Katalog

f Ekonomi EkonomT^Ei^omi Ekonomi... J YIL SONUNA DEK YAPILACAK <KUE AYARLAMALARI> İLE DOLARIN KARŞILIĞININ 17 LİRA 10 KURUŞ OLACAĞI BELlRTiLiYOR. Jtiazıne a ç ı g m m ı u m ı ı y a r ı aştığı Maliye'ce gizleniyor KONSOLÎDE BÜTÇE HAZİNE DURUMU (31 Temmuz 1975, Milyar TL.) 30.036.237 Mevcutlan S.444.777 Nakit 332.942 Kasa 3.570.914 Banka if 1.540.H20 Saymanhklararası Para Akımı 14.SH1.509 Alacaklar: 2.409.603 Bütçeden Dofan Avans 9.541 450 Gelecek Yıla Geçen Avans 138.412 Ge^en Yıldan Devreden Avans 1.Ü49.H39 Bütçe Dışı Avans 710.587 MahsıiD Edilecek ödemeler Kişi Borçlan 30.462.823 Borçlar: 5.119.919 Bütçe Emanetı 9.606.713 Diger Fmanetler 9.363.055 Adı Emanetler 149.409 Emeklı Keseneklerl 390.924 Mahalli İdarelsr T.C. Merkez Bankası Kısa Vadeli Avans 14.661.700 774.4R9 Hazine Bonoları 10.426.535 FARK (Mevcutlar Borçlar) • 12 ekim seçimleri ardından yüzde 15 devalüasyon bekleniyor 12 ekimde yapüacak sra seçlmlerinden sonra Türk lirasının değerinın yer.iden ayarlanacağı bildirilnıektedir. Ekonomik örgütlerle iş çevrelennce ileri siiriildüğüne göre Senato yenileme seçimlerinden sonra MC Hükümeti, Türk parasının dolar karşısmdaki değerinl yeniden düşürecektir. Yıl sonuna kadar yapüacak «kur ayarlamalan» ile doların karşıhğı 17 lira 10 kuruş olacakt'.r. Böylece MC Hükümeti, yeniden ve yüzde 15 çevresinde bir devalüasyon yapacaktır. Ara seçimlerinden sonra yapılacak olan yenl devalüasyon, Uluslararası Para Fonu İle MC Hükümeti arasındaki ilişküerden kaynaklanmaktadır. Elde edilen bilgilere göre Türkiye, Uluslararası Para Fonu'ndan kısa dönemli kredi almak istemektedir. Türkiye Uluslararası Para Fonu'n daki 151 milyon SDR'lik kotasının 37 milyon 750 bin SDR'a tekabül eden bölümünü kullanmış tır. Bu kullanım, Uluslararası Para Fonu'ndaki Türkiye kotasıii~\ yüzde 25'ine eşit olmaktadır. Altın tranşı denüen bu bolümünün kullanılması, Türkiye'ye her hangi bir yükümlülük getirmemektedir. Ancak Maliye Bakanlıgı, döviz erirnesini karşılamak amacıyla Uluslararası Para Fonu'ndan yeni krediler almak İstemektedir. Para Fonu'nun tüzüğüne göre bir Ulkenin altın tranşından sonra birinci veya ikinci tranşlan kullanması, söz konusu ülkeye, Para Fonu'nun belirleyeceği kredi ve döviz kuru rejiminl kabullenr.ıek zorunda bırakmaktadır. Tür kiye, şiradl bu aşamada bulunmaktadır. Maliye Bakanı'mn bun dan Mr süre önee Washington'a yaptığı ziyaret sırasında Uluslararası Para Fonu yetkililerl İle bu konuda görüşmeler yaptıgı bildirilmektedir. Bunun dışında Türkiye, Uluslararası Para Fonu içinde kurulan Petrol Kolaylıklan fonundan 190 milyon dolarlık kredi almak için anlaşma yaprmştır. Maliye Bakanlığı, 19u milyon dolarm bir bölümünü kulianmıştır. Fakat ikmci bölümünü kullanması şu anda mümkün olmamaktadır. yapması beklenmemektedir. Bu yüzden bu yıl sonuna kadar yapılacak kur ayarlamalarıyla gerçekleştirilecek devalüasyonunun yüzde 15 çevresinde kalacağı bildirilmektedir Fakat yüzde 15lik bir devulüas yon da. yine MC Hükünıetinln yakın zamanlarda gerçekleştirdiği ihracatta versi iade oranlarır.ın yükseltilmesi karanyla birlikte önemli bir boyiıta ulaşmaktadır. MC Hükümeti, ver<ri iade oranlarmda yüzde 10 düzeyinde SEÇiMLERDEN SONRA YAPILACAK OLAN YENi DEVALÜASYON ULUSLARARASI PARA FONU İLE MC ARASINDAKI ILiŞKiLERDEN KAYNAKLANIYOR • ULUSLARARASI PARA FONUNDAN BAŞKA TÜRKiYE'DEKI BAZI İŞ ÇEVRELERi DE YENi DEVALÜASYON iÇiN MC'YI ZORLUYORLAR Maliye Bakanlığı'nca derlenen ancak fcamuoyundan gizli tutulan «Kamu Hesaplan» ile ilgili istatistik öültenine göre Hazine'nin açıgı temmuz ayı sonu itibarivle. 10 milyar 426 milyon lira olmuştur. Konsolide bütçe uygulamasıyla ilgili bu en son hesaplards Hazine'nin 20 milyar liralık mevcutuna karsılık 30 milvar liranın üzerinde borcu olduğu ortays çıkmaktadır. Maliye Bakanlıgı. bütçe uygulaması ve Hazine'nin nakit dunımuvla ilsiH bil?ileri son derece gizli tııtmaya çahsmaktadır. Konjonktürel gelişmelerin izlenmesi Için ilgiîi lerkesir. bümesi eereken ve bir sır niteligi taşımayan bu Sfigüerin hükümetlerin propagandasma uygun ^Uşen yanları, Maliye Bakanlannm demeçleri veya hükümete yakın basm araeılığıyla te.ı yanh olarak kamuoyuna iletilmektedir. Kamu hesaplarıyla ilgili bu son bültenin vergi gelirleriyle ilgili bölümleri de Maliye Baİcanı Yılmaz Ergenekon taraiır.dan kamuoyuna ilân edilmiştır. Ancak avnı bülten içinde yer alan Hazine'nin nakit durumu hakkında hiç bir acıklama j>apılmamışnr. Temmuz sonu itibarivle Hazine'nin 30 milyar 462 milyon liralık borçîan içinde en büyük kalemlerden birisini Merkez Bankası'ndan alınan kısa vadeli avanslar meydana getirmektedir. 14 milyar 662 milyon liralık bu D HAZİNE'NİN 20 MİLYAR LİRALIK MEVCUDUNA KARŞILIK 30 MiLYARIN ÜZERİNDE BORCU OLDUĞU SAPTANDI • MALİYE BAKAN1 VERGI GELiRLERiNi AÇIKLADI, ANCAK HAZİNE'NİN NAKİT DURUMUNA HİÇ DEĞLNMEDl bir artıs yapmıştır. Bu artış bun dan sonra yapılması beklenen yüzde 15'lik devalüasyonia birleşince, eylül ayından yıl sonuna kadar gerceklestirilecek kur ayar lamaîan ile devalüasyon oranı yüzde 25'e çıkmış olacaktır. fcalemden sonra ikinci büyük kalem «adi emanetler» olraaktadır. Geçmiş yıllann uygulamalannda küçük düzeylerde seyreden tnı ka!f>m tpmnnH ayı sonunda 9 milyar 363 milyon lırayı bulmuştur. Hazine Tarafından kullnnılan Mfmnr Yardıml^sma Sand'.Şı (MEYAK) keseneklerinin bu ka lem içinde yer aldığı hildirilmektedir. Hazine'nln borç kalemleri <çinde ücüncü büyük sırayı bütçe emanetler! lşgal etmektedır. 5 milyar 120 milyon liralık bütçe emanetleri. v a ' m m faalfyetlerinden dolayı odenmeyen borçlan içermektedir. Ancak bu borçlar YORUM DÜZE ÇIKAN TEK ÇELİŞKİLERİ\ yoStmlaştığı zamanlarda kavramlar saflaşıyor. Çözümler basitleşıyor. Yollar teke inıyor. Bugun Türkiye. oövle b'.r dönemde. Senato ara seçiminin eş:*inde her şey son derece açık. Ortada, ne bir ara seçimi. r.e de genel seçim var. Sadece bir etrandum. Türkiye'nin tümü için Türkiye'nin bazı kenUerinde yapılan bir referandum. Bu referandum, faşizm ile demokrasi arasında. Başka bir deyişle AP ile CHP arasında. Çelişkilerın yoğunlusunda iş bu kadar basit. Çelişkilerın voftunlu«unda, çelişkılerin aşın kararlılık gösterdiği bugünde tek bir yol var. Türkiye'vi düze çıkaran. Türkiye'yi çok büyük, çok geniş olmayan. etrafı güçlükler ve sorunlarla çevrili bir düze çıVıaran. Bu yol, demokrasi için kullanı'.an oyların faşizm için kullanılan oylardan çok ve önde olmasından ibaret. Somutun acıkkğmda Halk Parti^i'nin oylarınm AP'nin oylannın önünde olması. Her halde ve her halde Halk Partisi'nin oy artırması. ÇÜNKÜ Halk Partisi'nin alacagı oyîann Halk Partisi'nf asan bir yaru var. Bu oyların ilk anlamı şu: Kütlelerin, faşist örgütler ve faşizan eylemler karşısında demokrasiyle en önde ve büyük bir güçle baglıhğmı gösterecek. Bunu göstermek durumunda. Bunu göstermesi, büyük ölçüde, Halk Partisi'nden bağımsız. Halk Partisi'nin niteliği, tutarîı bir demokratik programı ortaya koymada karşılaştığı güçlükler, ne yaptığı ve ne yapacagı önemli. Ama şu anda sadece ikinci dereceden önemli. Firinci dereceden önemli olan kütlelerin faşizan tırmanmaya «hayır» dediginin ortaya çıkması. Şu günün somut koşullarında, kütlelerin bilinçli ve bilinçsiz tutkulan içinde bu açıklık ancak AP'ye verilmeyen ve Halk Partisi'ne verilen oylarla ortaya çıkabilecek. Tarihin yasanılan kesitinde başka bir yol yok. BAŞKA bir yolun olmadıgını görebilmek için önce ara seçim sonrasmı dUşünmek gerek. GoYünen ve belirginleşen dunım şu : MC'nin dövize çevrilebilir dövizleri yolııyla buldugu yapay teneffüs döneminin sonu yaklaştı. Dış para piyasalannın Türkiye'ye ayırdığı kısa önemli döviz kotasmın dolduğıı anlaşılıyor. Bundan sonra cok yava? bir gelişme olacak. Bunun anlamı iç piyasada karşılaşılan yoklukların giderilmesinin ise gittikçe güçleşeceği. İKÎNCÎSt, taşıt araçlannm bir bölümü de dahil dayanıkh tüketim mallanna zam listeleri uzadıkça uzadı. Ara seçimlerinden sonraki bir zam anlaşması ile bunların çoğu piyasadan çekildi. Seçimlerden hemen sonra ve birbtri arkasuıdan daha yüksek fivs.tlarla piyasaya gelecek. Böylece MC, kendisine dayar.ak olan çevrelerin çıkardıgı îaturanın bir bölümünü daha ödeyecek. Yalçın KÜÇÜK YOL MC, büyük kiitTeierl oTmasa bfle kmdisînî btı a*es?en gSmTekten kurtarmaya çahşacak. MİLLÎYETÇİ Cephenin ve bu eephenin omurgası dummundald Adalet Partisi'nin atesten gömlekten kurtulmasının bir tek yolu var: Demırden »ömlek giymesi. AP, ara seçimlerinde basarı kazansa hatta bur.dan sonraki genel seçimde çoğıınluk saSlasa bile çaresiz. Işçi sınıfı ile sermaye arasındaki çeliskimn bu denli billurlaştıgı, iç ve dış ekonomik sorunlann bu kadar yoğunlastıgı bir zaman kesitinde AP'nin başka bir çaresi yok. Fasist örgüt ve uvgulamalara bu kadar gnz yumduğu için rie başka bir niyeti yok. Işkenceci başını acîay gös'ermesinden de belli. ŞURASI çok açık olmalı. Bu yüzden de tekrar tekrar sövlemekren kacınmamah. Demir gömlek istegi. kütlelerin sola ve sosyalizme, kiitle halir.de kayışmdan ka>Tiaklanıyor. Zamamnı İse, nesnel nedsnlerin yanmda öznel bir neden olarak. henüz ileri bir örgütlpnme düzeyine ulaşmamış o'ması belirliyor. Ancak demirden gömlek heveslileri kar^ılarındaki bü\*ük engel olarak Halk Partlsi'ni görüyorlar. Bu jiizden Halk Partisi'ni eritmeye özel bir önem veriyorlar. HALK PARTÎSt'nin eritilmesi ne demek ve nasıl eritilir? Halk Partisi'nin örgütü ortada. Son ve taze örnek Olru'da. Oltu'daki can düşmanı faşist eylem, Halk Partisi örgütünün sessiz onaymdan güç aldı. Bu bir. Ikincisi ise Halk Partisi'nin enteliiansiyası da ortada. Bir acıklamayı gerektirmeyecek kadar. Bu yüzden sorun bunlar degil. Sorun kütlelerin Halk Partisi'ne ba£ladığı umut. Eritme, bu ıımııdun yok olması ve belli boyııtlarda kalmasıyla ilgili. BURADA CHP AP koallsyonu ortaya çıkıyor. Çok cıktı. Yeniden çıkıyor. Açıkça ileri sürüldü ve açıkca ileri sürülüyor. Bir de kapalı olarak ileri sürülenler var. tlericilik adma ve seçim koşııluna bağlı olmaksızm MC Hükümetinin diişürülmesi önerisinde oldufu gibi Bir seçim koşuluna bağlı olmaksızm MC HUkümeti nasıl düşürülür? Bir seçim koşulura ba*lı olmaksızm bir CHPAP hükümeti kurarak. Bir seçim koşuluna bağlı olmadan kurulacak bir CHP • AP hükümetinin bir tek anlamı olabilir. Demir gömlek çağırıcılığmda önemli ve büsük bir adım atmafc. Bilerek ya da bilmeyerek. Daha doğrusu hem bilerek hem de bilmeyerek. ŞU aşamada Halk Partisi "nde simgelenen demokrasi umutlannın eritilmesinin bir yolu daha var. Ara seçimlerinde Halk Partisinin oylarınm artmaması. Böyle bir oylamamn pratik sonuçlan bir CHP AP koalisyonundan farksız. Bu yüzden, böyle bir sonuç, demir gömlek hazırlayıcılan için büyük bir önem tasıyor. Onlann yolunu açıyor. Koşullar TJiuslararası Para Fonu, Petrol Kolaylıkian fonundan Türkiye'ye vermeyi kararlastırdığı kredinin bundan sonraki bölümlerinin kullanılabilmesi için bazı koşullar İleri sürmektedır. Böylece Petrol Kolaylıklan fonunun kurulmasıyla bir ülke, Uluslararası Para Fonu tüzügüne göre birinci veya ikinci tranşları kullanmarian önce bile Uluslararası Para Fonu'nun dtrektiflerini kabul etmek zorunluluğu ile karşüaşmaktadır. ASLIN'DA MC ödeyecek demek pek doğru değil. MC, hiç bir ödemeyi kendi hesabından yapmaz. MC'nin nesap ödemosı hep kütlelerin hesabından olur. Kütlelerin sırtından olur. Bunda da bövle olacak. Dayanıklı tüketim araçlannm yükspk üyatları kürlflerin sırtına yüklenecek. Ancak bu yükün dayanıklı tüketim mallannın artınlan fıyaflan ile sınırlı kalacağını sanmamak gerek. BATIL! ikîisatçılann bir gelir çekişmesi kaM'amı var. Bu kavram isrilerin ürrpt artırmn isteklerine karşı kullanılan ıdeoloıik bir siHh. ÜcreUerin artırılması h;>linde diğer gelir grupların'n, kAr sahiplerinin de. geürlprini artırrr.ak isteypfekieri anlamma geliyor. Ku yüzden isçilerin ücretlerini artırma isteklerinin pek de akılcı bir yr.ntenı olmadığını göstermeyi amaçlıyor. Batı ik f isatçılannın akılcılığır.ın bir örr;eği. Ancak, ücretlerden bağımsız olarak dayanıkh tüketim mallr.rı fiyatlanndaki artışlann başka fiyatlarda da artmaya yol açacpğım beklemek aerek. Özellikle küçük üreticiler ile daŞıtım ?is(?mi içinde yer alanlar; esnaf, tam/rci ve bakte! t'iıii •küçük burj'.ıvf.lar». Dayanıkh tüketim araçlarımn fiyatlannın \"ükselmesi. dayanıkh tüketim ahşkanhgını yeni kazanan bu kesitlfrin gelirlerinin azalırası anlp.mına gelir. Bunlar da gelirlerinin azalmasını önlemek için kendi sattıklan mal ve hizmetlerin fiyatlarını yiikseltmek zorunluluğ'inu duyacaklar. Pöylece ekonominin bir kesimindeki fiyat artışlan, diğer kesimlerine de yayılacak. ÜÇÜN'CÜ beürgin ve beklenen gelişme devalüasyonia ilgili. Sinıdi kulîanîlan deyimle yeni ve küçük küçük kur ajarîamaları ile ügili. Ara seçimlerinden hemen sonra bir veya iki •ayarlama" i;e liranın yeniden yüzde onbeş oranında değer kaybır.a uğratılacağı konusunda kesin be&îeyişler var. tş çevreleri bunun ihracat mevsiminin açılmasmdan önce yapılmasını ist«di. Uluslararası Para Fonu öteden beri istiyor. Her iki çevre de MC Hükümeti'nin ara seçim şansına saygı göstererek seçim sonrasma kalmasına razı oldıılar. Bu kadar anlayışh olabiliyorlar. DEVALÜASYON'. ham ve yan işlenmis maddelerini ithal eden iş kolları için yeni bir zam demek. Dayanıkh tüketim mallan zamlarının ertelenmesinin bir nedeni de bu. Zam istek ve hesaplarında pnra değerinin alacagı yeni şekiller önem kazanır. Renault taşıtlarına yapılan zammın yüksek tutulması da bunu gösteriyor. Ordu Yardımlaşma Kummıı'nun taşıtı. beklenen deralüasyonu önceden karşılayan büyük bir zam aldı. Diger zamlar da bövle olacak. SEÇİM sonrası dun:m böyle. Bos laflan boşa çıkaran bir dunım. Sonbahar ve sonbahann sonrası atesten bir gömlek. Bilyuk haîk kütleleri ve dolayısıyla biivük kütleleri ateşten gömlege sokan MC adındaki azmlık hükümeti için. Bu yüzden sonbahardan sonra sadece konsolide bütçe içlne ıdren yatınmlardan doğmaktadır. Kamu iktisadl idrişımlertnm yatırım fafl!iv?tieri. kavnak voklıığundan da yapılamamakta va da yammcılara borçlanılmaktadır. Hazine açığmın 10 milvar 126 milvon liraya ulaştığı 31 temımıı 1975 ff.rihine <n yakın hafta olan 1 agustos 1975 tarihli Merkea Bankası mftalık durumuna göre, Merkez Bankası'nın kamu kesimine açmış olduğu toplam krediler 42 milyar '70 milyon lira olmuştur. Bu mîktar, MC Hükümetinin kurulduğu tarihteki kamu kredilerine göre 13 milyar liralık bir artışı rröstermektedir. Oran olarak ise MC Hükümetinin kuruldugu tarihteki kamu kredilerinden vüzde 45 daha tazladîr. Böylece, mart ve temmuz ayı sonu arasındaki geçen zamanda MC Hükümeti, Merkez Bankası'mn kuruldugu tarihten beri kamu kr?dilerinin ulaşmıs olduğu "îüzeye, yüzde 45 oranmda bir ekle» me \apmıs olmaktadır. Bu kadar büyük b'.r ekiemeye .•sğmen Hazine, nakit sıkıntısmdan kurtulamamakta ye bir çnk ödeme yapılamamaktadır. Sümerbank zarar edecek bir tekstil yatırımına ortak ediliyor Kamu kesimine alt kaynaklann ekonomik olmayan bir biçimde kullanılmasmın yeni örneklerinden birisi daha ortaya çıkmıştır. MSP'ye yakın kimselerin yönetiminde olan Sümerbank, Malatya'da kurulacak olan özel kesime ait yeşüyurt îplik ve Dokuma Fabrikası'na ortak edilmektedir. Devlet Planlama Teşkılâtı'nın kabul ettiği minimum kapasitenin altında olan fab nkanın zarar etmesi kaçınümaa görünmektedir. Yeşüyurt îplik ve Dokuma Pabnkası ilk önce 25 bin ig kapasıtelik bır işletme olarak planlanmıştır. Fakat pamuk lpliğinin satışında karşılaşılan iç ve dış sorunlar nedeniyle, iplik kapasitesi azaltılarak bunun yerine dokuma kapasitesi eklenmiştir. Yesilyurt, tekstil yatınmıyla ilgili son fizibilite raporuna göre fabrikanm 12528 iğlik iplik ünitesi ile 130 tezgâhlık dokuma için öngörülen kapasiteler, Devlet Planlama Teşkilâtı'nca kabul edilen minimum ekonomik sınırlann altına düşmektedir. DPT' nin kabullerine göre pamuklu dokuma alanında cır işletmenin ekonomik olması için en azından 25 bin ığük iplik ünitesi ile 400 tezgâhlık dokuma kapasitesini ıçermesi gerekmektedir. Malatya'da kurulması öngörülen tekstü fabrikası 40 müyon liralık öz kaynak ile 10ü milyon liralık bir yaürımı ıcap ettirmeic tedir. Ancak yatırımm sahipleri, projelermi gerçekleştirmek için gereklı kaynakları bulamamışlardır. Bunun için Sümerbank'ın ortaklığuu sağlamaya çaüşmışlardır. TEMEL MALLARDA ÜRETİM DÜZEYİ (Bin Ton) Temel M»0w Ham Demir Çelik tngot Hadde Mamullerl Kok DSneml Ocsk Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Ocak Haziran Haziran Haziran Agustos Agustos Agustos Haziran Haziran Haziran Haziran Haziran Temmuz Temmus Temmua Haziran Haziran 1974 «21,3 753,1 615,9 15,9 8399,8 3419,9 4252,6 39,8 38,4 P9,3 47,5 7517,1 1956.4 10,3 102,4 2,7 1975 665.4 696.7 630.9 > 12,9 8321.8 »858,7 Tüzde Degisme + + •f + + 449.0 75 13,8 18.9 2,3 12,8 16.1 6.8 9.8 3.5 7,8 15.0 6.0 20.4 3,3 21,1 Kim zorluyor? Türkiye'nin kısa donemll kredı almak için basvurdugu Uluslararası Para Fonu'nun zoriamasmtın sonra Türkiye'deki bazı iş çevreleri de yeni bir devalüasyon için MC Hükümetini zorlamaktadır. MC Hükümetini yer.i bir devalüasyon için en çok zorlayarJar el'.erinde stok bulun duranlar olmaktadır. Pamuk ve pamuk ipliği için yeni pazar ar3yanlar!a MC Hüjtümeti zamar.ında demirçelik ve çimento stofu yapanlar, devalüasyondan en çok kârlı çıkmayı bekleyenler dir. Demirçeiik stokçulan yeni b;r devalüasyondan sonra ellerin rieki stokları daha yüksek fiyatlarla piyasaya sürmeyi planlamaktadırlar. Çiraento stokçulan ise özellikle Arap ülkelerine yapacakları ihracattan daha büyük kârlar elde edebileceklerdir. Taş KömürO ('SatılaMlı) Linylt (SatılabiUr) Çimento Sişe ve Cam Eşym Pencere Camı Kâgıt ve Karton Gazete Kâğıdı Elektrik (Mil. Kwk) Ham Petrol Bakır BUister Pamuklu Dokuma (bin metre) Yünlü Dokuma (bin metre) 4937,3 31.0 42,1 102.8 43,8 8648,4 1840,8 8.3 105,8 3,3 İRAK, TÜRK DEMIRYOLLARININ YETERSİZLİĞI YÜZÜNDEN İTHALATINI DENİZ YOLUNA KAYDIRIYOR petrol gelirleriyle birlikte hem yatınmlarına hem de ithalâta hız verdigi bir dönemde Türkiye'nin demiryollannın yetersizligi nedeniyle ihracat imkânlarından yeteri kadar yararlanamadıgını belirtmektedirler. Türkiye'nin transit ticaretteki avantajını kaybetmemesi için bir yandan demiryolu kapasitesini arttırırken bir yandan da lskenderun ve Mersin limanlannın ticarette önemii bir rol oynayacak hale getirilmesi gerektigi bildirilmektedir. CEPHE HÜKÜMETİ DÖNEMINDE TEMEL MALLAR ÜRETİMİ DÜŞTÜ Demirel başkanlığındakl MC Hükümeti zamanında temel mal larm bir çoğunda üretim düzeyinin düştüğü saptanmıştır. Demirçelik ve ham petrol, Uretimi düşen temel mallar arasındadır. Bunun dışında üretimi artan bazı mallarcla da Uretim artış düzeyi düşük olmuştur. Plan ve programlara göre, Türkiye'de temel mallar Uretiminin yıldan yıla artması gerekmektedir. Fakat MC HUkümetinin görevde olduğu bu yılda bir çok malm üretimi geçen yıldan az olmuştur. Temel maUarla llgUİ uretim bilgıleri, mal çeşitlerine göre, haziran. temmuz ve agustos aylarına aittır. Elde edilebilen en son bilgiler, altı, yedi veya sekiz ayhk toplamlar olarak ve geçen l yılın aynı dönemlenyle karşılaş ! tırmalı bir biçimde tabloda görülmektedir. Bu bılgilere göre, istatistiklerle derlenebilen 16 te mel üründen 9'unda üretim düzeyi geçen yılın gerisinde kalmıştır. Bunlar içinde bakır bilisterde bu yılın yedi ayındaki üretim hacmi, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 20.4 oranın da az olmuştur. MC Hükümetinin izlediği polif'.ca ile üretim düzeyleri arasın [ da kurulan ılişkiler ilginç sonuç lar vermektedır. Büyük stokçu luğa ve spekülasyona olanak tanıyan demirçpük türlerinin hepsinde Uretim düzeyi g»çen yıhn rl kalma, ham demirde yüzde 9, çelik ingotta yüzde 7,5, hadde mamullerinde yüzde 13.8 olmuştur. Burada üretimin düşmesine, MC Hükümetinin izlediği ithal poliükası neden olmuştur. Ancak MC doneminde Üretimin düsüsüntin çok üstünde bir ithalât hacmi gerçekleştirilmesine ragmen karaborsa ve stokçuluk önlenmemiştir. Tablonun lncelenmesinden yılın ilk altı aymdaki çimento Uretiminin geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 16,1 oranmda yüksek olduğu anlaşılmaktadır.. Büyiik oranda Gerek Uluslararası Para Fonu ve gerekse ellerinde stok bulundıiran iş çevreleri, MC Hükümeti 'nin büyük bir devalüasyon ANKARA (ANKA) Irak ile Türkiye arasındaki ithalâtın artması için:, Türkiye'nin avantajlan iyi kullanmadıgı, demiryollannm yetersizligi nedeniyle Irak' m ithalât taleblerine Türkiye Demiryollanmn cevap veremez bir öt« yandan MC dOnemlnde ln ] hale geldiği ileri sürülmektedir. saat eylemlerinin yavaşladıgı bi j Bu yüzden Irak Hükümetinin nakliye güçlerini de dikkate alalinmektedir. Ancak hem üretimin yüksek olması hem de inşaat ey rak ithalâtı denizyollarma kaylemlerinin yavaslamasına karşm, dırma çabasmda olduğu bildirilbu yıl çimento karaborsaya düş mektedir. müs ve karaborsa fiyatlanyla saTürkiye'nin Bagdat Ticaret Mütılmıştır. »avirligi yetkilileri, Irak'ın artan İsraf Yeşüyurt tekstil fabrikasına Sümerbank'ın ortak edilmesi, Sümerbank'ın kendi yatınmları için kulıanacağı foniarın özel kesim elıyle ısraf edilmesi anlamma gelmektedir. Firmanın yaptırmış olduğu fizibilite etüdü de bu durumu açıklıkla ortaya koymaktadır. Çünkü fizibiiite etüdüne göre yaratılacak olan makina kapasitelerının kullamm oranlan son derece düşük düzeylerde kalacaktır. Tekstil tesislerinde pahalı makinalardan olan çözgü va nasıl makinalarınm kullanım oranları, mevcut fizibilite raporuna göre, . zde 44 ve 31 düzeyinde kalmaktadır. Sümerbank içinda kamu kaynaklarımn yerel seçim kaygüarıy la kullanılmasına gerekçe olarak söz konusu yatınm teşvik belgesi verilmis olması gösterilmektedir. Ancak te>vik belgelerini dağıtan daire ve rümerbank MSP li Sanayı Bakanına bağlıdor. Aynoa şimdiki Sümerbank Genel Mıidür Yardımcısı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlıgı Teşvik Daire sınden SUmerbank'a gelmlştir. Böylece bir yerde verilen teşvik belgesi, baska bir yerde yeni ayncalıklann saglanması için gerekçe olmaktadır. Sümerbank Yönetim Kurulu, Yesilyurt tekstil fabrikasına ortak olma karanni ikiye karşı iki oyla almıştır. Oylann eşit olmasına karşı n MSP1İ Genel MüdUr de ortskhk lehinde oy kullandıjh lcln karar olumlu sayılmıştır. Kamu yatırımlarının gerçekleşme oranı yüzde 38,2 olarak saptandı ANKARA. (ANKA) Dsvlet Planlama Teşküâtınca hazırlanan ve 1975 yılının ilk yarısında önem: li projelerın durumunıı saptayan bir rapora göre, kamu ku: r.üuşlannın önemli projelerinin j bu 5".lın ilk yarısmdaki gerçekleşms oranı yüzde 33,2 düzeyin' de kalmıştır. j Raporria inreleme konusu ya i pıları 100 adet onemli proje1 nin önemli bir bölümünün hizmete girmesi de gecikmis ve bi Dövize çevrilebilir mevduat dövizi azalıyor MC Hükümetine, 700 milyon dolarıa üstünde bir döviz sagiayarak brüt döviz rezervlerinin erime hızını yavaşlatan Dövize Çevrilebüir Mevduat (DÇM) hesaplan kanalıyla gelen dövizlerin haftalık giriş miktarı son derece azaln.ıştır. Son hafta İçinde Türkiye'ye gelen yeni DÇM dövizleri, 9 milyon dolardan az olmuştur. Merkez Bankası'nın son haftalık durumu. DÇM dövizleri bakiyesiyle birlikte tabloda görülmek tedir. Son hafta içinde brüt dövizlerinde 7 milyon dolarlık bir artışa karşıhk net döviz rezervlerinde 66 milyon dolarlık bir azalma olmuştur. Net döviz rezerveleri eksi 600 milyon dolara ulasmıştır. Ote ysndan. 19 eylül tarihl itlberiyle DÇM hessbı yoluyl» geçıkmıştır. Bu, bir hafta önceslne göre, 8,7 milyon dolarlık bir artış olmaktadır. Söz konusu artıs MC Hükümetinin. DÇM dövizlerüJn akışmı başlattığından beri bir hafta içinde kaydedilen en küçük döviz girişi olmaktadır. DÇM dövizlerinin girişinin yavaşlaması, mevcut durumda, Türkiye'nin spekülatif para piyasasındaki olanaklarını sonuna kadar kullandığı şeklinde değerlendirilmektedir. Bundan sonra DÇM dövizlerinde büyük artışlar beklenmemektedir. Merkez Bankası'nın son haftalık durumuna göre kamu kesimi nin Merkez Bankası kaynaklann dan finansmanmda 800 milyon liralık bir artış olmuştur. Kamu kesimine Merkez Bankası'nın açmı; olduğu krediler 44 müyaı MERKEZ BANKASI HAFTALIK DURU31U (Milyon TL. Rezervler ve DÇM Milyon Dolar) AKTtP 28 3.1975 (MC Hükümeti) 18.549 29.392 8.735 15.441 12.005 85347 82.055 227 3794 22.143 26.929 1.322,0 + 70,0 • 12.9.197S (Geçen Hafta) 18.174 43.456 6.993 15.587 21.857 106.070 S9.463 702 6.207 25557 34.443 1.1845 534,1 7683 19.9.1975 (Son Haft») 18.398 44.236 6.798 15.710 21.791 106.928 39.535 822 5.883 25.226 33.463 1.191,6 600,8 777,5 Altın + Döviı Kamu Kreoilen özel Sektör Kredilert Tanm Kredilerı Diğer Aktifıer TOPLAM PASÎF Emlsyon DÖTİZ Mevduat Mev. Munzam Karşılığı Diger Pasifler BRÜT REZERV NET REZEEV DÇM