Katalog

JSATFA DÖRT: 27 Nîsan 1973 Çettk ve barutu erıfen Tcirfr nnıcızesf: Yarbay Mustafa Kemal Çanakkale'de O NDOKUZUNCU TUroenımiz, genel yedeic olarak, Bigaü Maltepe bolgesınde Kurmay Yarbay Mustafa Kemal'in komutası altında bulunuyordu. Çanakkale savaşlannın ıkl defa kararan talihini, guttüğü stratcjı cesareti, kendi karar ve hareketı ile değıştıren Mustafa Kemal ı, zamanın Başkomutan Vekılı Enver, kendlsme rakıp gordügü içın, 27 Ektm 1913 te Sofya Askerî Ataş«liğlne tâyın etmişti Memleketimız Bınnci Dıinya Savaşına süniklendiği za man, M Kemal Sofya'da gorevll idı. Taztm: N A Ş I T ULUC Başkumandan vekili Enver, kendisine rakip gördüğü Mustafa Kemal'i, uzun direnmelerden sonra henüz tasavvur halinde bulunan bir tümene kumandan tâyin etmişti içinde Tekirdafı'nda hazırladıktan sonra 25 Şubat 1915 te Eceabat'a getırmıştı M. Kemal'in tümenınin dokuz tabur pıyadesi, iki makJnelı tü fek ve bır atlı bolüğu, ıkısı tnan telli ve oküz koşulu dbrt batar yası vardı. tki bataryasmın topu henüz yoktu; bu bataryalar kurulus halinde idiler. Başkumandan vekili Albay Enrer bır vandan da Sankamısta 90. 000 kışılık bır oduyu, hatası ıle mahvettıkten sonra, ınatçı ve je tersız kararlannın doğurduğu fe laketın etkısı altında zebun olan Enver, o günlerde Tekıraağı' nda Kurulması henüz tasavvur hal nde olan bır tümene O'nu 2 Şubat 1915 te komutan taym efrıştı M. Kemal, kadro halındekı bu birlifl bır aydan kısa bır zaman Bu tümenın 77 nci alayının 3 üncü taburu Ece lımanı ile Ağıl dere arasındaki kıyıyı gozetle me gbrevı almıştı. Yanmada da kı kuvvetlerımız işte bu kadardı bay Tufeney ıdı; topçu ve istıhkâm komutanlan da Almandı Bu kolordu, Albay Nıkolaı" nuı komutasmdaki 3 üncü tüme nını, Hamıdıye Besıke çızgısinın Kuzeyınde gorevlendırmlş'i. Kıyıda zayıf bırlıkler bırafcılmış, asıl kuvvet, Halılll, Istepe ve Teşmkıje de toplanmıştı Hamidıye'deki 64 üncü alav da bu tümenın emnnde idı 11 tabur, iki makineu tufek boluğü, bır atlı boluk ve altı batarya top 11 ınd tümene Albay Refet komuta edıvordu Tümen ılende zayıf gözetleme bırlıklen mraka rak iki tabur pıyade ıle iki d?ğ bataryasmı Ovacığa koymuştu, kuvvetı dokuz tabur, bır atlı bö luk ve altı batarya ıdı, Beşıkalen koruvordu Çanakkale ve Beyoglu Jandar» ma alaylannın altı taburu 15 ınci kolordu bolgesi ıçınde türlıl hizmetler gortıyor ve Besikeler' 25 Nisan 1915 pınu; Gelibolu Tanmadasuun guneyinc yirmidokuzuncu Ingiliz Tumeninin çıkanlması. den aşagı olan kıyıyı gozeüıyordu. doğduğuna göre, son savaşını 1870 te Fransızlara karşı yapmış olan Alman ordusunun herhangı bır muharebesıne gırmış ve savaş tecrubesı gormuş bır komutan değıldı; 60 jasında, Ça nakkale de br savaşta ılk defa gorev alıyordu Alman ordulannın başında oJan Ench Falkenhayn da 1861 de doğmuştu; O, da ılk defa bır savaş ıle karşı karşıya idı Halbuki, eğıtımcı olarak tanı nan Esat ve Vehıp Pasalar bıle, Balkan harbmde, Yanya savunmasında duşmanla dovuşmusler, avlarca savunma savaşı yapmıslar ve buyük olçude olmasa dahi, tabiye teknığının içinde yuğrulmuşlardı Ordunun içinde Tanrının «emir ve komuta» ıçın yaratugı «deha> mıllı bır sır olarak Çanakkalede hazır idı Fa kat, bu komutan Liman'dan 25 vaş, FaUcenhayn'dan da 20 yaş daha gençtı. O, 1905'te kurmay yüzbaşı oIarak Şam'a gonderıldığı zaman, Makedanyadakı kuvvetlerınden maadası ıdare ve jandarma hızmetlerınde kullanılan Osmanlı ordusu birlıklerıni dahı, asker ruh ve eğıtım i içıne sokmak kudretini göstermış, meşrutiyetın ılanından sonra, polıtık bır görevle gönderildıgl Trablus v« Bıngazı'dekı kısa hızmet süresi ıçmde de oradakı alavları egıtmek ve onlara tatbiKat yaptırmakla meşgul olmuştu. O ttalyanlara karşı Afnka'da bır komutan olarak dovusmuştu Daha once RuEieü'dekı orduyu bır savaş ordusu halıne getırmeğe O ugraşmıştı. I A R I N : Çıkarma hazırlığı •••NİSAVDA, BaşkomutanI M lık, müttefıklerın çıkar• • ma teşebbusu hakkır.da birıbırını tutmayan haberler almıstı 17 Nisan: L'mnıde şimdıve kadar 30 000 duşman toplanabılmış .. Bu kadar askcrın maksada yetmıyeceğı gorulduğünden çıkarmadan vazgeçılmış, bu askerin Mısır'a göndenlmesıne karar verılmış ve ılk kafıle yola çıkmıs Aynı %ün bir başka baber: Bu kuvvet Kıbns'ta toplanacak, ora dan da Suriye veya Adana'ya çıkarı'acakmış 18 Nısanda >eni bır haber: Fransız komutanı d Amade M' sır'a gıtmiş, Marsılya \e Ceza^ir" den Mısır a bırçok Fransız asken gelıjormuş Aynı jun başka bır haben L'mnı'de yalnız 6 000 ınsan kalacak, ust tarafı Mısır'a gıdecek, bırçok tasıt gemısı Ingılız b:rlıklerı bındırılmış olarak Malta' dan Doğuja geçıyor «18 Mart lorlaması, Komutanlann arzusu dışında, politıkacılann arzusu ıle japılnuştır» denıyor 19 Nisan bır Fransız resmı hıldinsi Sefer kuvvetı Msır da Remle de \ erleşmış olup her tarafa hareket edecek surette hazır bulunuyor Gerçekten, 18 Marttan sonra, Mıs'r'a ve Kıbrıs'a gotürülen sefer kuvvetının Izmır'e mı, Adana'ja mı, Sunyeye mı çıkanlmasını duşman Başkonıutanlıği da du^ünmuş olabılırdi Fakat Başkomutanlığımız bu haberlerı aldığı günlerde ıse duşman bırhklerının Çanakkale ye gondeılmes ne çoktan başlannaş bulunu\oTdu Haberalrıa organlarımız ıkmcı dela geç \e yetersız bılçıler'e bızı şasırtıyordu Eümizdekı bir ıkl uçak da ke«;ıf uçutlannda bır şev goreraı ordu. 28 Mart ta bır uçağımz Lımnı'de hıçbır kuvret s&emedıguj rapor etrpış, du|ıç4i] biTİıkleçının gıttıgıne 'narılm s iui Çıkanaa arıfesnde bız bu havanın ıçınde ıdık M Kemal, bizim bu savaşa katılmamızda acele edıldığı karusında ıdı. O. Sofya'dan dünya savasınm bütün cephelenndekı hareketlerı dıkkatle izlıyor he nüz gelışmıyen bu savaşlann geleceğın karanlıklanndakı sonuçlanru, dehâsının ısığında aydmlığa çıkanyor ve duşüncelerınl gerekenlere büdınnekten de çekınmıyordu Dogru yaıüış blr kere savaşa gırrruş bulunuyorduk M. Kemal, vatanı savaş ateşme atılmış ıken Sofya da bır masa başında kalmayı yurt sevgısl ile bağdaştıramıyarak, Başkomutan lıktan orduda faâl bır gorev ıstemıştı. Enver, öncelerl bu isteği kabul etmemısti. Fakat, bır taraftan M. Kemal'in devamlı isran Ordu Komutanırun karan Anadolu yakası tMAN Paşa Anadolu yakasv na 26 tabur pıyade, ıkl atlı bolük, 12 seyyar vs bir kaç da sabıt batarya yerlestirmiştı. Başında VVeber'ın bulunduğu, 15 numaıasım taşıyan kolordumuzun Kurmay Başkanı Yar I ÇALINAN TAÇ Yanrn t * Çfzen: ÂYHAN BASOÖIU Karşı tedbirler MART 1915 tarıhine ka dar, azçok bağımsız olaBoğazın Rumelı Yakasının savunmasmı üzenne al mış olan Esat Paşanın kurmay heyetı şoyle duşünüyordu Bolayır bolgesi, ıkıncı derecede ihtimal Usıvan bır çıkarma alanıdır. Duşman daha zjyade Suvla limanı He Seddulbahir arasına asker çıkarmak ister Bundan öturü eldekı kuv\etın üçle birı olan 7 nci tümcn Bolajır berza hında üçte ıkisı olan 9. tumenin ^arısı ile 19 lumon Gunevde bulunmalıdır Asıl ış, duşmanın karava avak basmasını, ianı karava çıkmasını onlemektır; bülun caıretımın buna harcamalıyız Bunun ıçın kıyı bırhklerımız kuvvetll olmalı, vanı e'ldekı kuvvctın uçte ıkısı bnnun ıçın gorevlendınlmelıdır; 8 Vlart 1915 de, sanınma du zenı bu esasa gore ıdj Kuzejde 7 tumen. Boıayır ın kuzejınden Delıyan lımarıı ara smda genışçe bır cephede altı tabur ve uç batarvası ıle bınn ci natta konmus uç tabur ve üç bataryası Gelibolu ve Boiayır ıs • Kelesınae vedekte 'utulmuştu y tümenın Rumelı \akasindaoort saora bataru mantellı ba ta"aarı » > lardar ^sddul banıre «adar bırıncı hatta su rulmuş DU kuv\etın dort taDuru l e bır batarjası Kırie ve gune \ınde toplu bır tıalde bulundu ruımuştu Bu alt» taburun hemen gens nde 14 »uner tekmı) kuvvetıyie vedekte tıazırdı An» dolu vakasını'ala pıvade tabur lan ıle topçu Oırlıklf ıının oü vuk kısmı KumKa^ Je Yerıkov a>as nda ktvıva surulmus bulu ıuvordu Beşıncı ordu suruluıken B<iş«omutanlıgın veya şundılık kay lıyle Lıman Paşanın verdığı karar duşman: kara\a çıkarmama esas olmak uzere idsmen de nutlak savunmayı "Jn^oruvordu Once bu suretle 47 taöurdan 3o nm Rumeiı vaKasırda, 12 taburun Anadolu yakasında ıforevlendırılmesl düsunulmuş iken, bu •îonuş ıle 5 orou nızar.ındaki r 4 taburdan ancak i7'sı Yanma> dada bulundurulmus oluvordu Balkan bavaşmda venılmeraız ^eçmışı dün^alan tıtreten mefa hır ile dolu Man ordumuzun yüksek kademesınae sevk ve ıdare oakımından bır zaat duy gusu varatmıs bulunuıordu Sa vaş baş.ayınca daha once mem lekete getirilmis olan Alman eğıtım tıeyetı üaşıtan ve uyelenne rütbelen vükseluierek ordu, kolordu tumen Komutanlık [an verılmış ÇanakkaSenın savınması ış.nrte de Başkomutan vekılı Enver Paşa eenis ölçüde bu Mmanlan eo e.lpnriırmıştı Atın »vaşına pıçın bırı tas attı; ona bakıjordnm. Hayvan ıvıden iyire topallıy«r.. Geberesiceler' Mnhakkak Kel Fatma'nın ofladnr. Sen aklını o karı ıle bozmussnn bır kere. Ba veletienn hepsini kıskırtan Tabak Mebmed ın ofln Eb! O benım elıme bır (eçer Hadi sen çabucak sunları gıv! Anasmın elınden çamaşırlan aldı. «Şn ha. lımle sokakta bujuk çocnklara dovulnp anasına sıkâyete gelen altı yedi yaşında bir çocnğnm sanki » dıve düsundu. Evleri bir eda ve bir mutfaktan ıbarettı. Anası çamasırını değistırebılmesı ıçın mutfafa geçtı. Yağmur iç çamasırlanna kadar geçmişti. Elinden ne gelirdi ki, volda sıfınaeak bir delik voktn. Çamasırlarını çıksnrken \akalanna venlerıne bakmavı ibmal etmıvordn; bit kov odslanndan eksik olan bır sey defildi. Vakıa kövlerı ilâçlamava basladıklanndan ben çok azalmıştı. Fakat Koy odalarının geleni gideni mi eksık olurdu? Anası ocakta bir şeyı karıştırıyor olmalıydı. Bir foknrtu gelıyordn: Emin, habenn var mı? Bir doktor gelmış sıze Demek tayın edılen doktor gelmlsti. Şubr bir seneden fazla bir zamandan berı doktorsaz idare edılivordn. Nerden haberı olacaktı koyden daha venı gelivorda. Ama otekılerin baberi vardı mnhakkak. Hüseyın de Cevdet de gelır gelmez kosmnslsrdı, vanıci; Şnbeye tabıp geldigıne Emın Efendiden daba çok canlan sıkıldı|ı halde: «Bevefendi gelışınıze ne kad*r sevindik bilemeznniz; basıraızda bir buvük olmavınca çok kötiı oluyor. Mnhakkak kl subrmiıden memnon kalacaksınız. Merkeze bea bakıvorum bevefendi, ısmım Haseyın, Sançiftlık daıresıne Cevdet Efendi bakıyor; bir de Emin Efendi var » Evet bır de Emin Efend! var dedıkten sonra sovlemedıklerini bırakmıyaeaklardı; «Hastalıklı üstelık aklından rorn var bıraz Bütun kasaba bılir Emın Efendıvı. cımrıdir de ustelik: bir vere bes para harcnacafım dive içı tıtrer.» Belki daha da fazla sov, lerlerdi. Kasabalı bır kere kendısınden hoşlanmamıştı; va bnnlara ne olnyordu? Pek yaşlı değilmif " • » Anası hâlâ anlatıvordn. Doktor yaşlı değılmıs; ba pek de Snemli olan bir »ey defildi. Çamasırlarını defıstırmişti. Mutfaga çeçti. Ana. sı oca|ın basında tahtadan hır ororağa otormuş; belını ocağın kenarına vaslamış habıre ocaktaki tencerevl karıstıriTordn. Koknsnna gore tarhana çorbası olmalıydı. Kendisini severdi; fakat piserkenkı koknsnna tahammül edemezdi. Al ordan minderi de otnr! Köylü gnyesi jibi avakta durma! Emın Efendi gosterdiği yerden minderi alıp anasının karşısına bağdaş knrdn. Onnn çorba karıştınrken titreyen ellerine bakıyordn: Sen nasil oldun? Agrılann hafifledi ml biraı? tlâhı tmın, benimki artık toprak! Bn sözlerı ınler gıbi söylemişti. Yal«n vallahi yalan; vasamak istiyordn. Arasıra «ölsem de knrtolsam» derdı; fakat lâf Kelişi idı ba! Afnlar sıkıştırmava başlavmca derhal Ufiçlara baslar, perhıze devam ederdı. Sabahtan beri vatıvorora, elime süpür. gevı bile alamadım Eksik olmasın Ayşe çorbavı vapıverdı Çorbanın hoşnna gıtmeven koknsn daha arimıs gfti geldi Emın Efendıye. BJJ Ajje hiKâvesı de çok olmnstu artık. Ayse |ılcel mıydı? Çırkin mivdi? Bunlar Emin Efendiyi ilgılendiren «evlcr defildı tster trfizel olsnn ia. ter çırkin olsnn kadın defcıl mivdi alt tarafı' Anası. çorbavı bosaltıyordn: Ncak sıcak ıvı gelir sana; biberinl de çok kovdurdum Kızcaihı bızım volamnza oldp ba. yılıyor. Çok oldu bn Avşe lâfı be ana! Ne dedım kı ojlum'' Olanı bitenı soylemek de kabahat m ı ' Emın Efendi kasıfını çorbaya daldınrken venl gelen doktoru düsunuyordu. Belkı de hasta dıve kendisini işten attınrdı; kim blllr belki de köylülenn nasıl Atebrinlerini çalıp kendisini valvartftklannı da anlatmı«lardı. Husevin Efendi «Vallahı bevım onnn işleri de benim flzerime kahvor; defter. cetvel b5\le şeylere *hiç akh ermezj demıstır herhalde. Simdiye kadar bütun kasabalı ufrasmı» bir $ey yapamamıştı; ama bn sefer Emın Efendi düşunceleri boğazına tıkanıvermis ribl oksurdü: Yıne öksuruyorsnn Emin! (Arkası var) DİŞİ BOND Zamane Cocugu . Yaıon: BİUHAUOHTON 51 Kahvaltı ha' Guleyım Öarıi Sen bu pılıç tut tuy hem de gardrobumu sovup sogana çevır Uç takım esvap, dort gomlek ve gravatlanmu: nepsı nı vuıutmuş îşte bu Kuçılt! maceradan ders almış oldı.ğum ıçuı ^nnıe'cıgı o ılk sabaiı ka pı dışarı ettım Saat akşam u zerı beşte gen donecegımı ve kalacak daha îji bır \er oula mazsa başımın uzennde verı olduğunu soyledım Uedım >a pılıç kısmıyia ışlen daha ılk baştan açık seçık konuşup kararlaştırmak gerekır Uuru mu oldugu gıbı anlatficaKsın onlara YoKsa başka turlu vorum larlar ve sonunda araruz bozu lur Bçn de nefret edenm boy le şeylerden Oedıgun gıbı, kapı dışarı et tim onu. Ve tabıı saat beşte kapı onunde volumu bekleı pul dum hrtesı gun de aynı şey oldu. Üçuncü gun ben de teh likevı goze aldım anasını sat tığıro ve onu evde bıraktım Ka pıyı ustunden küıtledım tabıa tıvla. Vanı o kadar da sal de ğılız artık ' Eve donup de Kapıyı açtığım vakıt gozlenrne manmak ıste naedım. Bu kız oenlm fakırha neyl tamamen degıştırmişu san kı! Meğer üstleruıdekl kır ta bakaları yuzünden ben neyitı ne renıt olduğunun farkınde degılmışım Bızımkı camlan sıl ntiş perdelerl vıkamış verlen ovmuştu ve bunra didmmeder sonra gavetle de mutlu bır O a lı vardı Hec lenm zaten <Mutlu kadın etme ıs ıeıcügiD kadındır,» dıvel Ama bir ç » , Çevırenr NtHAL YEĞINOtuU TİFFANY JONES GARTH İft İi VA. \ 51 EM AKILLl VECA Komutaniar 9 / U LO CI t S ± ' İ = £ , /SOVLETICİ UAPLAK 4STA bulunan Llman Vov banders Alnıanvada bır tu men koıautanı ıken «tmdi bızde ordu kemutam olnuştu ütto Lıman von banders, 18o5 te B mayla ıçım ourkuldu. buratcağunun sadece elıne Jş< yermek le kalmaz, başında durup yap ğızına ölmüş de hayalet olmus gıbı bır hal geliyordu çogu zatırtacaksın da' tşte bugun de bır t^rsttan man, sankı içınden yıkîlıp çok; gezınerek bunlan düşünurken rmış sankı kendı içinde sakın, obur taraftan da onun veı 6e sessız biı koşe arar &ıbl *bır hal t>u aşk da bu Kere biçare zını kovadakı sabunJu suvs dal bır pılıcın kalbıne gınp çorekdırd'ğını du\nıyordum lenmevegörsüni Fecı biî reza«Annıe be,» dedım «bana al dığıra şu last.k eldıvenlerı re let oiabılıyor vesselam den gıymezsm hıç' Hanl su sa Uedim de aKlıma gattiı Blr n renklılen Bovle w» mer gece once Cumartes; gecesı, sıldAkçe ellenp berbat olacak » Annıe yle beraberken (anlarsıBaşmı kaldırıp ban» aaktı rL ya) yanacığında gözyaşma .Z ve dudaklannda 6 soiıtun gu , benzer bır şey sormu? bakıslumseyışlermden bırı belırdı lannda da uzak dalgm bır ıfa< Ellerımır. onemı vok. Alfıe » •de okumuştum Tam o can alıdedı cı anda bır Kadının yüzüne bak tSence önemı olmayabıür c; t ı ş m pek nadirdır Aüngap bır zım kız ama bence var» dıve nerıf de sayılmam Yana demek ıstedığım pılıç tasmının aklıncevap verdım Zıra bır karının nrça gıbı dan neler geçirdiglne bir radsert ellerle vucuduma TOPisma deye kadar boş verırün Amma sı kadar sınırıme dokunan bıç velâkın öyle'zamanlar oluı kl, bır şey voktur Ya da çamaşır ben bıle huvtanınm artık Uün gece de dayanamavıp elımı çar fılan vnkamak'an maslnieşmış şafın içınden çıkarmış ve yaparlarnış ellerle "U2umU okşa ması Bu çeşıt ışlerde pes ha& radana sıgınıp agızcıgına mı tokat yapı>tırmıstım Nası oldu, sasımdır tıa ı da vaptım bılmem Zırs sadıŞımdi de egıldım va «l'ru elı na el kaldırmak adetinı değılme aldımdır Vani el kaldıracağıma top«Senın gerçekten güzel e'lerın tan kapıyı gösteıırınj daha lyi. var. Annıe,> dedim «Çocuk el Oyle va, bir kadınla tokaUaşalı gıbı Benim hatınm Içın ıyı cak kadar lçü dıslı olmaga gei bak, onlara > mez! Sonra elınl ve vanagım öp «Unut onu artık be kız • detum onun Çok Olr şey degıldı herhalde ou ıstedjîttn. Hatts dım >Ben vanm yanında» öyle va oen vardım yanında; bunun lâfıru bıle etOrtmeler atımle Keraıgımle Uerçl olup dogru deitı) haddızaunda Biü oiacagı oır düsüncyd 1 onunkıyor musunuz vıprJHöjıış ha sı diverekslnlz an t nerşeytn kımsı* kadın ell 'gonMım mı bır verı bir sırası vaı düsunoogazıma bir vrumru 'sapianp ceiertn 01le * benım Annle «Kusura oakma Al^indı de gene OazJ razı An tıe» dedl rue'nin gözierine baktıgım za (Arkaai tır, man duydugum rlnsten bır acı