Katalog

CUMHURIYET 9 Mart 1974 Û A?Aö"MANLAR ;kARAJ£(ÎNİNi L A5KI YARALISIN ERDAL ÖZ 22 M«t &HmInyum çanaklar masaJann Uzeri. ne gürultuyle yığ'lıyor BaştJu masada çorbayı dağıtmaya başladılar bı'e Kaşıkıar dalıp çıkjyor dumanlı çanaklara, agızlara tıkılsn bü yücek lokmaları şışen ytzler, oynayan çenelerı goruyorsun Bır hbpürtintfr gıdıyor Koğuşun vansı çorbaya yüz termıyor «Sen çorba ıçıruyor musun1'» «Bılmsm » «Gel» Dupduru, toprak «arısı bir suyls yansına kadar dolu bır çanagı î\urı aııp gelıyor. Önune çekıyorsun. Ellne çanağın donuk yaglan bulaşıyor. «Sen'» «Bana bakma, ben lçmem Ynîardır çorba ıçmekten anam ağladı, yettı artık » Ekmek taş gıbı «Ne çorbası bu'» «Bır şeye benze*emedm nıı' Mercımek • Kaşığı elmle sılıp onundekl buıanık suya daldınyorsun, bir yudum «Jıyorsun; samsa «Tuz bulunur mu'» «Ayıp ettın » Bıtışık masadan eskı muksvva bir çay ku. tusunu alıp uzatıyor sana Tu7İu seversın Kaşığın ucuna aküğın tuzu dagıtıyorsun çorbanın ıçıne, kanştırıyorsun Şımdı daha ıyı Sıcak, sarı, tuzlu su, ıçını kıpırddtıyor sanki. Ekmekten ıkı parça koparıp çanağırı içlne atıyorsun, kaşığınla çevırıp bastırıyorsun, sararıp şışıyorlar, ağır ağır çığnevıp yutuyorsun. «Tamam mı7» «Tamam» Çanagım eğip dlbıne çoken unlu tortuyu kaşığına doldurup ağzına atıyorsuc. «Kalk, avluya çıkalım,. dıyo' Nuri Kondorun ılensmde ıçerı s&rkan bir aydınlıkta gınp çıkanlar var. «Çay ıçer mıyız7» • Içerız » Çay, sanki yıllar bncesınde yaşanmış bır tatlı anı, unutmaya başladığın Içm bırden ça yın sıcaklığını, burukluğunu ozıiıyor Nun, avluya açılan trfc kanfdt kapalı demır kapının karşısındaki çayocagına donuyor «Bır altılık çay • ıstıyor Çayocağı, ıkı kışının guçlukıe sığışabıleceğı bır yer Mıs gıbı çay kokuyoı. Içerıde aU bıldığıne esmer bır Nurı, elındekı karanruş demlığe, ocağın uzerıne yan jatırılmış bir gaz tenekesının kuçuk sarı muslııguridan sıcak su dolduruyor Alnında, kaşına kadar ınen sağ kaşını ortadan ıluye ayıran, dennce bır yanlc ızi, pek eskı bır yara olmasa geıek pembe gıbı «Bak Samsunlu, çayımı iyl yapacaksm, Be siktaştakı mıs gıbı kahvemı araıma bana sabah sabah tamam mı Bak arkadas da yeai geldı, ayıp olmasın » «Hos geldın kardeş.» «Hos buiduk» «Allah kurtarsın > «Sağol > «Arkadasa o bıçım bır hoş geldin çayı h» nrlarız be Gılav ağbı, meıak erae sen, aratmam sana Beşıktaştakı kahvcnı evelallah » «Sağol Samsunlu Çok bekler miyız?» • On dakıka sonra hazır > «Oldu » Avludasın Dort yanında yuksek duvarlarla çevrılıp kaoatılmış kuçuk, be'on bır avlu Bıraz umutsuzluğa kapılmış gıbisın Kat kat telörgulerle çevrılmış bıle olsa, uzakları gorebileceğın, bıraz beıkı ye»ıllıklen bulunan bUyucek bır bahçe, ya d3 topreklık bır alan olarak tasarlamıştın Bütun gorunen, gn/mavı karışımı, guneşli, bulutsus, dort koşe kuçücük bır gok Doğa bu kadarcık Darada Gen kalan her şey kul yapısı, uygarhk buluntu. su uyduruk şeyler Yontulmuş kaba taslan, kırlı betonlar, dıkenli telorguler, aemir kapılar, demır parmaklıklar. «N'asıl begendın mı avlumuzu'"» Doğadan gelme bırı olmadıgım düşunüp avunuyorsun Otobusle, trerue b j yerden b'r yere gıderken bıle camdan bakıp dışarları, do ğa goruntülerını ıızun uzun gozlemek ahskan lığın pek olmamış Bır da* evını bır tarıh ka lıntısını. ansızın çıkıveren b'r denız parçasını, goruntuyu bır anda vazgeçılmez kılan bır kuçuk ağacı gorup de «oh ne güzeı» dıyenlen bır turlu anlayamamışsın Bır dağ, bır denız, bır akarsu, bır kopru bır kus bır kelebek, «ınsansszsa» duruk, olu anlamsız, kupkuru bır goruntu, cansız bır guzehık olarak gorunmuş sana Hep boy'e olmustu Bunlan duşununce bıraz rahatlıyorsun Doga yok ama Nurıler var burada Işte onunde bır sunl Nun Hemen Herkes avluda Duvar dıplennde oturanlar, ortadakı bosluKta do.aşanıar. Hem sen yıllarcür kentlerın taşların doşelı, asfalt senlı \ollannda, orta karar yapılannda daha çok odalar ıçınde yaşamaja aiışmış bırı degıl mısın" Hani eng'n denızlere alışkın bır balıkçı olsajdın da buralara düşseydın, gozlerınle, gonlünle, her şeyınle haklı olarak açıklıklann, genışlıklerın, sons ızlukların ote sındekı engın ufuk çızgisını crardın Sen oyle degilsın Iyı kı dejılsm (Devaım var) Millî Kurtuluş Tarihimizden Sayfalar Doğan AVCIOĞLU CAViT BEY İLE ENVER PAŞA SAVAŞ ÖNCESİNDE TARTIŞIYOR Tftkenmlç bir halkın knrtuluj BİRİNCİ Dünya Savası başlar ken Anadolu'nun nufusu 12 mılyon cıvarındadır Savaş sırasında Turkıye'nın 3 mılyona yakın ınsaru sılah aJtına aldığı ılerı surulmektedır Bu, 1516 yaşındakı çocuklardan tutun da altmışlık ıhtıyarların sılâh altıra alınması demektır Mondros M U tarekesı ımzalanırken, bu 3 mıl yona yakın askerden sılah altın da ancaK 567 bıtt'lcHff krflırilştır. Ö1U. sajisı, Osmanlı ıstatıstıklertne gore, 500600 bıne ulaşmıştır Cephe gerısınde daha çok sa yıda ınsan hastalık açlık ve Ermenı kırımları nedenıyle yıtinlmıştır «Dunva Savaşında Turk Savaşu kitabı yazan Larcher, savasm bılançosunu şoyle yapar «Anadolu toplam nufusunun beşte bırını, erkek nufusunun dortte bırını, sılâh altına alınabılecek nufusun üçte bırını yıtırdı Nufus, 12 mılyon ıkan, 10 mılyonun altına diiştu » MALKOCOĞLU yazan veçızen.Ayhan BAŞOGLU MAGLUP KAHRAMAI Maliye Bakanının şeref anlayışı OYSA An=dolu halkı, daha Balkan Savaşı ndan buyuk yıtık lere ugrayarak perısan çıkmış tır Devlet, parasızdır Malı>e Bakanı Cavıt, Osmanlı Devletı' nın değıl mıHonlarca kışıyı, 800 bın asKerı bıle besleyemeveceğını soylemektedır Gerçekten, 1914 Butçesj 34 mılyon altın lıradır. Bunun 14 mılyonu Du\runu Umu mıye'ye gıder Gen kalan 20 mıl yonun ancak 9 5 mılyonu Ordu'ya ayrılabıhr Bu parayla 800 bın askerı bakma olanağı yoktur. Başkomutan Vekılı Enver Pasa, para dıye dıretırse de, Maliye Ba kanuıdan şu karşılığı alır Yoktan bırşey verılemez Devletın butun gelır kaynakları kurumuştur Seferberhk çok ko tu zamanda japılmıştır. İlanın dan ıkı gun sonra haberdar ol dum Bundan dolavı bana sorumluluk duşmez Bu devletın 800 bın askerı sılâh altında bes Jemeye kudretı yoktur, asker aç ve çıplak kalacaktır. Enver Paşa, hıç değılse Duyunu Umumıye ve yabancı ban kalara olan borcun ödenmesının durdurulmasmı ve bu paranm Ordu^a verılmesmı ıster Maliye Bakanı Cavıt Bey karşı çıkar. S Eylul 1914 te aralannda sert tartışma geçer. Emer Askerın paraya lhtıyacı \ arken Perrıer Bankası nm alacaklarının, ya da Duyunu Umum je karşılıklannın odenmesını anlamıyorum Ca\ıt Bu boyledır ve daıma bojle olacaktır Enver Sorun cıddi bıçunde müzakere edılsm Cavıt Sorunun muzakereye tahammulu yoktur Hazmede pa ra bulundukça bence herşeyden kutsal devletın borcudur, meıcudu oraya venrım, ondan artanı Ordu'ya En sıkmtılı zamanda bıle boyle hareket edeceğımden, bu şımdıden anlaş'.lmalı Eğer başka davranma ıstekle rı varsa, bır Maliye Ba tanı aran malıdır.. Bu bence değışmez bır ılke Sızce sonu ne olursa ol sun 800 bın kışılık bır ordu top(DOĞAN AVCIOĞLU'NTJN BIRINCÎ VE IKİNCÎ KtTAPLARI ÇIKMIŞ BÜLÜ. NAN «MİLLÎ KURTOLU? TARIHİ» ADLI YAPITINUf ÜÇUNCU KtTABI PEK YA« KINDA KAMUOYUNA SVİ NULACAKTIR «KURTULUÇf DEVRİMI VE SONRASI» BAŞLIKLI BU KITABIK, BAZI BÖLÜMLERINI YAYINLIYORUZ ) KoylU Paşa, Paşa1 Sen ne dışah, «Bir ışın öncesı ıyi olursa sonrası da ıyı olur» diye Ka dıyorsun? Bız üç ksrdaştık îkı radeniz saldırısını over. Enver de oğul vardı Yemen'de, Kafkas ya'da, Çanakkale de hepsi elden Paşa, sevinçten uçar Türkıye, böylece olanaklarını gıttı Bır ben kaldım Ben de çok aşan bır Dünja Savaşı'na se varım adamim Evde sekız oksuz yetımle üç dul kalmıs kadın var \ınçle süruklenmış olur Daha hafıf olsunlar ve kolay yıiru>e Hepsı de benım sabanın ucuna bılsınler dıye çanta ve kaputla bakarlar Şımdi benım vatanım rı Erzurum'da bıraktırılan asker da, yurdum da şu tarlanın ucu' ler, yıyeceksız. çadırsız ve her Duşman oraya gelinceye kadar turlu gen hızmetten yoksun ola benden hayır bekleme rak, sıfır altı 20 derecede Bardız Istanbul'dan Ankara'ya gıden geçıdını zorlarlar Doğu da 100 Yunus Nadı ve arkadaşlan da bın kışılık uç kolordudan ıkı haf Bardaklar Koyü nde benzer bır ta ıçınde 1015 bın kısı kalır yanıtla karşılaşırlar Tıfus yuzünden daha çok ınsan «Bız i«tı\oruz ki dunvada ne olur Çanakkale'de yığıtçe savaş olursa olsun, fakat bu koye bular sonunda, 200 bin kadar şehıt laşmasın • ve yaralı verılır Galıçya, MakeHalıde Edip Adıvar, Ankara donya ve Dobruca'da savaşmak kadınlarından aynl karşılığı auzere gonderılen 120 bın ktşılık lır Tiırk kuvvetlerının büyıik kısmı «Bız de memleketin ijilıginl elden çıkar Rusya'va karşı 1915 l'teriz Fakat nıçın Istanbul lnve 1916 saldınlarında ıkı Ordu gilızlerın ehndedır dl>e, Anka erır Elâzığdakı bir Alman dokra'da umutsuz bır savaşa gırı? toru, askerlerin durumunu şdyle tık' B'z onları yenip dışarı ataaçıklar bılır mıjlz' Ankara'nın jarı"!! «Zayıflamış ve takattan düşmüş Çanakkale'de şehıt oldu Ne lâmak nasıl bır ılke Ise, bence insarların ne olçude dayanıksız fa\dasını gorduk' Bırakın her de bu oyle bır ılkedır Devletın oldukları en basıt olajlarda bıle yer kendl hesabına doğu^sun » şeref ve namusu herşeyın ustun gorülüjor Insanları amelıyat Kurtuluş Savası bu koşullardedır Memleketı felakete goture etsek olüyorlar, ameliyat etmeda başlar Batı CepheM Komumem Bugılnu görmekle kalma sek gene bluyorlar » tanı Ismet Paşa. suba>lara halyıp, yarını düşünunuz Bu koşullarda, 1917 yılında kın tutumunu şovle açıklar daglarda 300 b n asker kaçağı Cemal Paşa, «Bana bakın Kımse isıtmevardır Mustafa Kemal Paşa, sın M llet, du'manımıztfır Sı20 Eylul 1917 tarMi raporunda, horoz gibi ötuyor! zın vuzunuzden savaş devam e«Memleketın ınsan kajnakları dı\or sanmaktadır • eksıleni tamamlamava veterlı de SONUNDA savaşa gırme koşuKonja'da Kolordu Komutanı ğıldır» dıye yazar ve «Bır tek as luyla, Almanlardan borç para alı Fahrettın Altav, asker kaçaklanır ^lmanya, yüzde fi faızle her kerj bıle »on ana kadar saklaçoğalmssından ve halkın yil 5 mîljot»*lırl verfnevî *Rtfs>a* ^Malf gf^kTft "uvansında bu ve Ingıltereve savaş ılan ejle nur Fakat Mustafa Kemal m de' savaşa ısteksizlıgınden yakrnır'ş ilVmiI memız koşulujla kabul eder Ca jımıyle, «Son Turk kanları» Ara*^* Sonu gelmez bir leti bosuna kırdınvorlar Hıcaz vıt Bey, «Ne guzel alışverış'» bıstan çollerınde ve Kafkasjada gibi, Bağdad gıbi kut«al yerler dıje buna karşı çıkar Talat ve harcanır glttıkten sonra gavur Jzmır Içın Enver Paşalar ıse, Ordu yu bes«Yurdum, şu milleti kırdırmak olur ımı'ı leme gerekcesıyle, Almanlarla anlaşırlar Enver Paşa, borç antarlanın ucu!» «Asacağız, keseceğiz, laşması ımzalanir ımzalanmaz, Rusya, îngiltere ve Fransa ıle MÜTAREKE'DE galıp devletasılacağız!» savaşa suruklenecefımızı bıla ler, Orduyu dagıtırlar Fakat ka bıle, Amıral Souchon komutasın çaklar yuzünden Ordu nun mevİSTIKLAL Mahkemeleri kudakı Yavuz'lu Osmanlı Donanma cudu, ışgalcılenn ızın verdıklerularak zorla asker toplanır, 1 sına, Karadenız'e açılıp Rus Fı rınden de aşagıya duşer Karabe asker kaçakları cezalandırılır. losuna saldırma buyruğunu ve kır ın XV Kolordusu cUşında el Asker kaçaklannın, koydeki aırır Bu buvruk üzenne Lıman ae cıddı bır askerı bırlık kal lelennın sorumlu tutulması duvon 1 Sanders Pasa, «Tanrıya şu maz Dunya Savaşında tukenen şunülur. Hamdullah Suphı Tankur » dıye sevınırken, derız Anadolu halkı, savaşmaya karşırıover, «Ordu ile geçınemevecekuvvetlerının basında bulunan dır |ız» diyerek buna karşı çıkar. îttıhatçıların ünlu Cemal Paşa' «Denilivor ki, kaçan askerlerm Kurtuluş Savaşımizı düzenlesı da, Sınan Paşa Camıınde Pa mek uzere Samsun a çıkan Mus mallan alınacaktır, aılelen sudışah ın vakınında kılman Bay tafa Kemal Paşa, oradan Havza' rulecektır Arkadaşlar, Tanrı ram namazmda, saldırıdan haber >a gıderken yolda çıft sıiren bır ya rfa kul yapısı hiçbır yasa bılsız olan Kazım Karabekır e ao kojluje rastlar, aralarmda şu ko mıyorum ki, suçluyu degil, suçnup «Sabah oldu, uyan'» anla nuşma geçsr luju yakalavamadık dıje evlat uimda horoz gıbı oter Padışah Mustafa Kemal Hemşerı, larını, karısını, masum çocukUda hoşnuttur Sultan'ın «Esvaonnı oldursun, kurban etsın Zaçıbaşı»sı Cemal Paşa'nm omu duşman Samsun'a asker çıkaraten bıraz havada asılı durumda zuna elını koyarak «Yaş3, Pa cak Belkı buralarm hepsını ışduruvoruz Ve zaten halk blzşam yaşa' » dıye haykırır Pa gal edecek Sen ıse rahat rahat topragını suruyorsun' den bır şey anlamamıştır » Tannover'ın itırazını, Refık Şevket Ince yanıtlar «Ordu ıle geçınemeyeceğız dlyer Hamdullah Suphı Beye derım kı, bız geçıneceğız Köylü ile, kentli ıle Bu amacımızı korumak lçm çalışacağız Gıdeceğız asacağız, asılacağız, hapsedeceğız Ve ancak bovlece bacarılı olacafız efendıler Başarılı olmak ıçın de asacağız, keseceğiz kesılecegız » Istıklal Mahkemeieri başanlı olur Fakat yıne de Temmuz 1921 'dekı Yunan saldınsı gurlennde kaçak asker sayısı 30 bıne yukselır Ancak Sakarya Zaferl ile kaçaklar azalır ve Kasım da 3 bıne düşer Bununla birlikte Sakarya. Atatürk'Un deyımıyle, bır anlama «subay savaşı» sayılır General Âsım Günduz'un anılannda belirttiğine göre, Sakarya Savışı'nda yitığımız bını subav olmak üzere 25 bındır. Askeri savaşa sılrmek lçin subaylardan bırhkler kurulmuştur. Bunu Âsım Gundüz şoyle açıklar «Sakarya, bır subay savaşı idi. Bırlıklere ornek olması Içın subaylardan kurulu saldın gruplan yapmak zorunda kalmıştık. Acemı ve savaş tecrubesı bulunmajan bırlıkleri boyle yetıştınyor, ates hattına surebüıyorduk. Bu nıanzaraları şımdı hatırlarken, daıma ıçım burkulur, gozlenm 5'asanr. Subaylannın ateş hattına atıldıŞını gören o körpe çocuklar, Allah Allah . dıyerek, elbette onların arkasından koşacaKiaraı ^ ^ , i ,, , Mustafa Kemal, Sakarya savaşlarında bırlığının bir başansızhğı karşısında, Selahattin Âdıl'in kurşuna dızllmesmi emredecek kadar kesın kararlar venyordu. Selahattin Âdıi de subaylardan vaptığı saldın ekıbıyle birlığımn bu hatasını düzeltmış, Başkomutanın gozünde eskı sayginhğını kazanmıştı» Bununla birlikte, Sakarya, bir «subay savaşı» olduğu kadar, Mehmetçık'ın de savaşıdır Mehmctçık, Sakarya'da büinçle döfuşur. Zafer kazanılınca, Gâzt Pasa, Meclıs'te erlerımız hakkında «yenl bırşey» soyleyeceğıni belırtır. «\ ıgıt Türk askeri, Anadolu savaşlarmm anlamını kavramış, ye m bır ülkü ile savaşmıştır» Gelecek yazı: Kurtuluş Savaşında para sorunu DİSİ BOND i TTT TİFFANY JONES GARTH M A . P C N S S l M BU. COH TEHUKEU OUJB