Katalog

îspanya'da direnen şiir Kemal ÖZER «\asadıgımı tHraf EıHvnruTn» adlı snılar kitabmm blr yennde Neruda sunları yazar Yazarlar ve sairler lsp.m.4 halkı ile birllkte «ıvaşnordu dranada'da clnayet islentniş Fedfrico oidurulmustn Mıguel Hernandez. keçı çobanlıjhndan sa\a;çı şairlige vuk^flmisti 4leş hattımn en lleri«inde siirlerini okuvordu Hanuel Altolajuirrp basmafa deıam edıvordu Dojju cephrsının en nn hatlanndakl Gerona da e«ki ve terk^dılmis blr manastırda ba^ımerini kurmuvtu.» Veruda'nın tsnanva'vla ılgılı şıırlerıni ıçeren «Ynre«ımdekı Ispanva» kıtabı da, saiaş bumn hızn a s'Kerkpn, bu basımevınde ozellıkle askerienn \aröım!v)a ılgınc bır bıcımde basıhr Cereken kTâıdı a^kprler e>;kı mr deaır mende duşman bavratınrlan Wan!ı asker eomlekle'ıne kadar ne bulıınarsa ogıuerek \aparlar Yıvecek \e çamaşırdan çok hıı kıtaoa ras'lanır savA« bovunca a'kerlerın sırt forbalannda Siınn ı«levi soz konıny edı1dt<"nde ilk akia üelecek avrıntılardan birıdır bu ?plf>tı!s»n Sıır sava«a >e dırenne • ?'r ? arka mi(n»"« rtf»r""'n <> «nıva riırpn n s ve çar1 pışmı^tir steş alnnda tşlevuıı en somut bıçımae g"'(,ekleşMrmıytır. alt edttmeve edllmeve Sldfl./bn haTfc rennmere öldu, dudaklarından ve ahnlanndan eomuldü bu halk,/ amannzca, namos«uxra her tannnın fiınu /oRiıJlan analannın elinden koparan. hiç acımadan canavarlar cibl ko paran zallm uçaklann altında bu halk alt edılmcje edilmeye oldu,, yçnılmeje jenilmeje ölduj «Tomurcuk» Faşizmtn o nllardan bujrUrıe tspanva'n sokru&u du rumu ıse şovle çızıyor Jose Angel Val»n*e Kandan ha«l«a ?e» ekmeven kan Invanın e%ine eirpmpien pkmek terenç renırinin sadakası in«anm lçıni karartan sadakasi Dinden çıkar ^afelamava bakan akil KorUıı ıp knrkunun pevîam berleri Çurümuş halınden daha çunık bır me>\a 'dokul muş, da\anıksiz hır mevva l«te hueune kalan hu bir ı * kftler ulu«al bır e\ın e*ı gorulmemıs arsasından i$te bugune kalan bu » İspanyol halkının üzerine bır kara bulut gibi çöken baskı vönetıminin karşısında olduğu ıçin, haksızlığa karşı insan direncinin türküsünü yükselttığı ıçin Lorca kursuna dizildi, ama turküsü bütün uiKelerin insanlarınca söylenıyor. Konur ERTOP lanndan avınnışnr lsoanvol edebtyatınr Kızer Afnkadan aelıp tspanva da vurt tutan MOsl'unan Araplar deSisık bir uvçarlıgı tanıtır varımsdava tspanvol edebıvütı venı lemalar \Pnı dıvarlıklar vanında venı anlatım mçımlprıvle zenssınleşır tkı ayn dın'n ıkı nalkın ^ar«ı karşıva gelmeierı savaslar doSıırmuş vatıancı "geTiennkıPrı setiTmi"; ama sonıınd» nırbınnın içinde »rnen bırbirıvle butünlesen ogelerden canlı veru bır u\garlık vararmıstır Komanrero adı venlen nalk sıiri derlemplpn Maeninierp sarşı vapılan savaslan dtle aennrken karsı Karsıva geldı£ı rıalkın dılınaen d ıvarlıeınrtan da et'îileı alnııjtır Romancero llrık çızeıîerle zeneınlesıp jrunürntiıe kadar gelirken tspanvol sıirınin zengln Dlr ya nını oluşturmu$fır Ortaçafa davanan çövalve romanlan Cervan tes'in kalemlnde dun>a romanuun en büyilk ba «Umut hepimizm içinde yaşayacaktır» Faşızmın her şeyı çürutse b'le çu'utemedıgi bir *nnurruk kaırnış'ır vıne de Jesus Lope? Pacneco nun «Tomurcuk» îiırınae dedı(>] r b ı «Öldurdnler spvfivi ve seven in «anlan OldTirdııler turknvu \c turkn so\|pvenlen Öldur düler ne \arsa bu canım toprakJarda filduremediler ama/ bu tnmurcujrtı ha oatladı ha rtatla\.»cak bu lomurcuEU » Çunkıi «\Pmi7unde şarkı *ö\lp\en blr tek lnsan kal(lifr surece umut hepımlzin içinde >aşayacak>*ır Hesaplaşma çığırı î ç savaş olgusu nerde direnecek blr zıılüm, ko'Milük, varsa şıirin orava vetıstıgmı oranın sorumluluk ve gorev duvgusuvla verıni aldıgını vetkınlıkle oraya kovar Dunvanın her yanından t«T>anva va vonelen bu dava nısma savaitan ve venilgıden sonra da eksılmerrrs faşız min priştıgı her evlemde sesını ormria vukseltrnıçtır. En son bes tspanvol dırenışcısmın Franco vonetımınce kur suna dızılmesi olaymda goruldufcü gıbi Bu e\rensel bovufun vanırrla *•"• cjırenışçı favn a sıl iç savastan sonrakı fa«l«;t donemde Tsnanvol 07anıa rımn ürunlennde karsımıza çıkar Gende bır milyon 61ü ve bır m ı h o i «ueun bıraı<an \r savasın ardırdan tsnanvo] o7Bnlarının onundp n » tn b r he«anla$ma çı*ın açılmıştır îç *avas yemlgıvle bıttmvı »ma yaşamanm her kesıminde fasi7me dırenme surmektedir. İspanyol edebivatı dünva van »anatının en Daşanlı orneklennı vermış ıLervantes* öe3e\ı ci buytık kavnaklarından Btn olmu? (Lope de Vega çajtdas ana temalan getırmış (Unarauno), halkının sorunıannı en bü^uk IçlenlıJüe fansıtan vazarlan (Lorca> vetıstırmıştır Bu edebıvatın remeıinde Avrupa edeblya'lan nm hemen Hımu eibı Ortaçagdakj dinsel eplk ogrerıcı ürünler destanlar va*aı Mtcak defslk bır kavnaK Hıristıyan Avrupanın öteiu «debıyat Yiğitlik ve lirizm Eski ve »oviu blr geIwıt>Sİ olan îspanvol sürinln fltl ana orellığı vıgıtlık ve hnzm îspanjol ozanlarmn elınde ke«kın ıkı sılâh olmus msan degerlerini ayaklar altına slan Franco vonetımıne karşı diremvor Kırk Mldır hapls, ı$kence, sıirgun acılanna RO£ÜS gererek ve ölUmü goze alarak A Kadır ve »rkadaslarınm baçlattıklan «Dünva Halk ve Demokra«l Sllrleri» antolousının bırincı c ldmde penış ver \enlen tspanvol slın bolumıi, bu soylu savaşımın ıl tnnc omeklenvle dolu G«nel konumuyla bir dırenlş şürl bagün tspanjol şurt ama Bmeklere bakıldıguıda bu genel konumun içınde ozel konumuvla degışık cepiıelerde nasıl ıjlevıni yüruttügü fasîzımn Insan VRçamına eettritfeı Mk'fi, karanl'k etkılere karşı umudu ve onuru nasıl yücelttıgı lalenebillyor Halkından kopmayan bir edebiyat PICASSO: GUERNICA Şarkı bir silâhtır Direnlşln Vökünde, tspanyol ozanmm. ellnrteM glHha lnancı yatar Sarkıdır eltndeki silâh. sözün eücıMür. Her şeji elınden alınsa bıle şarkı soz jrücü ondadır. Leon P»hpe «Karde?» adlı çiırınde soyle vurguluyor bunu «Her çev senın, karde? E\, at, silâh aenin./ Ama bu topmklnnn bin yılJık <esi benlm 'Ne varsa çektin ellnln altına, karde«, bıraktın bana ?u dünvada «BrfimneTİ.' biratrtm brril başıbos. çırılcıplak /Ama ben df Htr bövle sessiz bıraki' rua scnl,,bo?le diİMi bırakınmi/Nasd eldp W<^ceks1rt,/ı»«sıJ ate$ vakacaksın. işte aldım eoturdum îarlnnı"» Gabnel Celava'nın belırttıgj gıbl, ozan olmak KOI ı>ulu bir jevdır Ama sorumluluk vonpltır onu durmadan* «Korkulur çalr olmaktan, borkulur lnsan olmaktan,/ber şeyl Ventas Hapishanesi Mersedes NUNiES GİRİŞ örnek blr taTTJlilc ve varlılüı blr allenin k ı a olarak, sonradan seçeceğün yolu başlangıçta söyleseler inan1930 yıllannm bütün genç lnsanlan gibl, dönemın siyasal olaylarınj tutkulu bır ügıyle izliyordjrn ben d«. Gonlum Cumhunyetçilerdetı yanaydı ama somut blr evlomde bulunmam da soz konusu değildl Blr ayaklanma hazırlandığı konusunda kuşkular olduğu haoerinl eon ana kadar cıddıye almıyor, Inanmazlıkla gUlümseyıp geçıyordum söylentalere Tüm Ispanya'run oyu, Halk Cephesme verildıyse, nasıl olur da bir ayaklanma b*. nriı vabılırlerdi' Saçma bir şeydi bu. Fakat saçma gorünen şey gerçekleştl Oturdugura »•kakta duvulan ilk sılâh seslerl, benlm sakln yaşantımın da sonu demektl. Blr kıyıda durmak olanaksızdı «rtık. Bmlerce yaşıhm gibl, ben de, diyebilirlm K! btr kaç gaat içinde, edılgen bir gbzlemciyken, Cumhuriyet safıoda dovüşen bir savaşçı oldum. Yine de savasta göze çarpar bir yararlığım olduğunu sövleyemem. Ne bir tek kere ateş etttm, ne önemll blr görev üstlendim, ne bır soylev verdim, ne blr ma İspanya Adına Uzsnan blr körfeg şlrndl lsp«\y« Akdenız'de jatan beg Ö U gıbi 1 Yanık ytızlennı toplayan ana Portakal çıçefl zeytln yeşili Bır $arap rengınl alan Valenda. Sankl bir martının kanat TUHIŞU Rüzgârda savrulan yosma Burgost* Açan bir çıçegın solftun dunıju Matador mavisı gumüsten boga Bir olüm mevdanı olan Manzaure. Topraga karıçan bahar güne?l Çan sesıni duyan Madrid uzakt* Nanganm onünde kursuna kar?ı Yorgun gözlerlyle dursun syakta İspanya adına konuşur elW Baçka hlçblr şeyle kanştırmaya olanak olmayun blr m«ktnalı titfek yaylım atesl vırtıyor sesslzligl V« ayru anda bir su bendl yıküır gibi, sagırlaştına hajtanilar, hıçkınklar, lânet haykınslan doldunıyor koftuşu: Katüler! AlçakİBr! Daha ne kadar zaman, ne kadar caroan turece* anacıgım ttı'.. Tannml Blrbd: Yavajl diye seslenîvor, buyuran blr sesle Solugunu tutarak kulak kesılıyor herkea Ve avm anda kua, kesik kesik sılâh sesleri gellyor Yayüra ates* tuttuklanna son kurşunlan sıkıvorlar çimdl Üç dört, beş, altı.. fısıltıyla sayıyor Angel»Onsekiz. Hapish&ne yalanındakl dogu mezarhgında onsekis Irpanyol kursuna dizildi az bnce Ventas hapishanesi mahkumlannın hergUnkü uya rujlan böyleydl Işte Ventas'ta dayak yiyen, lskence gören blT mahkum biılmak güç değıl Günltlk, olağan bir şey olan »okatlanrcaktan kendınt kurtarabUnuş btr mahkum bulundu ğunu 8öylemekse gtlç. tst« blrkaç örnekHelena Kuartero lle konuştum Elll yasından fazla lar kadın bu. Bir sandalyeye dayanarsk hareket »dobiUyor. Koltuk degnegi olmadıgı ıçin kendıaiyle şanlanndan birl sayılan Don KJşofun meydPna gelrnesine olanak verdl Eserin KÜC ertşllir navsiler ardmda kosan temlz vıirekll UlkürtJ Kahramanı onun çılpınlıklanru durdurmaya çaiışan Mgduyulu ve Rercekçl yarfljmcvsıvla carüılılilanBi stlrdürdüler. Cok btlvtlk riei eören ve kendlslndpn «mraiıi tjTatrovu besievpn Lope de Vega vÜ7yilımırın fcasmda bllvük Un kazanan ve çajjdas insantn te«!1rsin tc dünvasım çftzümleren Unamımo 1sT>snvo1 kflv rnsanının vasanrısını ve pMkolotl'sini dile getiren Blasco îbaner tspanvol edebiyatımn Ünlü temsücileri arasmdadır. Bu ederjivati hallnndan fcoTsmayan baltanm •orunlaruıı halkının dlllvle lsleven, onun çıkarla nnı amvunan şairier ztnKihlestlrir. Antonlo Machado Rafael Albertl Mtpıe! Her rmndez bu aairler arssında ver alır Ama hepslnln arasında blr ad 8ne geçer Federlco Garcıa Lorea Lorea kavnafını halktan alan nıtarlı bir ei»blvnt BPtırmışti tsoanvol siirini bp«slevpn ha k Vavnaklarmı çagının toplum har«>kerler1nd«>n so rumlu bir tnsanın btllnci ve duvarlıfıvla niriesMnvordu Oyunlannda halkinın Etlnlillı va«Titıcı m baskılar altmda tutulmus kislliklerini vansıtıvor, siirinde halkınm siir eelpnpîhnden vtltilvereit canV sonırnlu etkileviri bir b«t\ine vanvoı'Ju tspanvol halkının Orerine bir kara bulut frlbi c«Ven baskı vönetım'nin karsı^mda oldueu için hakV7İıgıı karsi trssn direncinin türküsünü vflk so'ttijH Icfn Lorca kursuna d'zildi ama tUrkıisü btltün Ulkelerln tnsanlannca sovlenıvo T Kpnrt! halkı ve baska ülkelerin insanlan ftzıldigi hakmılıfta uSradı&ı bas5n altında nıtuldugu raman Lorca'mn Hlrkusü ventden ««vlpniyor Onım e«en va ulusunun edebivatı halktan kopmavan çi«gflerlvle sovlu bir örrek olarak hatırlanıyor. tçtnde Tasadığırms dünvanın hflberlesma kolayüklan kadar lnsanlığın ortak degerlerintn tı1?(Oevamı 9. Sajfada) Nuıer UĞURLU bir Iman olmaktan korkuJur./bavatın acüannı g5ren blr lnsan olmaktan./Korlrulur haykirmaktan növleve. medlii ««yleıi hiç klmsenln./Ama. nevlerstn. sövlemek fertk. sorumlUTiıın ben bundan./ dnydujum her şevden, sonradan bende ses olan her şeyden./ «es olan çiğlıktan, ses olan korkudan Duşıınün WT kez: ^alr olmak serektlrmeı krndi Içlne kapanmavı /Bııtun gerçeklığin acısnu orumlemtktır şair olmak,/ konu^maktır başkalan adına,/ ölduriicü ağırlığıru tajunaktır soylcnemejen ;eyleıin> Tek kaygım vardı yazarken: Ventas hapishanesi mahkumlannın yaşadıkları akıl almaz acıları doğrulukla yansıtmak. PİCASSO. BAK1Ş GUVERCtNt kale yazdım, ne de blr Uretim kahramanı olarak sivniaım. Buaoala bui&te, bu I^LÇ >U oapısie tutacas K&dar ve askert mahkemede «komploya katümak>la suçlan cak kadar tehlıkeli bularak onurlandırdı benl FranVo cu yönetim. O «pünlzsüz geçmişlm» de gözömlno aiınmadı bunlar yapılırken. •Dışarda, özgürlukte olanlara burada gbrdüklsrinl anlsı . Veitas hapısharesınden çıkarken, manpus kadınlsrdan birinin sovledigı bu soz, vaadımi gerçckleştırciığım zamana kadar kemınp durdu vlcdanınu V» ıste, yırmi yıl sonra vazdım bu kltabı Kusk z r>er sevı anlatamadım burada Unuttuklarun, «Ueâlnırlen sjinmış seyler oldu Kjtapta Klara dıve geçen klşı, trt^ekten Klara değıidır belkı de Marıya da Lm«*'nın soyledıŞi btr sozıi Rosıta'sa soUetmısın air belıa Bıl mıyorum Tek bir kavEnm vardı k,tabı yazarken Ventas harishanesl mahkfımlannın savaş sonrasında jnşadıkl»rı akıl almaz acıl&n otabı'utınc" dogn' J ü a ^•aıu.Jtmak Veipnl»nn VP vem.er'eı r. c c u k l nni» umut ve sevgıvıe aöıyonım ou kltarn, Ansızrn uvandım Baktım fcadmlar kaDonı;, ran^a lannda »essızlılr ıçirde oturu\orlar. Henüz gece. Duoaklan tıtrıvor kımısinln Kimısınlr gözlerlnd» r&Jlar, yururuklan sıkılı Ne oldu' Su*s' Nereye kulak verlyorlar? Ne kadar dlkkat kesılirsem kesılettm uzakta ırhpekierln kötUctü havlaynnöan ba^Jîa blı scs seçemiyorum Blı ölUm seanl^çe.ın» vtıb"*liyor ulumatan. Korkunc blr önsezlyle solugura kesilivor YoksaTBlr motoı homurtusu vaklaşıvor gttgidB. Zırhli blr »raç oldufcuna kusku rok bunun Ysklaçıyor. Hartsha nenlr ya andan geciyor. Homurtu vavaa yavas uz.JJar. Kesilijor ansızın Zırhü araç dJrmu« oi ıai' bu sandalyeyl. Her adımda acıdan k a m a k a nsık ohıyor yürU, bagırrramak tçın dudakJannı uunyor. Eelena Kuartero ölüme mahkt.rn bir anarsisl. Btr kaç polls güçleri kesüineeye degin sopaıarla dövdüler beni dlye anlatıvor Sonra, yuk&rdak] tft»rtleme penceresini sileyim diye o durumda bir nwrdıven» cı!<ardılaT benl Yukarı vardıftımda merdıvenl çektller altımdan tste sonuc Sonra Intıhar etmek iitemisim stist) verdfler buna. Benl nasıl olsa CldUreceklerlnt biliyonun. Fakat herkes bilsin 1 l y o n n u bana ynpılanlan. Blr baska kofusta S A Niveves adlı bir ttdın *»r, Bacaklan arasında bıçakla btr çok vara açıp, slrk» v« t u ı basmıslar Ustüne Sonra bu dtırumds ve çıplak, ko« rnaya zorlsmışlar onu ajbr haka etler ve alayu fcaKkabalar altında Yetmia yasında va«b blr tcadınt da bt«r|We»* trr>tnere zorlomıslsr Znvalh ti^t i)<ste durmadan dtlyüyor, y«nl rar»j»r alıyormus ber düaüsta. Kolu kinlana to> dar gtlrmüs tskence O Maruka'yi aralıksif dövmllsler 8nde geıen 01» •tıöFrarıkocu olan kocasmın yerini bıldirmeS) tçın. Vorgım dUserek »e lstdtklert vantti da alamayara* üs tüne benzHn döküp ateslemi^ler Poltısierden blrt lıor. >or*> ceketin: tırlarmi» ona Bttvle Kurtulmus ötUrnden. P>k»J Maruka"nın vürudu »Men boynu btctrnslî fmraiars dönüşmüstu. Ozelhkle g»51ıslerl bUfio tfiçimtri yltirmisti. «Bır (rün çocueurtı olursa, emzlremlvecegim onu. dedi bana Ozünttlyle. özallikle gebe kadınîan ustahkln asagılama yOntem I«r! vardı. Dayak «trasında çocuitunu düşürdU çotu Do gurtnaya az kalmıs genç bir lcadını •Aftzından fctırna vaesknn onu'» diye bagırdılar ve karnını u>kmel«diler. Karm«n P. adınrtild bu kadsn da çocugunu d<t<ürdU n korkjnç karın agru u rı çekljoj o zamandan bert VURMA Npanva'dan çıkan Tflrldve özerinden eeçerek blr cok ülkeye datılan kalın Ifcrenç blr palasbanın adanü&nna .. Sentn görevin Dogrudan vana olmaktır tnsansa eüzell En gilzell însandan yana olmalrtır Aç/sa Çıplak/sa Fuvüvu'p Eidtvor«s hlr çıglık SömürulUvorsa çıplak ajakJarm Sen de oniarla büyüöün Vurma Vurma On sekiz On 6ekız Vanşıdır tlkyaz'da Vurma çpkftâi yüres «Kalabalıklar adına^ «öldürüdl agırlığı taşımak> da yetmez ozanın, s8yl»> dığmı ıletebılmesı gerekır. Iç sava$*an sonra surgün edil»n, o îamandan ben Turdunun dısında vasav'ın ünlU o^an Rafael Alberti,«Bueunun fcndtılu^ Sairlerinr» se^lenirken uvarmak ıster onlan bu vüzden «Daha eur «iövlevln daha Kur'Siz) baska Insanlar da i«îterek /Ilaha T ıkan ba> kın. daha rukarr/Ba>ik8 eözler de hakarak vukarl»a./ Oaha hırlı çarpiın vîıresıniz daha hulr'Damarla ' s W» ha^ka kan kaynyacak./ Ucrin değil o kadar. kendi karanliiına kapali'bodrumda snir 'Cıkarsa eun ı?iRina, olor. sa herkesln malı./|r3ınhur rumhur rumbü'der şarkılan» Nasıl yazılacak direnen şur 7 Nasıl yazıhrsa ıçer'ftiıii !letebıler*k' Blas de Otero •Konuşmak »çln konu«mam ben / Yazarun konuşur (rfbt sade: / *r315indjvmısım cihl dostlarımır,/Nâzım'ın Mar".Ti«*nn. Lfna tldena'nın» dıye vanıthyor bu sorulan «Fabrtkanın dillvle vazanm bfn.' w»<in agacının dlllvle,/blr do«t $arkisi soyler eiW,» dire ü* ekllyor Ve Kalabalıklır Adina» hurra çekerek bf^b'•or konusmasıra* «Açlıga batmış insan icln. I su<5uzt'i*a e« mülmü? insan içln/«n(uk suvun a n sarkım / kazand'^im ınanç •dım'/Hnrn 'Kan «elinln boğrtu*ıı dunta ıçi" '«nSugun çiinittüjru dünv» lcin /bavkırdıeim barı$ adıta ' Hurra./Senin lcln. vurdtım •s^nın Içln 'ırmaklarla «firııklenen ajjacım .Ispanyam, gncum, senln lçln, agaran pıu ariına Tlurra » vaşın sevincidir vurtlugur rasın içtenligidir agır usul insan oimaja çiçek açar kayısılar Ken vurdukça Bir kan daha cogalır dlinva'da Vurdukça eeri eider bans Kısalır aSaçların gövdeleri B?sını çıkarama? tnnraktan tohura ölür sozleri kuçlann Vurma Yalnızsa Tek baîinavw Ak'rirtse doluşrmı«a karanlanifir Ortalıgı eöremıyf>r<;an tozdan aumandan Rosunadır ateş etmen Vurma Ralr Vternam'ın ortasınna blr çocuk Hanpi v ^rıde vürilse s a ^ ı n ASlar*pn vıldızlar döVülür sftzJerlnden Aftlarken av saklarar bulutlara Denizler çekilir en eizll magaralara tnsanheın içinde umutsu2 blr çöl Kursunsa Kursundur Namludan cıkan P*r kfttü trth'îmsa toT5T8ftırmzs Sançan Blr hslkM nmtlvo karsi d«Süşen Boî'insdır sfes «»tmen alçalt Ysnasıp arkasından vurma.. Bugüne kalan «'•»•unıırtım t6r|.fl «^lerprpk hallnmı» dlv#n MTıel H» ^andez e gfre *<i\asta naık ""lrtıırulmuş amıı «enılmenajar «\eriu bu oalka tlerlniıklerın tutkusunu , liu tuılk Nevzat ÜSTÜN