Katalog

26 Hariran 1971 Cumhurivet Ekonomi Cumhuriyet Ekonomi îktisadî Devlet Kuruluşu yatırımları yavaşladı Pohtık nedenlerden öturü guvensizlik içinde bulunan ve ysni yatmmlara gurneyen ö/el selstorün yarusıra, kamu setstoründe özelUkle iktîsadî deviet teşekküllerimn vatınrnlann^a oır duraklama ve gecirune oldugu oğrenilmiştır. Bu gecıkmemn, bu kurumlar için yapılması plârua nan 2amlsrın zamamnda y*pıımayı$ı nedemyle ortaya çıtean bnansman guçlüklerinden uerı geldiği anlaşılmıstır. 6u durumun usa vaaeae tnev cut entlâsyomst efilimi frenıeyeceği düşünülmekteyse de uzurı vadede kalkınma uzerinde olumsuz etkilere vol açması oeklenmektedır. Cumhuriyet Ekonomi Tekel Genel Müdürlüğünün fuzuli harcamaları sürekli zamma yol açıyor Zaruri ihtiyaç maddelerine zamlar keyfî yapıhyor Yıl sonuna kadoı ANKARA, (Cumhuriyet Bürosu) Sanayi ve Tıcaret Bakanîıs» Konjonktur Müdütlüğünce duzenlenen toptan esya fiyat eno'ekslerıne gore, Uk doıt «yhis fıyat artışlaıı yüzde 81 oranırda olmuştur. Geçen yıl bu dort aylık surede kavdedılen » n ^ oıanı ise yıizde 2.2'de kalmışı.r Onurauzdeki biriki gür. ıçin'e îiLıklanacak Mayıs ayı endek<tenne gore, 1971 yılının ilk b»ş a\hk fıyat attıslavımn yüzde 9 cıvarında olacağı tahmin ed.l. mektedır. fiyatlaı yiiıde 15 2,5 MİLYAR LIRALIK STOK TÜTÜN VAR Hikmet ÇETtNKATA İZMIK Ickel maddelenne 4 yı! içinde yapılan ve yüzde 65 oranını aşan zamlarda Tekel Geael Müdürlüğünün fuîuli harcsmalarınm da etkia otdugu ön« surülmek'.e bu konuda çesıtlı ga ruçler ortays atümaktadır Teke) maddelerme yapüaa «konomil» çevrelerce «anormal» olarak Vt»rşılanan zamUrın »rkanr.da yatan bır başka gerçeğin is«, Türk tötüTiculütünün içinde bulundvığu bunalım oldugu gösterümektedir. DJP.T. yetkiülerince yapılan ön tahminlere göre fijat arttşları bu. SÜnU hm ile devam ettiği takdirde 19*1 yıh sonunda y&Kte 15 oranroda bir fiyat artışır.a ulaşılacaktır. l*Jl'in ilk 5 ayındakl tlyat ar. tışı yiizde 9a yükselmiştir. aıtacak Haftanın Yorumu Ekonomi jonglörü OZGEN ACAR .longiörleri bilirsîım tlinde 1915 kadar topu biç düşiirmeden ve düzerdi bir sekilde sağ elivle ha\a>a atıp sot «liyle tutarlar. Bu i ş gerçekten bir taiiner v e tec» riibe işidir. Bugün modern ckonomileri yönetmek \ e >urütmek durumunda olan hükümetlerin b u jonglörlerden farkı olrnamaU n gerektiği açık bir gervektir. Toplardan biri olar»k kabul edecejcîmiz herhangi bir ekoııomik ya da politik tedbir üzertne aşırı çekilde jiiklennmesi, >a da jtereği kadar s ü ç harcanmaraasi. düıenü giden ekonomideki dengeyi boıar ve hir topu tutacağtm derken «tcki toplar da dağılmay» b««Ur. Ekonomilpr çe$HU basUlıklara, >öneticilerin gerekli titiîliği üöstermemesinden ötürü dü şerler. Bir gün bakarsmw a ş ı n fiyat attışlanndan, karaborsaUrdan s ö r edilir. Bir başk» s ü n garete haberlerı ckonomide durgunluğun başladığını, fabrikalarm bazılaTmtn kapandığını bildirirler. Bir öteki gün de hem durtunluktan hem fiyatlann ar tışından s o z edilir... 10 Ağustos'ta yapılan devalüasyonun amacı, jonglürün dik katsizliğinden ve yoTgunluğundan da|ıttiği topları düzenli bir sekilde yeniuen toplayarak gösterisine devamı öngörüyordu. B u başjangıç hirasında jonglör için önemli olan nokta topları ya da tedbirleri düzenli bir sekilde. sırayla \ c tam zaınanında gösterije >a da ekononıiye :>okabilmesidir. Bu yapılmadığı takdirde jonglör Rösterisinde basan>a yc hükümetler d e ekonomide istedikleri sonuca ulaşatnaılar. örneğin, »ktisadî devlet teşekkftllerine yapünrasj öngörulen railyarlık î a m l a n n zama mnda gerçekleştirilmemesi ile ikt t o p araeındaki mesafe açıhnıştır. T a m bu arada ortaya çıkan boşlukta zam a n s u gösteriyc giren v e normal bir toptan 34 k e ı daha büjiik personel kanunanun aşır» mali vükünün rarattığ» satın alma gücii ile jonglör büyük bir hata yapmıştır. Bu örnekleri arttırmak mümkündür. B u durum bugiinkü ekonomik istikrarsızlığın baslamasına da kader çizgisi olmuştur. Bu ters kararlar, bir başka dcj'inüe maliyet Hîci (cost push) v c talep çekici (dem a n d puU) gibi enflisyonist Relişmelete yol açmtştır. Bu olumsuz »teüşme politik istikrarsıthkla da beşlenince, devalüasyondan beklenen fayda şımdihk. bu yorunm vârmak çok erken o l m a a a b e r a b e r tenükeje giruustir. Bundan dolayı, fiyatlarda devalüasyon sonrası normal olarak bcklenen bclirli artış, istenen seviyede tutulamamıs ve bugüne kadar devam etmiştir. Simdi jonglör dcğismiştir... HaleÜnio seçtiği dengesiz topl a n yeni jonglör ne ölçüdc dflzenh bîr sekilde kullanacaktır? Türk ekonomisinin 5apısal borukluklan diyebileceğimiı sı rat köprüsü üıerindeki gösterisinde \ e politik ortamın >arattığı s i s bulutu arasında bükütnet başanja ula$a TOPTAN EŞYA FIYATLARi ENDEKSI Ci9t>3 VILI 100 OLARAK) YATIRIMLAR 1971 prograni'na j,ore Kamu sektörünün lö mılvar T*a cnilyoo hraiık yatırım vaprcıası gerekmektedır. Bunun b tnılyar H7i mılyon Urası ıktısadı üevlet te SekküHermın vatınmlandu tktisadi devlet teşekkühennın bu yatınmıan vapabılmelerı ıçıu kendı kaynaklanmn toplamı an cak ı mılyar 775 nulyon nradu. Buna gore mevcut açık & tnıV yar 200 mUyon Jıradır. Bu açığın 2.2. mılyar Urası pıoje kradılerı ise a mılyar lırası da but çeden karşüanmaktadıı. Bugüne kadar tktısadı Devlet teşekküllerinon progranida ongorülen kâr oramnı gerçesleşuremedikleri ve çeşıtlı şekıide eko nonaüc olmayan uygulamalar ıçinde bulunduklar) görulmuştür. Orneğın. 1969 jılında bu Kuruluşlar kendılerinden beklenen kârın ancak yüzde 43^'unu g«rçekleştıı ebılmıslevdır. • STOK TÜTÜNLER z 260 MILYON Y/LLfk' t>EPO K/Ç4SI 3O M(L . LİRA kü. Tekel'in elinde bulunan lar tütün stoklarına yetrnediği için tstanbui, Ankara, Umir, Adana nnde 8090 bin kişl çalışmakt» dır. Tekel'ın bugun elinde selfte «ore. 250 milşon kı'.o stok tütün buhınmakta. değerı u e 2,5 mıljar luayı açmaktadıt Stok tiıtunlerın 90 mUyon kilosu 1969 > ılından olup, 50 mUyon kilosu da 1968 ürününe aittir. Geriye k»lan milctar ise di|er yulardan kalan stoklardır 230 mılyon kilo stok tütünün het yıl Tekel Genel Müdürlüğune Toptan eşya fiyatlan Uk dort ay itıbarıyle 1970 7) yıUanmn toptan esya iıyat endeksi şöyledır: (1983 yılı lüu olaralc) 1971 197» Aylar H4.6 146.3 145 1 144.8 156.7 159 8 1611 1Ö2.5 # SİGARALAR KALİTESİZ Mayıs ayında da bu artn cğ;limınin devam ettigı öğremlmıstır. Yukandaki rakamlarda rta görüldüğü üzere geçen yıl Mart avmda fıyatlarda baçlayan seıılerne, bır ba«ka dcyimle mevsırclik dusme bu yıl oîmamıs ve fıyatlar artmakta devam etmıştır. 7 MİLYAR OCAK NtSAN OCAK NISAN 1971 Gıda ve giyim endeksleri devalüasyonun sonucu olduğu gıbi, Personel Kanunu ile eİ9 geçen fazla satınalma gucünun beslediği ve bu maddelen satan Süt ve mamnlleri 197» 1971 149.0 163 3 149.0 16Ö9 141.0 165 9 149.0 165.3 Giyim ortal 197»128,9 133.6 138.2 138.4 grnbu 166.4 173.8 174.0 174.0 LTRAL1K ZAM lktısadi Devlet TeşekküUerıruo, butçeye yük olarak yenı fmaasman kaynaklarına başvuruiması zorunluluğunu yaratması, yatırunlannı gecıktırmesı, ayrıca bu >ıl ıçm 7 mılyar lıralık bu zamma yo) açmalan ekonomıde bir vandan entlasyonıst egılîmı j d y p masral Ue *) 3 ^ * geiiştırmekte, bir yandan tli 4ai.' yon lira arssmdadır. Uy<ft»s »nkınmayı engeılemektedir. Böylece, Iktisadi Devlet Teşek lamda; zaman zaman hazırlınan raporlarda bu konuya ekspeTÎer kuüerinın kârlılık ve venmUlık tarafından âeğinilmektedir. Çüaılkelerine göre çahşmamalan hu kümetlen güç durumda bırak makta ve Demirel hükümetinde oldugu gibı aiman ı»m kararla rı «Ortam ve politika» nedenlerı ile geciktirilmektedır. Bu gecikme ise yatmmlan yavaşlatmaktadır. üzmanlar, Îktisadî Devlet Teşekküllerinin «kansevleşmiş duru munun düzeltilmeditı takdirde, enflâsyonist egilimi yaratan başlıca etkenlerden bırinin giderilemiyeceginı» Uerı sürmektedirler. Birinci, Batra, îenlce, Tenl Harman ile tiim tütreli sigaraların kaUte Ue Karekterlerı tabnkalara göre degiçmektedıı Orneğın; îstanbul'da çıkarıtan Ye> nıce sıgarasj ıle tanlr'de çıkarılan Venice sigaras» arasınua «îçim Udı» bakınnndan aynlıi vardır. Eksperler bu konu tize nnde tamamen gorüş bıniginı varmışlar, «Sigaralann kaliteieı fabrikalara çöre değişir» teıir savunmuşlardır. Keyfî fiyat artışlan ^ tlgihler, zaruri ihtiyaç maddelerindeki artışın, her bnune gelenin liyatkrı kendi gönlunıe \ ukanya doğru arttırmasın, cian ılen gelmekte olduğunu soy lemişlerdır. Bu llgllüeıe goıe. ka?abm kendmce yaptığı zamma kaışıhk komşusu manavın da bundan görerek ve cesaretlenerclc meyva fiyatlarını arttırması ve manavla kasabın zammırıdan dolayı lokantacınırı yemeîc fıyatlannı arttınnası bu sonu.u yaratmaktadır. Öteyandan Ankara ve lstanbul geçinme endekslerinde de hareket gorülmuştur. Ankara' dakı artış hızı, geçen yıla kıyas. la Istanbul'un bu yılki artı? hızmdan geıidedir. Gıda maddelen ve gıyım ile iljılı endeksler ise şöyledır : ^ t i (Ankara geçinme endeksine göre) Gıda grub» ortalaması 1970 1971 14Ö.3 163.9 145.1 1647 146 6 164 3 147.0 184.3 Etler 197» 1971 198.7 238 a 2(40 0 238.5 206.7 238.5 206.7 236.5 Aylar Ocak Subat Maıt Nısan (İstanbul geçinme endeksine göre) Ocak Şubat Maıt Kuan 154 6 153.5 155.5 155.7 163 9 170.3 172 7 176.7 189.4 193.9 196.2 196.8 217 5 234.9 235 4 238.9 192.2 192.7 193.3 193.1) 198.1 199.8 215 0 209.4 146.3 146.8 147.8 147.8 164 7 174.2 172 9 173.9 Geçinme endeksleri 1970 71 yıllarınm Ankara ve îstanbul geçinme endekslerinin kıyaslaması ise şoyledir : Ankara Istanbvl Arlar 197» 1971 197» 1971 Otak 141.7 162.8 151.0 165.5 Subat 142.2 165.2 151.8 1695 144.J 164.9 152.0 171.1 Mart Nı«an 1443 164 J9 152.3 174.9 Bu tablodan çıkan sonuçUr ıse ozetle şu noktalarda toplanmaktadır : (1) Ankara geçinme endeksin. detsi »rtıs hızı 1971 yılında Mart' tan sonra serilemis ve bundan sonr» dözenli bir şekle girs»U. tir. Ancak, Mayıs ayının henöı aimmayan ionuçlanna gSıe ba durum değişebilecektir. (2) Orellıkle Istanbul'da geçen yı'ıa kıyasla yüzde 6.8 oranında bir iukselrae dıkkaü çekmekte. aır. Bu geçinıne endekslennd'e en önemli hareket, gıda taaddele. nnde gbrülmektedir. Ankara' daki aıtıs hızma kıyasla tstan. bul'da gıda fiyatlan cok daha yuksek bır hızla artmaktadır. îlgililer geçen yıla kıyasla fiyatlarda, özellikle zaruri maddelerin fiyatlarındaki artışın. larm {ıyatlau kendiliklennden aııtırmalanndan olduğunu i l e n suımektedirler. Günler zamla geçti zanunı pldl saiıtan 30 lira oldu Son baftalarda gazetelerin büyük bölümünü entlâsyon tehlikesı ve (i;at artışiacı ile ılfili tuberler kaplıyordu. PTT îamları ile başlayan gelişmeler, Tekel maddeleri, çjmento. cam mamulleri, y»ş meyra >e sebze zamlan Ue devam etti. İETT'nin tstanbul'da yaptığı taşıt zamroı ise daha az saptaıünak üzere durduruldu. Türkiye capindaki gelişmelere göre 1971*111 ilk dort »yında (iyatlardaki artıç yüzde 8'e ulaşıyor >e bu oranın yıl sonuna kadar >üzde 15> yokselectği tahmin ediliyor. tşte gazetelerde >er alan zam haberlcrinden bir kısmı.. TtryakileriD «Tek ambalaj Harman sifarası ntfis uiliyo çift ambala.ih Harmao ise tı tibî oluyor» srbı serzenışlerı bulunmalan, filtreli sıgaralat . pi\e küîünito kömjir gım olma % kkalanmakta, ak$axrıcusrıa Venı Raia'jrı lç yıa» kira bedeli »iarak 3ü . 35» ken sışesımn tabanmclaîd taka lara göre değer vennesi hal) milyon Ura ödenmektedir. Örneiin Tekel'e olan itımaUarımrj t İtmir'de 120 aaüyon kilo stok tutünün ancak 24 milyon kilosu olmadıgını gösteren örneklerı Tekel'ın keodi deposunds olup. geriye kalanı ise kiralarmn depo# ZAMLAR DEVAJN larda bulundurulmaktadır. Kira masraflanna nakliye ve persone) ücretleri de eVdenince sadece «tok EDER tütunlerden yılda uğranan zarar 40 . 50 milyon liraya ulaşmaktsSonuç olarak, Tekel Genel dır. dürlüğiinün elüekl stoklan. mesinm olanaisız olmasj, % DESTEKLEME tütüncülügünü tamamerj da ğaza sotanuştur. PuzuH m; lar her geçen yıl artarken AVANSI raç olanalüarı Yaraülman dır. Gostergelere göre, bu : Tekel Gene! Müdurliiğünün bu50 mılyon küo aıasında tl nun dışmda destekleme alımlayapılmadığı takdirde, 19U Tuık ekonomiiinde enfiasyonndan sonra persone line bdediğ: tün pıyasalanrun açılması nıst eğilimin gehştiğinden soz ke'in alımlara girmesi ek ve büyuit paralar tutan «Destefcedıldıği su sıral&rda bazı uiman re göre, zordur. 1972 yılın leme «vansı»mo bansrl amaçlaria lar (ta bir durgunluk baîlangıokel'in masraHan Ihracal verildiği ögrenilemeyen bır kona dıkkatı çekmektedirter. madığı takdirde, ikl mis! kacak, bbylece tiryakiler 5 Bu üzmanlar bu durgucluğun nudur. Tütün alımları gonunda zam Ue karşılasacakiardı nedeni ve belirtileTİni şu nokta. dağıtılan bu «Destekleme avanperler sıyasal iktidarianj larda özetlemektedirler sı»ndan Oaşta Gümriüı »e Tekei tütüncülüğünü söndünn* A Turkiye'deki p«UUk h»va. Bakanı oldu|u halae, Tekel Getütünün politikaya alet e otn yaratUgt endişe, nel Müdiirü. Genel Müdür yar .ıın bu sonucu dogurduğ A Kamu yatınmlatmda, özei. de etmi$ler, «Tekel »ml! iıkle Îktisadî Devlet Teşekkülle dımcıiaıı Ue ıl ve tlçelerdekı en küçük Tekel tnemurlan varargclenek halini almıştır» rınin s'aUrımlarında gecikme, saAinmuşlaıdır. A özel sektöriin jeni vatırım lanmaktadır. Her vıl dağıtılan lara girmemtsi. «Destekleme avansı»nm mîktan kesin olarak biünmemekle beraDar boğaz ber önemli bır mürtar oltiuğu saUzmanlar, bu noktalarda gerulmaktadır. rekli tedbİTİn abnmaması halinTeVcel'in yaprak tütün işietme de, ilk plânda enflasyonist eğiatelyeleri ise ilkel bir çalışma Uroin bir freni olabilecegini, an. içindedir. Bugün Yunanistan ve cak uzun vacTede şu sonuçları Yugoslavya'da modern tütüncucaratacağım hatırlatmaktadırlüğe gecıldiği halde ülkemizde bu lar : yol seçilmemiştır. Bu neâenle • Cretim ve ithtlat ilö^ece. makinenin yapaca|ı işt, insan tindfn, ekononüde ban dır bo. gücü yapmaltta, tütün işletmele|axUr ortaya çıkarabilectktir. Ourgunfuk başlangıcı alınacak tedbitlefle önlenebilir Toprak MahsuUerî Ofisi diger tarım üıünlerini de alteık ANKAR.%, (Cumhurijet Börosv) Toprak Mahsulleri Oîisi Kanununun Uçüncii maddesiıa detişııren kanun dün Resmî Gazetede yayınlanmıştır. Buna göre Ofıs, buğdaydan başka, diğer tıububat, bakhyat, yağlı tohumlar ve Bakanlar Kurulu kararıyla lüzum gorulecek diğer tanm ürünlenni satm alabilecektır. Enflasyonist eğilim yanlış uygulama sonucu Ekonomik ıstıkran sağlamas amaayla geçen yıl Ağustos ayında, yapılan devalüasyonun hemen ardından bazı tedbirlerın ahnmayışı ve bazı konularda ua yanlış karaılara başvurulmasının sonucunda ortaya enllâsyonist bir eğiiitnin çıktıgı yetkiülerce ifafle edilmektedır. llgüilerin bu konudaki göruşleri ozetle su noktalarda toplanmaktadu: 41 Devalüasyondan amaç, ft»atları belirli bir seviyeye kadar yükselttikten sonra o se\irede tutabilmek ve istikran sağ W » H » « 1958 Tedavildeki banknot mıktarı aıaldı .VSKARA Merkez Bankasından öğrenildiğine göre, 19 H«zilan 1971 tarihi ıtibarıyle tsda...ıriot! banknot mıktarı, bir on sağtavacak ve n>atları ıstenen seviyeye yükseltip orada tutulac»k zam kararı alındifi halde hemen uygulamaya geçilmemiştir. Aradan 78 ay geçtikten sonra yeni hukUmet, eski hüküme tin kararını uygulamaya gecikmeyle koymoştur, Psikolojik etki Ru zam, devaluasyonun hemen ardından yapıinus olsaydı istenen fiyat yüksefclijrine o zaman ulaşüacak ve bufün istikrar sağlanmış olacaktı. Oysa, bu zamların kademe kademe yapılması \e hâli eski hükümetin • •" u m n u ı ı gi malî yulile, tasaruun Meclısten çıkılması, enöâsyonist eğılımı korükleyen bîr unsur olmuştur. Devalüasyon sonrasında şişkın butçelerden kaçınılması gerekırken, persortelin elin« verilen 68 milyar liralık fazla satın ataa gucü ile isükrar Ukesuıe ters du şulmüştur. # FiratUr konusunda kıthk go«teren mallara karşı kalkınm* açısmdan gerekli kontrol sağlanamamıs ve bu pijasada olumsuz liyat artışlarına vol açmıştir. O Bütçede, bazı tıareamaların komılmamiîtır. Bu • Dar boğazların görüleceği sektorlerde fiyat artışları meydana gelecek ve bu durum enîlasyonlst eğıHml hızlandııacaktır. d Fabrikalar toplu i?çi çık»rmalanna. gidecegindeıı, ifiisUk ıvmnn belireeektir. • Kalkmma hızı gerileyecek ve dolaytsiyle kallonma tehlikej e diışebüecektir. Enflasyonist eğilime ragmen böyle bir ters durumun ekonomıde henüz baslangıs halinde olmasıtıın tedavisınin, ahnacak polıtik ve ekonomilc tedbirlerle mümkün olabıleceğıni, uzmanlar ı£ade ı tmektedirler. Entlasyotıist eğilimin daha ds hızlanacağı tahmin olunuyo Uevaluasyon sanrasında ola. ğan olarak beklenen fıyat artıslatının dışında yanlış uygulama ve politikalardan doğan, son ?amar.lardakı enflasyonist eğılımın, önurüüidekı gunlerde ba^ı etkenlerden dolayı daha da hız. lanması beklenmektedir. Bu etkenler özetîo şöyle sıralanmaktadır î (î) lktisadi Devlet Tcşekkülleri raal ve hiztnetlerinde yapılması beklenen (iyat avarlamaları, orııe|in enerji scktörüııe yapılacak «amiar. artıs isteklerıni ka neğin, UK kamu topln «Szlesmesind DÜV toplu sözle! milyon lirayı bnln d\ Öîel sektörd lcnnin yüksek tu nedenle sarbest rı rü fiyatlann seti rılması. Konsors'rçum Başkam gtliyor ANKARA, (Cumbıırijet Birosu) Turkiyeye Yarton Konsorsiyumunun Başkanı Schiteinger 29 Haziran giinü Turk ybneücilenyle tamşmak üzere Anksrtya gelecekUr. Üç gun süreeek olan teraaslar sırasmda konsorsiyutn başkanı Başbalsan Ekonomik lşler Vardımcısı, Dışışleri Bakanı. Maliye Bakanı, Dış Ekonomik Ihşkiler Bakanı, Sanayi • Ticaret Bakant, DFT Müsteşan ve Merkez Bankası Başkanı ıle görüs Karşılıksız Ek sa alma ı ($) Tahıl ürettn dın vüksek olu yatUrının yükst ratauft satınalı ($) Va2 aylarv ba^ı temel taı des,teklema fıya ması ihtimaü. (7) Eraekli Ka dut ve yetim gi (Jj Butçe harcamalarının ^ıatsınliğirıe rağmen, bazj zorunlu harcamaların karşılıklarının u 'tnuj in, geret sı. ayhkları. Şeref aylığı unutuldu