Katalog

CUMHURÎYET 1 Mart 1974 ÎEM, OLfru N VE DftftN / POLlrülJMji (rîtf V KTEPELİN.., OMC£ YARALISIN ERDAL ÖZ • 14 Ayak sesleri Gotürecekler mi' Sıra sende olabıür Gınyorlar öndekıra alıyorlar Az once senınle bırlikte sıgara slan belki de Sıgarasını bıle bıtırmeye vakıt bulamadao. Yar dım ederek arabadan mdınyorlar Bu yardımlar, bu sıgara verşler nıye' Ni. çin ıçende pestıle çevırdılderı adamı götururken de, getırırken de, getırdıkten sonra da, insanca davranmaya ozenijorlar' Zaman zaman bu ınsanlık ozlemı neden'' Anlamıyorsun Nıçin sıgara verdı o adam' Al!ah bılır ıçerıde dayak atanlardan bın de kendısıvdı' Anlasılır gıbi değıl. Sıgaran kuçüluyor. Ama içm dumansız. Sigarayı her emışmden, sankı bcş havayı her içme çekışınden sonra önlenmesı gıiç bır esnetnedır başlıyor Sonra boğazında bir gıcık. öksürükler Arkadan oturanın goluklan yatıştı ama ıç geçınşlen, gızll giall puflamalan tükenmedı. fncecıjc ınliyor. Tekmelenen yaralt bir köpek gıbı ml getirecekler senl de? înleyecek nusın 7 Neler soracaklar' Neler sorabıliner'' Dayanabıleceıc nusın? Susmayı başarabılecek mısın 7 Elmdeki sıgara parmağını yakıyor. Yere, ayaklannın dJbıne bırakıvenyorsun. Bir sıgaranın kul bağlamış kuçuculc ateşıne bıle ınsan dayanamazken. Bırden uzaktan Çığhklar duyuyorsun Korkunç çığlıklar. Kanın çekılıyor Yüreğın sağılıyor Ama değil Bunca çırkmlığin ortasında duyulan bu sesleı çığlık değıl Çocuk sesleri Ne guzel. Çığlıklaıın çocuk seslerıne donuşmesı ne guzel Kokuşmuş bır batagın orta yerınde açılan sonsuz guzellıkte çıçekler Okullu kuçuk çocuklar olmah Yakınlarda bır yerlerde bır ükokul belkı de öğlen paydosu olabılır Sevınçlı çocuk sesleri uzun sure ovalıjor senl Demek dağ başında bır yer değıl burası. Ama kentın dış kesımlerınde bır yer olduğu bellı. Çocuk seslen gıttıkçe seyrelıyor, azal.yor. uzaklaşıyor, brtıyor Yıne o kaskatı karanlıkta bır başınasın Kıpırdamadan oturup beklemenm yılgmlığı gıtgıde daha da dayarulmaz oluyor Başını cama dayıyorsun Havlunun, başının tam arkasındakı katı kocaman augumu başını ovuyor Kulaklann ezıldıkçe Kavrulup *ışıyor, buyuyor sankı Havluyu bırazıcık aşağı ya da yukan kaydırmak ıçın olesıye bır ozlem duyuyorsun Buyuk, sonsuz bır sabır gerekıyor hpr şey ıçın Ama ganptır, olu zaman tutün ağırlığıyla ılerledıkçe, zamanın ılerlemeKte olduğunu da, o buyuk ınsanustu sabrı gosterdığml de anlıjor, şasınyorsun. Bunu kavramak bıle sana gurur veriyor, sevınçler getınyor. Dtrenme gücü aşıhyor, içınde bir çeşit gurur duyuvorsun gızlıce Uzaklardan bır radyo sesi Veni ml açtılar' «Dııt dııt dııt lar saatı belırlıyor On ıkı. Bır de olabılır Bıldığın bır kadıtt ses» haberlerı okumaya başlıjor. Dedıklerı aniasılmıyor. Yaklaşan bır ayak sesı, arka kapının ağzmda, ıçerıdekı r.obetçılere, bır buçuk saatlik oğle molasını haber venyor Boşu boşuna bır buçuk saat ara verılmesıne sevmerrıiyorsun Bıı şeylenn başlamayacagını bue bıle beklemek daha yorucu gorünüyor sarsa. Bır suıe sonra, arabanın ıçtndeld ikl nftbetçı, karınlannı doyunnuş başka ikl kışiyle nobet değıştırıp yemek yemeye gıdıyor O kaskatı bekleyışın, o olu zamanın içınde kısa surelı de olsa, anlık da olsa, bır degışiklik, bır olsy oluyor bu nobet aeğışımı. Bırden dışarıda fırtına patüyor. Ilk alındığın gunun gecesınde, o karanlık odacıkta korkuyla beklerken dışarıda patlayan ılk fırtınayı anımsıyorsun, oğure öğüre kustuğunu Arabanın arka kapısını ıcapatıyorlar. An. sızm bastıran yagmur, belki de doluyla kanŞık, arabanın basık saç tavanında tapırdıvor Yağmurdan kaçıp ıçerı sığınan ikl üç kişıyle bırlikte açılan kapıdan ıçerı dolan serın, ıslak, hışırtılı bır toprak kokusu ensene vuruyor Ne guzeL Tepedekı tapırtılar kısa sUrüyor, küçük pıtırtılar gıtîıkçe azalıyor, yagmur dınıyor. Yaz yağmuru Bır bulut, temız gıyımlı bır ılkokul oğrencısı gıbı koşarak geçıp gıdıyor ıçıni dolduran karanlığm ıçınden Gorunmez bır guneş ıslak toprağın uzerınde bufulanıjor Bır horultu Yakınmda bırı fokurdayarak uyuyor Nobetçıleıden bırı guluyor arkada Bırı doğulu bır sesle «Susturalım şunu», dıjor «Bırak uyusun » dıyor berıkı gulerek. Içmden gulmek bıle gelmıyor DokunmUyorlar uyuvana Ama az sonra kendı gurultusune kendı uyanıvor, soylenerek ıç geçırıyor, bılıyorsun çevresme bakınamıyor, bağlıdır gozlerı. Yemek vermıyorlar Gelıp bırını daha alıyorlar Mola bıttı Başladılar Coturuıen dorduncu kışı Demek sıra sende artık Kesın bu. Bunu duşünmek bıle ıçını uşutu'or Ürpertıler dalga dalga yukselıyor bedenınde Sıkıştığını, kasıklarının doldugunu bılmek daha da korkutuyor Işemek ıçın ızm almak olanaksız eorünuyor Beklej eceksın. Beklıyorsun (OKVAM1 VARI DÜNYAMIZIN TÜKENEN KAYNAKLARI Vehbi BELGİL Fakir madenlerden yana zengin bir ülke: TÜRKİYE Maden ve Uygarlık Her ujgarlıs madenlenn bir UrünUdür. Bu yuzdendır ki, tarıh, deurlen bırbırlerınden ayırmak ıçın madenlen olçu almışlardır. Taş Devrı, Cılâlı Taş Devrı, Tunç Devrı ve Demır Devrı Son Taş Devrı Adamı'nın ılk madenlen bulması Isa'dan 13 000 Ml oncelerıne rastlar Bu ılk madenler altın, gumuş ve bakır gıbı şeylerdı Zıra, bu madenler, toprakta metal olarak, altm, gumıi* ve bakır şeklınde bulunabılmektedır Bu yuzden ılk âletler bu madenlerden japılmıştır örneğın, Ispanyollar Gunev Amerıka'da înka uygarlıgı ıle ılk karşılaştıkları zaman sadece altın bıçaklar değıl, altın baltalar da ele geçırdıler Eskl Mısırlılar, 7 000 yıl oncedenberı bakırı bol mıktarda kullanıyorlardı Sonradan kalav bulundu ve Isa'dan 3 800 yılında ılk olarak bakırla kalav bırleştirılerek tunç yapıldı. Demırın kullanılma.11 6 000 yıl önceden ba?lar Çinko, kurşun, nikel, aluminyum Sonradan bunlara eklendı Uvgarhğm ılerlemesi 1I9 bu madenlerden yararlanma ?ekillerı de çogaldı Bugun maden sız bir uvgarlık duşunülemez. Eskiden devlet adamları (Falan yere sahıp olan dilnya>a sahıp olur) gibi lâflar ederlerdi. Napolyon un Istanbul için boj le bır söz söyledıgı anlatılır tarih kıtaplarında Bugün ayni şey. daha doğru olarak, madenler için söylenebılır Belçika'da kömür madenleri venmsızleşmeye basladıgı ıçın bırer ikişer kapatılmakta, yerıne, Hollanda'dan, borularla getırılen Manş tabıi gazı kullanılmaktadır madenlerını sadaka bedeline satmamalannı salık verırse ve onları bu yolda desteklerse ne olacaktır' Örneğın, dünja bakır Ihracatının °» 70'i Malaysıa ıle Bolıvıa tarafmdan yapılmaktadır. Bakır ıhracatı başlıca dort ulkenin elındedır °» 80 oranında. Boksıt ıçın de durum aynıdır Amerıka Bırleşik Devletlerl dunya nufusunun °« 6'sına sahıpken, her yıl dünja maden uretımının uçte bınnı sarfetmektedır Evet, Batı dünvasını ürküten tek şey butun yoksul ülkelerın çeşıtlı şekıllerde bırleşerek dün>a maden pıyasalarmda ağırlıklannı hıssettırmeleri endişesıdır. Zıra, halklann uyanışı çok hızlı olmaktadır. Bu yolda belkı üç ilen ıki geri adım atılıyor gibl bır durum görülüvorsa da sonuçta u.vanışın galebe çalacağına jüphe yoktur Afrikalı Delege Bundan bır sure önce, hava kırlenmesı konusunda alınacate tedbırlerı gorüşmek üzere uluslararası bır kongre toplanmıştı. Sıra Afnka'nm yenı ülkelerınden bınnın delegesıne gelınce adamın şöyle konuştuğu Işıtıldı: Bızım ıçın hava kırlenmesı dıye bır sorun yoktur bugun. Tek sorunumuz, hızlı şekilde sanayıleşmektır Sanayileşelım de varsın havamız kırli olsun. biz razıyız O zamana kadar onun da çaresuıı duşununu ) Hıkâyem malunv: Adamm binnın ineklen zayıflamaya başlamış. Ne kadar bol ve kuvvetlı yem verse havvanlar yıne de zayıflıyor, hatta oluyorlar. Mutemet adamlarını gonderip ahırlan teftış ettınyor. Hepsı donuşlerınde, her şeyın yolunda olduğunu sdyluyorlar Adam hayretler içınde Ama koca koca inekler de bir deri bir kemik kaîdıktan sonra kuyruğu tıtretmekte devam edıyorlar. Bir ara, ka\bolan hayvanların sayısı o kadar artmışkı adam ahırlara bızzat gıdıp kendısı bakmac ıhtıyacını duyuyor, ve gıdıvor. Bır de ne gorsun' Her ahırın bır koşesıne dallı budaklı boynuzlan olan ge>ıkler çoreklenmıs Yemlerı onlar yıjor, ınek lere bır şey kalmıyor Adam sopa>T kaptığı gıbı hepsını kapı dışarı etmış, ondan sonra ıneklenn benızlenne kan, butların» et gelmış Fakir Madenlerden Yana Zengin Türkiye Turkıye madencılik âlemınde, otedenberı (Fakir madenlerden vana zengin) bır ulke olarak tanınır Dunyanın en buyuk ekonomısme sahıp bulunan Amerıka, dunyanın jandarmalığı gorevmı de uzerıne aldığı ıçın madenlerle ılgılı bütun durumlara karşı hassastır Amerıkan Hukumetının 1973 Mavısında hazırlattığı bır maden raporunda 60 maden bakımindan bu ulkenin durumu ıncelenmış ve bazı tahmınler japılmıştır Rapora gore, ulkenin 36,3 mılyar varıl sanılan petrol ve gaz rezervlerı 6 yıl sonra, 9 mılyar ton sayılan demır rezervı 72 yıl sonra 76 miljon ton sanılan ba kır rezervı 38 yıl sonra, 49 5 mıl\on tonluk çınko rezervı 28 vıl sonra, 38 mılyon tonluk kurşun rezervı 27 yıl sonra, 40 mılyon tonluk boksıt rezervı 2,5 yıl sonra tukenecektır Ülkerun altın rezervlennde du rum ıç açıcı değıldır. Amerıka"nın yıllık altın ıhtnacı 186 243 ton arasmda ıken altın uretımı 55 ton cı\ arındaaır Bu vuzden, bir zamanlar venmj azaldı dı\e bırakılan altın ıstıhraç bolgelerı pıknikçı aıielerın hucumuna ugramıştır. Hafta sonu tatıllenru Petrol ureten ulkelerin son tutumu bitmeğe vuz tutan petrolu daha da değerli bır hale getlrdı Tuketıci ulkeler, uretimı de «ağlavabılmek ıçın denızdekı arama çalışmalarına buyuk hız vertfıler. geçırmek uzere gıdecek yer arayan aıleler, tercıhan eskı altın bolgelerıne gıderek hem eglenmekte, hem de nehırlerin kumları arasında altın aramakta, çok defa da dlerf dolu donmekfedirler Ilk kez 1825 yılında elde edıldığı halde tıcarl şekılde uretımı henüz 80 yılı doldurmamış olan alumınyum, dunvamızın katı kıs. mınm aşağı jukarı yuzde, onunu te^kıl ettıği içm nrebeten bol bır madendır. Bollukta oksıjen ve sılıkondan sonra üçüncü gelmektedır. Binnetıce, yakın bır gelecek ıçın bu madenin tükenmesı ıhtimalj yoktur. Arz kabugunun yüzunden içine dogru 15 kılometrelık kısmının % 8 alumınyum, "» 15 alumınyum oksıt (alumina) ihtiva ettığl hesaplanmıştır. Madenler bitıjor dıye bugün kopanlan yaygaranın büyuk nedenı madenı bugune kadar olduğu gıbı bır çanak pinnç fıyatına alamama korkusudur. Bugun ıçın âcıl bir durum yoktur. Somürü düzeninin bıtmesi korku^u vardır Eğer bugun bir ülkede bır maden bıterse o madenı bol olan bır ulkeden ıthalât yapılabılır Ama o ulke Gu ney Amerıka ülkelerı, Afnka ulkeleri, Guney As\a ulkeleri gıbl agzına vur lokmasını al bır ulke degıl de goğsü kıllı bır ulke ıse durum ne olacaktır' Yahut bu goğsü kıllı ülke veya ulkeler o yoksul ülkelere onderlık eder de Savaş Olursa Şurasını hemen belirtmemiî gerekır kı, yukarda bahsıni ettığımiz resml tahmınler tabıı mev cut tüketım olanaklarına göre hazırlanmıştır Genel veya bolgesel bır savaş halınde rezervlerın ne zamanda rukeneceği şimdıden kestırılemez Zıra, savaşlar, en ınsafsi7 maden harcavıcılarıdır. örneğm Ikmcı Dunya Savaşından once 5 000 ton olan molıbden (jet motorları, petrol motorları gıbı yuksek ısıva davanıklı makınelenn ımalınde kullanılır) uretımı, savaşın en hızlı yılı olan 1942 de 30 000 tona Mikseldıkten sonra 1946 da 9 000 tona duşmuştur Yıne daha çok savaşta kullanılan tungsten'ın uretımı 1943 de en Miksek noktasına ulaşmışken 1946 da j a n yanya azalmıştır. Tungsten uretımmde b'r zamanlar başta gelen Portekız, rezervlennın azalması uzerıne uretım onderlığıni Çın'e kaphrmıştır MALKOCOĞLU yazan veçizen:Ayhan BAŞOGLU Harb Için Maden, Maden İçin Harb Bugün harp ıçın maden lazım olduğundan maden ıçın harp edilmektedır Uygarlık, jki yuzyıl öncesina kadar daha çok taşa, tarımsal ürünlere, agaca dayanıjoıdu. Buytık bınalar taşla, e\ler ve ta şıtlar tahta ile, evler \e kaleler taş ve tuğlalarla \apihyordu. Gemıler bıle ağaçtandı îlk buharlı gemıler 1802 ve 1807 jıllarında, ilk buharlı tren 1827 de hızmete gırdığı halde tahtadan vapılan posta arabaları 19 >uzMl sonuna kadar kullanılmakra devam ettı Balzac, Flaubert, Daudet gıbı o yuzMİ jazarlannın yazılarında bunlardan uzun uzadıva bahsedilır Fakat, sınal ıhtılâlle başlayan makıne ve maden çagı da durmadan ılerlıyordu Trenler butun dun^ayı sarmıstı Gemıler demır ve çelıkle vapılmaya başlanmı^tı Patlarlı motorların bulunması otomobıl sanavıını en genç «anayı dalı olarak tarıh sahnesme çıkardı Çelıkten blnalar goklerı delmeye başladı Otesı malum Butun mılletlerde madene hucum başladı Fakat, bu hucumla bırlikte madenlenn tukenmesı belırtılen de kendını gosterdı Bu arada, petrolun sılah olarak kullanılması, başka madenlenn de sılâh olarak kullanılması ıhtımalını doğurdu. Örnegın, boksıt ureten ulkeler (boksıt alumınyum'un ham maddesıdir) Şubat ayı ıç'nde Afnka nın Gme smde toplanarak bır Boksıt Ureten Ulkeler Bırlıgı kurmaia çalışacaklardır Bugun bazı ulkelerde bazı madenler ja tukenmış veya işletılmesı masrafını koruyamaz hale gelmı^tır Amerıka Bırleşik Devletlerınde krom ve manganez hemen hemen bıtmıştir. Bu ülke tabu kauçuk ıhtıyacmm yüzde vtizü, kahve ihtıyacının yüzde yuzu, manganez ıhtiyacının % 93'u, kobalt ihtıyacının °o 92'si, / krom ihtıyacının yüzde 92'si, alümınjum Ihtiyacının yüzde 91*1 ıçın yabancı ülkelere muhtaç durumdadır Bu oranlar kalay ve plâtın ıçın "ı 76, nikel İçm °'o 71, antımuvan ıçın % 64, cıva için °« 57, çınko ıçın "o 51'dır. Y A R I N : Dünyada Kıtlık ve Açlık. DtSİ BOND TİFFANY JONES GARTH