Katalog

CUMHURIYET 9 Ağustos 1973 ^AlTıĞlMıN üBilfrİH KAÜANFİL «ÖCAHIK HViNÛc Alaca Karanlıkta.» AYSEL ALPSAL.23 Çlfdem Ur füre flyle totnltısız otunıp resme baktı. Gazetedekı yuz canlaıurjs, yuruyüp karşısma geçmıştı sankı Bu kadar ofkeyle kıme bakıyordu acaba? Bası yıne dımdıkti. Kolunu bır el vakalamıstı. Çevresındekılere aldırmadığı bellıydı . Ağzı kapalrjdı, ama duruşuyla bağınjordu .. Resmın yanmdakl haberin başlıfmı okudn «Eski bır alacak yüzunden çıkan kavgada üç kışi yaraJandı » « fabrıkası tefcnlsyenlerinden Fırat Erdemli, Hasan Toprak, Rema Kozan kahvede otunırlarken, aynı fabrikamn ustabasılanndan Duran Çolak ıkı arkadaşıyle yanJarına gelmıştır. EsM bır alacak meselesnden çıkan tartı^mada Duran Çolak, Remzl Kozan'ı bıçakla ağar yaralamiştır. Taraflarm arkada>ları da kavgaya katıldığından olay buyumuş Ağır yarahlardan Remzı Kozan ve Sım teunll blr isçl lıastaneve kaldınlmış, kavgacılar da yakalanmıştır. » Çığdem yuzunu buruşturdu Haben tamamlamadan resmın altındaiu yazıyı okudu «tki kısıvı yaralavan Fırat ErdemU». Çığdem gazetevı hırsla yere fırlattı «Sokalr kabadayısı' Demek, kahvede oturup kavga çıkarmaktan baska ışı olmayanlardanmış' . Ona kend.mi beğendırmek ıçın soyledıklenmı düşundükçe . Ne gulunç'» Uzandı. Yanındakı komodının ustunden blr gazete aldı. Sosyete dedikodularını, verde ve sahne ovunculanrun yaşantılarını jazıyordu «Bütun Istanbul Hüton'da buluştu Yılın düğunu... Viskl IU gıbi... Çıçek bahçesi.. Elii bin lira... Şıklık yarışı.. » . kulüpte jılan hıkaveM Güzel dulun ask Uçgenl.. Zumrut yuzuk yalancı mıydı'.. » « , n Satırlan uzun bir ıpe dızmışler saüayıp dunıvorlardı. Ara sıra sozcüklerden bır ikisl duşıiyor, oburlerı saUanmalarını surduruj orlardı Gozlerlni kapadı. Başı donmü«tu. Yataktan kalktı Odanın içınde dolaşmaya koyuldu. Belırh hıçbır şey düşunmuvordu Kapınm yanına dek gıtti. Marleyin lcatı sojuklu ğunu duytmea avaklanna baktı. Çıplaktı. Yatağına doğru \urudu EğJdı, demın attıgı gazeteyx aldı. önunde tuttu. Fıratın resmıne baktı «Zavallıcık! Kaç yıl yatarsın acaba? Kimbilir ne kadar umutsuzsundur1 Kapkara' Üzgünsündür de! Pışman mısın? Sanmijorum Yaptıklanndan pışmac olacak kişilerden degilsın. Bana övle gellyor Neden bövle bir kavga\a kanştm' Neden mı' Emırgân'da bızın kavgamıza neden karış*ın dlye formanuştım değü nu? tşıme gclm'=tı » Gazeteji katladı Otıırdu Oörierl odada dolaşıvor, bakıvor ama hıçbır şey gormuyordu Bır sur«, kımıltısız, sıkkın oturdn. Birden yüzu ajdınlandı Yennden fırlayıp kalktı Çabucak yatajıra topladı Odavı düzenledi Bir çırpıda kahverengı pantolonunu, »an kazağını gıydı Tarandı. Çeketlnl alıp çıktL Nere>e? Dondü, anneslvdl. Gunaydm annedğlrn. Ablama. Bu saatte mı' Saat ona geliyor. Kalkmıalardır. Içlm nkıldı Bır pazarnn rar. Onu da makin» gürulrüsııne boğdunuz. îyı ıyı! Kahvaltı yap öyle git. Çajr «ıcak. Kızarmıs ekmek de var. Pekı Ayçe Hanım Annesınin janagonı optü. Kolay kurtulduguna sevınerek mutfağa gıttı. Ayakta bır bardaJc çayla b'r dillrn ekmek bıraz da peynır . Sessızce kapıdan çıktı Merdıvenlerl hızla Indl. îlk dolmuşa bındi. Kapıyı Ye?im açtı. Tejzestal gorünce sevinçll bir çığük atıp boynuna sarıldı Çocuklar veni kalkmışlardı. Ebru pembe pıjamalan içınde sevımlı »erimJı gulumsu>ordu. Hakan tevzesine sanlmak içın Yejımle ıtışıyordu. Nılüfer onünde Bnlükle geldi. Her pazar ozel bır y«mek hazırlardl. Çığdem çerresml saran sevgıje, güniltüve, bırbınne riolanan sozcüklere sıkkın bakıyordu. Cuma gunü beraberdıler. Bu kadar sevgl go»terUinin ne gereği vardı? Bu gunü her zamanklnden çok mu konujuyorlardı' Tevze, anneannem çamaşın bırakıp kaçtıgına kızrnadı mı? Bızım zamanımızda.. Sus Ye?im Ama anne ben . Sus dedim ya. Te\ ze, yemekt« bizdesın defll mı' Yeni bislkJetimi go^terevım. Babam bana kocatnan blr bebek aldı. Bu kadar Yenl bır yemek ogrendım. SutlU et. Enfesl Gel mutfağa sen de oğren. Babam sevırur. «öf tjunaldım. Kafam şıştı. Bugun keyfım yok, Yoksa ben de katılıvordum bu gurultu\e. Ama şımdı. Sıkılıyorum. BelU olmaz, tnçallah1» Nılüfenn arkasından mutfaga gittri Blr sure ablasinın masadaki kıtaptan okuduklarnı ızUyormu? gibi dınledı Sonunda dayanamadı. Abla eniştetn nerede' Çalışma odaaında Ne japacaksın? (De\ amı rar) 50. yılında LozanMan günümüze Yazan: Hıfzı Veldet VELİDEDEOĞLU kısıtlayıcı knralları 24 Temmut 1923 Lozın Antlaşması, Turkluğun uluslararası ıdam fermanı dîye anılan 10 AJustos 1920 tarihll Sevr Antlaşmasım ortadan kaldırıp, Turkluğun ya«ama ve bağımsızlık fermanı olarak, onun yerlne geçtı. Gerçl Lozan Antlaymalar ^ıstemınin 16 ncı belgesl olan protokolda Yunanistan'daki azınlıkların ve Trakya'nın yonetlmi konusund» Sevr Antlaşmasına bır vollnma vapılmıj ıse de, bu, Turkı\e\ı ılgılendırme>ıp »adtce Yunanistan için bağlayıcı nıtellk tafir. Bununla birlikte, Lozan Antlaşnıasında da, Turkiye vl bağlaMcı btrtakım kısttlamalar yer almtmı» değildl. dan bu yana geçen durumu kısa ca. gözönune koymak olduğu içın, şlmdi bu kısıtlayıcı kurallann akıbetme de kısaca •• »raaiyle goz gezdirellm. 1 ve 2 Bogazlardakl egemen lık haklanmızı kısıtlayan bütün kurallar Lozandan 13 yıl sonra, TUrkiyenin istemi üzerine, 22/ Haziran/1936 da toplanan Montreux Konferansımn 20 Temmuz /1936 da kabul ettığı sozleşme ıle kaldırıldı Bu sozleşmeden, yarınkı yazıda ayrıca soz edeceğız 3 Karma mahkeme, kısa sü resı dolunca tarıhe kanştı. Vabancı Hukuk l zmanlarırun işı de 5 yıl sonra sona erdığınden, bunlar da tarıhe kanştı. (Bu >abancı uzmanlardan bırı olan İsvıçrelı Profesor Sanser HaU, sonradan Isvıçre'nın Neuchatel Hukuk Fakultesındeki öğrencılıgımız sırasında, bızım özel dev. letler hukuku dersi hocamız olmuş, 1965 yılında, bu kez profesör sıfatıyle ve aldığımız davet Uzenne, Cenevre Universitesinde vermis olduğumuz konferansa ge lerek 35 yıl <Jnceki ögrencısını kutlamak ve fakultenın bütun oğ retim Uyeleri karşısmda. Türkıye yi yüceltıcı sozler soylemek neza ketınde bulunmustu) 4 1926 da Turk Medenl Kanununun kabulü üzerine, Turkıvedekı azınhklar Lozan Antlaşmasının kendılerıne tanımış oldugu haklardan vazgeçtıler ve bu kural da boylece ortadan kalktı 5 Türk Yunan Bulgar sı nır şerıdine ilışKin süahsızlandır ma kuralı, yalnız Turkiyeyi değı , obur tarafı da bağladığı ıçm kısıtlamadan çok karşılıklı ve barışın korunmas'na ılışkın b'r tedbır nıtelıgınae ıdı. sonradan araya giren İkinci Dünya Savası dolajısıyle Kagıt üzerinde kaldı 6 Sınır demırvoıunun yonetımı içın Turklerle Yunaniılar an laştıklanndan Milletler Comryetınce komlser atanmasına gerek l.k kalmadı ve Lozan AntlasmaMuttefıklerin Lozan'da, ustund* en çok durduklan konulardan bırı Bogazlarla ıigılı rejımdı» sının 108'ıncı maddesı de böylece sı karşüığında bundan vaz geçmek, kanımızca, Lozan'm bır kagıt uzerınde kaldı 7 ve 8 Türk lrak sının ko eksığidır Ikincisi, Patnkhane sorununusunda belirlenen sure içınde Turkiye ile Ingıltere once anlaşa dur. Hem bır tarıh ögretmeni madıklanndan, sorun Mllletler hem de hukukçu olan babamm, Cemıyeıne ve oradan Uluslarara çok sevdığı Fatih Sultan Mehsı Adalet Dıvanına gıttı Bu dı met'ten soz ederken «Koca Favanın 21,Kasınvl925 tarıhınde tib, Patrikhaneyı tstanbulda bıale>hımıze verdigı karar Turkıye rakmakla buviık bir tarihi hata ce kabul edılmedı Nıhayet îngıl islemıştır» dedığını, Uç yıl önce tere Ile Adalet Dıvanı kararına jayımlanan «Bır Lıse ögrencısıoranla daha ılımlı koşullar içın nın Mıllî Mücadele Anılan» ad de bır anlasmaya vanldı ise de, lı kıtabımda anlatmıştım Lozan Musul TurkJen Irak sınırları IÇJI Antlaşması yapıldığı zaman ba de kaldı. bam henuz hayatta bulunuyordu. Buna karşıhk Türk askerlen Ben ıse bır lise mezunu ve Tür 5yTemmuz/1938'de Hatay a gır kıve Buyuk Mıllet Meclısının b r dı ve kısa bır sure sonra da Ha memuru ıdım. 1923 Eylülünde tay Ana Vatan'a kavustu babamı zıyaret içın Çorum'a gıtBoilece Lozan Barış Antlaşma tığimde, isteğî üzerine, 'Mecliste sında, geçen yuzyılların müzmın geçen gorusmelen ve tsmet Paleşmiş mlrası ytlzünden yer al Banın Lozan Antlaşmasına ilışmış bulunan bütün kısıtlayıcı ku kın konuşmasından aklımda karallar tarıhe kanştı Türkıyenın lanlan kendisıne anlattun. «Patkendı ülkesındekı bagımsız ko nkhane yıne Istanbulda kalacak şulsuz egemenlığı bütun ülkuler mı?» sorusuna «evet» dedıgımde, ce artık dogal görüldü ve Tur hiç unutmarn «Fatıhın dustugn kiye Dunva Devletler Toplulu hataya Gazi Paşa da duştu degunda eşıt koşullar altında üye mek» dıve hayıîlandı. Ben cNe olma hakkıru Ikıncı Dunya Sa ehemmıyeti var, Bunlar mubade vaşı sonrasına değuı daha da leye tabı olacak. Patrıkhanenın guçlendırdı Bu çuçlenmenin artık b.r hukmü ve nufuzu kalesas temelı, Lozan Banş Antlas madı» dedımse de «Orası Yumasıvdı nanlılaruı Turkiye Uzerindeki sıvasî emcllerinin ilk kademesiLozan'da ihmal dir, oğlum. tleride büyük adam edilen noktalar olursan o mefsedet ve melânet Burlardan bınncısı, Yunanh yuvasını vatanıımzdan def etmek lardan savas tasmınatı ıstemek için elinden geltni yap» diyerek ten vazgeçışımızdır Vatanımızın Uzüntüsünü açıkladı en baymdır bolgelennı haksız yeBabam aydın bir kişi olmakla re yakıp yıkan, ocaklar sondü birlikte, medrese ögrenimi de ren bir duşmandan savaş tazaıi görmüs koyu bir müslümandı. natı alma konusunda dırenme Ben onun bu dUsüncesinl, hırismek ve küçuk bır toprak parça tiyanlara k&rsı duyduğu antıpatıye bağlamıstım o zaman Fakat aradan zaman geçıp tarıh bılgım ve dunya göruşüm genişledlkçe, bu sorun üzennde tekrar tfkTar duşundum. Rahmetli babam haklı ıdi. Patrikhanede, tanhl bovunca, Osmanlı devletı İçınde ruhftn! reıshk görevımn sıni^lpı.ınakalmamış, fırsat buldukça sıvasal yonde her zaman TUrkıyeve karşı olrr ış ve bu dogrultuda çalışmış, Bızans kalıntısı b'r kunım ıdı Lozanda karşımızda bulunan kapıtalist ülke'erin ticart ve malî çıkarlan içın kapıtulâsyonlar herhalde bır Patnkhane sorunundan çok daha onemll olduğu halde, karjıtuîâsjonlan kaldırtmıstık Bıhndığı gibi, tttıhat ve Terakkî Hukumetuım Bırıncl Dünya Savaşmda tek tarailı^ olarak kaldırmış olduğu kapiUllâsyonlar, sava«;tald yenilgiden sonra, ülkemizde yeniden kurulmuştu. Bunlan Lozan'da yeniden ve sürekli olarak kaldırttık. Eğer diretılseydi Patnkhanenin de Avnoroz'a jolcu edılmesı, sanınm ki, eüç olmavaeaktı «Fatihın düş tüğü tarihsel hataya ne yazık ki, Atatürk ve înonü de düşmuşlerd », 480 yıl sonra, Lozan ın 9 " V S E >• 1 En önemli kısıtlamalar 1 Temel Antlafmaja bajlı Boğazlar Sozleşmeslne gore, Turkı\e, Bogazlarda, Sorleşrnenın 4 uncu madcTesınde gostenlen bolgelerı askersiz ve Mİâhsız dururr.a sokacak, bu bolgelerde tahkımat yapamayâeaktı. Bu kural, Turldye'nm kendl Clkesı uzerındeki egemenlık haklarını zedelevıci nitelikte ldl Boyleci! Boğazların askerl »avunması, rnların ^ahıbı olan Turklere değıl, MıUetler Cemıyetıne ve dolayısıyle buyuk devletlerın kej fıne bırakılmış olu\ordu 2 Yıne Boğazlar Sozleşmesının 15 ıncı maddesıne gore, o zatnanKi Mılletler Cemıyetı ne bağlı mJletlerarası bır BoğazUr Komınona kurulmuştu Bu Komısyonun gorevı. Turk Bogazlarının ıkı vanında askerMzlestırılmıs olan şerıtlenn kontrolu, Boğazların uiuslararası denız trafığıne açık kalmasının saglantna«ı idi. Aynı Sozleşırerln 18 rradde'sı de geçlt serbestliEim onleven devletlere kı, bundan mak'at ozellıkle Turkıje ıdı kar?ı, Mllletler Cemiyetı aracılığnla ortak tedbırler alınma<ım ongorüiordu Bu, bır tur kapıtulasyon demektl. 3 Lozan Antlaşmasının 92 maddeM\le, u\elerı Mllletler Cemıjetı nce seçılmek \e >abancılarla llgılı ışlere bakmak uzere bir karma mahkeme kurulmustur Çok kısa bır sure «on3a gorevı sona erecek olmakla bTlikte Turkhe'de bo%le bır mahkemenın kuruluşu, \ıne da eski Adli Kapıtulasv onları and'ıran Kisıtlajıcı blr kural nıteilgınde ıdı * ^tlaşmanın Turkıve'dfkı gaj rı Muslım azınhkların kı«.^el hak ve «tatulerıne ılışkın 42 ve 44 uncu maddelerınde, bunlar hakkında dln<=el, aılesel ve klşisel haklar bakımından, bazı koruma tedbırleri ongorulrresı ve bu konuda Mllletler Cemijeü'ne vetkiler tamnma^ı da, Turknenın egemenlık haklör.nın kı«ıtlanma<ı demektı 5 Temel Antlaşmava baglı bes maddehk Trak>a Sınır Sozle^mesıntfekı Turk Yunan Bulgar sınırında 30 Km dennlığınde bır serıdın asker=ızle«tı nlmesıne ıbakin kural da, devletin egemenlik hakkına golge du«urucu bır gorunura taçıjordu. 8 Türk Yunan sınırındakı demıryolunun yonetımı ıçin Miüetler Cemi>etinc« bır koml•er saçılmesine ılişkin lOSınci maddede dahı egemenlıgı k.sıtlayıcı bır renk vardı 7 Türk lrak sınınnr, sap tanraasında, Turkıve ıle tr>nı. tere arasında buyuk bır an.açmashk çıkmıstı lngihzler Ptt rol çıkarlan yüzunden Muaul u TUrk sınırlarına sokmak ıstemıyorlardı Bu anlasrrazlık yüzünden neredeyse Lozan banjı •ehlıkeye gırecektı. Bunun uzerıne, Antlaîmanm 3 Uncu maddesinin ikinci bendmdekl kural ıle, bu sorunun çozumu sonraya bırskıldı. Buna gore, eger Antla*manın yururlüge gumesınden başlayarak 9 ay ıçınde Turkiye ve Ingıltere bu konuda anlaşamazlarsa, durum MıUetler Cemi yeti tarafından cözunıe bağlanacaktı Uluslararası bır kurulun rnüdahalesinı öngören bu kuralda aa kısıtlayıcı bır nitelik vardı 8 Hatay blr sure daha Fran sız mandası altında kalıyordu. Daha dogrusu Surıye ıle birlikte I ransız mandası aitmda bulunan Ha^ay'ın durumu keatn blr karara baglanmamı?tl. Bu yazı dızısının amacı, Lozan MALKOÇOĞLU yazan veçizen:Ayhan BAŞOGLU BEYAZ İLÂHE YARIN: Nereden kalktık, nereye geldik • DCZELTME DUnkü yaztmı« «Değer jargı.an» ara başlKlı u> bolümücun İlk paragraönda, Ataturk'ün Lozan antlaşması Ile ilgilı konuşmasının tarihi, bir dizgi hatası nedenıyle 1972 olarak çıkmıştır. Tarıh 19C7 olacaKtır. özür dıler duzeltıriz. DİŞİ BOND T1FFANY JONES BULUMDUĞU VE.KI SâSTE. > CEM BU UA<a\TA.V\ EAUtÇ N/M ^İILESI TAM S MESfL. BteBfEfNe DEV GARTH BEN OE MâClSSâ • ı NJEDfB 8UN