Katalog

SATFA DÖRT sCUMHURİYET 3 Haziran 1972 Dallcan Scıvcışını hazırlayan çeşitli nedenler | LK TOHUMU büI yük vatansever NAMIK KEMAL tarafından ekilen ve Avrupaklann «JÖNTÜRKLER> diye adlandırdığı «YENÎ OSMANLILAR» demeği yardımı ile 1908 de İMnci Meşrutiyet ilân ediimişti. İlân edenler ve ulus, yü larca çektiği Sultan HAMtT'in keyfi idaresinden kurtulmanın se vinci ve şaşkınhğı içinde, kendinden geçmiş yeni yeni uyanma ham leleri için hazırlanmakta idL Evvelce kaybettiği savaşlann öciinü almak hevesinde olduğu besbelliydi. Bu yeni ldare şekli ile devlete bir çeki dıizen verildikten sonra, yine geçmişte oldugu gibi Ttirk akmcılarının orta Avrupa lçlerine doğnı ilerlemelerl isten bile değildi. Böyle bir llerleyişin geriye atılması Batıh devletlere çok pahalıya mal olurdu. Zıra Ruslarla ve dığer uluslarla olsnn, tarih boyu yaptığırruz tekmil savaşlann gerçek nedenleri, ber yenilik hareketimize karşı düşmanlanmızın karşı koymasından ileri gelmektedır. Ikinci meşrutiyetin ılâru da bu yönden Rusya'yı harekete geçirdi. Hariciye nâzın Sazanof'un yardımıyla, Balkanlarda Türklere karşı birleşme politikasının yürütülmesine başlandı.. Rusya, 1905'te Japonya ile yaptığı savaşta yenügıye uğradığmdan, 187778 savasında olduğu gibi Balkanlardan sarkarak Yeşilköy önlerine gelecek güçte değildi. Buna karşüık Balkanlar'da Yunanistan, Bulgaristan, Sırbistan va Karadağ'dan ibaret dört devletın bize karşı aralannda gizli olarak birleşmelerini ve hazırlıklanru tamamlayarak, saldır mak için uygun zamanı beklemeîerini sağladı. Yalnız bu gizli birleşmeyi hazırlamakla kalmadı, ayni zamanda Devletin iç dayanma gücünü kırmak için Arnavutluk, Arabistan ve Havran bölgelerinde isyanlar tertıp ettirerek Türk. Ordusunun Trakya'da bulunan önemli kısmmm bu isyan bölgelerine dagılmasını temin etti. Ingiltere ve Fransa bundan evvelki bölümde belirtilen nedenlerden ötürü, Rusya'yı Balkanlardaki hareketinde serbest bırakıyorlardı. Bu suretle Türkiye, Avrupa topraklanndan yoksun bırakılacaka. BALKAN SflVIIŞI Vasfi SERTDEMIR Yeni savaş usullerine göre kara, deniz ve hava birlikleri :ç:n alınan silâh, araç ve gereçlerder bir kısmı henüz birliklere tertip edilmemis depolarda bulunmak ta idi. Yeni kurulmakta olan ha va sınıfı ile hiç ilgilenen yoktu. Bu yüzden yeni ikmal erlen beklendığinden, gerekli eğıtim vf ögretim yapılamamıştı. Bırçok birlikler de isvan bol pelerine gönderildikleri için, garnizonlanndan uzakla«tırılmı? konus, kuruluşlar değişmiş, emir ve komuta zincin dağılmıştı. Bu hal bilhassa Trakya'dak) lai'i'vet dengesini Balkanlılar va ranna bozuyordu Balkan Savaşı'nın ana plânı n:, o zamanki deyimle «Harekâtı Harbiye Layihası.nı hazırlayan Erkânı Harbiye Reisi fGenelkurmay Başkanıi Ahmet trzet Paşa ve Kurmav Kurulu, heyeti vükela karanyla (Balkan Kumlu) Yemen'deki is^anı bastırmaya gönderilmişti Balkan Savaşı başlayınca, bu plânı, hiçbir tatbikl bilgisi olmayan, savaş görmemiş komutanlardan Nazım Paşa uygulamak la görevlendirilmişti. Böyle kritik durumda bir atama Atina veya Sofya'dan yöneîilse bu kadar ısabetli olurdu. Karadağ. Sırp ve Yunan sınırlarındaki atakl'.kların artması üzerine, harbiye nâzın ve Başko mutan Vekili Nazım Pasa, 1 Ekim '912 tarihinde Trakya'daki ordulara aşağıdaki emirle seferberli *i bildirmisti: Orduyn hüraayun V. No.ln projeye göre «eferberlirini bilicra «yaparak» TahşidaU (yığınağına) ba?layacaktır. Celp olunacak redifler meyanında yüzde 25 gayrimfislim çağnlacaktır Harbiye Nâzınnın değındıği V No.lu proje yukarda belirttiğımiz Ahmet tzzet Paşa tarafm dan hazırlanan savaş planıydı Ordumuzun savaş örgütü tyı değildi. taşe dunımu berbattı. Subay ve erlerin demlrbaş e r zakı olan peksimetlerl dahl yoktu. Savaşın daha ilk anında ordu açlıkla karşı karşıya getirilerek rnoraiı sarsılmıştı. Trakya'da şark. Makedonya'rta garp ordulan. bunlardan başka ayrıca Varda ve Ala^onya ordu rı ia kuruldu Do*u ordusu komutanlığına Abdullah Paşa Batı ordusu k o mutanhjına Ali Rıza Pasa. Vardar ordusu komutanlı&ına Zekı Paşa ve Alasonya ordusu komutanlığına da Mahmut Sevket Pasa atanmışlardı Fakat Mahmut Şevket Paşa bu görevi kabul etmemiş ordusunun basma (dtmemişti Nâzım Paşa. Başkomutan Vekili olarak bu ordulann hareketlerini tstanbul'dan vönetivordu. O zaman yürürlükte olan aravasaya göre savaşta Baskomutan Padişah veys onun seçeceği bir paşa olurdu Padi«ah Sultan Resat da Nâzım Paşa'vı aday gösterdiklerinden onu Başkomutan Vekili olarak verinp spçti 8 Ekim 1912'de Karadağ Kralımn oğlu «Prens Pptro» Potorıçs dolaylanndakl istihkâmlardan, topçu ateşı ile Balkan Savasi'ru açtı. Karadaür crdupu da bu ateşle birliVte Türk sınınnı geçti Karadag'ın arkasından zstpp ba hane bekleven Bulganstan SirMs'pn ve Yuıanistan devlp'i rie 11 Ekim 1912'de birlik olarak, Bâbıdliv» 3 eün !cinde cev?^?nması istenpn bır nnta verdilT. Eski Sırbisfan Makpdonya Arnavutluk ve Girid'e özgürlük verilmesini Istıyorlardı 3 günlük zaman geçince vine bu istekierini tekrar prtiler Bu Ikinri isteklerini aynı zamanda bir nota ilı büvük devletlere de bildirerek bu sefer de 30 gün içinds Türk Hükümeti bu isteklerinl verine getirm»zse. Balkan rtevletlerinin blrlikte hareket ederek silâha müracaat odefîeklerini bildirdiler Bu durum karşısmda bu devletlere karşı. savaş i'.ânındar bas ka care kalmamıstı İF Ekim 1912'de Basvekâletce. Vekiller Heyetince aşagıdaki karar verildi: Devleti AüveVe kar«ı Bulsar ve Sırp hükfimeflprinin ahzettifi vaz'ı tehflitvj. rane ve hndııdun hütfin imtidüdınca Bul"'ar Sırp a'kcrlerinin tevali Ptnn»ktf oi»" taarnır ve tecaviİ7!prir,p h>acn. Ordnvn Hırmamn'rt' himukabrlp taarni7 VP tpcava7.f eeçmesi nmmında irap edenlere pvamiri lâzimp ff«sının Harbive Vezaretinin, Buljar ve Sırp srfîrlerinp pasaportlannm verilmpsl icin rip Haricivp Vezaretinp tebllei. Bu kararla Balkan Savaşına girilmiş ve sonuç Türk ulusu içir bir felâket olmuştu BIR FELAKETIN AHATOMISI Balkan devletleri galip gelince Rıısya'nın baskısi scmıınt: «Salibin girdigi yere hüât giremez» gerekçesiyle kendi aralannda bir vrensip kararı almışlardı.. söz verdikleri yenileşmeyi yapmadıklan ve azmlıklar için eşit haklan tanımadıklan için savaş ilânı sorumlulugunu bize yüklemeye kalkmışlardı Bu nedenle de Balkanlann bize karşı birleşmelerinln uygun olduğunu resmen ilân ediverdiler. 19121913 yılmda iki Balkan savaşı yapıldı. Birinci Balkan Savası Makedonya'yı elde etmek ve büyük Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ devletlerini kurmak için, Yunanistan dahil dört devlet ile yapıldı. Bu savaşta Türkiye yenilgiye uğradı. Avrupa' daki ülkelerinl kaybettt Bulgar ordulan Çatalca'ya kadar geldi. Burada durakladı. Diğer birieştiği devletlerle arasında anlaşmarlık çıktı. ler, mütarekeyi İmza edenlerin karakterlerini göstermesi bakımmdan çok dikkate değer görttlmektedir. Kahraman Türk askerleri siz yenüjriye uğramadınız. fakat başııuzdaki adamlar satılmıstır, demişlerdir. letin toprak bütünlüğünde bir değişiklik olmayacaktır demelerine karşılık. Balkanlı devletler galip gelince, Rusva'mn da baskısıyla «Salibin fiıdiei yere hi lâl ciremez» gerekçesiyle kendl aralannda prensip karan aldı lar. Bu yüzden sonunda Türk Ordusu gaJip duruma geçtiği ve bir kısım süvari birliklerimiz Bulgaristan topraklan içersmd's derinligine doğru daldığı halde Edirne'den daha ileri geçirmediler. Hiç şiiphe yok ki, burada da politik bir hata işlenmiş, Bulgarlann bizden aldıklan bir kısım vatan topraklan geri alınamamıştır. Aslında Balkanlarda vaşayan Türklere karşı tatbık ettikleri sistematik usullerle. yerinden tedirgin etme ve sindirme ile, yurttaşlanmızı göç etmeğe zorlamalan 1829 Mora katliâmından beri devam etmekte ıdi. Bu savaşta da ayni şekilde hareket ederek komitacı çeteler yardımıyla Türkler öldürülüyor ve yurtlannı terke mecbur oluyorlardı. Yüz yıllar boyu ıdaremizde yaşamış Arnavutlann, Türk dev İetine karşı ayaklandınlması şarttı. Zira bu küçük ve fakat savaççı olan ulus, Sırpları ve Karadağlılan arkadan vurarak Bulgarıstan ve Yunanistan ile birlikte hareketlerini engellıyebı lirdi. Rus ajanları bu hususu lyi bildikleri için savaştan evvel Arnavutlan devletimize karşı ayaklanmalannı teminde başan gösterdıler. Mütareke isteniyor ı AVAŞIN gerçek nedenı bu I iken, Turkfer Berlin Antlaşmasında, Balkanhlar için, Ikinci Balkan Savaşı Yunanıstan, Sırbistan, Karadağ. Roman va ve Türkiye'nin birlikte Bulgaristan'a açtıklan savaştır. Bu savaşta Bulgaristan yenilgiye uğ ranuş, Ordumuz Boğazların savunması için stratejik bir önemi olan Dogu Trakya'yı geri almıstır. Serhad sehrimiz olan güzel Edirnemiz yine eskl sahibine kavuşmuş, semalarında ay yıldızlı bayrağımız dalgalanmaya başlamıştı. Birinci ve Ikıncı Baikan SaBulgaristan, mütareke imza evaşlan hakkında daha etraflı bil dılmesini istedi, Midye • Enez giler, askeri durum bölümünde hattı batısındaki bölge, Edirne venlecektir. dahil kendilerinde kalmak şarÜTÜK devletler Balkan Satiyle mütareke imza edildi. vaşının ilânında, savaş sonu Bu sıralarda Çatalca'da esır ne olursa olsun statükoya edilen Bulgar askerlerinin, Türk sadık kalınarak sınırlar yine esaskerlerine soylediklerl su söz kisi gibi kalacak, yani her dev Birinci Balkan Savaşı ERGİ vermekten kaçaralc dağlara çıkan Arnavut çetelerinin yola eetirilmesi için devlet Trakva'daki birliklerinden asker göndermiş buralarda çarpışmalar devam ediyordu. Çeteler zor karşısında kalınca Karadağ'a sığınıyorlardı. e^eteleri kışkırtan ve koruvan Karadağ Kralı çoğun lukla Mğınanian beslevecek giiçte olmadıgmı ileri sürerek TUrk Devletini büyük devletlere devam lı şikftvete veltenmi<;ti V 6 İALKOÇOÖLIJ ÇA.LINAN TAÇ Yazon ve çızen: ATHAN BAŞOĞİU Bulearistan ve Sırbıstan da Karadağ'm bu şikâvftini yerinde görerek. duruma bir «an verilmesini 'stiyorlardı Bu sıralarda Bâbıâlı !S80 vı!â yetler yasas:nı Makedonya'da uygulamaya karar vermışti. Yasaya göre Makedonya'ya bağımsızlık veriliyordu. Y A R1 N: Savaş plânı üzerinde anlaşmazlık Hem içten hem dıştan İLİNDtGl gıbi bir ulusu ko layca yok etmek için, içten birbırıne düşürerek, birlik ve beraberliğini bozmak, dıştan da ku\vetli birleşmelerle uygun bir ânı kollayıp üzerine çullanmakla mümkündür Balkan Savaşında bize karşı bu taktik kuüanılarak yenilmemizi sağlamışlardır. Bu kadar açık bir politikaya karşı, Türk Dışişleri vöneticileri uyumuş, o zamana göre ulusal bir politıka da güdülmediginden, daha doâTUSU olmadığından, dev letin egemenliği ve gelecegi büyük devletlerin DOİıtikalanna bağlanmıştî Halbuki bu sıralarda Almanya ve Avusturya llacaristan ve hattâ Sırbistan ile birleşmeler sağlanır, Balkan Savaşı önlenebilirdi. Bu devletler Orta Avrupada kendi yararlarıııa bır denge kurabilmelen için böyle bir arüaşma ve birleşmeve muhtaç durumda idiler. Balkan Savaşı bır bakımdan da Batılı devletlerin Türklere karşı açtığı son «Ehlisalip Savaşı» niteliğini taşımaktadır. Ne yazık ki bu savaşı önleyecek bir «Kılınç Aslan» gibi komutanı karşılannda bulamadıklan için güzel vatan topraklarımızı kolayca ele geçirmişlerdir. Belki o zaman da bu değerde Türk komutanlan vardı, vardı ama bu kudreti seçip başa getirecek bir yonetici yoktu. Aynca araya politika, partizanlık ve kişisel kaprisler ginnişti. Bu çıkarlar içinde ulusal çıkarlar ?:ijip gitti. îkinci Dünya Savaşından evvel, öüyük dahi yüce Atatürk'ümüzün sağlıgında kurduğu 70 milyonluk «Balkan Antant» sayesinde, ne Hitler ve ne de Ruslar Balkanlarda istedikleri gibi harekete meydan bulamamışlardır. O'nun vefatmdan sonradır ki, Balkan Birliği dağılmış ve Balkanlar yine büyük devletlerin politika alanına girmişlerdir. R 43 I c n i bir kirast geldi mi, sormadan edemezler neyin nesi olduğuna; memnr, gelenin, dairesinin âmiri yahnt müfettişi olmasından; tuccar kasabada is >apmak istiyen bir yabancı olmasından; mahkemede işi olan köylü, karşı taratın avukatı olmasından süpbe eder, öfrenince terahlar, derin bir soluk alırlar. Emin Efendi de kambnrn hem yabancı oldn|n. hem de şeklen acayip bnldotn için yanındaki arkadasına: Kim bu acayip kertenkele demişti. Giinaha girme, Allah yaratmış... Peki anladık. Allah yaratnus ya, neyin nesi, kimin fesi? Tiyatoracılannan gelmls emme jendisl tijotoracı dcğilimiş... Perdecilik yapıyordnr belki de? Perdeciieri var, gençten bi asak. Peki bu herif ne b.. yemeyc dolaşıyor peşlerlnde. Yoksa i<;lerinden birisine mi tutkun? Dalga mı geçiyon Emin Efendi; bu herifte tutkun olacak göz var mı? Hadl göz oldu. şckil var mı? Karga burun, ikl bahça sıkıştınlmış gibi gosgoca ganbur, içine çekilmlş gibi iki «öz. üstelik kısacık bi boy.. Herhalde bu herlfln de bir işi bir numarası vardır. Dümensiz yaşanmıyor malum ya dünyada Vardır belki de. Giiliiştiiler ikisi de. Ne demek istediklerini anlamışlardı. Evet, kamburun da bir numarası vardı; Emin Efendi bu numarayı öğrenmekte gecikmedi. Kasaba erkekleri tiyatroyla beraber gelen bütün erkekleri pezevenk sayarlar; ıçlerinde hiç doğrnsu buiunduğnna inanmak istemezler. «Geç, heyerif tiyotoracı değil mi?» sözünde onlardan her şey umulabileceği raânası saklıdır. Fakat bu kambur. tiyatrocnya da benzemiyordu. İll: günlerde gfindflzleri kabvelerde pir.ekliyor, sokaklan arşınlıyor. kendini adam yerine koyan birisini bulursa amir oynuyor aksamlan bir ara tiyatroda görünfiyor, sonra geceyi geçireceği otele gidiyordu. Tîyatroda görünmesi san avratın oyuna çıktığı sıraya rastlıyordu. San avratla olan alâkası halkın gfizünden kaç mamıştı. Babası diyenler olduğn eibi bo herif bunun pezevengi diyenler de vardı. Emin efendi bir akşamüstü yorgun argın evine dönüyordu; bir müddet arkasından gelen ayak seslerine tnerak edip de bakmadı. fa kat ayak seslerinin yolu boyunca kesilmeden devam etmesi üzerine arkava dnnmeye mecbur kaldı. Peşinden eelen. kamburdu. Bu adam nc anyordu Emin efendiden? Arkasına dönünce. gözgözp gelmişlerdi; adamın çözlerinde kendisine durmasmı emreden bir anlam okunuyordıı. Bu adamı bir verden tanımıyordu. borcu da yoktu kendisine. bir şey de bekleraiyordu kendisinden; öyleyse ne istivordu bn adam? Bakışlan herhanfi bir kimseninkine benzeseydi. Emin efendi dönüp yoluna devam edebilecekti; fakat onun çakır gözlerinde insanı yerinde mıhlayan bir kuvvet vardı her halde. tkisi de duraklamıslardı: kambnrun suratındaki hatlar bir iki defa, bashvnnım der gibi oynadı: Sjz Emin efendi defil misiniz? Evet... Çok memnun oldum tanıstığımıza. bend» nizin ismi Fevzullan Aırai. NP istiyorsunnz benden? Benimie tamsmanızda ne fayda var sizin için Sakın vanılıp da bi» başka Emin efendi ile karıstırmavasınız. Ben, fakiv. kendl halinde. ilpmin işine rücüne kanşmayan bir adamı m Yanılmıyorum beyefendl. benım aradığım Emin efendi sizsiniz. Tevazuunumn hayramyım beyefendl; koskoca kazanın sıtma mücadele tcskilâtını idare edesiniz. ondan sonra da kendinizi ehemmiyetsİ2 bir insanmıs gibi eöresiniz; tevazuunuzun derec?sini tâvln priebilmek imkârv sız. Sizi aldatmj? olmasınlar ben doktor değilim. sağ'ıt koruvucusuyum sadece.. Ne ehemmiyeti var beyefendl: doktor huluıımadığına göre teşkilâtı siz idare etmiyor musunuz? Evet. koyunun bulunmadıgı verde keçiye Abdurrahman Çelebi dedikleri hesap Efer kendiniz için yahut bir tanıdığınız için amelelik filân istiyonanız. artıh mevnimi çeçti maalpsef alamayız. Rahatsıı edisimin sebebı bövle bir sey değildir beyefendi. Sizinle bir mesele hakkında hususî okarak görüşmek istivorum NP istivorsani7 sovlevin! Bövle vol ortasında konuşuluverecek bir şey değil Her ikimizi de bususi olarak alâka» landıran çok ehemmiyetli bir mesele. Siz işi uzattıni7 Fevzullah efendi benim sizinle müşterek tizli konuşmavi ırabpttirrn hiçbir mühim isim »oktur Bpnder Hvatroru »apmak istiyorsan bn fastan sonra onu da vapabileceğimi sanmıynrum Zaten iki lâfı bir araya fetiremiven bir adamırn. Sizin gibi vüksek bir meslek sahibine H yarroculuk teklif etmek mi? Benden böyle bir edepsîzliği umduğıınuı için size çok eücendinı doğrusu.. Bn bambaska bir mesele Np nlur beni dinlevin, benimle birlikte bahcelprp doğm ırezmevi kabul ediniz Her halrtp tpkliflprimden çok memnun kalaraksınız Sizin eibi bpvpfpnler için insanın canım hilp vrmpsi istpn deîil. Benttpnİ7 bi"ava gplmeden önce namınızi isitmiştim. Beni budala veıinf mi kovmak tstivorsun? Senin eibi sprsprilprle ('ıırup knnusmak kabahat zaten... Em : efendi lârını bitirir bitirmez. Fe^•zullab Azmive arkasım dönü\ermisti Sanki adamın ar kasından vptisip vakaiına vapışma^ından hnrkuvormos gihl hızlı adımlarla cvinp doğru uzaklaşmıştı. DİŞI BOND P B S l U 8 U SEKJ A<AUMUP »PRıîa TİFFANY JONES Kuvvetler dengesi SKERt bakımdan en büyük hata, devleti yönetenlenn söz ' lerine güvenmekten doğmuştur. Büyük devletler elçilerinin sözleriyle ordu terhis edilmis, tkinoi Mesrutivet'ten sonra. orduda başlayan yenileştirme ve îüçlenâirme hareket'.eri yavaşla:.lmıştır. I! GARTH :İT OML4CA Bursa Belediye Başkanlıgından Otcbüs tşletmesi Müdürlüğüne alt: a) 83.000. lira muhammen bedelli, 5 400. üra geçid teminath 5 adet 1954 model U.10 Bussing Otobüs, b) 218.757.71 lira muhammen bedeUi, 12.188. Ura geçici teminatlı U.10 Bussina otobüslere ait yeni yedek parçalann satılması ayn ajT, 2490 sayıb yasa hükümleri gereğinc eKapalı Zarf usuiü ile artırmaya konulmuştur. Ihaleleri Belediyemtz Encümeninde l»î 6.1972 Cuma güriO saat lS'de vapılacaktır Artırma şartnameleri Hesap tşlen Müdürlü»ünde aörülebilir tstekiilenn; geçlol temınatlannı havl. usulüne göre hazırlavacaklan teklif mektuplannı ihale günü saat 14'e kadar Komisvonumuza makbuz fcarşılıjh vermelerı gerekmektedir. Telgrafla müracaat ve postada vaki gecikmeler fcabul edllmez, Uân olunur. (Basin B • S38 • 15698) • 3961 BAGIRSAK İŞLEMEE MÂKİNAS! YAPTIRILAO^TIR 1 Kurumumua ihtiyacı için 10 adet bagırsak Isleme ma Kinası kapalı zarfla teklif alınmak suretivle yaptınlacaktır 2 Bu işe ait şartnameler bedelsiz olarak Kombinamız MaJ zeme Servlsinden alınabilir. 3 thale 12.6.1972 günü saat 15.00'de yapılacagından kapalı teklil mekruplannın ayni eün saat 12 00've kariaî Knmbinamız!. tevdı edilmesi lâzımdır. 4 Kurutn fhaleyi yapıp yapmamakta vevn iıieiısme kı e men veya tamamer vapnıakta serbestir ET ve FAT.IK KURIIMIJ ZEYTİNBUFVT' ET KOMBÎNASI !v!ÜDÜP.LÜr,Ü (Basın 16073) 3SS2