Katalog

Prof. J. Kenneth Galbraith ile bir görüşme «Çağımızın büyük derdi enflasyonu kontrol konusunda para politikası yerine vergilendirme siyasetine ağırlık verilmelidir» "Devletin ekonomik hayata müdahalesı günümüzde şarttır,, "Marks'a hayranım ama tüm teorılerının her zaman îçin geçerlı oiduğunamanmıyoıum,,. Büyük şirketler, tüketimi dolaysız olarak etkiliyor,, DIŞ HABERLER SERVİSt ralth ile LeMonde gazetesl muhabirinin döny» sornnlan üzerinde yaptıgı Uginç bir törüşmenln özetini okurlannuProfesör John Kenneth Galralth çağımızın önde &elen iktisatçılarındandır. «Yenl Endüstri Devleti» adli kitabın ön'ii vazarı Amerikali profesör aynı zamanda bir diplomat olup. Başkan John Kennedy döneminde ABD'nin Hindistan Büyükelçisi idl. Amrrika'da sol kanada mensup olan Profesör Galh • Sonı: Ekonomik ve sosyal dünyada son 10 yıl içinde en çob değisen ne olmuştur kanınıza göre? Dertli Dünya Büyük sermaye Cevap: Bu soruj'u bana pek sık sormadılar tktisatçılar g«nellikle. ekonomik yaşantınm tabii tarih gibi olduguu yanı de*işmediftini ileri sürerler Oysa bana kalırsa Pkonomik harat bizim düşündüpimüzden de hızlı degişir. Ve çaRimızda bu deSisimm itict ?ücü büyük iş çevreleri. büyük sermayedir. BUyük sermave giderek güçlenmektedir ve güçlendiği oranda da giderek devletin denetimine tâbi olmaktadır. • Soru: Yani size göre. büyük sermaye değişimin gerçeklesmesinde. kişilerden daha büyük rol oynuyor. Cevap: Evet. Bunda hiç şüphe yok. Dev şirketler büyürken gelisirlfr Bu asnn başında şirketler daha küçükken fiyatların üzerinde denetim sahibi de*ildiler. Fakat şimdi büvük sanavı şirket. leri. fiyaîlnnnı kontrol etme gücüne sahiptirler Böylece. bu sirkPtlerin işci sendikalan ile yaptıklan pazarlıklar, günümüzdeki enflâsyonun önemli nedenlerinden biri olmustur. Emeklı generalm mektubu Fransa'yı karıştırdı Stehlin olayı Avrupa politikası ile ilgili tartışmaları Stehlin kimdir? yeniden canlandırdı Dış Haberler Servisi Fransız parlaraento başkan yardımcısı olan hava generali Paul Stehlin'in Cumhurbaşkanına yazdığı ve içinde mirage uçaklannın Amerikan uçaklanndan daha zayıf olduklarını belirttiği mektubun açıklaaması Fransa'da olduğu kadar çeşitli ülkelerde geniş yankılan yol açmasmdan sonra ertesi gün «Kişisel hareket özgürlüğü kazanmak» gerekçesiyle görevinden istila ettiğini ve parlamentodakl grubundan aynldığını açıklamıstır. Olaylara yol açan mektubunda Stehlin Amerikan uçaklarının tek nolojik açıdan Mirage'lara üstün olduğunu belirtmekte ve uçak talep eden dört Avrupa ülkesinın Avrupa'nın savunma yolunda çıkarlan açısından gerekli oldugunu söylemekteydi. Stehlin'in mektubunda Avrupa'nın bagımsız bir savunma politikası olamayacagına da değinmekte ve ne Pransa'nm ne de diğer Avrupa ülkelerinin özerk bir uçak sanayii kurmalannın olanaksız olduklarını belirtmekteydi. Mektubun içeriği bu yüzden bir yandan Franısz sermayesini kösteklediği gerekçesiyle Mirage'ı imal eden Dassauil'un ve sermayecilerin tepkisine yol açmış diğer yandan da «Atlantık Paktı» yanllıarı ile «Müliyetçiler» arasında k. tartışmalann yeniden gündeme gelmesıne ön ayak olmuştur. yanısıra Sosyalist Parti de btrkaç başka firma ile birlikte Dassault lirmasının mlllilestirilmesıni önermiş ve büyük firmaların özellikle ulusal savunma ile ilgili konularda üretim yapan firmaların özel sektörün elinde bulunmasmın yabancılann kolayca müdahale edebilmelerine ve ülkenin iç sorunlarına kanşabilmelerine yol açtığını gerekçe olarak ileri sürmüştür. Bu konuda bir televizyon konusmasında kendisine yöneltilen soru üzerine ise Dassault «Fransız halkı isterse millileştirme ile tamamen mutabık» oldugunu belirtmiştir. NATO yanlıları, Amerikan uçaklannın Mirage'lar yerine satın alınmasının yararları olarak bu uçaklann Avrupa'da yapılmalan koşulunu göstermeleri ve böylece Avrupa'da hem teknoloji'den yararlanma hem de istihdam sağlama imkânlannın doğacağını ileri sürmektedirler. Stehlin olayı, yorumculara göre Avrupa'da «Bağımsiz Avrupa Savunma Politikası» taraftarlan ile «NATO ile bütünleşmiş Avrupa savunma politikası» taraftarlan arasmdaki tartışmaların yeniden canlanmasına yol açmıştır. Fransa'da çalkantılara yol açan skandaldan sonra meclis başkan yardımcılıgı görevinden istifa eden ve parlamentodaki grubundan aynlan Stehlin Paris milletvekidir ve daha önce de çeşitli askeri diplomatik sörevlerde bulunmustur. Halen 67 yaşında mılunan Stehlin 19351939 yılları arasında Almanya'da askerî ata şelik görevinde bulunmus ve bu görevı sırasında Olkesini Almanya'nm savaş hazırhklarından ve Hitler'in Stalin'le saldırmazlık paktı imzalayacağından haberdar etmişti. Stehlin daha sonra II. Dünya Savaşı sırasında Fransa Hava Kuvvetlerinin Komutanlığını yapmış, savaştan sonra Fransa'vı NATO'da temsil edec?k olan heyetin başkan yardımcısı olarak Washington'a gıtmiş ve burada 1963 yılına kadar NATO nun ıaaliyetierini izlemiştir. General Stehlin'in sivil hayatı da oldukça ilgınçtir. £er maye sahipleri bu hava gene ralıne ona yakın verli ve yabancı şirkette eenel müdürlük. denetleme kurulu başkanlığı ve damşmanlık gibi çeşitli görevler vermişlerdir. Stehlin'in görev aldıgı şirketler arasında Amerikan «Hughes Aircraft İnternational Service Company» bulunmaktadır ki bu şirket şim di Mirage uçaklannın rakibi olan YF16 ve YF17'lerin elektronik aıcsamını imal edecek olan şirkettir. c A s n n Sİp&rİM» üzrriııv jr,ı;.;ni!ii,ı KtNKiıı ircn .Miraut F l !u>ltı} \t* . N o r l h o p YF17 Tüketimi etkiliyor Bir şirket büviidükçe tüketimi dolaysız olarak etkilemektedfr. Tüketiciler tarafmdan vazgecilmez olarak kabul edılen bir sürü madde, aslında büyiik sirketlerin propasandası ile bu duruma gelmıstir. Ca6!mi7da büyisk sirketler ile devlet arasında giderek sıklaşan bir işbirl;*i vardır Ve bu işbirliginden ötürü devletın politikası. büyük sirketlerin yaran dofrultusunda saptanmaktadır. Nitekim silâh iiretiminin giderek artmasi bu savm en güçlU ömeklerinden biridir Dişer bir örnek de, Fransız tngiliz işbirligi ile vapılan «Concnrde» ucağidır. Aslında toolumur moral atmosferi bile büyük ştrkftler tarafından etkilpnm°kte'1ir. Örnegin Watergate olayında. vasa dışı işlemleri destpk'enr>k ıcin kullanılan paralann hemen hemen tümü büvük ABD sirket'erinden gelmiştir. Süi'de ABD ITT sırketinin işlemleri rie herkes tarafmdon hilinmektedir. • Soru: Peki. insanlığın yakın geleceğine dair bir tahminde bulunabilir misiniz? Cevap: tktisatçüarın uzun süredenberi kabul ettikleri bir kural ^"ardır: tnsan selecekte ne olacağını bilemezse, yakın geçmlşteki durumunu aşagı yukan aynı şekilde tekrarlanacağmı kabul etmelidır. Enflasyon • Soru: Siz bu kurala inanıyor musunuz? Cevap: Fena bir kural değildir. örneğın enflasyon sorununu ele alalım. Halen paranın tarihl konusunda bir kitap hazırlıyorum. Tarihte ekonomik Buhran dönemlerinden sonra, insanlar daha fazla güvenlige sahip olmak ıçın her zaman fedakârlık yapmışlardır Ekonomik istikrara kavuştultlan zamanlar ise, bır süre sonra, yenl avantailar saglamak ıçin enflasyon tehlikesinı doffurabilecek girişimlerde bulunmuşlardır. Şimdi, tarihteki bu örneğe bakarak. bundan sonrakl dbnemin enflasyonun kontrolünü amaçlayan sert tedbirler dönemi olacağını söyleyebiliriı. • Soru Size kalırsa, yakın bir gelecekte enflasyonu kontrol etmek için en iyi yollar nelerdir? Cevap Bu sorunun cevabını vermek için ilk önce diğer ülkelerden ayrı olarak Birleşik Amerika üzerinde durmalıdır. Çiinkii ABD'nin dünya ekonomisi üzerinde övlesine büyük bir etkısi vardır ki, bir kez bu ülkede yüksek bir enflasyon başladı mı, diger memleketlerin bu oluşumdan kendilerini koruyabilmelen son derece güçtür. Durumu izah etmek için acayıp gelebilecek şu deyimi kullanmak istiyorum. ABD üçüncü dünyanın önde gelen ülkelerinden biridir. Bugün popüler olan görüşe göre, gelişmiş ülkeler hammadde tüketicısi, üçüncü dünya ise hammadde üreticisidir Aslında ABD, halen bazı hammaddelerın dünyamızdakı en hüvük üıetıcisidir Örnegin, besin maddesl. tekstil ve kömür gibl Son yıllarda Amerika'da güçsüz bir hükümet vardı isbaşında. Nixon yönetimi, enflasyonla degil, iktidarda kalmakla uğraşıyordu. Ve bu vonetim döneminde enflasyonla mücadele Konusunda çabaların çoğu sadece tek bir tedbir üzerinde yoğunlaştırılmıştı: Bu da para politikası idl Enflasyonla mücadele tedbirlertnden sadece birisi olan tpara politikası» tedbiri aslında nicbir zaman mü. kemmel sonuç vermemıstir Fakat sık sık başvurulan. popüler nir tedbirdir. Çünkü bir masa başına toplanan yarım düzine lnsan, fazla muhalefete hedef olmadan bu konuda karar alabilirler. uçağı (altta) göriilüyor. Mırage'lanıı denenırıış olma»ma karşı ABÜ uçaklan teknık üstünlü£e sahip «Asrın Şiparisi» olarak nitelendirilen Belçika, Hollanda, Danimarka ve Norveç'in savaş uçaklarım değiştirme istemleri 300 uçak alımını kapsamaktadır. llk başta Amerikan YF 16 ve YP • 17 uçaklan, Fransız Mirage Fl • M53' leri ve Isveç'in Viggen'leri arasında süren rekabette şimdi Fran sızlar ve Amerikalılar karşı karşıya kalmışlardır. Son olarak bir Fransız generalinin Amerikan uçaklannın daha üstün olduklannı söylemesi üzerine yeniden güncellik kazanan olay uçaklann nitelikleri üzerinde yeni değerlendirmeler yapılmasına yol açmak tadır. Ağırhğı Amerikalı rakiplerinden daha fazla olan Mirage Fl'ler buna rağmen daha yüksek hızlara erişebilmektedirler. Ancak ABD şirketinin uçaklan kalkışta çabuk yükselip daha çabuk tıız lanabilmektedirler. Fransız uça? lannın avantajı uçağın denenmiş olması ve bir süredir çeşitli ül keler tarafından kullanılmasıdır Ancak Amerikan uçaklan Phantom'lann pahalı olması yüzundjn dünya piyasasına sürülmek üzere ucuz ve hafif uçaklar yapma ih tiyacı üzerine yeni hazırlanmıştır. Buna karşüık «Büyük sipariş» sahıplerine sunulacak olan Mirage'in motörü M53 henüz kul lanümamış olup deneme safhasın da bulunmaktadır. Amerikan uçaklannın ise hem motorlan hem kendileri deneme safhasmdadır. General Dynamics ve Northop şirketlerinin uçaklannın oiı ava;ı tajlı yanı çift reaktörlü olmalan ve yeni bir radar aksamı ile donatılmış olmalarıdır. Buna karşı lık Mirage'lerin uzun süredir denenmiş elektronik kontrol aksamının karşısında Northop'laruı kontrol aksamının yeni denenme si söz konusudur. Üstelik bu konuda kuşku yaratan bir diğer unsur Amerikan Hava Kuvvetlerinin ısmarladığı YF 16, YF 17 uçaklannın kontrol aksamının optik olmasmı şart koşmasıdır. Özetlemek gerekirse uzmanlaı bu rekabeti deney üstünliiğü ',Mi rage) Ue teknolojik üstünlügün (Northop) mücadelesi olarak nitelemektedirler. Geniş bir anti enflasyonist proçram Amerika'da asıl gereksinmemiz olan şey, enflasyona kar^ı çeşitli terfbirleri kapsayan genis bir programdır. Enflasyona karşı savaşta ağırlık para politikasından. vergilendirme siyasetine kaydırılmalıdır. Örneğin yılda 15 20 bin dolardan yüksek geUri olanlara daha fazla vergl konmalıdır. Vergi politikası hükümetin işçi sendikalan iş çevreleri ile yapacağı işbirligi sor.unda saptanmahdır. • Soru îşsizlik ile enflasyon arasmdaki ilişki hakkmda ne düşünüyorsımu? Cevap Bu konuda sol kanattaki arkadaşlarımla aramızda görüş ayrıhğı vardır. Bu iktisatçı arkadaşlar tüm çabalarıru işsizliğe karşı mücadele üzerinde yoğunlaştırıyorlar. Bunlara, enflasyona karşı ne yapmak gerektiği sorulunca da asıl önemli problemierin enflasyon ile resesyon (durgunluk) oldugunu ve ilk önce bunlara karşı savaşmaK ceraktiğini söylüyorlar. Oysa benim görüşüm değişik. Eğer aktü«l sortm enflasyonsa, o zaman ilk önce bu problem ele alınmalı, bundan sonra ds işsizlikle resesyon sorunlanna eğilmeli. • Soru Size göre Watergate skandalı, o zaman Maliye Bakanı olan Arthur Burns'un ekonomik politikasını etkilemiş midir?. Cevap Arthur Burns'un ekonomik politika görüşleri benimkilerden fartdı değildir. O da benim gibi, daha yüksek bir vergilendirme politikasını savunuyordu. Fakat Watergate skandalından ötürü gücünü kaybeuniş bir hükümette bulunduğundan, bu politikayı uygulayamamı^tır. Sonuç olarak Nixon yönetimi enflasyona karşı sadece para politikası uygulamış ve başarıya ulaşamamıştır. Dassault'un açklaması 'Şimdi biz oy oy diyoruz, sırası gelecek politikacılar oy oy diyecekler,, Dassault olay üzerine L'Express dergisine yaptıgı açıklamada Northop uçaklaruun iyı savaş uçaklan olduklannı belirtmekle birlikte Mirage'ların denenmış olmalanna ve silâhlan ile süratinin avantajlannı değinmiştır. Bunun yanısıra Dassault şirketinin bu güne kadar yaptıgı uçaklar sayesinde ülkede önemli bir ölçü de istihdam yaratıldığıru ve çeşitli yan sanayi kollanrun kurulmasının sağlandığını belirtmiş ve Stehlin'in milli sanayiyi baltalamak istediğini ima etmiştir. Sendikalann tepkileri Konuyla ilgili olarak Pransız Uçak Sanayii İşçileri Sendikası Stehlin'in tavnna ülkenin ihracatını kısıtlayıcı ve ekonomiyi baltalayıcı nitelikte oldugunu be. lirtmiştir. CFDT Sendikası ise olay üzerine «İktidarm tutumu giderek Avrupa ulusal sanayiini yok edip Amerikan emepryalizminin çizmesi altına sokma yoluna girmektedir» demıştir. Komiinist Partisine bağlı CGT ise, «îşçüeri milli uçak sanayiini korumak» üzere harekete geçmeye çeğırmıştirÖte yandan Cumhurbaşkanı D'Estaing Stehlin olayını «mahkum edilebilir şeklinde nit«lemiş v e Ulkenm sağlam ve bağımsiz bir savunma sistemine sahip olması gereküligine değinerek» bir nükleer saldınya karşı kendimizi korumak görevimizdir» demiştir. Bunun yanısıra ünlii siyasal bilımci Duverger Avrupa' nın Amerika'nın arkasmda bir ortak savunma politikası ızlemesini eleştirerek dokuzlann özerk bir savunma politikası benimsemeleri görüşünü savunmuştur. Pamuklarını satabilmek için günlerce bekliyorlar Çoban YURTÇU ADANA Güz aylannın gece soğukları ile bozbulamk bulutlar kucak kucağa yatıyor artık. Kışın eşiğine vanr olduk. Ne var ki, Çukurova ve Güneydoğunun pamuk ekilen kesimlerinde yürekler acısı görüntüler var. «Beyaz altın diyarı» diye övgüler yaptığımız bu diyar gerçekten yürekler acısı, gerçekten ulusal gelirin mezarhğı halinde. Pamuk ekim alanlarında hâlâ toplanr;mamış parasal değeri belki de milyarlara varan «Beyaz altın n, bir yanda da toplanmış olduğu halde satılamamış, depolp.namamış, yağmur yaşa terkedilmiş bir servet. Çukobirlik'in Tarsus'tan taa... Nusaybin'e kadar uzanan alanda ne kadar fabrikası, deposu varsa hepsinin önünde dizi dizi haftalardır s;ra bekleyen yüklü kamyonlar, römorklar ve canından bezmiş insanlar. Kimi üretîci, kimi üreticinin yardımcısı, kimi de taşıtlann sürücüsü. Kadirli yolunda gelişi güzel birine soruyoruz: Bu depo önünde kaç gündür bekliyorsun?. Yüzümüze pelpel bakıyor: Nedeceen, diyor kaç gündür beklediğimizi. Derdimize bir çare bulabileceniz mi?. Aralarından biri «Cumhuriyetnten oldugumuzu anlamıştı. Haa, dedi. Bunlar gene de birkaç defa yazdılar, çızdiler. Allah razı olsun ama. yukanya lâf anlatabilmek kolay mı? Neyse konumuza dönelim, kaç gündür burada bekliyorsunuz?. Kadirli'nin Akdam köyündenmiş. Adını da söyledi: Süleyman Cankurt. Biz. onüç gündür bekliyoruz. Daha da allalem en azından on gün bekleriz. Romörklerin arasından sıyrılarak yanımıza çelen Mahmut Çullu adındaki üre Devlet müdahalesi • Soru Son kitabıruzda devletin ekonomik hayata müdahale etmesi gerektiğini söylüyorsunuz. Cevap Doğrudur. Halen ekonomik hayatı dengeleyecek başka bir rnekamzma bulunmadığına göre, devletin ekonomik faaliyetlere müdahale eUnes! günümüzde şarttır. Bu bir ideoloji değil, bir zorunluluktur. • Soru Liberal görüşlerinizi yavaş yavaş terkediyorsunuz galiba! Cevap Ben her zamandan bir sosyalistim. Amerika'da sadece sosyal demokr^tlara liberal denir.. Her zaman başkanlık seçimlerinde en soldaki addya oy verdim. Bir k;:jnyon kuyrnğu ve tarlada zaman geçirmeye ufraşan pamuk sahipleri.» tici atılıverdi söze: Geçenlerde biri tam otuzbir gün bekledikten sonra pamuğunu üç benek olarak satabildi. Allah aşkına söyleyin nerede görülmüş böylesi, gören var mı hiç, otuzbir gün bekledikten sonra zorla mal satabileni?. «Üçbenek dediniz. Ne demek o? Hiç yağmur yememiş pamuk, iyi para edeni. 7 liradan gidiyor. Biraz daha yağmur yemişine ikibenek deniyor, 682 kuruştan gidiyor. Daha çok yağmur yemişi ise «Üçbenekli» olaraktan 664 kuruştan satın alınıyor. Şimdi mevsim bu kadarı buldu ya, artık eksperlerin eline düştük demektir. «Verirsen ver üçbenekli olarak. Vermezsen, öteki depolann yolları açık» deyip bizi baştan savuyorlar. Başımıza toplananlann sayısı arttıkça artıyordu. Aralanndan biri isyan edercesine lâfa kanştı: Günlerimiz depolann önünde geçiyor. Pamuklanmızı satalım derken başka işlerimize bakamaz olduk. «Dimyata pirince giderken. evdeki bulgurdan olanlara» döndük. Ve aralanndan biri daha ekledi: Aracılann eline düşmekte diha beter ya... Adam seni boguntuya getirip maluu gözgöre göre 4 lira ile 5 lira arasında alıyor. İster sat ağla, ister satma parasızlıktan boğul. Marks hakkında • Soru Avrupa'da sizin hakkınızda çeşitli düşünceler var. Kiminj göre siz kapitalist sistemi savunuyorsunuz. Kimine göre ise siz farkında olmadan bir Marksist'siniz. Buna ne dersiniz? Cevap Karl Marks'ın buyük hayranıyım. Ama günümüzdeki çoğu Marksistlerin aksine, Marks'ın tüm teorilerinin her zaman için geçerli olduğun? inanmam. Marks'ın zamanında tahmin edemediği bir. çok şey vardır. Örneğin günümüzde büyük bürokratik sirketlerin sahneye çıkması gibi. Bu şirketler eski kapitalist kurumlardan çok degışikür. «Oy, oy» Dassault'un millileştirilmesi ' ' Sivasal vorumcu Schreiber'ln ı Adana Ceyhan yolundaki bir depo önündeki dizide ise 520 pamuk yüklü araç sırada bekliyordu. «Bunlardan günde ancak on kadarının alunı yapılabiliyor» deniliyordu. Aracı bu dizide bekleyen Kozan'ın Hamam köyünden ömer Sınaç, gülmekle ağlamak arasında bir anlam taşıyan ifade ile: Simdi. dedi. Biz oy oy! diyoruz. Zaman olacak o politikr.cılar ayağımıza kadar gelfcek ve «Oy, oy» diyecekler. O zamaı. d. biz düşUneceğiz. Demokratik sosyalizm Ben kendimi herhangi bir doktrine gözü kapalı bağlı saymam. Cünkü son oerece hızlı gelişimlere sahne olan çağımızda. herhangi bir doktrini gözü kapalı savunanlar olayların gerisınde kalmaya mahiumdurlar. Benim kabul edebileceğim tek ideoloji. değişime uyabilea ideolojidir. Buna bir çeşit demokratik sosyalizm diyebilirim.