan inceleme. sosyalist ortak daha önceki yılların aynı dönemgi>İ, kötü hava koşuilarına rağDergi, sanayi ü:etimindeki en yüksek artış gösteren alt ke men tanm kesiminde de önem pazar üyesi ülkelerdeki üretim ar lerine göre çok hızlı artış gössimlerin makina yapımı, elekîro ii artışlann sağlandığını ileri tışını. ülkeler arasında sağlanan i? termiştir. 1973 ve 1974 yıllarımn nik ve kimya kolları olduğur.u sürmektedir Bütün bunların so birliğine bağhmaktadır. Bu ara ocak ve şubat aylarındaki artışbelirterek üretim artışınm çok lar yüzde 2 çevresinde ıken bu nucunda KES üyesi ülkeierde da iilkelerin plânlarını biribiriyle büyük ölçüde verimlilik artıyıl yüzde 5 olmuştur. Bu yınn ulusal geiirin ortalama olarak şından ileri geldiğir.i ifade etdaha çok biitünleştirecek çalışma hızlı fiyat artışmda Ankara'da »imektedir. L'.ına göre 1974 yılınyüzde 6.5 oranıncfa arttığı kay ların ilerlediği bildirümektedir. J yim ve Istanbul'da gıda malları Ankara'da giyım, Istanbul'da gıda maddesı fıyatları büyük bir tırmanma kaydetti nın perakende fiyatlanndaki tırmanma etkili olmuştur. Ticaret Bakanlığmca deılenen endekslere göre Ankara iline ait geçinme endeksı. 1973 ve 1974 yıllarının ocak ve şuöat aylarında, yüzde 2,1 oranmda artış gösterirken bu yılın aynı riöneminde yüzde 4.6 oranmda vük selmişt:r. 1973 ve 1974 yıllarının ocak ve şubat aylarında. sırasıyla. yüzde 1.5 ve 0.7 oranlarında artan İsranbul Geçinme Endeksi de, 1975 yıiının ocak ve şubat aylarında vüzde 5.4 oranmda artmıştır. 1974 yıiının aralık ayı sonu ile 1975 yılının şubat ayı arasında ortaya çıkan bu hızlı fiyat artışının nedenleri, Ankara ve İstanbul'da farkîı olmuştur. Ankara'da fiyatlar genel düzeyindeki artış en çok giyim eşyalan fiyatlanndaki yükseîmeden etkilenmiştir. Yılın i!k iki avında Ankara'da giyım eşyalan perakende fiyatlan yüzde 8,5'lık bır yükselme göstermiştir. Aynı dönemde îstanbul'da giyim fiyatlannın yuz de 1 oranmda gerilemesi karşısmda Ankara'dakj fiyat artışinı her hangi bir ekonomik faktörle açıklamak mümkün olmamaktadır. Geçen yıluı aynı döneminde Ankara'da perakende giyirn fiyat ları yüzde 1 ölçüsünde artmıştı. Bu yüzden 1975 yilındaki büyük artışı, Ankaralılann giderek giyime daha fazla düşkün tıale gelmeleri veya Ankara'da spektirâtif evlemlerin olustunıl Afşin Elbistan santralının bina yapımı, üçiincü kez ihaleye çıkarıldı AFŞİN ELBİSTAN tertnik santralının iîna bınalarının vapımı ücüncii kez 'haleve çıkanlmıştır. 640 milvon ııra v.e ıhaleve çıkanlan Afşin Eibistan santrahnın ana b'na'arı vaoım1 tçin beş ^pımcı firma 'ekl'f vermıstir. 13 subat tarihinde sonnçlandırılan ilk ihalecie bes vapımcı firmadan en ucuz 'eklif veren firmanuı insastı M 5 milyon lirava 1. yaDmak istedieı »nriilmüstür. Bövlece en dü<siik feküfin Türkiye Eiektrik Kıınımtınun hesaplarınrtan 275 milvon Mra fazla: buna karvılık en büriik tekliften fi(l milvor hrs iüşük olduŞiı an!aşTİmı?tır Bunun üzerine Dina vapımı ikinci ke7 ihaleve cıkarılmı^t.r. 6 mart farihinde acılan tekliflerden ikisinin inrlirilmi!? olduSu saDtanrm«nr İlk teklife eore (K1 firması 119: fO.Ç.) firması ise 11? milvon liralık indirim vanmıstır DiSer üc firma ise ••«•klifîn' ıi°*'stjrmemiştir. TEK tars>fındar vapılan Uçüncü ihale 21 mart 1975 tarihinde acılmı^tır. ttctinc'i ıhalede dört fimanın teklifini deSistirmedigi, Sonuç vermedi U mü'ettiflerınin toplu olarak yasal haklarmı almak için sürdürdükleri girişimler henüz bir sonuç vermemiştir. Daha önce Bakanhk içinde kurulan ve yeni bir çahşma yönetmeliği hazırlamakla göıevlendiıi len komisyonun çahşmalan biiiri lememiştir. Şubat ayı içinde bitirileceği açıklanan bu çahşmanın tamamlan maması üzerine bütün iş müfet tişleıi Çslısroa Bakanj Prof. Ttır ı han E.şenere 18 mari 1975 tari ' hinde çektikleri telgrafla bundan ; böyle Bölge Çalışma Müdiirleri', nin verdikleri şoTevleri üstlenme,' yeceklerini bildirmişlerdir. ' Te'çraf üzerine iş müfettişleri tem=.ilr:leri ile Çalışma Bakanının , kat:!dıjı bir toplantı yapılmış fa kat bu tnr>îüntı da bir sonuç sağ ] lama!Tiı=*ır İ? müfetti'!c:i. Bölge Çahşms ; Müdürlüklerini serrr.ayenin baskısı altına girm: olmakla suçlsmpk ta vp Rölre JTiif'ürlerine bağlı oi dul:''t sürece tarafsız denet'm .ıii'^î^ıı1tı ileri sürmekte EKONOMIK SOZLUK KARTEL BATILILAR uzunca süre kartel sözünü sevmediler. Daha dogrusu teknik ekonomi kiıapları ile bazı yasa maddelerınin dışmda kartel sözcüğü az kullanılıyordu. Anlamı. ş;rketlerin aralarmda anlaşarak. piyasaları paylaşan veya üretim düzeym: ayarlayan birlikler meydana getiımeleri. Amaç, [iyatları ve dola\isıy!a karları yükseitmek. İlk savaştan sonra büyük örneklerı görüldü. Demirçeü:: kartel: kimya kartelı gibi. En ünlüleri ise. «Yedi Devler» den:lea Amerikan ve İngiliz petrol şirketlerinin yarattığı petrol kar teli. Karteller, aynı kolda çalişan dev şirketlerin, ülke sınırları nı ve milliyet boyutlannı aşan birlikleri olarak biliniyor. Anc^': son ısmanİHrrta vpnf kartp 1 Artış hızları BUNA karşıuk Baıı ü l e de Comecon olarak tanınan ve sosyalist ülkelerde SEV olarak bilinen Karşılıklı Ekonomik Yardım Sovyeti (KES) ülkelerinde sanayi üretimi yüzde 9 oranmda artmıştır. Ekonomieeskava Oazveta'da ve cisi ülkelerin. şirket yönetıcilen ölçüsünü aşan ve kamu yönetıcilerini bir araya getiren b:rl;klerine de kartel denmeye başladı. Şırket karieilerinin yöneticileri gizlı gizlı buluşup toplanrı yaparken ülke karteîlerinin yöneticıieri açıkça bir araya geliyor. ToplantUarını, basın ve te levizyon verıyor. Petrol veya bakır üreten ülkeierin bir araya gelerek ortak bir poHtıka saptama çalışmaları Batı dünyasında kartel sözünürı çok kullanı!masma yol açtı. Şimdi «petrol kartelı» denilince peîrol üreten ülkelerin birlıfi kas ted'.iiyor. Yedi Devlerin yıllaıdan beri kurduklan kartel içir. l )u adı vakışiksız bulanlar, pet rol üreten ülkeleri kartelci ola•ak ad'.ardınyorlar. m \T»'V*İ\II İfc" UİDTVITT reketi var. Türkıye'de ihracat, daha çok tarımın hasatına baglı olarak yılın son ayı ile ilk ayiarında artar. Tarımsal tıyaüar, hasat mevsiminin başlangıcına doğru yükselme gösterir. îşsızlik, köylerde ek işgücu olnıak üzere köylerine dönüp bir süre çalışan şehir işçi veya işsizierinın hareketiyle yaz aylarında bir nebze azalır. Devalüasyonlar genellikle yaz sonlarına doğru bir pazar günü yapılır. Evlenmeler aenellikle bahardan yaza geçerken olur. Kalb hastaları mevsim değişirken ölürler. Mevsimiik hareketleri bilmeK ler türlü çözümleme için gerek ii. Mevsimiik hareketi bümemek yanılgılara yol açabilir. örnefin, kış aylannın da ölür. Bunlar arasında emek İi generaller de oluyor. Sovyet ba i sını ölüra haberlerini verirken «emekli» sözcüğünü kullanmaz ; Bu yüzden Batı basmında genel likle kış aylarında Sovyet gene ı rallerinin öldürülerek tasfiye edü diğı haberleri yer alır. Mevsimlik narekerlerı. istatistik yöntemlerle saptamak ve eğrilerini çizmek müınkün. Böylece mevsimlik hareket kalıplan elde edilebiliyor. Bunlardan birısi mevduatla ilgili. Yıhn ilk aylarında Türkiye'de mevduatlann aolması, mevsimlik bir hareket olarak, ortaya çıkıyor. Normal za manlarda bunun böyle olması gerekivor. Arcak son zamanlarda Türkiye'deki o<=!i*meler nonnal j olmsktan u^nklaştığl için şubat •>•