Katalog

'Cumhuriyet'in yaşatılmasmda annemin katkısıbüyük oldu, "Kurtuluş Savaşında matbaa Anadolu'ya kaçırılırken annemin çok emeği geçti,, «Istanbul'da Cumhuriyet'in ilk çıküğı zamanlar eski binada, gazetenin üst katında oturmuştuk uzun süre... Artnem gazetenin her şeyiyle meşgul olurdu. Kâğıt geldi ml, mürekkep geldi mi diye ilgilenirdi.. Yukandan pencereden çalışanlan seyreder, gerektiğinde arkadaşlara direktif verırdi..> Nazime Nadi nin Cumhuriyet'te yayın»anan son sözleri Nazime Nadi. 85 vıllık yasamı boyurica ılk ve son «mulâkatı nı» vıne kendı gazetesının bır muhabırıne. Selahattın Guler e vermısti. Bu roportaj sırasında çok heyecanlanmıştı. Belkı bu heyecanı ılk kez bir gazeteciyıo konuşm&kton değıl de Cumhurı yet ın 48. kuruluş yılının Sıkı yonetım tarölırd^n kapatılan gu ne r^stlpmasmdan ılerı gelıyor du Tarıh, 7 Mayıs 1971 dı Nazime Nadi sunlan soyıuyorau. « Bugün ben de heyecanlanı yorom Sı? ne soracaksınız, ben ne cevap vereceğım? 18 yaşında evlendım ve böyle ce dP bu ışlerın. yanı gazete ÎŞ lerının ıçıne gırdım. Istanbul'da çıkan Yenı Gun gazetesı ısgal kuvvetlerı taraîından kapatılmış tı Eşım Nadı bır kolavinı bulup, Ankaraya gıttı. Gaz?teyı burada çıkarmava baştadı Kısa bır sü re sonra da çoeuklarımı alıp Istanbul u terkettım, Ankara'ya gittım. Yenı Gun yavımına Anksra'ria devam ettı Ataturk sık sık gehr. Nadi beyle aorüsurdu. Fıkırlen. Rorııs'erı birdı. tzmır' ın kurtulusundan sonra Istanbul a dondük Yenı Gun'ti kapat tık ve CumhUHvet'ı çıkarmaya basladık \lustafa Kemal, Istanbul a selışlennde Kendı ga7etesi gıbı ılgılenırdı Cumhurijet'le .. Anlatılacak o kadar şev var kı . Ataturk devrımlerı devam edecek Cumhuriyet'ın 48 vıldonürnü hayırh olur msallah.» NADİR NADİ Mütareköhin Î k günleriydl.. 1918 sonbahan .: T Damat Ferıt Hukumeti hemen bütün îttihatçı Uderleri tutuklanr.ştı. Bu arada babam da tutuklanmış ve Bekırağa bölügüne göturülmüştü. Fakat her nedense blr iki hafta sonra o tutukluiann bttyük bır kısmrnı, o arada babamı da serbest bıraktılar. Arna babam tekrar aynı oyuna gelmek ıstemiyordu. Nitekim Damat Ferit Hükiimeti de yaptığmın yanlış olduğunu kısa süre sonra farketmiş ve berkesi yenlden tutuklamak istemistl. Ne var ki babam işin farkındaydı. tkind tutuklama baslar baslamaz kaçtı... Kaçtı ama ilk günler evdeydl. Orada kendlsinln konınması lçin annemm büyıik çaba harcadığını görmüştuk. B;r giın evımızi poltsler bastı. Her yanı didik didik ediyorlardı. Dolaplan açıvorlar. büfeye batayorlar, tabak çanağa kadar herşeyl ortahğa saçıyorlardı. O sırada babam sandık odasmdaydı. BUyücek bir sandıjın lçins gırmiştı.. Polisler sandık odasına da geldıler. Annem babamın sak Nazime Nadi Nadir Nadi (1932) Nazime Nadi Nadır Nadi (1972) (Fotoğraı: ARA GÜLEB) landıgı sandığın Uaerlne oturmustu .. HeT yert didüc didik etmls olan polislenn hiçbiri de nedense anneme, «Kalkın hanımefendı oraya da bakacağız» demediler .. O zamanlar annem, olsa olsa 2830 yaşlanndaydı. Ben de 10 yaşındaydım. Ben bu olayı sonrudan şöyle degerlendırdım: Babamı arayan polisler herhalde ulusal kurtuluçtan yana polisler olamalıydılar. Yoksa büfelere kadar evi arayan bir insanın koca sandığı açtırmaması için başka bır neden olamazdı.. Neyse. o sıralarda özellitüe birkaç gün çok tehlikeli günler geçirdik. Kapımızın önünde sürekli olarak bir nöbetçi bekliyordu .. Babam tabıi evde duramazdı artık. Evı terkettı. Yakalanmamak için sık sık yer değiştırmeye başlamıştı. Arkadaşlannın evınde kalıyordu. Zaman zaman da tatlısu frengi dediğimız Levantenlerin evlerine sığınıyordu. Kımisinde Uç hafta, kımısınde ikı hafta kahyor, sürekli yer degiştiriyordu. Kaıdeşlerim küçük olduğu İçin annem onlardan saklardı baba mm nerede olduğunu. Fakat beni daima yanında götürürdü. Babamı saklandığı yerlerde gorürdum... Ondan sonra 'oabam Anadplu'ya V:açtı, Atatürk'On vanına . Mılli Mucadeleve katılmak ıçın . Onun bu kaçışında annemm büyük yard:mt oldu ta'oıı .. Babam yalnız gitmişti Anadolu'ya. Beykoz üzerlnden . Babamın sahıbı bulunduğu Yeni Gün gazetesı de bu arada kapanmıştı Haylı guç durumdaydık bu nedenle. Ustelık bır gun Ineılız Isgal Kuvvetlen oturdugumuz eve de el kojduiar Evı beğenmışler. Bır gun anneme gelip, «Burada oturacağız. sız buradan çıkacaksımz' dedıipr Mecburduk çıkmaya. Yapılacak bırşev voktu Avnca anneme «Kvden hicbir sev göturempzsınız» dıve de tembıhlemışlerdı. Ön ve arka kapılara nöbetçıler yerleştırilmıştı .. Bunun üzerine evimizden çıktık ve halen gazetenin yakınındakl Cemal Nadsr Sokagına. o zamankı adıyla Acımusluk sokagına taşındık. Kapanan Yenı Gun'ün matbaası da oradaydı. Babam Anadolu'ya kaçarken bır zeytinyag tuccan olan arkadası Ahmet Muhıttın Beye nca etmış. o anneme ayda muayyen blr para verırdı, borç olarak Bız bu paravla geçınirdik .. Şunu da sovleyeyım, annem çok ıdarelı. turumlu b!r kadındı. Hatta o kadar kı az bir parayla zar eor gecinırken para bil« biriktlrebılmıştı. Istanbul'dan kaçıp Bursa'da babamla ilk kec bulııstuğıımuzda ona arttırdığı paradan bırkaç yüz üra yardunda bıle bulunmuştu .. Babam Anadolu'ya 1920 yılının başlannda geçmiştl. Atatürk'ün yanma, Ankara'va gıtmezden önce Anadolu'da bır gazete çıkarmak fıkrı kafasmda j'er etmişti. Milli Mücadeleye bu volla katkıda bulunmak kararında idı. Ve Yenı Gun'ün makinslannı Ankara'ya kaçırmak lstiyordu Makınalannm Ankara'ya, Anadolu'va kaçınlmasında annem büyük katkıda bulundu Kurtuluş Savaşında matbaa Anadolu'ya kaçınlırken annemin büyük emeftı geçmışti Makınalar önce. bız Anadolu'ya peçmeden önce emin ellere te«!İim edıldı. Bizden sonra bu makinalar Inebolu yoluyla kagnılarla Ankara'ya götürüldü. Kısa süre sonra Yeni Gün, babam tarafından Ankara'da çıkanlmava başlandı... Sonra babam bızi de Ankara'ya aldırmaya karar verdi. 1920'lerin haz:ran ayı falan olmalı. Ve biz de sahte bır adla zaten babam da sahte bır adla Anadolu'va geçmisti aklımda yanlış kalmadıysa Abbas Beyın aılesl olarak, Istanbul'dan ayrıldık. Mudanya uzerinden Bursa'ya gittık. Bu arada babam da bizi, annemı karşılamak İçin Ankara'dan Bursa'ya gelmişti. Bızi aldı ve hep birlıkte Ankara'ya gıttik. Bu arada annemle ılgili hayll eskı bır anım daha aklıma geldi. Ondan da kısaca soz ed'eyim. Bırıncı Dunya Savaşı yıllarında çok sıkıntılı yıllar vaşamıştık. Memlekette aranan hıçbir sey bulunmuvordu. Ve biz ancak Fethne'den gonderılen bulguru yerdlk, bulgur piları. Beyaz pirınç pılavmı unutmuş, gormemıştim. Mütareke olunca tabiî bunlar bırdenbire bollaştı. Bır gun baktım sofrada pirinç pilavı var. Saşırdım. Bu püav nasıl böyle bembeyaz anneciğim, dı>e soruvermiştım Annemin cevabı hayli hoştu: Bulguru yıkadık da ondandır, oğlum. Cumhuriyet'e de ilgl gösterdl. Elinden gelen hlçblr gayretl eslr>gemedi .. Babamın ölümünden sonra çeşitll sorunlardan ötürü gazeto maddî bakımdan guçlükler içıne duşmüsrü Makina almak gerekUydİ Ama para yoktu Annem biriktirdiğı paralardan baska bazı arsalarını da satarak makinalar için gerekli parayı sağladı. Boylece makınalan alabilmiştık... Mücadelecı gücü, havativeti çok yüksek bfr kadındı annem. Bakın meselâ son h&stalığı 2,5 yıl sürdü. Hiçblr zaman iımidini kesmedl. hastalığı ile daima mücadele ett! ha«talığım yenmek için. Ve son zamanlara kadar tekrar yürüyebileceği ümidindeydl. Doktorlar amelıyatı dogru bulmadılar. Amelıyat yapılmaaı. Öyl« olduğu halrfe, «yuruyeceğim» diye umit doluydu... Son yıllarda iyiden. iyiye rahatsızlanmıştı. Düşüp ka'ça kemlginı kırmıştı .. Yataktan kalkamıyordu. Başkalarının yardımıyla kaikarak koltukta oturuyordu... Bundan iki üç vıl öneesl de, annem, «ah, şu Cumhuriyet'in 50'ncı yıbnı bir görebilsem, ne kadar sevtnecegımı derdi Bunu 8ik sık tekrar ederdi. Hayata gozlerini kapamadan bu mutluluğa da geçen yıl eriçti... Natime Nadi, son yıllarda rahatsırlanmıştı.. Bundan iki üç yıl kadar önce «Ab, şu Cumhuriyet'in 50'nci yılını blr görebilsem» derdi. Nazime Nadi, tra mntluluğa da erişti. Yand?ki fotoğraf, işte bu ııaıtlu giınde çekilmisti. Fotoğrafta soldan saça genel vayın mudürümüz Oktav Kurtböke gazetemızin kırk vıllık ıazan Ord. Prof. Hıfzı Veldet Yclidedeoğlu, Başj azanmiz Nadır Nadi, Nazime Nadi ve yazarımız llhan Selçuk, Müessese Mmlürümüz Sadun Tanju. (Fotograf Tulay DİVITÇİOGLU) NAZİME NADÎ İLHAN SELÇUK kurlar gazetelerin görünen kişilerinl tanırlar. Onlil başyazarlar, köşe yazarları, röportajcılar, yorumcular, karıkatürcüler, muhabırler... Ama blr de gazetelerin görünmiyen kişileri vardır. Nazime Nadi onlardandı. Ve bu yazgısı, 1906 vılında Fethiye'de siyasî sürgün Yunus Nadi Beyle evlenırken imzalanmıstı. tnsanın kısilıginı biçimlendiren, yaşadıgı çevredir; benımsedigi eylemdir; seçtigi yaşam arkadaşlandır. 19 uncu yüzyılda doğup yırminci yüzyılın oaşlangıcmda genç lozlığuıa erişen biri, yaşam arkadaşmı özgürce seçemezdi Ne var ki bazı raslantılann anlamı, zamanla büyür, biçımlenır. Yazgısını çocuk yaşında Yunus Nadi'yle birleştiren Nazime Nadi çok kitap okumamışt; ama, eşınin avucundaki çizgilert okuyacak sezgiye. yaşamın ınısiri çıkışını onurla gögüsleyecek gorgüye, her tür korkuya dırenecek yüreğe sahipti. MidılU' de kalebentlige, Fethiye'de sürgüne mahkum edilen coşkulu delikanlının yanında, Türkiye'yi yırmmci yüzyılın fırtınalanna sürükleyen tehlikeli ortammda buldu kendisini Nazime Nadi.. Balkan Harbi... Birinci Dunya Savaşı... Mütareke... Damat Ferıt Baoıâlisi... Düşman işgali altında tstanbul... Yeni Gün gazetesı... Damat Ferit polisinin baskını .. Anadolu'ya kaçış. Kurtuluş Savasının Ankara'sı .. Düşmanın top seslen .. Zafer .. Yeniden Istanbul... Cumhuriyet gazetesı .. Devrünler... Karşıdevrimciler... Devri demokrasi... 27 Mayıs... 12 Mart... Yanm yüzyıl boyunca sürekli çatışma, çelişme, tartış O Hanımefendi için ELiF NACi Bi r başka gazetedc çalısryordum, O gün, «Yunus Nadi bey senı ıstıyor» diye Abidin Daver telefonla çağırdı benı. Yanında Harmnefendl var, dedıler. Ginnedım, rahatsu etmemek için uzun bir süre odadan çıkmasım bekledım. Koridor da Daver bey: Neden gırmiyorsun, senl bek liyor? dedi ve eltmden tutup odâya soktu. Hanımsfendi köşed.e koltukta, Yunus Nadi Bey yazı tnasasında oturuyordu. Ona hep «Hanımefendı» derdik, asıl ismı ni sonradan öğrenmiştim: Nazime Nadi. Nadi bey gözlUklerinın üstünden bakarak' «Sızi gazetemıze alıyoruz» diye ıltıfnt etti. Hanı mefendı gülümsüyordu ve ban» Uk sozü: Ressamsmız değil mi? dty© sormak oldu. Bu yunıoşak ses biitıin hayatım boyunca kulak larimda asıiı kaldı. O gıin gazetenin arşıvini ba na teslim ettıler. Hesapbyorum, şdyld bbyle aradan otuz sekız sene geçmiş. Bu süre içınde o nunla pek az karşılaşabildim. Son senelenn son telefonlann da benden Doğan Nadı'nin fık ralannı bir araya toplayacak o lan kitabı sorardi. Onu, Uzerine titreverek hanrladım. Bu, ona ve Doğan Nadi'ye yaptığim son gdrevim sanmıştım. meğer bu gün üzüntiilü bır başka vazifem daha vantus. (C B i z neler gördük...,, O T Y KURTBÖKE KA Zor gunlerin, zor koşullann kadınıydı BüyüV Hanım. Bıze böyle anlatılmııtı, böyle okumuştuk. Yanında çahştığımız yıllarda arkadaslarınüa birlikte ocn de tanık oldum buna. Unuünayacağım, Sanınm o günkü arkadaşlan rnın da unutamayacakları bir olayı anlatayım: 1971 nisanının son gunlerinde Türkiye Büyük Millet Meclisi toplanmış v« Bakanlar Kurulunca ilân edilen Sıkıyönetiıni onamıjb. Gece yansı göreve başlayan Sıkıyönetimin ilk uygulaması, sıkıyönetimın üânmdan önce yayuüanmıj iki yazı yü zünden Cumhuriyet'i 10 gün kapatznak olmu;tu. Kapatümı; gazetenin çalışanlan ertesi sabah başta Başyazanmız ve Yöneöcimiz Nadir Nadi olmak üzere yaa i;lerme toplanmi] sıfayönetimin bu ilk uygulamasmm aolamı üzerine konuşuyorduk. Telefon çaldı Büyük Hanımdı ve Nadir Nadi'yi anyordu. Odada scsler kesildi. Heyecan va bıraz da ürküntü ile konusmaıun sonucunu bekliyorduk. Hepiınîzin gozlerini yaşartan seyler s5yledi Bflyük Hanım Büyük Hanım 85 yılhk ömründe sürgünler gör müştü. Tutuklamalar görmüştü. Polis aramaları, polis baskınlan götmuştü. Işgal Kuvvetlerince basılan gazete idarehaneleri görraüştü. Millî Kurtuluş Savaşına katılmak için gazetenin Ankara'ya kaçırüışını görmüştü. Büyük Hanım Atatürk'ün ölümünden sonra da kapatılmalsr görmüştü. Kâğıt tahsisi kesümeleri görmüştü, Örel ılân boykotları görmüştü. Bu son kapatılma olayı karşısında da tepkisi bundan öncekiıeraen farklı olmamahydı. Nitekim de öyle oldu. Büyük Hanım, «arkadajlar üzülmesinler» diyordu. «Biz ne kapaülmalar gördük. Hcpsinin gozlerinden öperlm.» Kapatılma gerekçesi olarak Ueri sürülen iki ya zının Adalet önünde aklanmasından çok önce o bizı aklamıştı. tnsanın kendisini yapayalnız hıssettıği o gün bu yakmlık bize yetti de arttı büe Dayım Saadettin teğmenmış, denlz teğmeni. Ben hatırlamıvorum kendisini. Annem ona tfuşkündu. 1912'de Trablusgarp Harbi sırasında şehıt düsmüştü. Biz o zaman SelânıkJteydik. Kardeşinm ölum haberini almadan bir gece önce rüyaslnda gormüş ve çok buyuk bir üzüntu ile uyanmıs .. Acı haber gelırvce de çok üzülmuş, perişan olmuş tabii... Hep anlatırdı bu olayı... Son derece enerjik, hayat dolu blr kadındı.. Mücadele gücfl yüksekti... Millî Mücadele sırasında. biz Ankara'ya geldikten sonra da cfaima babamın yamnda, surekll olarak ona büyük destek olmuştu... Sakarya Harbı sırasındaydı, mebuslann bır bölümü paniğe kapılmışlardı. Hükumeti Kayserı've tasımak istivorlardı .. Moral bozukluğunu önlemek için bir kısım llerid mebuslar, chiçbir yere gıtme\ız, burada olürüz» diyorlardı... Ama buna ragmen hükümetın birçok daireleri. resml daireler arabalarla, vaylı arabalarla Kay:eri've taMnmıstı Biz de Yeni Gun gazetesıni bu arada Kayseri'ye taşıdık Bu taşınma ışleminı Yazıi=;leri Mudürumuz Kemal Salih Bey başarı ile yönetti. Ve Yeni Gun, Kayseri'de de bırkaç ay çıktı. Sakarya Harbinin sonuna kadar. Sonra hep birlikte Ankara'ya döndük... Nıhayet Olusal Kurtuluş Savaşımızın zafere ulaçmasından, or" dularımızın Izmir'e gırmelerinden kısa bir süre önce Istanbul'a geldik... Cumhuriyet'ten sonra da annem yine bütün gücüyle bu müessesenın yaşaması için elinden gelen her yardımı vaptı, katkııı büyük oldu... Gazetenin maddt durumuyla yakından İlgilenirdi. Cumhuriyet'in ilk çıktlğı zamanlarda uzun yıllar, 1938, 1940'lara kadar eskl bınanın üst kattnda, gazetenin üstünde oturmuştuk. Her şeyle mesgul olurdu Kâğıt geldi mi, mürekkep geldi mi diye... Yukandan pencereden onları seyreder, gerektıği zaman arkadaşlara dlrektifler vcrirdi... Babam hayll coşkun yaradılısh, heyecanlı bir kîflyd! . Annem onu frenlemek için elinden ge'eni yapardı. Sonuna kadar babamın yanından avrılmadi.. 1941 yılında olacak Benim vsTrtıgım bir yazıdan ötürü gazete kapatılmıştı. Saraçoğlu Hükümetinin hosuna gıtmemişti yazdıgım ya?ı Gazetenin kapatılmasınddn oturıı hHhşımııı uzurtü«ü çok büvuk oîmustu... Bütün yük onun sırtındavriı O güç gunlerinde babama en büvük destek yine annem olmustur... îkıncı Dünva Savasının sonlarında babam rahatsi7İanmı$tı. Amelivatı ger«»ktiren bir hastalıSı vardı. Savaş lçindevdı Avnıpa. Büvük güçlukler vardı Annem habaml yalnız hırakmartı, onunla birlıkte kalkıp lsvıçre've pıtti Ve nraria da «or> rf'>!''lrasına değin, olunceye kadar yanından ayrılmadı, ona destek oldu. Babamın Slümünden «onra hemen hemen çocuklan kadar ma... Bu yaşlı ana... Cumhuriyet «ilesinin büyüğü Nazime Nadi hanıncfendiye topluca saygmuzı belırttiğimu çu anda, onun hayatta olmamasj, içımizde bir eksikIIK duygusu yaratmaktadır. Sağ olsaydı bütün aıles'ni etrafında görmek onu tnutlu edecekti. Şımdi anısı önünde eğümelrten baçka bir sey yapcmıyoruz. Dün Beyazıt Camiinde dinsel bir törenle h»yatın dışvna uğıırladığımız bu yaslı ana, hepimizi seveıdi. Cumhuriyeti yaratan emeklerimizin, hep gerıde duran, ama gercktiğinde gücünü ortaya koyan bir koruyucurunu kaybettik. Arkada{lannuz içindo onu yakından tan^na fırsatını elde pdenİTin pek fazla olduğunu lanmıyorum. Tanı yanlar, onun koruyucu va destek olucu yanını belirten sözlerin yecnezliğini düşünebilirleT. Bu yajlı ana, Cumhuriyetin bugüne varan V SADUN TANJU yanna doğru akan ideallerinin görünmeı ve sağlam desteği idu E\'inde oturan, fcocası ve çocuklannın yaşammı guzelleştirmek gıbı bır görevle yetinir gıbi görünen bir ev kadınının öne çıkmadan, Cumhunyet gibı Türk fıkır hayatına katkısı ve etkisi büyük olmuş bir müesseseyi olumlu yönde destfklemesi, Nazime Nadiye olan saygı borcumuzu büyütüyor. Onunla. yürüyerek, kendi canlılığı ve sevecenlığı ıle dolaşmak istediği yeni binamızda dün vedalastık. Sonsuz olan, sürüp giden hayatın kendisidir. Nazime Nadi. Cumhuriyette çalışanlarm ve basın riünvamızın daima Saygı duyacağı kışıliği ıle aıamızdan ayrıldı. Yasiı bır dostu kaybetmenin üzüntüsünü duyuyorum. Ben İlk gördüğümde, Nazime Nadi, ak saçlı, güxe\ gözlü, aydınlık yüzlü bır yaslı hanımdı. Sözü sohbeU Küleçtl. Ama baz&n bir bulut Reçerdi gözlerinden: Nereden basladık, nelerden geçtik, nerelere geldilt... diye fconuşurdu. Seksen beş yaşındayken yirmi beş vaşın nüfctelerine katılacak oir gençlik şımseği çakardı kafasında .. Toplum yasamında duraganlıgm değil, çalkalanmanın mantıgında vetiştiğınden, veni kusaklara şaskınlık vereo olaylan bue soğukkanlüıkla karşılamasmı bilirdi. Son yıllannda kolruguna çakılı kalmışU, Canı sıkkıncu bu vüzden: Yürüyemiyorum... dıyordu. Bir seferinde: Gazetenin taşmı, topragını, matbaanm kokusunu özledim .. demıştı. ah bır kalkabilsem, matbaava gıdebılsem . Bayramlarda çiçek Eönderirdim ona. va da bir küçük hastaJığında ufak bır buketle geçmiş olsun derdim. Sesinde derinden bir alay, çocuksu bır rauziplikle teleJon ederdı: Efendim çiçek geliyor. gönderen eelmivor. Bir seîerinde kırrmzı karanfilleri alınca. takılmıstu Sizden başka bir renkte çiçek gelecek degıl va... Cumhuriyet gazetesinin TUrk CTlusal Kurtuluş Savaşıvia ozdeşlesen niteligini eşinden öSrenmis: çoeuklanvla benimsemisti. Yanm yüzyıl yasamıştı eazptestvle Sezgılertn en güçlüsüyle, tıu bavragı difc tutmak eere*ını algılıvordu Nadir Nadi"nin direnme gücüyle Dogan Nadi'ntn eünlük vaşama dönük sevincınden blr karmavdı Nazime Nadl'nin kişiliğı .. Nükteye ve şakava bavılırdı. Koltutiına çakılıvken kemiklerinde sızılan süregelirken, ve havatının «on basamaklanndan agır ağır inerken bile, küçük bır nUkteye atardı kahkahayı... Bir gün gülen gczleriyle sormuştu: Size devnroci diyorlar. Ben: Siz de devrimcisiniz. Yine gülmüştü: Vallaht bilmem! btr ögren^briep ned olfiııSmrmru? Nazime Nadi öbür dünvaya göçtti. v e tmts vıla vakın süresı tarihimirtn önemli olavlanna tanıklık etmlş bir hayatın sonu noktaland: bovlece .. Bu uzun süre içinde o bir gölge gibl vasadı; önce eslnin. 1sonra cofnıkiannm ardında .. Ne var ki bu gölge, aydınl' ' bir eolefvdi. Bazı gölgeler aydınlık olur Nazime Nadi gibl.