Katalog

CUMHURÎYET 9 Ekim 1974 N t UlATTirt Y j i  H U M J A AçiK 0İWl jANlftfi. OfOJ \ i&SÎHİt KMlE KıKÎ>A MMAA;/:s / W j t W l £ S 'iMLATfi j?ijiAî.it ASDUUANBAZ BIZ; ? 47'LILER FÜRUZAN 107 Kimf zaman o torbalanmış mdyojru. Jrimi aman pabuç teklertni ya da karton ayıyı, kitap yıgımnm içinde karısıp gitmis mektuplan, nayion çorapların savruk sıkınrı veren dagın'.klığım, ayafckabılann burun bunma duruşuntfaki gülünçlügü seçiyordu göıleri. En duyarlı olduğu görüntü ıse mektuplar yıgınıydı. On!an tutuklama kararını baştan alarafc gelenler. oralan didikleyerek ters yüz ederce, dağıttıklarından berı ellemiyordu hiç bir yana. Gelenler piyasada satışta olan kıtaplara yasaktır demekten başka çıkar yol bulamıyacak duruma düşmüşlerdi. Onlar için belli ki belge gerekmiyordu. Emine mektuplara elini uzatmayı yasaklamış gibiydi kendıne. Dbmişünden bu yana geçmişini titizce yinelemcsiyle dUstüğü sürçmelen ayıklamaya çabalıyordu. Nerdeyse yirmı beşıni surecegi su günlerinde küçük Emine'den genç kız Emine'den sevdalt Emine'den or.lann yaşanmışltfSından gelenler şurda saçlan dökülen, derisi kat kat pullanan, gözlerini vumar yummaz çoğunluk o kara üstüne yeşıl yıldulann uçuştuğu gıicü tüketilmiş çirkinleştirilip horlarumş Emıne'ye besin kaynağı oluyordu. Yenıek yeme lşinı büyük bir tembellık, isteksizlikle nasıl savsaklayabilecegini arastıran Emine'ye özüne dönük eleştirisinden yer yer saglamlıklar da akıyordu. Geemiıın mektuplarında aileden ona kimlîrm ne yazdığım okumadan bilirdı. Annesinınkıler o çattk kül yutaıaz olmasma açırı önetn verdiği tutumuyla eş sözcüklerle bezenirdi. Emine eğer o günlerde gazeielere düsmemi?, ban dunımlarda. kulaktan kulağa yayılarak, ondan öte sinde resmi ağızlarca soyle yahn kat geçiştirilmesi uygun görülmüş olaylara girilmifse mektup asık yüzlü olmaktan çok öğretici olurdu. Mektuplar bir ıki ay riiregclmiş durgunluk dbnemlerıne rastlarsa aniatımı daha da yumuşatıimıs »evecenlikle girişilmi? bir mektup ielirdi. Antıelik yetkijini. olaylarm Cstesinde bir tutumla ile« n bu mektuplarda annesi için her umın bir • büyüklenme yeri vardı. Nüveyre öğretmenin mektuplan bu küçük ayrımlarla süriip giderdi. sonra arada Seçil'inkiler olurdu. Onlar posta k?rt lanydı. Sık sık çıktığı kapanik orta ve urak Avrupa gezilerinin ortaçağ latolarınm. kı>'iları sivrı damlı soğuk yüzlü evlerle süslü kuzey ırmaklannın, ya da bir cadde kıyısma dikilmiş yu^Tirlak masalı cafelerin resimleriydi bunlar. Kart'.arın ardında da Seçü'in epeydir edindiği züppece bir IÖZ dizimi sürerdi. «Tallt Minecik biken... Burda gökyiizü Türk mavisi.. Hep yağmur hep sis .. Yine de görülme li buralar. .. Vlncent Van Gogb'un şehrindejriz, köpruyfi görsen... Çok acı çekmiş kuşkusuz . Sana müjdeliyorum orijinal bir Richard Parkers Bonington gördünı Bir suluboya çalışması beni dehşetli sarstı. Dtırgun göl yejili lekeler, srkalardan sızan yağmur sonrasmın ıslak serin gü neşi iyı bir kopyasını arıyoruz... Resimler gerçek hayattan ve görüntülerden çok ilgilendiriyor be ni. Niye niye diye düşünüyonan... Kaldığımız otelden Mare Nostrum akıntısını görüyorum. el liyonım desem inan me\simidir. Ben bir izlenimciyim. Tutulamayam duyulanı, anlatılamayanı. her |eyc kar;ı savunuyorum, Eski basım bir Bau delaire aattn aldık kıskanacaksın görsen. Les Fleurs du Mal. 1875 basımı biliyorum inanmıyacaksin ya gördüğünde dü;eceğin...> Her seçtiğinin çok az bilinir olması giderek. tutku oluyordu Seçil'de. Çoğunluk ipe sapa sığ maz oynaklıkta çeylerle dolu olan o kartlarda bazan uzak iilkc insanlarınm damıtılmıs bireysel duyarlığını yanatan seçkin dizelere benzer şeyler de gehyordu Emine'ye. Bunlar kendi yazışla rı mıydı. başkalarmdân mı aktarıyordu Seçil'cik. Kısacık anlarda hep düşünürdü Emine. Babanysa annesinin yetkisindeki sevgi ve bağılılıklarmı ta sırmadan onun mektupîarma katılarak bildirirdi kızına. 12 mart >önetiminin kaba gücünü yürüt«n adamlan, neyi arayıp bulacaklanru sanmışlardı. Saygı duyulası bir mektup elbett« onlann çarpık bakışlanna sunulmıyacaktı. Evet o orta sınıftan vukanya geçmeyi ba^armıı, küçUk bürokratlıktan sıynlrmş o aile mektuplannı bulmuslardır ya, okııduklannda 'Kuçkusuı okumuşlardı) belki birkaç tanesinden sonra, ötekilerine şöyle bir bakmayı yeterli saymış ola,bilirlerdi. Şaşmışlardı kesinlikle. Çok ajır suclamalarla tutuiladıklan bu genç kızın trüytiklcrince korunmağa, akıl verilmeye gerek duyulan bir çocuk oldugunu görünce. Oysa alıp götürdakleri insan mektuplarda. yazılanlar gibi hiç de nezle olmaraak için yün süveterlerini giymeyi unutmaması gereken. günde bir öğün et yemesi, anahtan içerde bırakmaması, muslııklan kapamayı unutmaması sık sık hatırlatılacak kolaylıkta gündelik klsilerden değildı. Yemek yemeği yordamınca beceremiyecek denli, erişkin savılmayan bu kız mıydı. Devleti yıkacsk olanlardan biri! Bu aile içi ilişkilerin dışardan bakanlar kadar, içindeküer yönünden de ne denli yalın kat oldu£unu tanıtlayan mektuplar olacaktı hep. O adamlar bile, bu sudan sözlerle sürüp . duran sayfalan yanlanna işe yarar görmeyip almamiflardı. Bımta da$Ohdukt«n sonra yasağt gereksiz bulmussa yanıbaşındaki masadan uzamp, zarflar demetinin içinden bir iki tanesini seçti Emine. tlk baktığı annesinin saga yatık sirri dar yazısuu taşıyordu. Kağıdın tarihi lise bire gittığı yıldı. Anneannesinm sahici olan her dalgınlıgının, sevincine, delice ilgilerine, kedileri savunma tutkusuna dahp gittigi oyalandıfı, îstanbul kentini Içine çektiği unutulmaz yıldı. Ne diyordu annesi o mektubunda. Birden aydı Emine mektubu okuduklannda kendisinden çok anneannesini düîündürmüştii yazılanlar. Hummm, demişti Aaneannesi. Bu Nüveyre var ya: Allah Allah. peki ne olacftk nedir bu yani şimdi. Sardunyalan ajnklamahyım. Sakızla. katmerlı saranyor. Nüveyre var ya, bilmem ya. Hımm!... Annesi noktası vlrgüiü özenle yarleştirilmiç. satır aralannın egri olmamasına dikkat eîtigi mektubuna «sevgili Emine» diye girişiyordu. Bu başlık ya «Emine çocugum» ya «Emine kızımsla duruma göre yer degistirirdi. «Gideli hepimiz seni bilmedigin kadar özledik aradık. (DEVAMI VAR) Cumhuriyet'in 50. Yılında Türk Basını (197374 YVNUS NADİ ARMAĞANI YARIŞMAS1 BİRİNCILİĞtM KAZANAN İNCELEME) Önder SENYAPILI 1950 lerdeki «kitle toplumu» yaratma kararı «Kitle basını»nı doğurdu 5 öretlenirse; Türk Basınının son 20 yıl ıçmde gosterdıîi Relişimı okuryazar sayısımn aıtışından daha çok etkıleyen, daha saglıkli açıklanabilen etmenlenn varlığı yadsınamamaktadır. Okuryazarlarm sajica artışı. oie ki etmenler yanında, basmın gelişmesinin motoru olarak daha güçsiiz görtinümdedir. Gazetelerin Niceliksel Gelişimine Yol Açan Etmenlerin Tartışması Buraya defin. Türk Basınınm Cumhunyetin 50. yaşında ve ^on yırmiyirmi beş yılı içerisinde gösterdiği niceliksel gelışmeye yol açan oiasılı bir etmen uzennde. okuryazar sayısmın artışı üzerindp dun.ldu ve bu arada daha guçîü gıoı goauken bir «tmenin rarlığı belırlendr Kentli nüfusunun hızlı artışı ve bandan bajhmsu sayılamajacak kent ?eHîimi. Her ne denli bu etmenlerı beiırlerken basnın gelişimıne neden etKih oldukları kuçük ^pta tartışıldıysa, da. yetersizdir tartışılanlar. Çünkü, kentlerin nü fusu hızla aztmaktadır ama, biı nüfus artifina koşut bir işlevsel telişme içinde olduklarını söylemek güçtür. Kentleşme (•) ile .»leyimleşmenin fsanayileşmenın) biribirlnden ayrı düşünülemez bir bütün oldugu Devlet Planlarına girmiştır ama. kentleşme hızı işleyimleşme hızına göre oldukça, yUksektir ve bu durum kentlerin saflıksız biçimde gelismelerine yol açmaİctadiT. Uene, bugün kentierimizin, kentin kent diye tanımlanmasını sağiayan işlevleri banndırdıklanm ön« sürmek kolay degildır. Bu durumlar gözönünde tutulursa, kentleçmeye ve kent3el etkinliğe baglı olarak açıklanan ve b&sınm gelişimini ittirdiği one sürülen toplumunun Kendıaıne öctü bir denmesc bile, bir sıraya, bir • kitle basını» dogurması dogaldı. onceliğe bağlı kalarak toplumun temel tereksİBmelerini karsı 2n M&yıs 1950 günü Devlet eliyle desteklenecegi açıklanan özel gılamayı ya da uzun sürede geriş'm, daha once de belirtildigi rel ekonomiye ve topluma gegıbı kısa sürede büyük kazanç nıs ve köklü yarar sağlayacak sağlayacak alanları seçecekti. Bu alar.lara yatınm yapmayı yeğlememektedir. Bireyin eğilimi, alanl&rın tüketıme dönük mai kamu yararından önce kendi çı üretimi olacagını Kestirmek güç karlarını gözetmek yönündedir. değildı. Tüketime dönük bir ürün, yarışmasız da olsa, büyük Anamalcı ekonomi bu eğilime karşı dcğildır. Ve DP ile bir jigınlara benimsetilmek zorunday dı. öte yandan, yanşma kaçınıllikte 1950 yılında Türkiye'nın mazdı. En çok kazanç getirecegi SPÇ!İ|İ Batı kaynaklı ekonomik alanlara birden çok girisimcı el duzen anamalcılıktır. Anamal atacaktı, böylece tecimsel yarıscılığın temel yönelımi ise top ma dogacaktı ve bu yansma da lumun tüketici toplum niteliği kurallanna uygun yeni araçlar nj almasıdır. bu etmen kuskuyla karsılanabtkullanımmı gerektirecektl. lır. Dolayısiyle, gerek kentleşmetşte, 1950 yılı. Türkiye'de yeni Tecimsel yarışmanırj üretımln nın ve gereksa onun ısığında da bir ekonomik siyasanm yürürluozel girişimce vapılroası duruha usaal etmen ya da etmeıJe fe kondugu ve oöylece toplumun rrunda ortaya çıktıgını belirrmerin ayrıntılı bir tartışma ile be gelecekte kazanacagı niteliğln be lirlenmesi gereği doğmaktadır. lirlendigl yıldır. Bu kararlar. ve, elbette. gerek voktur. OretiTürk basınınm da yeniden biçim min tek elden düzenlendiği ekoKentsel Nüfusun Artış lenmesine yol açmıştır. Ve ba nomik düzenlerde tecimsel yanşmaya ve dolayısiyle reklâma geSının bugün vardığı yer, 1950 yıNedenleri reksinilmez. 195onere degin TUrlındaki ilk DP hükümetince Türk 6 sayılı çızelgeden anlaşı'acağı trplumunun sosyoekonomik ya kiye'de ekonomik etkinligin bügıbi, kentsel nüfus artışı özellık şıntısma verilmesi kararlastırı Mik yüzdesi devletin elindeydi. le 1950 yılından sonra hıalanmıs lan bütüne uygun düşen bir yön Gerek tiretimin. gerekse dışalımın (ithalâtm) devletçe yapılma tır. Hızİanmarun nedenı, Mars dc ve elde edümesı düşünulen hail yardımı ile yurda gıren çağ noktadadır. Tümel görünümün sı durumunda reklâmın söz ko. r.usu olmayacağı bilinmektedir. das tarım araçlan dolayısiyle, ö bir parçasıdır basm. Pazara, genellikle bir tek Urün teki bir deyisle bir bölüm insürülür. Mallar (ve dolayısiyle sangücünün açığa çıkması (top 1950lerde Basındaki Ureticiler) arası yarısmaya yol raktan kopma olayı), toprak ıye Değişim açacak tüketici seçimi voktur. lığindeki kutuplasma (küçük top 1950'lerde bir «kıtle toplumu» Oysa yüksek kazanç sağlamaya raklann 20 yıllık bir süre içerisinde verimsizleşmesinden ötürü ysratmak kararı verilmistir. Kitle yönelik bir ekonomik düzende. kUçük toprak iyellğinin ortadan kalkışı ve do.ayısiyle büyük toprakların küçük topraklan da yutarak daha da büytimesi), yojıjr (entansif) tarım yöntemlerinin uygulamaya konulması ve aynca hızlı nüfus artısıdır. 1950 yılında devleti yönetme erkini ele geçiyazanveçızen.Ayhan BAŞOĞLU ren Demokrat Partinin lılediği siyasa da bu akunı güçlendıren bir öteki nedendir. «Her mahallede btr mllyoner yaratma» siyasası kentlerin çeklmini arttırmıstır. Fakir Baykurt'un son romanı Köygöçürtn, bu yılları ve keote göç olayını çok basarüı biçimde dile getirmektedir. ister dısalım yoluyla, ıst«r ureterek pazarı ele geçirmeye, twzar payıru artırmaya çalısan, dolayısiyle, yarısan fırmalar bulunacak tır. Reklâm harcamalarırıın artması, yansan firma sayısımn k&barmasıyle doğru orantılıdır 1950 yılında bemmsenen venı ekonomik siyasa. ardında vukanda sıralanan tum tartışrn&iarı ve olanakiarı saklamaktaydı Ko kende, bu deneyim, şımdı «elışmis diye anılan ülkelerde, örneğın îngiltere'de, 50 vıl önce 1900lerde vasanmıştı. Durumu kavrayan bazı Babıâiı patronlan hemen yeni koşu 1lara uyma çabasına, atılırnlarına gir:$tıler. (*) Kentleşme kavramı burada kentsel nüfusun artışı aıılamınds kullanılmaktadır. Kökende, bu anlanıda kullauılması doğru değildir. Seııtlesme kavramının tanımı, Türkiye'de Kentleşrae kitabında şöyle verilmişüı: «Kentleşme bir yerleşmede, ya da, bir ülkcnin yeriesmelerinde tanmsal olmayan ürrtim oranımn artması \e uiın üretimin denetim ve esgaüiimünün yoğunlasmasıdırj» (Bkz. s. 89) Y A R I N: 1950'yi izleyen Ekonomik Gclişim MALKOCOĞLU BANYA LUKA'NIN TOPLAR1 1950 Yümm Önemi 1350 yılı Türkiye'nin siyasal oldugu ölçüde ekonomik ve toplumsal, aynı zamanda fiziksel yerleşlm yönünden değişiminin başladığı yıldır. DP'nin yönetme erkini elde etmesiyle birlikte uygulamaya koydugu ekonomik siyaSa Türk toplumurun kısa zamanrfa yeni bir görünüm almasına yol açacaktır. tlk Adnan Menderes Hükümeti Programında su tümcelere rastlanmaktadır: «... Geniş halk tabakalannı sıkan ve ıstihsal hayatını baskı altında tutan birtakım vergilerden tenzüat yapmak suretiyle kazancı dar olan vatandaş Urı ve istıhsal hayatını ferahlığı kavuşturmak lünımuna kaniyiz.» Boylece, hükumet, hem özel pirısimi özendirmek, hem de özel girisim eliyle üretilecek mai ve hızmetlenn tüketiîme'ini sağlamak amacıyla, gerek işletmelerden, gerekse vatandaşlardan aldığı vergilerden vaz geçileceğini açıkça duyurmaktaydı. Amaç ulusal geliri arttırmaktı. Ve bu artışın özel kesime afırlık verilerek sağlanması temel düşüncesıne uyulmaktayrfı. Menderes, Basbakan olarak, «Hususı teşebbüsün kendinl hıı kuki ve fiili emniyet altında hissetmesinı sağlayacak bütun tedbirlerl almak ve onun suratle gellsmesiııe yardım etmek. . !stihsal hayatını d«vletin zararlı aıüdahalelerinden ve her çesit bürakratik engellerden kurtarmak» ilkesiyle davranacaklannı acıklamakta. «İktisadi sahanın asıl olarak ferde ve îirket halinde hususî tesebbü?e ait olmssı lâzımdır» dlyerek «memleket iktisadivatını mali politikanm dar çerçevesinden kurtararak vatandaş faaliyetine ha?retm«k imkânlarını» sağlayıcı vönde çalışacaklarını bildirmekteydi. «Yabancı sermaye ve tekniginden geniş ölçüde faydalarabiltnenin sartlannı tahakkuk» ettiren bu siyasa iş hajatmın, öteki bir deyişle tarımsal olraayan etkinliklerin • tecimin, hizmet üretiminin ve tüketime yönelik lşleylmln devlet kaynaklariyle beslenen, devletin. güvenliği altında iş alanlan olarak çekicilik kazanmasına vol açtı. Böylece. kentsel etkin likler tarlmla uğraşmaktan daha çok kazanç getiren güvenli isler durumunu aldı. Kırsal alanlarda geçinme veteneğini yitiren nüfu«, kentlerde devlet eliyle desteklenen veni ve tarım5al olmayan ış alanlarının dı açümafiyla hızla kentlerc geçmeğe koyuldu. Ancak, 5zel giriçim, kısa ?ürerfe en çok kazanç getîrecek alanlirs yatınm yapmayı seçmektedir. Devlet glbi bir plana DİŞt BOND 77M» SUYÜZÜNB AİODESrV SONUK'OA TİFFANY JONES BİUİB CAVBOlDU SANCt BtB. N UVAN/VUS 3[SI>J I L AN ÎNŞAAT YAPTIRILACAKTIR Sınırlı Sorumlu DosÜar Vapı Kooperatidne ait Ankârada Balgat yolu üzerinde üç blok ıs dairenin eksik kalan ınşaat vt tesisat işleri müteahhit nam ve hesabın» yaptırılacakür. Yapılacak ışlerin kejü bedeli (16 605354.00) TL. dir. 1$ anahtar teslimı olup, açık arttırma ve eksiltme Ue ihale edilecektir. Geçici terainat 100.000.00 TL. dir. Üıal* 23. ekim. 1974 çarşamba günü uat 15.00'de Kooperatif merkezl Kızılay Emek U Hanı (Gflkdelen> 12. kat 1203'de yapılacaktır. tsteklil«r ayzu gün aaat 14.00'de kadar «kmltme sartnamesüıde belirtilen belgeleri Kooperatife teslim edeceklerdir. thale dosyası çalısma saatlerinde Kooperatif merkezinde görülebilir 2490 sayılı kanuna tabl değildir. (Basm 23459) 8024 p M AN.