Katalog

Haşhaş, üzüm, tiitün, pamuk, incir ve ayçiçeği ürettdleritün gerçek öyküsü Genel Hagrtnm GEDA ödcneü istame adral: P. K.: 3S9 Toprok BizEm Cammn Hikmet Çetinkaya umhuri Kurucusu: ÎUNTJS NADİ m Ikmal İmtihanml^Hazırlanan Yavrunuza En Büyuk Yardımcı Cilt haiinde çıktı. Taksitle de satılır. Toptan Satı$ Yerleri: ıstanbul'da Babıâllde ANSİKLOPEDİSİ'dir. ÜLKÜ OKUL RENKLİ 50. yıl; sayı: 17642 Telgrtf ve mektup adresi: Cumhunyet lstanbul Posta Kutusu: Istanbul No 245 T e l t i o n l ı r : 22 42 90 22 42 96 22 42 97 22 42 98 22 42 99 13 Eylül Perşembe 1973 OCAK KİTAP DAĞITIM ŞTİ. v« BATEŞ Darbe batı ülkelerinde de tepkiyle karşılandı İNTİHAR ETTİGİ RESMEN AÇIKLANAN ALLENDE, SANTİAGO'DA GÖMÜLDÜ: ŞİLİ DEVLET BAŞKANININ 2 YARDIMCISININ DA AYNİ ANDA İNTİHAR ETTİGİ ÖGRENİLDİ: OLAYLAR SIRASINDA BİN KİŞİNfN ÖLDÜGÜ BİLDİRİÜYOR ALLENDE'YE BAGU İŞÇİLER İLE ORDU VE POLIS BİRLİKLERİ ARASINDA KANLI ÇARPIŞMALAR OL DU.ŞİLİ'DESOLCULAR TUTUKLANIYOR. PARLAMENTO FESHEDİLDİ. BRANT; «BU DARBEYİ ŞlLİ'DE BİR İÇ S A V A Ş İ Z L E Y E B İ L İ R » DEDI YUNUS NADt ARMAGANI YARIŞMASI 1973 1974 Allende'ye bağlı işçiler Cuntay a karşı direniyor Sözünde Duran Adam rmokratik kurallara nyularak seçilen Şili nin ' Marksist Devlet Başkanı Salvador AUende |töre\e baslarken, jüriirlükteki yasalara saypılı kalacağina, demokrasi ilkelerinden ayrümayacafcına söı vermisti. Olur muydu böyle çev? SosyaUzm demokrasi ile bafdasabilir mhdi? O zaman Allende'ye dndak bfikenler çok oldu. «Tapamayacaic» divorlardı. «Göreceksiniz, ya özgürlükleri kısma yolunu seçecek, ya da iç ve dıs baskılara dayanamayarak çekip gidecek.» Üç yıllık baskanlıgı süresincc Allende sözünden cavmadı. Burjuva demokrasisinin kurallartna bağlılıktan blr »n şaşmadı Basın alabildiğine özgiirdü, jargı organlan Anayasa çerçevesi içinde bafımsız olarak gorevlcrini yapıyorlardı, üniversite özerkliğine hiçbir gölge düşmüyordu. Toplantı ve gösteri yfirüyüşleri kısıtlanmıyor, vicdan ozgürlüğıine dokunulmuyordu. Marksist Allende bu koşullar altında ongördüğü düzen degisikliğini nasıl başaracaktı? Duşünceleri ister beğenilsin, ister beğenilmesin, ilk kez seçim yolu ile iktidara gelen bir sosyalist devlet başkanının cesaretle ele aldığı giri;im dünya kamuoyunda büyük bir ilgi ile izleniyordu. Allende, bir noktayı unutmuştu: Kendisi burjuva demokrasisi kurallanna bağu kalabilirdi. ama sermaye burjmazisi de acaba demokrasiye bağlı kalacak mıydı? Bir taraf mızıkçılık >apar, oyun kurallarını bozarsa sistemin işlemesl, sosyalist programın detnokratik bir dıizen içinde adım adım gerçekleşmesi olanağı bulunabilir miydi? Salvador Allende'nin dramı, öjle görülüyor ki bu sonınun oinmsuz cevabı altında yatmaktadır. Şili'yi iç ve dış sömürüden kurtarnıak amacnle goze alınan kamulastırma işlemleri uluslararası buyük serma>e güçleruıi derhal harekete geçirdi. Ülkeye japılan dış yardımlar kısılarak AUende cezalandınlmak istendi, bakır fiyatlan New York ve Londra borsalannda kasten duşürulmek suretiyle Şili'nin ödemelcr dengesine afır bir vumruk indirildi, yabancı firmalann dolar karşılığı satın aldığı kişiler aracılığı ile üikcde karışıkhklar çıkarıldı Buna rağmen Reçtiğiımz Mart *vı secimleri sonunda Allende'nin sağladığı oy oranınria 1970'e kıyasla artış görüldü. Ama her ne pahasına olursa olsun bu eidişe son \crmek isteyen iç \e dış tutucu guçler sa\aştan vazgeçmiş değillerdi. \abancı sermayenin kışkırttığı greUer ülke ekonomisini tehlikcli biçimde sarsıyordu. Sağcılar tarafından sürdürülen unansız bir propaganda orta sınıfı kaygılandınyor, asın sağcıterın giriştikleri borabalı tabancalı saldınlar ortalığa dehşet salnordu. Butfin bunlar yetmczmiş gibi, asın solda yer alan ihtilâici ve eylemci sol (MtR) örjfütü de Allende'nin çirisımlerini *etersix buluyor, 10 dönumden \ukan tüm orta çiftliklerin kamulaştırılacağı, ordu birlıklerinin sivil komiserler denetimine verüeceği \JTOpagandasını yayarak durumun daha Û3L içinden çıkılmaz bir hale gclmeeine sebep oluyordu. Her şeye rağmen Allende sonuna değin sozünü tuttu, ne basın özgürlüğünü kistı, ne toplantı %e gösteri yürüyüşlerim yasakladı, ne de olağanüstü mahkemeler kurma >oluna gittı hadece ordu bujüklerinden birkaç komutanı hukumote alarak bir iç «ava$ı onlemcıp val'?'1 Bu tedbir blkede ıç ve dı? serrr.aye gucuniın bile bıle varattıp kargaşalığı snd?rme.ve vetmedi. Fikirleri nedenıyle Allende'yi deateklediği govlenen General SANTtAGO Askerl bir d«rbeyie gorevnnden uzakla?tınldık tan sonra ıki yardımcısıyla birlıkte ıntıhar eden Şilı Devlet Ba? kanı Salvador Allende'nin Halk Birliğı hukümetıne bagh fabnka isçılenj'le asken cunta arasında sıddetli çarpışmalar oldugu bıldırilmiştir. Askerl darbenın ger çekleştirilmesinden bu yana resmt olmayan haberlere gore, 1000 kişırun öldüğü sanılmaktadır Modena Başkanlık Saraym'ia Hava Kuvvetlennin ve topçu ba DIŞ HABERLER SERVİSİ tary&lannın bombardımanlarına karşı uzun sure dırenen ve çevresındeküere istifa etmeyeeeğıni surgünde bir Cumhurbaşkaıu ol mayacağını soyleyen Allende'nin mtihar ettiği dün öğle üzerı. Sıli Silâhh Kuvvetler Radyosu tarafından açıklanmışhr. Cuntamn açıklamasmda, marksist Dev lef Başkaruntn Santiago'da gömuldugunü bıldırmiş, olay hakkında fa2la bılgi venlmemiştir. Allendeye karşı darbeji gerçek leştıren askeri cunta daha tince yaptığı resml açıklamada, Şılı' nın butun komünist ulkelerle dıp lomatık ılıskılennın kesileceğinı bıldırirken, Lâtin Amerıka ulke lerınde darbeye karçı gosterıler başlamıs ve gbsterıcıler Şilı'de iktıdan ele geçıren askerl cuntayı protesto etmışlerdır. Askerl cuntanın açıklamasında, komıırust ulkelerle diplomatık ıhşkılerın ne zaman kesileceğı konusunda kesın bir tanh belırtılmemış, ancak bunıın en kısa zamanda gerçekleseceğj belirtılmiştır. Cunta adına yapılan ıkın <Devamı Sa 7. Sö I de) Meclisler feshedildi Oksijenli su yerme normal su satan Eskışehır AP Senatör adayı Eczacı Dermaner'in adayiık tutanağı iptal edıldi AP bazı siyasî suçları « Af» dışında bırakıyor AP seçim bildirjesinin genel af, sıyasal haklann geri verılmesı, don ve vicdan hıirriyetı, kamu duzeni, milli savunma ve dıs politika ile Ugili bölümünü dün açıklamıştır. Eskişehır tl Seçim Kurulu da bu arada Eskisehır AP senatör adayı Ecracı Faiz Dermaner'ın adayiık tutanağını ıptal etmiş ve durumu Yüksek Seçim Kuruluna bıldırmiştır. Dermaner'in tutanagının iptaline, bır ihbar üzerıne yapılan Konu: Cumhuriyet'in 50. yılında Türk Basını Türkiye'ye matbaa makinesi, icadından iki yüz elU yıl »onra girebildi. Bu gecikmenin, ulkemiz adına nelere malolduğu tarih kıtaplannda yazılıdır. Türkç» yayımlanan ılk «azete Takviml Vakayidir. Padisah 2'nc| Mahmut'un fermamylm Cikarılan Takvimi Vakayi'den lonra Türk basını uzun bir UrM» lüreejaden jecerek bugunler* vtrmıstır. • ' *' Cumhurıyetin 50'ncl yılında Turk basını teknik bakımdan ilerl blr düzeyd1»dir. Nitelik ve nicelik açısından gellsmiştir. Buna ragmen, büyüyen basmımızın sorunları da büyümüştür. Ülkenin toplumsal yasamında «D8rdüncü Kuvvet» olalak onemli bır gorevi bulunan basınımız, bugunlere hangi asamalardan ge;erek gelmiştır? Unutulmamahdır kl, Cumhuriyetimiı bir Mill! Kurtulus Savaşıyl» doğdu. Bu savaşta, belki teknik açıdan yoksul, boyutları bakımından fakir, ama islevi bakımıntfan çok etkili bir Türk basını vardı. Daha sonra Atatürk devnralerj döneminde basının öneml süregelmis, çok partili düzeyden bu yana da partıler yelpazesine ve yaşadığımız dör.emln gereklerine göre bir basın olusmu;tur Her toplumun basmında toplumun yapısından gelen niteükler görülür lşta 50 yıllık Cumhuriyet tarihi boyunca basının nitelik ve nicelik bakımından ıncelenmesi ve Ataturk devrimleriyle demokra» açısından değerlenrfirilmesi bu yıl YUNUS NADİ ARMAÛANI YARISMASI'nm konusu olarak seçilmistlr. 50 yıllık Cumhunyet ddnemınde basımmızm bilânçosunu büimsel ıjıdan ortaya koymalan için okurlarımızı yanşmaya çağınyoruz. Cumhunyet Haber Merkezi arajtırma sonunda «bir süre önce bır vatandaşa oksijenli su yerıne normal su satmak suçundan Aslıye Ceza Mahkemesınde 200 lira para cezasına çarptırıldığının» belgelerle saptanması gerekçe olara's gosterılnuştır. CHP Genel Sekreterı E>Tİpoğlu ise verdıgi demeçte «AP yerıne getıremıyeceği vaadlerde bu lunuyor» demıstir. AP bıldırgesının genel affm 11 Eylül 1973 gunune kadar ışlenmış olan suçları kapsavacağı be Bildirge hrtilen bölümünde soyle denılmektedır: «Af konusunu istismar ederek bır sonuca ulaştırmak mumkun değıldır. Bunun bujuk zararlan vardır. Af, sosyal ve ınfaz hukukunu yakından ılgılendıren bır sorundur. Cezaların infazına devamda sos>al fayda kalmadığı hallerde ve onemlı zamanlarda af müessesesme basvurulur Cumhurıyetın 50. yılında bır ge(Devamı Sa. 7. Sö. 6 da) Yunanistanın Millî Şaphastolığı Güvenlik Kurulu, neden/y/e Sıkıyönetimin sınırlannı kapatmasını kalkması için Türkiye öneride aşırı bulundu buldu (Cvmhnriyet Haber Merkeıi) Eulgaristan'dan sonra Avrupadaki diğer komşumuz Yunanistan da, Türkiye'de hayvanlarda görulen <Asya V tipi şap hasta lığının ülkesine geçmesini önlemel. amacıyla bütun sınır kapılarını kapattıgını bildırmiştır. Turk hükumeti, Yunanistan'ın ön ceki aksam aldığı bu tedbirleri aşırı ve gerçeklere uygun bulmavarak» kaldırılma^'nı istemiştir. Yunanistan Tanm Bakanlığının aldığı tedbirlere göre, îpsala'daki karayolu sınır kapısmı ka patmıs, denız ve hava vollanyla Turkıye'ye gırıs ve çıkışlan yasaklamıştır. Ancak, diplomatik (Devanu Sa. ". Sfi. 5 de) ANKARA, (Cumhnriyet Bürosu) Mıllî Guvenlık Kurulu dünkü toplantısında, 26 Nisan 1971 tarihinden beri Istanbul ve Ankara'da devam etmekte olan Sıkıyönetim uygulamasmın kaldınlması için hükümete tavsiyede bulunma karan almıştır. Mıllî Güvenlik Kunılunun Cum hurbaşkanı Fahri Korutürk başkanlığındaki toplantısına, Kızıl(Devamı Sa. 7, Sü. 5 de) Yarışma koşulları 1973 1974 Yunus Nadi Armatani yarışması, «Cumhuriyet çağmda Türk basını» konuludur. Yansmanın koşulları asağıdaki maddelerde düzenlenmiştir: 1) «Cumhuriyetin 50. yılında basın» sorununu ele alan bilimsel incelemeler yanşmaya kaülabüir. 2) Yanşmaya gönderilecek Incelemelerin kaç sayfa olacağı konusunda bir suurlama yoktur. 3) Yanşmaya katılacak incelemeler yayımlanmış veya yayımlanmamış olabilir. Ancak 1972 yılından önce yayımlanmış eserler yanşmaya katılamazlar. 4) Yazarın takma adla yanşmaya katılması yarışma koşullanna aykındır. 5) Yanşmaya katılmak inceleme sahibinin yetkisindedir. Ancak, üniversite, fakülte, yüksek okul, enstitü, devlete bağlı veya özel yayın kurumlan, işçi ve isveren sendikaları, gençlik kurumlan yazarm onayını »larsk ytnîmay» e s a gönderebilirler. O Tartsmaya kablıcak incelomeler 12 adet olarak 31 Mart 1974 tarihine kadar bir müracaat mektubu. açık adr^t, eser SBhibinın fotoğrafı ve biyografisiyls birlikto afağıdaki adresc gönderilmelidir: Cumharlyet Gazetecl Tunus Nadi Anaağau 1S73 lfI4 Cağaloiln • IstaabKİ. 7) 31 Mart 1974 tarihine kadar gönderilecek eserler, önce Yunus Nadi Arrcağam Kücük Jürisince inceleneeek: yansmava katılacak uygunlukta ve değerde bulunanlar son seçha için Yunuı Nadi Armağanı Büyük Jürisi'ne sumılacakhr. Yanşmada verilecek ödüller: Birinciye 10.000, ikinciyt 5.000, üçüncüye 3.000 TL.'sıdır. KARAYA ©TURDU Sovyet Ticaret Fılosunun 15C grostonluk SRTM bahkçı gemisi, dun sabaha karşı Karadenız'den Akdeniz'e geçerken fırtına yüzunden Boğazın Yenıkoy kesımınde Çakarfener yakınında karaya oturmuşrur. Yardım istemeyen kaptan, gemisini kendi ol»naklarıyla kurtarmaya çalıştığını oüdırmiştır. Fotoğrafta, karaya oturan gemı gdrülmektedır. Bir Avukat, Sıkıyönetim Mahkemesinde bir sanığın dövüldüğünü Korutürk'e duyurdu • ISTANBUL'DAKI 256 SANIKLI DAVADA SORGUSU YAPILAN YÜKSEK MÜHENDÎS BİNGÖL ERDUMLU, ALÎAĞA RAFÎNERİSİNDE SENDİKA BAŞKANINI ÖLDÜREN SOFÖRÜN POLİSLE ÎLGİSt OLDUĞUNU İLERİ SÜRDÜ. revlinin bu fiilinin mahkeme dışında da tevall edebileceğinden haklı olarak endişe edildiğini ve âdil bır yargılamanın asgari sartı olan sanıklann can emniyetinin sağlanması ve benzeri olaylara manl olunması İçin çok âcil tedbirlerin ahnmasına emir ve müsaadelerinizi a n ve talep ederim.» laylardan sonraki ilk gün Silâhtarağa'da, daha sonra da Kurbağalıdere'de bulunduğunu söyleyen tanık Szetle söyle demiştir: «15 • 18 Hazlran olaylannın tarihl önemi ve özü gölgelenemez. Bu claylardan ısçi sınıfı tarih sahnesine, kendinl dosta ve dü«mana zorla lspat ederek çıktı. Nıce sosyalist mstkeli klsilere Türkiye'de lsçi smıfı da varmıs dedtrtti». Sanık Erdumlu, daha sonra Aliağa Raflnerisi'nde Necroettin Gıritlloglu'nun vurulusunu da anlatmıs, Yapı Isçileri Sendikası Başkanı olan Glritlioğlu'nu vuran ve Sovyet teknlsyenlerini taşımakla g8revll olan sofSrün (Deranu Sa. 1, 8Ü. S 4e) Tariş, çekirdeksiz üziime 5 lira daha zam yaptı İZMİR Tarış Üzum Bırligi Başkanı Necıp Necıpoğlu, dun yaptığı bir açıklama ile, ortak olan uretıciden mübayaa edılccek çekirdeksiz üzüm fıyatlanna kılo'da beş lira zam yapılmasına karar venldığinı soylemıştır. Necıp Necıpoğlu, bu >ıl dunya çekırdeksız kuru uzum rekoltesınm tahminlerin de altında düşuk olarak belinmesi sonucu, fivatiann bugünkü sevıyeye ulastıgını, bu nedenle de Tariç Üzüra Pırlığı'nce ıç ve dış fıyat hareket leri dıkkate alınarak daha önee şımdılılc kaydiyle Tariş ortaklan na yapılan odemelere ?imdı her tip ıçın beşer lira daha zam yapüdığını açıklayarak, şoyle de mistir: «Bu duruma göre. ortak müstahsıle 9 numara ıçin 15, 10 numara içın 15.50, 11 numara içın 16, 12 numara için de 17 lira öde me yapılması kabul edilmistlr. Bu konu ile ilgıli talimat kooperatifltre dUn bUdirilmiftir. KÜSPE FİYATLARI SAPTANDI NADİR NADİ (Dev&DU Sa 1 "Mİ 4 (!r (Cumhnriyet Haber Merkezi) (Cumhnriyet Haber Merkexl) Avukat K. Aslan Haksal, Ankara Sıkıyönetim KoYem sıkıntısmı karşılamak ama mutanhğı 2 numaralı Mahkecıyla hükümet tarafından ihraca mesinde önceki günkü duruşma tı durdurulmuş olan yağlı tohum sırasmda görevlilerce bir sanıküspesi için yeni saptanan fiyat ğın dövüldüğünü belirterek, bu lan açıklanmıştır. sikâyetini telgrafla CumhurbasAyçiçefi ve çığıt taban fiyatla kanı, Başbakan ve Ankara Bdlnna yapılan son artıştan sonra gesi Sıkıyonetim Komutanlığı' kuspeye verilen taban uyatlanna duyurmuştur. soyledır: (Kg. /)krç.) Ayçiçeği kuspesi: Extraksiyon Avukat Haksal'm t«lgrafı şöy(•/• 38 proteınh) 150. erpoller ledır: («. 32 proteınli) 140. Çiğıt kus«Sıkıyönetim 2 numaralı Aspesi: Estraksiyon (»/• 37 proteinO keri Mahkemesi'nde bugün (önlı) 140, expoUer (.V* 32 proteinli) ceki gun) öğleden sonra yapılan 135. ve hazır bulunduŞum tfuruşmada, blr sanık, mahkeme salonun» Tannı Bakanı Ahmet Nusret Tuna, rabrikalsrın bu fiyatlar i da görevli bir lubay tarafından Uz«rind« saüı yıpamayâcaiını I dovülmüstür. Mahkeme huıubıldinniîtir. * runda dahi «anık dövebilen gö Sıkıyönetim; Basın Iş grevine karşı, lokavta izin verdi ANKARA Basınlş Sendii». sı'nın Ankara'da dort i^yerinde surdurdüğü grev uygulaması ü » rine. Ankara Bblgesi Sıkıyönetim Komutanlığı. tsrerenler Sendikasına da lokavt rnıi vermiştir. öte yandan Basınîs Sendika> sı'nın Ankara'daki 4 isyvrinde, 208 işçfden 202'sinin katılması fls sürdürdUgü gTeve. TürkiyB Devrimd îjçi Sendikaları Konfed»rasyomı (DtSK) 1 rrdlyon 300 bin lira fla destek olmaja k»rar vermistir. (».«.) 256 sanıklı dava öte yandan, Istanbul SıkıvBnetim Mahkemesı'nde 256 sanıklı Türkiye Halk Kurtulu$ Partisi ve Cephesi davasının dünkü duruşmasında, sanıklardan Yuksek Muhendıs Bingöl Erdumlu' nun gorgusu yapılmıstır. Sanık Erdumlu, forgusunda, 15 • 16 Hazlran lsci olaylarıyla Ugill bUdlklerlnl anlatmıstır.'o