Katalog

CUMHURTYET 23 Mart 1974 ABDULCANBAZ TURHAIU SELÇUK uKÛZ^AMN KE1İM£LEWNE OfcADAk {OK ÖfNZlVufU)U kı BÜVUK TAKPlR T < W l / u Z U N uZuM Vt£İY0to/2.«. OTılAüM ] rAMBı'MHftfKıMitf J ^ *^«»^J S s Bı\^HAyvArt, ^ .|>l " ^ ^ / ^ atü'MAAHK! AYNtH TtK VAUAHı öîiyü [ılL t ¥,. / HALİFESİZ 50 YIL BİLÂL N. ŞİM$İR ga eden kanunu kabul etti. Bu formül bir uzlaşmanın sonucudur ve bunun anlamı telgrafla anlatılamaz. • Bütün Prensler ve Prensesler on gün içinde Turkiye'yi terked» ceklerdir. •Başka layiklik kanunları da ka bul edildi. «Kabinenin bugün istifa etmesi ve İsmet'in (tsmet Paşa'nın) degıştirilmis bir Hükümetle yine ba $a gelmesi beklenmektedir. •Tam açıkJama raporla gönderi lecektir.» YARALISIN ERDAL ÖZ 36 ülkenden insan görüntüleriyle dolu dizeler kırılıp dokuluyor alevlerın içine. Yanan kâğıtların uzerinde olumsuz sozcukler beyazlaşarak okunuyor, bitmiyor, yok olmuyor ianki. «Tannm Tanrım.» Sığınacak bır koşe, bir dost ell, bir güçlü koruyucu anyorsun. Bağışlanması guç bir günahın içind'e debelenir gibisin. Belki de ya•amanda doğru dürust llk yakanşm, ilk diz çöküşun. ilk yalvarışın: «Esirgeyen de bağıslayan da sen misin Tanrım? Sen misin buyiik Doğa? Gerçekten sensen o, esirgeyen de bağışlayan da sensen, esirge beni, bağışla beni.> Seni bir duyan olabilir mi? Bir O'nun duymasını lstiyorsun. Başka kimseler duyma malı. Bir O duymalı: «Duy benl Tannm, duy beni ne olur. Senln gızlerinle Doğa'nın gizleriyle doluydu bu yapraklar: yarattığın insanoğlu, seni yaratır gibl yaratmıştı bunları. Hepsini yaktım işte, kül ettim. Bağıslayan da esirgeyen de sensen.» Helânın taşlarını ovarak, vapışan, sinen, yağli, katransı bulaşığı, temızlik tozlan ku!lanarak gidermeye calışıyorsun. Bol sularla yıkıyorsun helâyı. Ölu sozcükleri supurup toplamaya çalışıyorsun ortalardan. Bütun koşe bucaktan durmacfan onlar çıkıyor, bıtmek bilmiyoriar. ölü sözcüklerin kokusu, acl bir is gibi bütün eve bütün eşyaya sinmiş. Ne yapsan islediğin ağır günahın izlerini uzun süre yok edemeyeceksln. Yok edemiyorsun. Sonunda, odalara lnen külleri belki kabaca temizlemiş oluyor«.un. Ya içinin külleri? Isin bitince. ellerini yıkarken, aynadaki görüntün ürkütüyor seni. Kendi yüzunü kendin tanıyamıyorsun. Aynadaki yüzıın de helânın taşlan gibi yağlanmış, karalanmış. ölıi »özcükler yapışmış bütün yüzüne. Gözlerin, yağlı karalara bulanmış yüzunun ortasında kocaman iki çukur. Gdzlerini büyük büyük açarak aynaya yaklaşıyorsun. Yüzunü aynının içine sokmak, aynadan geçirmek ister gibisin. Gozlerinın derin çukurlarından sünen alevleri görüyorsun. Yağlı karalar bulaşmış yanaklarından, uzayan, sünen alev dilimlerinin, yaşlar gibi, sessizce, fısıltıyla akıp glttığıni anlıyorsun. î t K M t B İ R «Ateş var mı?» «Yok.» Aranıyorsun. «Yok.» Bakınıyor. Ateşl olan birini bulmalı. Az 6te de solmuş, yağlı bır kasketi gözlerine düşürmüş, uyuyup uyumadığı belirsiz, dar omuzlu biri, gömleğinin önünü açmış. yayılmış oturuyor günese karşı. Onu kestiriyor gözüne, gidiyor, dlirttiyor, sigarasını yakıyor, oracığa çömelip, sırtını duvara veriyor, sigarasını tüttürüyor. Yaşlı gibi. Dünden beri ilk kez görüyorsun.. «Dün geldin sen.» «Dün geldim.» «Nasıl befendin mi?» «Cok» Bakışlannı hiç kaçırraadan konuşuyor. Yüzünde hiç bır kıpırtı yok. Bir haftalık sakalı var yüzünde, ağarmış, güneşte gümuşlenıyor. Kaşları kalın ıki bıyık gibi, dağmık; gözlerinln yansını örtüyor. Sigarayı incitmekten korkar gibi iki parmağınm ucunda tutuyor. «Neden düştün?» «Suç işledim.» «Suçun ne, suçun?» «Kitap yaktım.» «Kitap mı yaktın?» «Kitap yaktım. Siyasiyim.» Gözlerinde ilgiler belıriyor. Kalkıyor yerin den. Belini tutuyor. Yanına sokuluyor, çökliyor, ivice yanaşıyor, dızleri dizlerine değıyor. Koluna yapışıyor. «Siyasism ha?» «Siyasiyim » Sağına soluna bakuııyor. «Çok verdiler mi?» «Daha yargüanmadım. Yeniyim.» «Vay be. Ne verirler?» «Bitaıem.» «Adam mı öldürdün?» «Yok canım, ne adam öldürmesi.» «Banka mı soydun yoksa?» «Yok babacıgım, banka falan da soymadım.» «Yoksa uçak kaçıranlardan mısın?» «Kitap yaktım kitap. Anlıyor musun?» «Vay canına.» Anlamış gibi başını sallıyor, ama anlamıyor. «Demek daha gün yemedln?» «Yemedim.» Yargılanmadıgına, gün yemedigine üzülmüş gibi. «Sizın ne olacağınız belli olmaz.» «Nasıl?» «Bellı olmaz. Bakarsın ipe göturürler, baKarsın salıverırler » «Öyle.» «Sigara içer misin? Sarayım mı?» «Zahmet olmasın.» «Ne zahmeti. Zahmet ne demek » (Devamı var) "Halife, Türkün üzerine yürüyen düşmanla birlikti .'// HALÎPELİĞ1 kaldıracak kakanun Büyük Mıllet Meclisında gorüşulürken, bu makami bir sı yasi «kuvvet» veya koz olarak elde tutmak gerektıgini söyleyen ler olmuştu. Bagka ülkelerin kuşkulannı Türkiye'nin üzerine çekmek, dış ihşkilere gölge düşurmek gibi olumsuz etkilerden başka bir yaran olmadığı görül mıiş, denenmiş olan Halifelıkten hâlâ medet umanlar vardı. Baş vekıl Ismet Paşa'nın Mechste yaptığı kısa ve dzliı konuşmada bunlara da cevap verilmişti. Paşa, özetle sunlan soylemişti: Halifelık konusunun dini ve siyasi ıkı yönu vardır. Dinî bakımdan, Halifelık kalkınca hıçbir eksiklik, hiçbir boşluk hisse dilmeyecektir. Dın hükümleri >ine uygulanacaktır. Zaten dört yıldır Anadolu'da Halıfeliğin hiç bir etkısi olmamıştı. Halilelığm etkisı olmadan da dın hükümleri uygulanmamiş mıydı? Siyasi bakımdan ıse, çeşitli sözler soylenmiştı. Kurtulus Savasmı «Halıfelığı kurtaracağız» sÖ7Üyle yaptığımızı söyleyenler çıkmıştı. «Bu sozler yatan şehit lere1 hürmetsızlık olur.» (Alkışlar. Milletler, jüce ülkülerle, kutsal ülkülerle kurtulus savaşı yaparlar. Böyle boş sozlerle degil. Başarımız, mılletin egemenliğı uzerinde hiç kimsenın rol oy namasma müsaade etmemekle sağlanmıştır. Askere, millete ger çekler açık açık söylenmışti. Sa vaş öyle yapılmıştı. Halıfe, Türk ün üzerine yürüyen düşmanla birlikti. Bütün mücahitler bunu bilıyorlardı. Verılecek kesin ka rar konusunda kararsızlık yersizdır. Yüce Meclıs'ın karan so nuna değin uygulanacaktır. (Alkişlar). lr : t v.< X «Saraydan alındı» BU tclgrafın arkasmdan, S mart günü, tngiliz Temsileisi bir ikinci telgraf daha çekti \rt «u ha beri verdi: «Halife dün jaiak vakti saraym dan alındı ve otomobille ÇaUuo:ya götürüldü. Orada düa aece ekspres trene bindirildi ve vurt dışına gönderildi. Gideceji ver»n Bern oldugu söyleniyor.» Hemen yürürlüğe girmiî olan kanunun asıl can alıcı madaesi uygulanmış demekti. Hslife düşü rülüp sürülmüştü. Bj'idan daha öncmlisi. Halifelik makami da kaldırılmıştı. Bin üçyüz yıllık Ha lifelik artık tarıh olmuş, denilt bilirdi. Son Halife Abdülmecıd Effndi, 4 mart sabahı ÇataJca'v» göurül müj, orada Doğu Ekspres'nın tıtl mesini beklemış ve aynı gün xkşam üzeri trene binıp îsvıçto ye yollanmıştı. Yanında iki karısı, og lu, kızı ve ayrıca be; kışı daha vardı. Bu on kişilik «aiıle • ıı.art günü îsviçre'ye vardı; Bern e de* ğil, Leman gölü kıyısıniı M'.ıtreux yakınında Territet kasaba sına indi. Abdülmecıd Kfenai, • Grand Hotel»ine yerleşti. ^te.n taraçasında, elinde dok<;andoKUZluk tesbihi ile ünlü tllııstr ttinn dergisine poz verdi. 8M fotoğah derginin ertesi haftakı sHyısının bas sayfasını süslevec<>ktı. Tar»çada, sağına oitv Ömer Fauk"u ve soluna 14 vaşlarında pörünen kızı Dürrişavvar'ı alar^k bir poı daha verdi Bu kız, yedi yıl sonra Hindistan'a. Haydarabad sarayına gelin gidecek^i. Şimdilik AbdjLmev.) ailesıni kendi halinde uırakıp başka yoo lere bakalım. 1 *** *. f A Hsriciye \>HH îsmet Pasamn Haltfelifin ksldınldığını bildiren 4 Mart 1934 funlü telgrafının Londra Mümessilliğinde deşifre edilmiş musveddcsi mek üzere bu aksam hareket edeceklefdir. Sakıt Hanedanın dığer mensubinı on gun zarfında gıtfeceklerdir. Ismet» 4 Mart 1924 jünu Hariciye Vekih Ismet Paşa, Hallfeliğın kaldırıldığını, Halifenın sınırdışı edilmek uzere olduğunu bu telgrafla Türkiye'nin dış temsilcıliklenne bildirdı. Arkasından kanunun metni de dış temsilcıliklere postalandı. Kanun 3 Mart 1924 Pazartci günu kabul edilmişti. 13 maddelıkti. Gerçek anlamrfa bir devrım kanunuydu bu. Bir «kansız ihtilâl» yapılmıştı. Kanunun hükümleri, dıli biraz arılaştırılarak ve ozetlenerek şoylece loparlanabilir: Bırinci madde, cHalıfe hal' edilmiştir» dedikten sonra, Halifelik makamının da kaldırıldığını belirtiyordu: «Hılâfet, Hükumet ve Cumhuriyet mana ve mefhumunda esasen munderiç olduğundan Hılâfet Makami mulgadır». Birbırıni tamamlayan maddeler arka arkaya gelıyor: Halife ve Osmanlı hanedanının butün üyeleri Türkiye Cum hurıyeti sınırlan içinde oturma haklarını ebediyyen kaybetmılerdi. Bunun hiçbir istisnası yok tu. Hanedan damatlarıyle hanedan kadınlarından doğan çocukların da Türkiye'de oturmaları yasaklanmıştı. Bu kimseler, kanunun ılânı tarihinden on gun içinde Turkiye'yi terkedeceklerdir. Bunlar aynı zamanda Türk vatandaşlığı haklarını da kayb«diyorlardı. Sınırdışı edilen, vatand'aşlıktan çıkarılan bu kimseler, Türkiye'de tasınmaz mal sahibi de olamayacaklardı. Tasınmaz mallan varsa bunları bir yıl içinde, vekıl yoluyla tasfiye edeceklerdi. Bir yıllık mühleti geçin'rlerse hiçbir hak iddia edemiyeceklerdir. Sınırdışı edilirlerken ken dilerine bir defaya mahsus olmak üzere yolluk masrafı ödenecektir. Sahipleri mallarını vekll aracılığıyle tasfiye ettırmez Ierse, bunlar Hükümetçe tav fiye olunup bedelleri kendilerine odenecektir. Osmanlı Imparatorluğunda pa rfisahlık yapmış kimseierin mallarına gelince, bunlar mîllileştirilecektir. Padişahların sarayları, kasrları da, içindeki bütün mobleleri, tabloları, antıkaları vb. ile birlikte millete geçmektedir. Millileştirilen bu malları tesbıt ve muhafaza için bır yönetmelik çıkanlacaktır. Bu kanun yayınlandığı tarihte yürürlüğe gireeektir. Kanun Bakanlar Kurulunca yürütulecektir. Kanunun hükümleri bunlar. dır. Ve kanun hemen yayınlanıp yürCrlüğe gırer. Yine 4 mart günü, saat 14.40'ta, Istanbul'daki İngiliz Mümessıli Mr. Lindsay Londra'ya junlan tel ledi: «Meclis dün Halifeyi hal'eden ve <Halifenin görevi, esasen Hü kümet ve Cumhuriyetin mana ve mefhumu içinde bulunduğundan» Halifenin makamını da il MALKOÇOĞLU yazan veçizen:Ayhan BAŞOĞLU Halife ordulan «İSTANBUL Halifelığın merke zi oldugu için Türklere bırakıldı» dıyenler oldu. Gerçi îstanbul Türklere bırakıldı. Ama, Ha lifelığın merkezı oldugu için değii; Turk askerı Yunan ordularıyla Halife ordulanna karşı ba şarı kazandığı için Türklere bıra kıldı. (Alkışlar). Millet bu azmi, bu gücü devam ettirirse îstanbul da, Türk vatanmın her parçası da Turklenn elınde kalacaktır.» Memleketler herhangı bır heyulâ için alınıp verılmez.» Halifelık, hükümetlerin üstünde bir kuvvet olarak nasıl kabul edilebilir? Halifeliğin dış politıkada yara n olacağmı ilerı sürenler oldu. Hahfelik bütün Devletlere hakim mi olacaktır? Bagımsız olan Devletlerın Halifelık makamma bağlılıklan nedır kı? Halifelik sayesınde Müslümanlann scmps tisı ve yakınlığı sağlanır sanılıyorsa, yanlıştır. Din gerçeklerinin Ustünde Müslümanlann bir makama baglılıkları yoktur. Şim diye kadar Müslüman dünyası Türklere yakınlık göstermışse, bu Halifelık yüzünden değıl, Türk mılletının çalışmaları ve hizmetlerı karşılığıdır. (Alkışlar). Geçek ve temiz müslüman ların yakınlıklan yine sürüp gıder. «Makami Hılâfet bızdedıı diye diğer mılletlere bır vazifeı siyasıye mı tevdi edeceğiz? Bu kadar tecrubelerden sonra bunu nasıl ümıt edebihriz?.» Yakın tarihimızin acı tecrübe lerı ışığmda bu soruyu da sorduktan sonra Ismet Paşa sözlerıni duğümler: «Vezaıfi hancıyemızde Harıciye Vekâletınden başka bır makamın alâkadar olmasını nasıl kabul edebılinz? Turkiye'yi dahı li ve haricî sıyasetınde ıkı başll olmaktan kurtarmak ıçın mutlaka makami Hilâfetı ılga etme lidır. Lehte ve aleyhte söyleyen hatıpler bu iki başlı vazıyeti tebaruz ettırdıler. Memleketın ıstıklâı mücahedesınde sarf ettiği gayretlere, emeklere mukabıl Türkiye'nin istiklâli ıçın karar vermelisınız. Ahkâmı dınıye ıle mutabık olan bu karar Türk mılletı ıçın vesıleı saadet olacaktir » Ve nihayet karar verılir. YARIN: FLEET STREET'TE YARGARA Dİ$İ BOND TİFFANY JONES GARTH OtACAKTINDA SBVGIUAA, ATTZŞfN OEM tÇfN. RE fc^DAC aufÛBEBlLl O e ICLJCTULı «Kansız ihtilâl» •HILAFETÎN ilgası kanunu Turkıye Buyuk Millet Meclisinın tastıkına lktıran etmiştir. Sabık Halife ile azası Bern'e gıtGJMO