Katalog

DÖRT CUMHURİYET 20 Mart 1975 r CAÖİjS. C A B ^ , PATlRpl (rütti I MA ı)öâWrMıYtffe«,. BÎUÂH AyjMACAM... ÎAPAH İLK İÇM ABDÜLCANBA * TURHAIU 8ELÇUK t kXL Kı 9 UBSA^, ÖOVlÎMi kARİJt LKAfcl, YATMlJZl^Mrt fiNHfMcfl.l AAlHÎ.., > 1 KALVdf I^OtAVl StfdEMEfcYM* üUu?. / y ^ fcAtf 0, '( Yazan: Necati CUMALI tyi edıyorsun.. Özer. Ergun'a göz kırptı: Sorsana ne oldu evlenme i»ı? Merak etmiyor musun° Ergun bir şey demeden Saim'e baktı. Saun, dcrın bir ıç çekti sadece. Özer kendı sorusuna kendi karşılık verdi: Ne olacak? Yattı! Saim bır daha ıç çekti. Kcmujmak istiyordu besbelli. Özer: Hadi anlat. dedi, ne bekliyorsun? Anlat! Anlatmak ıyi gelır, açıhrsın. Oflayıp puflayıp durrna.. Nesını anlatayım? Dün gece konugtuk konuşacağımızı.. Ergun sordu: Ne komıştunuz'' «Ne yapacağız?» dedim Emel'e. «Ne yapacağız? hiç!» dedi. «Sen tiyatronls Istanbul'a doneceksin, ben Ankara'daki ifime.» «Neden?» dedım. •Evlenmiyecek miyiz? Ben ayrtlamayız sanıyordum?» «Evlenemeyiz ki! dedi. Bugüne kadar evlenme sözü eden hep sendin. Bir kez olsun benun karşıhğımı ögrenmek ıstemedm kil Ben ağzmu açıp evleniriz dıye tek söz etmedim sana.» Saim bir daha iç çekti: Kız haklı birader. «Sen aktorsün ben mı murum» diyor. «Ben gündüz işte olacağım. sen gece iste. Niye benzeyecek evlüiğimiz?» Dün üz gundum iyıce. Ama bugün düsündükçe haklı buluyorum dediklerini. Galiba Istanbul'a dönmek de biraz avutuyor insanı... Öıer içkisini yudumladı: Öyledir. Turnede olan turnede kalır. IJtanbul'a birlikte gitmez.. Ayağa kalkö. Içkisi elinde pı u ı den bakarak ekledi: Iki gün âncejıne kadar neredeyse korku »armiîti bcni. Dağıldık, dağılaeağız, tıyatro batıyor sanmıştım. Neyse gende bıraia bıraka bir Nursen'ı bıraktık. Onun yerin* Zeyneb'i alıp gi .c /., * > ' * AŞK DA GEZER 94 Ovundavdım. Nasıl buldun Zeynep'i' Ç>k nıjdı. Çok varaş:ynr Muthış! Çok buyük aktrıs olacak. çok! övle gorür.uyor. Ekrem gerçekten oıutluydu. Oia kal?a konuşulma\a değer tek konu Zeynep'u. Ama Ergun un asansoru kolladığını gordu: Yukan mı çıkıyorsun? Evet. Kıme? Saım'e. Onlar Özeri? 'ukanda. Ben Zeynep 1 beklıyonjm. Gorusuruz. Elbette. Saim a>aktaydı. Gardrobunjn kanatlanm açmıs bavulunu yapmaya hazırlanıyordu. özer, pencere onundeki koltuğa oturmuş sıgara içıyordu. Önünde bır bardak vıski vardi. Erguna nereden geldiğini sordu.. Haluk'a uğradım, bulamadım. Bu sabah çıkmış... Saim: Öyle, dedi, çıktı. Öser: Sevgılisi çıkarmı», diye ekledi güierek. Neredeler? Allah bılir nerede olduklanıu. Çejme'ye falan gitmislerdir. Haklan. Izmır'de son gunleri bugün. Haluk da ddnüyor nau yann sizinle Istanbul'a? DSnüyor! Yine gulerek sakaya vurdu: D«ba doğrusu niyeti öyle. Döoebilirse dönecek.. Saim durgundu: Döner. O kadar tutmasını bilir kendmi, Ama Istanbul'da n« olur? Onu simdiden dıye Ya içiyorlarsa }tmdi? îçkiye ba§ladılarsa? Sanmam! Niye sanmazsın? ,' , , Kadının hep oolemeye çdısüğmı »Sylüyor fund» anlanz.. Ergun'a döndü: Bızden kımlerle karsılastın asağıda? Sevgi'yi gördüğünü söylemek iztemedi Ergun: Ekrem'le... Saim güldü bu kez: Nişan yüzüğunu göstermedı mi sana? Gosterdu Özer gülüyordu: Uçuyor enayi. Bana kaltrsa o kız en çok fkt yıl sonra bırakır Ekrem'i. Az görür. Hele bır de sinemsya bulaşırsa. Dci yıl bile sürmez, çiçek gibi açıiır.. Saim bavulunu yerlestirmey© başladı: O belli olmaz.. îki yıl sonra görüsürüz. Neyse kapatalım bu konuyu. Bırakalım ne halleri varsa gorsunler» Konuyu açan sensin oğlum Öyleyse kapıyorunu. Ergun'a dönerek sözü değiştirdi: Şimdı çıkınca gece kaçta döneceğimiz belli olmaz otele. Uçak sabah sekizde. Yedide terminalde olacağız. îyisi mi simdiden hazırlıyorum bavulumu.. YABANCILARIN GÖZÜYLE İNÖNÜ ÖZÜ BilâlN.ŞiMŞiR 23 Eylül 1937 günü İngiltere Büyükelçiliği İnönü'nün istifasını bildirirken yeniden göreve getirileceğini de bellrtiyordu Büyükelçi Sir Loraine 26 Ekim 1937'de İnönü'nün Atatürkten sonra Cumhurbaşkanlığına seçileceğini söylemişti A'aturk, kendisinden sonra Cumhurbaşkanhjına en kuvvetli aday olarak gostenlen înonü ve Mareşal Çakmak'Ia 18 ağusto» 1937'de bir harp oyu nunda .. Sahi yahtı, dedi, ne aydı bn «y, hephnizl toz duman etti... Daha önceki tumelerde baaka turlö mü oluyordu sanki? Saım gülümsedı: O da var ya.. Gördün mü? Fena olmuyor demek! Kiırtlanmızı döktüğümüz kadar döktük. Istanbul'a dönünce bütün yıl bu koçmacadır baslar yine! Nerede bulacaksın bu rahatlığı? Sabahtan aksama prova, dublaj, radyo fu bu yetiştirebilirsen yeUştir... Telefon çaldt. Özer kaptı alıcıyı. Datusmadao onu arıyorlardı. Evet, benim . Nilgün hanım geldi. Odama gonderin.. Onlara döndü: Nilgün gelmiş. (bardaki sevgilisinin adıydıı. Vedalaşacafız. Akşama görüîürüz. Gülerek odadan çıktı. (DEVAM1 VAK) İnönü'nün Başbakanlıktan istifası yabancı devletleri telâşlandırdı Atatürkün amaasıs Slümü üzenn«, Inbnii'nün Cumhurbafkanhğına seçilmesi koausu uzerinInönfl öldü. Arkasında bir ta de kısaca durulacaktır. Konurîh kaldı. Bu tarih, bızım son ya, daha çok, yabancı gözüyle ellı yıllık tarüumız demektir bır ve yabancı belğelerle bakılacakbakıma. Onun siyasi hayatını tır. incelemek, elli yıllıir Cumhurıyet «Devrimlerin direği» tanhimızi araştırmak olacaktır. Ilerde belkı, Atatürk Araş23 Ey!ul 1937 günü, Ingıltere" tırma Enstitulerı gıbı, Inönu A nın Ankara Büyükelçiliği, Is. raştırma Enstıtuleri de kurula met İnönü'nün Başbalsanlıktan caktır. Inonü araştırmaları. A istifasını Londra'ya telledi: Bir tatürk araştırmalanyla atbaşı süredır ortahkta, ılerıgeri, çegıdecek, yakın tarchımiîe ışık çitli söylentiler dolaşmaktaydı. tutacaktır. Bu yazıda, înönü' Atatürkie, tnönü birbirine darnün siyasi hayatından bir sah pn deniyordu. Arada sürtüşme neye ıddiasızca değinilecektlr. oldugu söylenıyordu. Anlaşmazlık nedenı olarak, Akdenız'de korsanlı|a karşı tedbir almak Uzere toplanan Lyon Konferansını ileri sürmüş olanlar vardı. Baa kımseler ise, Hükümetın Turk parasını devalüe etmek istemesını anlaşmazaık nedeni sayıyorlardı. İngıltere Buyükelçüiğı, bütün bu soylentilere katılmıyor du. Istıfa nedenı. inönü'nün yor gunluğuydu. Dort yıl once de >orgunluk jüzünden istıfa etmek jstemışti. Aynı zamanda, başka kımselerı de Başbaianlıga alıştîrmak gerektığini söyleaüştı. Ama isteği o zaman kabul edılmemlştl. Şimdi de istıfasının kabulunden dnce kendisine alü hat tahk. izin verümiş ve Celâl Bayar vekâlet«n Bsişbakanlığa getınlmışti. îngilız telgrafı çjoyie bıtiyordu: «îstifa, İnönü'nün yorgunlugundan ve tecrübesiz kımseleri de devlet yönetimine hazırlama arzusundan ileri gelmlştlr. Cumhurbaşkam, Ttiric devrimlerının lemel dıreklerinden ve Türkiye'nln en büyuk simalarından biri olan Ismet'in (Inonu) fikırlerine tabıî her zaman başvuracaktır. Tamamen Iyileaince de kendisi yeniden Başbakanlık gö revini yüklenecektir.» f n . del üe uzun bir gonişme yaptı. Görüşmede, İnönü'nün istifası ko nusuldu. Inonü gıdınce Turkıye' nın pohtikası nasıl bır yön alacaktı? So\TetIer de bundan telâş. lanmışlardı. Aynca Sovyet Büyükelçısı, yeni Başbakan Bayar'ı «Almanya ıle yakınlaşma fıknne daha eğılımlı» sayıyor, bunun gelışraelennden kaygu duyuyordu.. (4). Ankara'daki Ingiliz Büyükelçısı Sir Percy Loraine. pek telâşh degıldi. Onun kanaatince, Ismet înonü, Başbakanlıktan istüa et> mış olsa bıle, sahneden çekılmiş bir kimse sayılamazdı. îngliz Buyükelçısi, ılk defa 26 ekim 1937'de Ismet Inönunun Ataturk' ten sonra Cumhurbaşkanlığına geleceğıni söyledi. Şımdı bır nevı yedek kuvvet olarak duruyordu. Yedekte lıazır bekleyen tecrübelı bir Devlet adamının Cumhurbaşkanlığına seçilmesi, Başbakanlıktan Cumhurbaşkanlığına getirilmesınden daha kolay olacalîtı. (5). Ingıliz Büyükelçısı bu goruşunü, beş gün sonra. yeniden Londra'ya bıldırdi. înonü hakkın. da ortalıkta hâlâ bir yığın soylen tı dolaştığını anlattüctan sonra, «Ismet Inönü'ye harcanmış bır kuvvet olarak bakmıyorum ve vetreni, kuytu yerlerde, hiç sebepsız saatlerce bekletilmış ımış. TUrkiye Cumhurbaşkanı, I939'da yapılacak Cumhurbaşkanlığl seçımın© yeniden adaylığını koymak ruyetmde degilmış. Bu bakımdan Fransa, «Turk Devlet gemısınin bırden bıre motörsüz ve dümensız kalacagı gün içın haztrlanmalı» imış... Bu haber, Fransa Dışişleri Bakanhğından Pans'tekı Ingıliz Büyukelçısıne, oradan da Londra'ya ıletildı. (7) O zamana kadar Londra böyle bır haber almış değıldl. Durumu hemen Ankara'dan sordu. Ankara'dakı Ingilız Büyükelçısı, 30 arahk 1937 günü görüşlerını bıldirdi: Atatürk'ün rahatsız oiduğunu doğrulayacak herhangi bır belırtı yoktu. Pransızlann çıkardıklan kotumser haber, belkı Hatay sorunuyla ılgılıydı. Ata turk, Hatay davasını şalısi meselesi yapmıştı. Bu sorunu Türkiye"n;n i=itedıği gıbi çözmek karanndaydı, bu işte O'nun şalıst prestıjı soz komısuydu. Bu yuzden Fransızlar bır hastaiık haberi ortaya atnr.ş olabüirlerdı. Ama bır gün Atatürk blürse, yenne geçebılecek en kuvvetli ıkı fcişi vardı: îsmet înönü ve Maresal Fevzı Cakmak Bu obu konuda uziınea bir Vonusm» oldu. Fransız Büyükelçısı M. Ponsot, Atafcürk'ün hasta oldugunu ısrarla ilen sürdü ve duyduğu bir haberi söyledi: Atatürk, sbzde 1939'da yenni îsmet Inonü'ne bırakacakmış, kendisi arkada bir Önder olarak kalacakmış. tngilız Büyükelçisi, bu söylentiye de ınanmadı. Atatürk'ün sağlığında inönü'nün böyle bır gorevı kabul etmiyeceğini, aynca henüz sapsaglam olan Atatürk ıçm de arka plana çekitmenın kOıay b:r şey olamayacağım sdyledL Ama, konuşmayı Londra'ya bıldınrken, İnonü'nun bır «yedek kuvvet» olduğu görüsünü tekrarladı. «Ataturk'ün halefi olarak Cumhurbaşkanlığına getirilmek üzera înönü'nün yedekte tutulduğunu, 26 ekim 1937'de bildirnnştım, hatırlarsımz» dedi. (9) Di$i BOND C*K& 9U£ YARIN: AHENKLİ YÖNETtM (1) F.O. (tnglliz Dışisleri arşi*. leri), 371/20S64/E. 5612: Morgan'dan Foreign Office'e. Şifre tel. tstanbul, 23JJ937. No. 99. (2) KO. 371/20)M>4/E. 5614: Raterlovr'dan Foreign Office'e, Şifre teL Atina. 24.9.1937, No. 132. (3) F.O. 371/20864/E. Foreign Of. fice'den Ankara Elçüiğine, Şifre tei. 27JJ.1937, No. 49. (4) F.O. 371/20860/E. 6608: Mr. Rendel'in 3.11.1937 günlS servis notu. (5) F.O. 371/20864/E. 6453: Loraine'den Foreign Office'e. Şifre tel. Ankara, 2640.1937, No. 22. (6) F.O. 371/20864/E. 6770: Loraine'den Eden'e. özel ve gizll yan. Ankara, 31.10.1938 (7) F.O. 371/21923/E.69 E. PhJpps ten Cadogan'a. Yan. özel. Paris, 28.12.1937. (8) F.O. 371/21925/E. 70. Loraine' den Foreign Office'e. Şifre tel. Ankara, 30.12.1937, No. 192. (9) F.O. 372/21925/E. 1851: Loraüıe'den Oliphanfa. Yan. Özel ve Gizli. Ankara, 24^.1938. ) EÛŞ* PECDE TiFFANY JONES d1V3İ3İNlMTEJ.E.Vİ"ZyOS ÇEtJMtME UjGUN Devletlerin telâşı İstıfa haberi, geniş diplomatik .vankılar yarattı. Yabancı devletlen telâşa düşürdü. üzun uzun 5azışnıalar oldu. Telgraflar gıdıp geldı. 34 eylül günü, İngiltere'nın Atina Elçisi, Sir S. Waterlow, inönü'nün istifa haberi Uzerine Yunan Hüfcümetinin «pek telâşlandığını» Londra'ya bildlrdl. AcaYabancılar înönu'nün. ıstifasından sonra Turk dıs pollba arkasından bir polltika değitikasımn değişmesınden kuşkulanıyordu. sıkliH mi olacaktı? I55tlfanm nedeni neydi? Deglşiklik, I^yon sözleçmesiyle ilgıli miydl? Yunan niden Başbakan olarak veya Cum nemll konuda, Başbakan, CHP Hukümeti bunları merak edıyor hurbaşkanı olarak basa geçmezGenel Sekreteri, Büyuk Millet du ve Atina Elçisi, Londra'dan se şaşarım» dedi. f6). Meclisi kolayl^la bır uyuşmaya tamamlayja bügi istiyordu. (2> rarabılirlerdi. Bu sayede, Ata«Yedek kuvvet» îngütere Dışişleri Bakanlığl 27 türk'ün ölümü halinda ortaya 28 aralık 1937 günü îngiliî eylül günü Ankara Elçiliğine bır çücabilecek tenşıklıb çabucak •flfre telgraf gönderdi. îstifa ha Dışişleri Bakanlığı ılk defa Ata atlaUlabillrdi. (8) türk'ün hasta olduğu yolunda bu berine «pek şaşırdık» deniyordu. Bu şahıs d«gi«iklis1nin arkasın haber aldı. Haber, Fransız k. yAtatürk'ün hastaiık haberiyle dan politlka değişiküğl de gele naJdanndan geldı. Ankara'daki birlikte, O'nun halefı konusu düFransiz Büvükelçisl M. Ponsot, şunülmeğe başlnıyordu. Bu öcek miydi? înönü'den sonra Dışbır süreden ben Türkıye Cumı?leri Bakanı Terfık Küstü Aras nemli konu, yabar.cı devletleri hurbaşkanının saglık dummıırun da değişecek miydı? Bunlar sorude yakından ügüendirıyordu. kötülestiğinı Paris'e rapor etluyordu. (3). Cumhurbaşlîanının rahatsız olrruşti. Sözde Atatürk, son aylarTelâşa kapılanlar arasında Sov. duğu, şubat 1938'den sonra Kda sık sık baygınlık geçirıyor, rarla soylenmege başlandı. Gityetler Birlıgi de vardı. 3 kasım kendıni kaybedıjormus. Bir sü t:kçe yayıldı. Mart 1938'de, An 1937 günü Londra'daki Sovj'et BUVÜkelCiii M Maıçlrr tno^lto™ GARTH glc TUZ.ÛK E.T4I f BU B(2 BOA ĞiBi DOĞUM Kardeşim AYFERİ dogdu. Çok seyinçliyim. Herkese duyururura. Gülperi ERTEK NapoU, 4 mart 975