Katalog

SATFA DÖRT SCUMHURIYETS 28 Haziran 1972 İnceleme: A. Derman BAYLADl byorlar. Peleponea adı da cAt1 reus» soyunun kurucusu Pelops tan gellyor. îda daglı Zeus, Truvalılann arasıra başlannın sıkışmasıru tda dagından kajgıyla ızler ve Anadolululann yardımına koşar «Gok gürleten Zens tam 0 sıra bir fırtın» kopardı tds dsğlarından, fırtına toı yağdjrdı eemilerın ustüne Akhalınn »klını başından aldi, şanı yoldas etti Trovalılarla Hektor'a» (16) • HOŞGÖRÜ NADOLU lnsanı, yığıthğmın vanısıra ınsalcıldır ve hoşgoru sahıbıdır Hern de övlesıne hoşgoni sahıbıdır kı ulkerın başına bunca sıkıntılar açan kısm bıle bağ.şlamasını bılır Pilındıgı gıbı Tnıva savaşı, Truvalı Prens Parıs m Menelaos'un karı<;ı Helena'yı kaçırması üzerıne çıkmıstır. Parıs'ın de suçluluk pavı vardır bu savaşta Helena'nın da. Bınlerce kışı tarılmış nıce ocaklar sonmüştur Bır kentin ve onunla bırlikte bır uygarlıgın ortadan kalkmaE'ran nedenı olacaktır bu savaş övleyken '''ruva Kralı Prıamos pene de bağışlar Helena'yı Sadece bagışlamakla kalmaz, avutur da Usteük Helena'mn yakınma<;ına şovle karşiiık venr « Priamon »e^lendi cajırdı Helene'vi Bnrava vanıma ce) kizım ntur şövle. för bak Igte. « k i kocan, hısım akraban. dostiarın Bence suçla sen defılsin, tannlar asıl, onlar rıfd] ba«ıına kan ağlatan savaşı,» (11). Priamos dusmanlannı ovmek ve onlan vüceltmekten de geıi kalmaz Agamemnon'un kıra olduğunu Helena'ya su ovucü sozlerle sorar «pel «övle bana, şn eşı görulmedik adamın adı ne? Kim bu »lımlı, iri yarı viğit? Bovca ondan nzun olanlar terçi var ama, onnn gibi trıue) olanı gormedi üözlerim benim, bir krala benzer bu adam • (18). ETS*un, Olympos'tan sonra kutsal dağı «tda» yanı bugunku Kazdağıdır. Olympos"un da Yunanıstandakı o unlü dag oldugu kesın degıl. Anadolu'da avnı adla bılınen daha pek çok dağ var. Bunlardan bıri de Uludag Mıtolojık donemln başlangıcında tannlann oturdukJan yer Uludağ ya da başka bir Anadolu dagı olabılır. Anadolu da dag kultu çok Z Uygarlık, insanlığın ortak yapıtıdır onemh bır jer tutar örneğın Ana Tanrıçayı dağ uzerıne basmış olarak gosteren kabartmalar vardır Bır Anadolu ozanı olan Homeros'un, Yunanıstan'dakı bır Olympos yenne, bır Anadolu dagından soz etmesi çok daha olağan gelır bıze tda'dan ıse «çok pınarlı dağ» dıye soz eder Homeros. Zeus bu zorlu savaşı, ışte bu «çok pınarlı tda» nın tepesınden ızlemektedır. Rhea'nın Zeus u dogurduğu dagın adı da Ida. Ama Anadolu' da defü de Gıntte. Olabüir Anadolu kulturunu Gınt ve Yu nanjstan'a goturenler, dağ ve yer adlaruu da bırlikte gotürmüş olabılırler. Yunanıstan'da gelışen Mıken uygarlığı, Glrlt'tekJ Mınos uygarlığının etkist altında kalnuş. Gınt uygarhğını kuranların ise, Anadolu'dan gdçen topluluklar olduğundan kımsenın kuşkusu yok. Anadohılar Yunanıstan'a sadece tannlannı \e uygsrhklannı değıl, dıllennı de venyorlar ayni zamanda. Yunan dılmde bulunan ve «nd» «nt», «ss» gıbt eklenn Anadolu kokenlı olduklannı dıl uzmanları soyluyorlar. En eski Anadoluların konuştuklan bu dıl, ne Hınt Avrupa, ne de Sami dıllen grubuna bağlı (İS). Şu sonuç çıkıjor ortaya. Anadolu, Yunan uygarlıgına hıç bır şey borçlu degıl. Oysa Yunanıstan, dılınden tannlanna dek nesı var, nesı yok Anadolu'dan almış. A Arkeolojik arastırmaUr sonocB Gıntte meydana çıkanlan tarıtaî eserlerden bır kısmı goruluyornan uygarlıgı bu zincırın bir halkasıdır ancak Goklere çıkardiğımız Yunan külturunde bu topraklann etkısını kuçumsemek korukorune bır Batı hayranlığından ve devekuşu gıbı başını kuma gommekten başka bır anlam tasımaz Dünvanın en buyuk yapıtlarından bırı olan llyada'nın yazan da bu toprağın bır msanıdır. Nıtekım O nun Anadolu'ya ve Anadolululara olan sevgısı yfer jer sezılır satırlannda Homerps Truvanın duşuşunden soz etmez Hektor'un cenaze torenvte sona erdmr yapıtım Bu topraklarda kurulan bır uvgarlığın jikıliîinı kentin tek canlı bırakılmaksızın yerle bır edılışını ne dılı soyler, ne de gonlu Bella de bunun içın son venr destanına Truva'ntn yüalışından soz etmeden.. 8 O N (16) Homeros : tlyada. XII. s'297 (17) Homeros : tlyada III s 111 (18) Homeros tlvada III s. 111 (İ9> Homeros: tlyada M s 170 (20) Homeros tbada. XV. s. 358 (21) Homeros : llvada. II. Bolum XXXVI. Bolum t Bolum S Bölum: Bolum: Bolura: Bolum: • YARDIM ü KÜLTÜR alıntılarının lzlerıni yer adlarmda da gorebılırız Efsane Peleponez yanmadasının adını da Anadolu'ya bağlıjor Efsanevı uzun uzun anlatmanın gereğı yok Yalnız şu kadarını bılelım Fngya krallarmdan Tantalos'un oğlu Pelops, Yunanıstan a gıderek Mıken krallarının atası oluyor. Uniu Atreusoğullan hep bu Pelops'un soyundan gelme Truva'ya karşı sa\aşan Akhalüarın başkomutanı Agamemnon da Pelops soyundan Agamemnon ve Menelaos kardeşler llyada'da «Atreusogullan» dıje adlandın B FETHİTE'DEKÎ TARİHİ K%LINTIHRD\N BİR MEZ \R. • TOPYEKÛN 68 Babası %erinde adamım aklına bi }l gelmesin, tevatur gozei. Lakın oylesıne d« arb namuslu Bu is olans gadar klmseden bi çıt lâklrdı ijıtmedım. Sımdı ne dıyolar' ' Elın ağzı torba mı ki buıesin; ate? olraa>an >erden duman çıkmaz dı>olar; berhal Celâl beyiiıen arası IM dnolar Oretmene yakuşturnrlardı emme onun da gul gıbı garısı var. hem de oğlan, gan. gına iyice dutgun. Dimck rahatı kaçU Celâl beyin. Gıdeceğıdı hastalanmasaydı. Doğrusu ole bl alıştım kı. Bak daldı. tğnenin tesiri herhalen. Eh ga>lı bcn de gidiylm senin de aykun gelmıstır. Yorulmuşundur. Hadi Allata rahatlık verjin. Ijığı kısı\er jatınca Sana da Allah rahatlık versin. Ali dajı çıktıktan sonra Emin efendi odayı yeni. den gozden geçırmeye bajladı: Celâlin (yatağının hemen yanında bu bavul vardı. Bavulnn nterine kıtaplar. defterier gelışiguzel j erlejtırılmijti. Ne jfuzel, ne rahat u^uvordu, butun dunjanın gurultulermi unutnau^a benzıvocdu. Belkf de bu guzel ba>aa «greteıcnın pr;ınden buraiâra suruklenmışti. Nm*»evrafcfma gctırdı Eğer hadı gıdelım desejdi, hıç duşunmeden peşınden giderdı o zaman tnsan o>le zamanlarda akhnı kavbedıjordu herhalde. Uju^up u>umadığına hıce dikkat ettıkten sonra kıtapları kan;tırmağa başladı Bılmedıği bir dille jazılmıştı çokları. Bir iki tane meslek konnlarda Turkçe kitap vardı. Kalın bir defter butun bunların arasında kendisini belli ediyordo Cildi fazla hırpalanmış kalınca bir defterdi Emin efendi, kitaplan birer birer elden grcirirken ono da gozden kaçırmamıştı Defterin kapağını açar açmaı •Notlanm» yazilıydı El yazısı okunaklıydı Belki de meslekî işlerine ait notlardır di\e du;undu fakat jinc de hırakamadı tkinci sa\fasındakı ılk satırlar «Benım gibi, kalabalığın içindc ka\bolmuş bır insa. nın hâtıralarının ne kıymeti olabiiir? Bazüarı, «ki gunlere donmemn, insanın, halınden ve ıstıkbalınden pek de umıtli olmadığına deiâlet edeccğıni soyler; pek de boçuna sojlenmis bir soz değildır. Şımdi ve ilcrde japılacak bır suru işleri olan, ha>ata sımsıkı baglı bir insanın hâtırılara ayiracak uunanı olmasa gerektir. Bununla beraber ben hayattan ve insanlardan umidımi kesmış değılım. Yasamayı tev dığıme. yapılacak jığınla ışlerım olduğuna ınanıyo. nım. Gene de hayatımla ilgili baa hidiseleri not etmeden geri duramadun.» Demek bu defter Celill MALKÖÇÖ&IJ ÇALINAN TAÇ AYHÂN &USABAU nsMş: 0UM 6t(0 V ı OtMU? Y DİŞİ BOND V^DOLU'mın boylesine insancıl tutumuna karsıhk b'r de Akhalılan gorehm Akhalılann kimnden ana kamındaki çocuklar bıle kurtulamaz Butün sovuvla bırlikte yokolmalıdır Truvalılar T,"v?arlıklarını borçlu olduklan toplumdan tek kışi bıle sağ kalmamalıdır Truvalı Adrestos'u bagışlamayı duçünen Menelaos'u sovle azarlar Agamemnon«He» MenelaoK, kendine nel, n« diye dert edinirsin bn adamı, yuvanda Trovalılardan savjı sördiin zaar. Blr tek kişi kacmasiD elimiıden, kurtolmasin niiını cuknrundan bir tek kısi, ana karnındald oğlanlara hile acımak yok. tlyon'da topn bırd«n yok olsunlar. Ta» tutulma<ın arkasından hıç bırınin, blr tek is kalraasın hiç birindenj (19). tlyada'da Anadolu lnsanının aklı duzene ermez. Tannsının da oyle Hıçbıri savaş kazanmak ıçm dolambaçlı yollara sap mak gereğıni duvmamaktadır Oysa Akhalılann tanrısı olsun, insanı olsun kolayca aldatmacava pnşebılır tşte Odysseus tste Hera Hera Zeus*un Truvalılara yardımmı onlemek ıçın turlü ask ovunlarıvle tanrıyı baştan çıkanr ve kollan arasında derın bır uvkuya dalmasını saglar Truvalılann durumu bıraz sarsılır o zaman Ama uvanmca Zeus*un tepkısı sert olur buna karşı Oğlu Apollon'u varalanan Hektor'un vardımına gonderır Apollon şu sozlerle yurekîendırır Hektor'u«tda'dan bir sava? ortafi fönderdi sana Kronosoelu yanında durup seni koruyacak, kendine ge\ hadi Altm küıçlı Phoibos \pollon'u gönderdi ne bnrdavım, gör bak işte otedenberi korunım seni de yuksek kentıni de Kıskirtır simdi arahadakileri, hadı durma, süreünler hırli atlarını koca karınlı cemilerine doğru, gene de vnrurüm onlann yanıbaşinda, bir boydan bır *oya duzeltirim atlara yolu, gerısın geri çevınnm Akha yiğitleriniji (20). â anUtıyordu Bır define bulmus kadar sevlndi O, alanlardan habersız dcrin nvknlardaydı. tçinde hır sızlık yapıjormuş gibi bir his vardı Okumaya bajladı ' •Çocukluk gunlennden hatırlayabıldıklerim: Herkes, çocukluğundan bahsederken «nerde o mesut gunler. bir serçe kadar hur olduğum laraan. lar!^ der. içıni çeker Ben ne o kadar mesut ne de serçe kadar hıırdum Daıma uzgun bır Uadın çch. resı hatırlıyorum; Beni se\erken bıle hırpalar ^un^ rvklarını sıkar. bilinmeyen kımselerle sert sert konnsurdu Bugun suratının çizgilerini bile iyıcc hatırlıyamıyorum Sanşın mıydı. kumral mı>dı esmer miydı? Bılemiyorum Bır gun e\m ıçı kalabalıklastı; bugun kendisini zorla hatırlı>abüdiRim kadm, hayatımdan busbutun çekildi Anneme daır butun blldiklerim bu kadardı Sonra çocakluğum benim gibi ana ve babalarmı hatırlıyamıjan veya çok az hatırlıyabilen çocuklarla bir arada geçti On. ların h,afta sonlarında akraba ve tanıdıkları gelırdi. Bir bajram \enne donerdi avlumuz Beni de çok w»rek olarak aravan bir kışi vardı: L'vev dayım. Bazan $eker bıle getirirdi. Geldıği zamanlar, bir vazıfe \apı\ormu; gibi: Nasılsın? derdi Çok zaman cevap \ernıezdım Konuşmavan, çocuklan sevmıven bir adama benziyordu Belki de kendi çocuklarından bıkmıştı Onu, seyrek de olsa beni gormeve zorlıvan sebeplerı aradan seneler geç tikten sonra anlıyabıldlm tnsanlar hareketlerinde tamamen serbest değildıler Başkalarının kontrolu onlan yapmayi hiç de istemedıkleri seyleri yapma >a zorluyor, ancak bu takdirde onlann gozunde iyi adara olmak hakkuıı kazanabiliyorlardı Uvey de olsa kızkardesinin çocuğunu arada bir ziyaret etmesi gerekiyordu Sıvri suratlı. şapkasmı hiç başından çıkarmıvan bir adamdı Bahçedeki sıralann uzerinde yanyana varım saat kadar hiç konuşmadan, vahut bir iki kelime ile vakti doldururduk O bu mıiddet zarfında sıearalan birbirıne eklerdi. Parmaklan sigaradan kehribar gihl sararmıştr Du. manlara bakardı bir sevler anvormus pbl Sıkıo vazıfesini hıtirdikten sopra: Allahaısmarladık yavnım ben ylne celirlm derdi. Hiç bir sey konuşmadığımız, halde onun gelmesi hosuna gıderdi Halbuki suratı hıç de hoşa gı. decek bir sdam değildi O zaman niçın sevindiğiml kendi kendıme izah etmek aklımın işi bile değüdi. Simdi senelerce sonra bunun aranmadan Ueri gelen bir sevinç olduğuna anladım (Arkaa rar) 25 Küçuk Vırginla'dan blr yıl sonra ıkıncı bır kız doğmuş; ona da Lıvıa adını koymuşlardı. tçerl gırer gırme* çocukların haberını «oruyor, yenı bır şeyler olup olmadığını daha sonra oğrenmeve çalışıyordu Daıma aynı deyışlen kullanmakta, Marına da daha az duzenh olmayan karşılıklar vermekte, kuçuklerin lyı olduk larını ve anlatacak yenı blr şey bulunmadığını büdırmekte; sonra baba buyuk kızı dîzlen uzerıne almakta, onunla oynamaktaydı Gıdiklamakta, saçlarını okşamakta ve konuşmasını oğretmekteydi Yetennee oyalandı mı onu yere bırakıyor, pıposunu yakıyor ve cebın. den blr kıtap çıkarıp okumaya koyuluvordu O zaman Marına kendi uğraşlarını bırakmakta, çocuklan vatırmakta ve sonra da elıne herhangı bır ya?ım alip koltuğa oturmaktaydı Öyle zamanlar oluvordu kl hıç konusmaksızm saatler geçlrıyorlardı Gunler «ylar, yıllar bflylece akıp gıtmekteydi Bu rahat ve burjuva yasantısı içınde tek degısıkhk Rıformıtori'lerin saravmd'a kalmak üzere Venedık'e vapmava mecbur olduğu «ık volcrıluklardı Bazı kez İse dostları Zorzı Maeagnani ve Poccalını (le hır g<*:Mntive çıkıyor va da Sagredo ve Sarpl kendisini zıyarete gellvor: bütun konuşma konulan tukenınce onlar avnlıyor Galile'nm yasantnı veniden eskl ritmine donuvordu Fakat birder' lr« bir olay, ondakt sava«cilıfı yenlden uvandırraıştı* Bu yeni bır yılbulunuçuvdu Ekirn avıv Yazan: Zsolt HARSANY Çevlren: Tank ÖZBİLGEN dı Galile, evınde notlanm sıraya koymakla uğraşıyordu GelecegiD kılıseciklerınden bir oğrencısi, Kont Castelli, kan • ter içınde çahçma odasına girdı Ne oluyoruz? Evde yangın yok ya» Meslr meslr . yeni yıldız. *** Yıldızın bulunmasından sonra kentin fizyonomısi değışmıştı tnsanlar uyuyacaklan yerde, caddelerde gruplar halınde durup goğe bakmaktaydılar Dunyanın sonunun vakm olduğu sayıa^ı dolastnaktaydı ortada Galıle've oldukça yakın oturan clmrilıiHyle ün salmı? bır kasap bir tavernada zıva^ fet çekmekte ve avuç dolusu* paralan büvuk bir zevkle ortalıga fırlatmaktavdı Ebedî selâmeti saSlamakta lvedılenler eünah çıkarma verlerl önünd1' kuyruk olmaktavdılar Fakat dünvanın sonu eelmemlşti ve vasam. alısılmıs akısmı yeniHen kazandı . Son buluma avırmayı kararlastırdıgı ılk kurun öncekı günü Cremonmi kendı«ine sovlevecek önemli bir şevl olduSıınu bılriırdı "înr derece messul olmasına raŞmen Galile riostu ile eörC«mpvl reddetmek («teTnemi'tı Sovlenen «aatte profetÖT eeldl Ta«alı blr görünüsu var* ve rırıs vapmak'îzin «övle ba^ladı: Senjn düsünce tarzim «9renmeve geldim, Galilel «Bo» ve biHmin Vutsal finu içln «enm hakkinda endiseHvim Kendınl, fıayaie kaptırma yolunda * çok kolay bırakıyor ve çoğu kez lstediğmden çok uzaklara gıdıvorsun Gene bılmekteyım ki, bılgının en saygın prensiplerine karşı, açıklanraaz bir ınançsızlık kanıtı veriyorsun Hıç de değıl Ben, ancak Aristu'va karsı ınançsızım; fakat Platon ve Pltagor'a karjl • euvenım tamdır Onlar bir devın vanında cucelercfjr Ya şu sozde yeni vıldız hakkındakı ıncelemderınden ne sonuçlar çıkardığını bana so\ levebilır mıslnT Sozde mlT Elbet te Bana gore bu bir yıldız değildır Tıpkı bır batakliktan çıkan forforesan» gıbl dunvadan kopmuş olan blr parlsk saz küresiriır Arlsto J a bu doîal fenomenı bilmekteydı Bu konurîa «ana bır pasaj nkuvabılınm Zahmete eerek vok ben onu erhere bılmektevlm Bir fosforesan« degil ve fska' bır V1H17 «07 konu"=u burada Sakın desteklenmeni hekleme Peki nıçln bunun blr vıldız olmart'Jırji savunmakta<nnT Bu soruvu bana sen blr profp^nr «oruvor«un ha* Su kadarım «nvlevevım kl ç>ınku Arı«to'nun savına gör«. Fafcat o vartıİTiaktaHir Vaktivle hpn onun mpksnıSfm Ç" r " t " mü'tum1 Hıı vpnl vıldı? onun Bvren sl^teminm Ae yanlıs oldHıgunu kanıtlamama elverecek Hr • SOYLAR EREK Aoollonun, gerekse Zeus'un bırer Anadolu tannsı olduklanna hıç değılse Anadolulu bır kokten geldiklerıne en ıyl kanıt gene Homeros" un «tlyada»sı Homeros'un destanını şoyle üstunkoru bır taramakla bu kanıtlan daha da çoğaltabılırız öyleyken Yunan dıl ve kulturunün oluşumunda Anadoiu'nun etkısını vadsımak niveT Batılılar Yunan kultürunü, kendı kulturlerının temelı olarak kabul edıyorlar Ya Yunan kültürünün temelı7 Unutmamalı kı, Romalılar soylanni Yunanlılara degıl TTUvalı Prens Aıneıas'a dolavısi'vle de AnadoWı\a teğlıvorlardı Ün]u Fransız denemecısı Montaıgne'e sore, buvuk Turk Hukümdarı Fatıh Sultan Mehmet de kendısını Truvalılar sovundan pelmış savar Montoıajıe «Denemeler»tnde Fatıhin Papa Pıus'a yazdığı şoy le bır mektuptan soz etmpktedır «Nasıl oluvor da ttalvanlar bana karşı çıkıvorlar şaşıvorum B12 de onlar çıbı Trnıalılann so vundan çelmekteyız Ynnanlılardan Hektnr'un ocünü almak bana oirintnı kadar onlar? da düşer. Ovsa ttalvanlar bana karşı Tunanlılan tutuvorlar.» (21) 6 TİFFANY JONES 30 GARTH P 104. • ORTAKLAŞA 8 İnsanlığın ortaklaşa vapıtıdır Orta Asja'dan goçlerle Sümerlere oradan Anadolu'ya Proto Hıtıtlere Hititlere Fng yalılara ve Anadolu nun türn ötekl uluslarına uzayıp gıder Yu tR BÜTCNÜÜR uvgarlık