Katalog

CUMHURÎYET 8 Ekim 1974 DuĞfeü... frcüYGH VAŞApLKrMAL ö t f ü \ BfHLc MlÜYORUfcÇA I ? M ' L OLACAK?,.. DiYAftl KİİF^PE u^ ?£5 Kfy'ü'H, jiifci fS£M ftJlfrÂHARlN PuL'TİKAlÂMPAKİ NÛBEL i t ı rç AV^J y SîNDf iul*KiYE 6'W PLA^A flK S i 2 İ N q H A y | Tl DöNYA VEpEVİ£Tı,ıNl PIKIERÎ ABDULCANBAZ N D & t l ıÇÎ MAM4İMtlî>A YA5AA, 13u flÜ 47'LİLER FÜRUZAN 106 Anne«l bayU mırın kınn edıp sonra «eh kızım çalijkan bır çocuktur» devıp defterı *'rru;tı Bu açıkiamayla neyı kcuduğu, >a da lttıgı pek anlaîilırnmiftı Armağan edılen mtnek§e ç çekh kalın licıvert maroken kaplı defterım guzellıgı açıkça vadsıntr jıbı d« degıldı Her konusmsMna / sızden ı\ı olmasın geçen gun albaMnkını gordum / gıbı sozlerle gırıjen Larrt'te ogretmerıse annesının bu sozlerını goz kırpa tak vanıtlamaktan kaçınmıştı Haitalıgın bıtlıgıne buyukler ıyıce gu\en getırınce Emıne okula başlavıp, bırıken der^lere hırsla gırışnıştı lclâl oğretmenın dersınde onun arsria ustunde uzunca kalan bakıjlarını tczer seznez kaçamak b»kışlarla ona yanıt vernuatı. Bu genç guzel kadırun yuzundekı anlamda o onurlu kırümıjlıgm neyı taşıdıgınt anl»mak ıstegıjUe ara sıra da olsa sarsılmifü. O yü ıınıiını pek. ıyı dereceyle geçmışü. Her okul donugunde Kırazı hemen hemen ortalıkta foremıyordu K:raı çogunluk beton soguk muıfakta oranın entumıj kırlı mavı gun ısıgında ışlere daimı? gıtmif oluyordu Kıraza hıç bakmasa da kopuk kopuk ıkı uç sos aoylemeyl» yetnır olmuftu Emıne de. Annesının, Emıne'nın Kıraz a hıç yanagmadığı halde nasü kızaımk olduğunu anlatısını eskı gunlerfeıdakı gibı tvukun uslu duı'emıştı Emme. Kubüay evde kızamık mıkrobunun bıttığıne karar verılıp ofonünce Defterdarın karısmm taklıdını yaparak annesıvle babastm gunlerce guldurrauştu Bırkaç gece sonrakı yemekte de Emıne büe karde»ınm, hallenne gulmeye başlamıştı Kıraz'sa artık kolavlıkla ızlerup u=tunde ev halkınca tartışılnıavacak karara vsrilmı? bır kıjılık eduunıstı. Ondıkı an onemlı değıfikLk 5imdı mutfağa gırer gınnez «rtsız yuksek sesle sojledıgı türkulerdt Bıruu tutturması soyledıklerının kesılmemesıne yetıjrordu. Gıderek kojulan yalnıılığım sojledjğı bu turkulerle kolaylıyor olmalıjdı Kıraz. Sonunda o sese hepsı ahşmışlardı Tekdüze suren o ezgılerın duyulmadaştırdığı sesı arala teçmek ıçın gunluk yaşayı;ın saatlerınde ak»amalar olmalıydı O yülarsa evde bu pek olmuyordu Annesının deyunıyle «her |ey ı«*edıklerınden de kolav ve çabuJc olacaktı. S n s s l durum bunu gosterıyordu doğrusu» Kıraz i goyledığı turkulerse >aptığı ıj azalmadıkça onun turkulerıne karifmak gejeksızdi. kenuklarınea «anırlar je^ıl örtulerın »enldığı masalarda, ksfit o>unları ovnanırdı Otelerden gurultulen kahkahalan apanımamn ıçın* / dagılır yansırdı Bır ara 12 Marfm hemen «rdmdan daha kıstmlmıs sonduıulmuş bır yaşarn bıçımı dener olmuşlardı Konuklar dv$ardandı Aynı yapıda oturanlar bırbırlerını tanımaya gınşmezler buidan ozellüde kaçuıırlardı. Çunkü ŞONIB ılgısız bır bakışla sınılandırılmıç uzaklığın rahatlıgını deneyerek ogrenmıjlerdı. Bu taşınır ve taşınmaz mallar sahıplerının annesının kısaca dedıgı gıbı kımseyle uğrajacak hallen yoktu dogrusu Ojle çok ıjlen vardı kı» hem de ne ışler Sorulması ayıp sayüan, anlatılması çağda} bır kent so>luya yarajmajan ışler Yıne annesının dedığı gıbı «onlar a>ak takımı degıllerdı > Soru soracaklann onre kendı onemlerını saptamaları gereklrdı Çoktandır 12 Mart ın acabaian, ku{kuları, nlınmıj ustehk bır vığın •maceracırun» terbıy» edılme donemıne gırısıhnı^tı Bırde I U kut înonu'nun kırk >ıllık partısınde nasü yenılgıye ugratıldığım anlayabılseydıler Daha eksıksız ve geoık'iz duyacaklardı kendılennı Emıne vataga oturup kalroıslığını neden »onra anladı Yedı haberlerı bıtelı epey olmu$tu Ula kavşağında devrılen kamyondakı Urım ışçılennı yenıden ıçınden geçırdı. «Onlara, emekçılere zararımız dokunmuşsa zor bağı;Ianır bu> d >e duşundu .Hem de çok ror bağıjlanır Bıze romantık dıjenler haklı olurlar Her tartışmada Dir jan haklı olsun dı>e ugraıtık Doğrular dondurulabılır mıydı' Çunku Yoo, tam bulamıyorum ne demek lstedıgıml Nasıl bır vorgunluk sende ki Emlne Düçüncelerm bağlannı vntıriyor Orda onea dayandm da burda neye çoztildün Dıdışme gucun yıttiyse bu ursaklıgın tUrecekM yandm. At kendinl Emıne camdan » Pencereye yurüdu Elektrlkler kesinleşmi; ışıklanyle sokagı bolük porçük aydmlatıyordu. Karşı pastane^en uzanan floresan a\dınlığınm ıçınden ıkı ki»4 geçtı Haydar'la saklandıklan surede dışanjı ızledıUerınde her geçene nasü kışılıkler takındırdıklannı duşundu. O ba? ka bır donemdi kuşkusuz. Şımdı hızla gellşen bır ozeleştıri lçınde\dı. \ a Haydar tutukevinde bu saatte ne yapı>ordu «Okuma «aaü» dedıklen sessiz saat mi baslamı^b Perde\ı kapadı Köçedekı gazete yıfcınınm ^nkıldı \ıkılacak görunuşune baktı Gunlerdır aylardır belkı de yıllmrdır «Yıl oldu aylar b«na» düyündü Gülumse,ije benzer bır ılıklık aktı ıçinden Tutuk eMnden çıktığından bu yana eğretülk duygusu yakasını bırakmıjordu Algüamaları ıncelıyor, duyarlığı tanımlanması (çuç her ?e\i dıdıklevıp olmaz benzeetmelerle bağdaştınjordu Sonuç*a peşpeşe aynntısız bağlanan gunler çok uzun e$ anlamda tek bir zaman nitelığı kazanıyordu Tutuk odasında geçırdığı anları, saatlen, haftalan yıtirışınin ejını sankı burda jenıden surdüruyordu îçe donuk da\ ranışlarla vatıjor kalkıyor, gozlerını uzaklıkıara bıle çokça bskmamaya çalı şıvordu Ayrıntılan vıtıren gorme alışkanlığı ile toplayıp duzenlemeyi gereksız saydıgı çevre karşılıklıgını gozden geçırdı (DE\AM1 VAR) Cumhurivet'in 50. Yılmda Türk Basını (1*1374 CTINUS NAD1 ARJIAĞAN1 VARIŞMASI BtRİNClLIuİNl SAZANAN İNCELEME) önder SENYAPILI Gazete okuma eğilimlerinin ortaya çıkardığı sonuçlar Turk halkının gazete okuma egı lımlerıne deggın araştırmalar n değerlendırümesıyle aşagıdakı so nuçlar (îkarılmaktadır <T) Okur yazarlık oranının \uk »elnesıne bagım'ı olarak OUŞUTJ luıse, bugun toplam basım sa.\ıı 2 8 mılyon, toplam »atıs savısı ıse 1 5 2 müyon olan gazetelerın çok daha Nuksek savılarda bas1!ması ve satılması gerekırdı. Nı'e kım. gelışmış ulkelerdekı, bır o * kı deyışle okur vazarhk oran'a rı Turkıye ye gore oldukça yu^sek bulunan ulkelerdekı 100 kışıvs du^en gaz^le s <vılajljJS djklflte rının okur \azar ^aMSiyla atba 'i gıünedığı an'a'ılmak'ddır DolaMsıjle, basının gelış mıni yalnızca okur >87arlık oranının artrnasıyla açıklsmak veterlı değ ldır Okur ysz^r saMsımn a n ma»ı, elbette, gazete okuvanların «avıca artması anlamına gelmektedır ama gazete basım ve/ya da satış savılannın artmasına gaz<"telerın gelışımme ^ 1 açan tek etmen bu degıldır Bırden çok gunluk gazete okuvanların da azımsanmavacak degeıde bulundugu duşunuluıt" gıderek gazetelenn, nıcehksel \onden okur yaza' saMsının aıtışınaan bağımsa ola rak geli'tıklerı bıle sojlenebılır Demek kı Turk Basınının nıcelıksel geli'nmınde okur \azar sa vısının artışından daha çok ağır lık taşıjan etmenler ja da biı et men \«rdır (f) Gazetelerın basım \e/va da sat ş savısının artma«mda okur >azarların artışının başlıca etmcn olmadığını doğrula\ ıcı kamtlar \ardır Örneğın daha 194T yılmda Bujuk Bntanjada her 10 yetışkın 12 gunluk, 23 pazar gazeteH okumaktajdı Ama »vnı tarıhte gazete «avısı azalmağa bajladı 19 Yuzvılın sonlarında Londra'da çı* makta olan 9 akşam gazetesınden \alr.ızca ıkısı yaşıvordu 1960 1962 araında 5 ulusal gunluk va da pazar gazetesı ve 1945 1960 aıaında 7 ^crsel gazete kapanmak zorunda kalmıştı Ovsa, 1900 yılı na gore 1960'larda îngjtere'dekı okuNucu =ajuı oldukça yuksektı Ancak okuyucunun «eçmesı (ter rıhjgjıjf o clfyde kısıtlı duruma Turkıye de de gunluk gazetelerın satısları artarken kapanma ola\lan da gozlenmektedır Yenı Gazete, geçıcı olaıak kapanan Ye nı Istanbul, adını ve lyesını degı?tırerek vavımlanması surdurulen • Ulus» gazetesı berke«ın ızledıgı orneklerdır 0>sa, okur yazar sayısmın gunden gune arttığı bır ulkede, ussal açıdan, gazetelerın kapanmaması gerekır. Gerek Ingıltere'dekı ve gerekse ulkemızdekı durum, gazetelerın okuvucuva okuvucu tayısına ve/ va da okuvucu ıs'egıne (talebuıe) gore vagamadıklarını, başka etmenleıe baglı olarak vavımlanma vı surdurebıldıklerını gostermekta dır (3) Kent'erdekı oku>ucu savısının daha yuksek olması, gaze*enın kentsel etkınliklerle ((> ahyetle) sıkı sıkıya ılışkılı oldu gunu açıklamaktadır Tanmsal olmajan uretım yapılan ve hem tarımsal, hem de tarımdışı uretımın denetlendığı, dağuımın eşgudumlendıgı yerler olan kent lerde yasayanlann kenti tammlayan bu ışlevlerı yerıne getıren, yuruten nufusu, ıyı denetım ve ıyı eşgudumleme içın gereklı olan sağıikh ve güçlu bır haberleşme dızgesme (sıstemıne» gereksınır Dolayısıyle, en eskı ve bellı baslı bır haberleşme aracı olan gazete bu gereksınımı (şımdı bır olçude geçmışte buyuk oranda) karşıladıfı ıçm Xen*li nüfusça daha çok okunmaktadır Bu çozumleme (analız) şu sonucu koymaktadır Kentler gehştıkçe bır anlamda ken'sel etkmlıkler arttıkça \e kent'ı nufus çoğaldıkça gazete lerm basım ve satış savısı da o olçude artacaktır Turkıye kentsel nufusu 1950'den bu >ana hırla artmaktadır 1927 toplam kentlı nufusu 100 ıken, 1950 de 21 vıl ıçınde 59 degerhk bir «rtış gostererek 159, 1970 de ıse 419 olmu»tur 1910 degerl 19:7 5 e gö re, 43 yıllık devrede 319 değerlık bır »rtu fostermekted r kı, bu «rtısın 260 degerı 1950 • 1970 arasındakı 20 vıla lifkındir Ga?etelerın nıreliksel gellşıml nı okur yazar oranındakı ar tışla açlkiamaktan ÇOk kentsel nüfustak artış ve kentlerın ve ken'ı tanımlavan işlevlerm gelıs mesr le açıklamak daba anlamlı \e daha kolay olmaktadır Bu e"nen OKurvazar savısının artma'îindan daha onemlı ve ağıılıklı gozukmektedır 4 2 8 mılyon tutarındakl gunluk gazete basım savısının dafılımı hem yukandaki %argıyı doğrulamakta hem de bır baş ka gerçeğı ortaya çıkarmakta dır Başlarda açıklandıjı gıb bu savınm 2 640 000'i % 94 3 u Istanbul Ankara ve Izmır de ysvımlanan (basımı yapılan) ga retelere ilısklndlr: Turkıyetıın en çok nufuslu, en bujiık Uç kentıne Yalnızca tstanbul*un payı ise • 82,14'tır » Ankara »o 7,1, tzmır ıse °o 5 pay taşım ıktad r Sosjoekonomlk ve demografık gehşmışhk yönünden de bu uç buyük kentimU ajm sıralan almaktadır. Burada, şu gerçekl» yüzyüze ge'mmektedır Bann da bir kentsel etkınliktlr ve kentın felışmışlığine (ya da gelışmesıne) bagb olarak gelışmıştır ( T » da (tclıymcktedır). Istanbul. bugun, Turkıvenm en büyük kentıdır ve an^kent (metropolısl özellıklerını taşımaktadır Anakentın bılımsel tanımı, blldlnşım ve ula^ım ağımn joğunluguna bmğlı olarak her türlü etkmllğl denetle^en kurumların genış dlçude orgutleştığı kenttır dıye yapıldıgma gore (i) Her turlü etkınlı|ın (kent •el etlunllğln) ılerı düzeyde gelistlğl bır yerlesmede basmın da en Herı düıeyde gehşmesı do galdır ve bu aynı zamanda bır «ış» özellığı taşıdığını da gos termektedır (u) Bıldırisım agının yoğun'uğu »jıakentin tanımını oluştu'an bır oğe olarak ortaya çıkmaktadır. Gazete ya da genel deyışle basm bır blldırışım aracıdır ve boyle bır tarumla kentsel etkm lıkler arasına, dogal olarak, katılmaktadır. Durum, basınuı gelışmeainde ittırici, baska ve zor İu bır etmenın varlıgını ortava çıkarmakudır Kentsel gelısme basının gelışmesıne yol vermış tır. Y AR I N: 1950 Y I L I N I N Ö NE MI MALKOCOĞLU yazan veçızen Ayhan BAŞOĞLU BANYA LUKA'NIN TOPLARI jklındığmda, basun S l M ^ P : Errune akşamm ivıce flerleyıp gec«ve kol attığmı saatın kadranmın yeşümden anlaaı. Vakıt sekız buçuga gelıyor olmalıvdı Bır şeyler yemevı duşundu Ikı gun onceden kalma enmegın na«ıl bayatladıgını. kapıcıva aldırdıgı yumurtalan buz dolabına kovmavı unuttugunu, belkı de dolabın çalışmadıgını duşundu Yok galıba tutukluluğunun bıtış gunu annesı fı^ı takmıştı Oncelen, ılk goturuluşlerınde de çeKmemışlerdı kı fışten dolabı Yıne de bu eşjava ko?ullanmış dıkkat, annesının Mİlardır pa'a odercelenne bağlı üışküerırun jaşmaz duzenındendı Apartımanın konuk saatı başlardı dokuzla dokuz buçuk arasu Kat sahıplerı sıra=ı gelen DİŞİ BOND OOJB SONUNO4 TİFFANY JONES T A K vi M 8 Ekim Ramazan 21 Rnmı 1390 • Eylul n Hıcrî 1394 Gureş Ogle tkmdı Akşam Yatsı Imsak 7 01 13 01 16 14 18 41 20 11 5 20 12 19 6 1J < 9 31 12 00 1 30 lü 38 DÜNYA TARİHİ fasikUI çıktı başlangıçtan bugüne GARTH t ,r<;iı lıcıiır «e mtlestkkıl ccmze mmm etıkımı; bır telefula envKiıfctır tııt\t ıllı.< «e ynum nıııııntUt ıcn ı n ı »" ıcrti ılınırı; cenıe wı ainlırnııı Tel : 472006 İSLÂM CENA2E İŞLERİ K T lutta nıamKlır nlıtMje O nr llmık ı;ırı ywt ıtı yift yurt •i(ig<ı> )ot<l ctntt ııklı rl#ılır [««n ter uıindc enrı •ItMlır Kaynak kitaplar i (Cumhuriyet 7994) Doğıtım HURDAĞİTIM '«•najans. 796) 7961