Katalog

14 Mayıs 1971 :CUMHURİYET: :SATFA BEŞ Cumhuriyet Ekonomi Cumhuriyef Ekonomi Cumhuriyet Ekonomi Haftonın Amerikan iktisatçılanna göre ekonomideki yeni hastalığın adı: Durgun enflâsyon Economist "Bazı paralar dolann üstünde değerkazanacak Batı Almanya Ba^bakanı Brandt re İktlsat Bakanı Schiller para bunalımıru görüşüyorlar... Yorumu Bunalını ve sonrası Arslan Başer KAFAOĞLU Geçen hafta Alman hükumeti birden dolar alım satımını durdurdu ve kambiyo borsalarını kapattı. Çünkii Salı günü (4 Mayıs 1971) Almanya borsalarına 1 milyar dolar sürülmüstü. Gerçi daba önceleri de, 1970 Nisan'ından bu yana Avrupa'ya Amerikan doiarı akıp duruyordu. Bir yıllık akım 15 mllyar doları açmıştı. Bu durunı Almanya'da ensflâsyon yaratır hale gelmişti. Son gün sürülen 1 milyar dolar tam bir panlk anlamını tasıyordu. Alman Kambiyo borsalan kapanıııca bunu paraları serbest borsada dolar» prim yapan ülkeler izledi. İsviçre, Japonya, Hollanda kambiyo borsaları da kapandı. Ameriks ve Para Fonu'nun bütün karşıt basınçlanna rağmen Almanya parasının değerini tekrar yükseltme yoluna yanaşmadı. Yanaşamadı da. Çün kü mark sadece dolara prim yaptnıştı, Japon, tsviçre, tngilte ve Fransız paralan Ue eski denkligini koruyordu. Bir deger yükscltmesf, bu ülkeler paralannı arantajlı durııma ge tirir, Alman dış ticareti (ihracatı) bundan zarar görebillrdi. Hele Japon parası karsısında mark ve Alman sanayii büyiik pazar kaybına uğrardı. Almanya para değerini yükselteceğine, serbest kur esasına gitti. Şimdi Alman markı eskjsine göre •'• 35 oranında daha yüksek bir fiyatla dolarla değiştiriliyor. âslında son bunalım birçok parasal yorumlarla değerlendirilmek isteniyor. Oysa. özfiyle Amerikan ekonomisinin 1958 den bu yana zayıflayışının bir sonncudur. Amerikan ekonomisi savaşlan bu yana «expansionist» denilen bir para politikası izlenerek yürOtülmüştür. Bu «expansionist» sözü, enflâsyonist terimi yerine ve sanki dahivane bir buluş (!) olarak kullanılmaktadır. Her enf lâsyonist politika jibi bu Ame rikan politikası da yeni ve sunî talepler doğurarak, talep eksikliğini giderip, Amerikan ekonomisinin teknolojik bünyeslnden ileri gelen deflâsyonist eğilimleri önlemek fonksivonıınu göstermiştir. Fakat her enflâsyonist gidis gibi bu politika da dolann dış değerini harabetmiş, bdemeler deıı.eesi boıulmaya başlamıştır. Dolar'ın resmî değeri ile gerçek değeri arasında, savastan sonra dolar lehine olan fark1ar bu politika sonucu kuvTrt li dıs paralar lehine olarak gelismiştir. Bu gelişme sonucu 1955 te dolar güçlü A\rupa paraları ve Japon parası karşısında önce eşit duruma gelmiş vf 195S ten sonra da Amerikan ödeme dengesi açıklan düşünülmeye değer ciddi sorunlar arasına girmiştir. Bu iki başh ejder, yani ödemeler dengesinin düzeltilmesi için atılan adımların doğurduğu issizlerin artısı ve kâr oranlannın düşiişü ilk olarak kendini 1957 duraklamasında (Recession) göstermiştir. tşsizliği önleyen Vietnam savaşlan ve uzay harcamaları, enflâsyon politikasının yerini alamanuş, kâr oranlarımn düşmesiyle Amerikan sermayesinin teknolojik olarak kendine yakın bulduğu Avrupa'ya akması da dolann değer kaybedişini hızlandtrmıştır. Bugün Amerika işsizlik oranını azaltmak için kendilerinin «expansionist» dedikleri enflâsyonist politikayı izlemek zorundadır. Bu da ödemeler dengesini bozacak ve doları daha zor bir duruma düşurecektir. Nixon ve hükumeti, Para Fonunca yapılan, harcamaları azaltmak, parayı pahaülaştırmak (yani faiz oranını arttırmak) önerilerine karşı, kinin içmek istemeyen bir küçük ço cuk tavrı içindedir. Seçimlerin yaklaştığı 1971 yılında böyle can acıtıcı adımları Nixon' dan kimse bekleyemez. Böyle olunca da dolann güçlü dış pa ralar karşısmda'd dramı süregidecektir. Bugün mark'a, yarın yen'e (Japon parası), daha ertesl gün belki de frang'a ya da Kanada dolarma diz çökülecek. DOLARLA son buııalımın zayıflattığı dijer bir kavram var : Para Fonu'nun otoritesi '. Bretton VYoods antlasmasiyle kuru. lan. tek pariteli disiplinli ( ! ) Para Fonu aslında ekonomısi ve parası güçsüz ülkelere karsı çalışmıştır. Bu maksatla kurulmuştu belki de.. Ama şimdi. parası en güçlü bir iilke ( A l . manya) yanlış bir politikamn haksızlıklarının aracı olan bu Fon'a karşı âdeta mevdan o k u . muştnr. Daha önce Kanada da avnı şeyi yapmıs fakat bu olay dikkati çekmemisti. ŞtMDt bnnalım oldukça sessizlife varırken su sorular akla gtliyor: Acaba Amerikan dola. rını korumak için Amerika ne gibi koruyucu tedbirler alacak? Mark'tan sonra yen'e de bir defer savafi açılacak mı? Para Fonu Antlaşması çünün gerek. lerine EÖre değiştirilecek mi? BU sorulartn karşılıklarını zatnan verecek. AN'KARA Dünya şampıyunu «Uolar» ıle Avrupa şampiyonu «Mark» arasında 1969 yılı sonlarında yapılan ilk maçta oldugu gibi geçen hafta jçinde yapılan «rövanş» maçını da «Mark» sayı hesabı ile kazandı... Final maçının 1972 Amerika Birleşik Devletleri Başkanhk seçiminden sonra yapılacağı anlaşılmaktadır. «Müşterek bahis» te bizim gibi dolar üzerine ojnıyan ülkeler yüzde 47 oranında zarara uğradılar. İsviçre Frangı, Holânda Florinı ve Avusturya Şilini gîbi paralar ise bu oranda kârlı çıktılar. Batı dünyasınm, dayanağı olan dolann bu zayıflığının nedenleri hakkında son zamanlarda çok şey yazılmış ve söylenmiştir. Geçen hafta içindeki çekişmenin ise kesin bir sonuç getirmediği, sadece «taraflara zaman kazandırdığı» dünya ekonomi uzmanlarınca ileri sürülmektedir. Bu konuda söylenen tek ortak şey, Alman markmın kendi gücünden dolayı deger kazanmadığı, sadece Amerikan dolarının kayba uğraması sonucunda markın degerinin yükseldiğidir. Spor sayfalarmın deyimiyle Amerikan dolanndaki bu «kondtayonsuzluk» un nedenleri üzerinde durmak, gelecek 12 yıl içinde önce Amerika, sonra dünya ve eninde sonunda da Türk ekonomisinde doğabilecek gelişmeleri izlemek bakjmından yararlı olacaktır. Mark. Dolara karşı yine OZGEN ACAR galip ÜNLÜ ECONOMİST DERGİSİ PARASAL OLAYLARI İNCELEDİ Ünlü «Economist» dergısı, 8 Mayıs 1971 günlü sayısında soı; parasal olaylann bankacıhk ve döviz borsalarındaki karışıklıktan ötede önera ve anlam taşı. madıgı görüşündedır. Ancak tngiltere'nin Ortak Pazar'a gır. me görüşmelerinın başlaması rio layısiyle, ortaya bazı sorunlann çlkaca|ını, bu nedenle konuva el atmak gerektiğini llerı sürmektedir Dergı şöyle dıyor: «Kambiyo oranları üzerinde basit gerçekler şöyledır: (?) Ayakta kalabileeek tek d ö . viı knrv (fiyatı). dünyanm döt bir yanındaki tüecarların bir dövize hiçbir sınırlaraa ve zorlama olmadan ödeyeeekleri li. •attır. Her paranın ve malın (dolar olsun, tereyağı olsun) arclan kendilerlne olan talebi ajarsa o mal ya da paranın ( d o . lar va da tereyağın) fiyatı da dü»er. (î) Bu durumda iki yoldan bın »eçilmelidir: a) Para de|erınin her an d e | i s e c « | i bir (flosting rate) düzeninl uygnlanıa; ya da b) Daha ılımlı şekilde; ömegin büyük tereyağ satıcılarınm yaptığı gibi diyelim 2.40 dolar a 1 sterlin fiyatını saptacfıktan sonra birkaç ay ya da yıl sonra arz ve talebe göre bu fiyatın aşağı ya da yukarı oyotacaği kanıtını verdl. (S) 1969'dan gonra piyaıa kararlı hale gelmişti. Ama ekonomi öyle sessiz sakin beklemedicınden elbette bir para en a?aüı değerli para durumuna gelecekti ve buna Amerikan dolan ndav eörünüvordu. Buna hazırlıkmış gibi Kanada isabetll bir kararla 1970 Temmuz'unda d o lannı serbest bıraktı. IMF buna takıldı. bazı eleştiricileı bir kaos doğaoağı öngörüsünde bulundular. ama bu doğru çıkmadı. «STAGFLATION» Bugün, Amerikan ekonomıstlen yeni öır kelıme türetmişlerdır. Bu kelime «SUfflation» dır... Tıpkı, enflâsyon gibi, dellâsyon gibi bir kelime... Keümenin ilk yansını teşkil eden «stag» hecelerı «stagr.ation» yani «durgunluk» anlamına gelen kelimenın ilk iki hecesidir. «Flation» heceleri de enflâsyon kelimesinin son heceleridir. Bu iki keümenin heceUrini birleştiren Amerikan ekonomistleri, Amerikan ekonomisindeki yeni hastalığa ad koymuş olmaktadırlar. Biz, bu keümeyi. Tilrkçeye, yeni ve tam karşılıfı bulununcaya kadar «Durgun enflâsyon» olarak çevirmeyi şimdilik uygun gördük. Amerıkalı politikacılar, askerler, ekonomi uzmanları bu hastalığı gidermeye Dolar'ın denlzaşırı ülkelerde durumunun »arsılmasına sebep, Amerikan ödctneler çalışıyorlar. Bugüne dek bu hastalığı gıderemedikleri için 1969 ve nin yıllardanberi açık vermesidir. 1971 çekişmelerinde doiar «knock out» oldu. Amerikan ekonomisinde «durgun enflâsyon» denilen hastalık ne1" dir? Bu hastalığı şöylece tanımlamak mümkündür: «Ekonominin bazı sektörlerinde görühnemiş ölçüde fiyat artışlan olurken, öteki bazı sektörlerinde de yine görulmemiş ölçüde issizliğin ve dolayısiyle durgunluğun bulunmasıdır.» Bu hastalığın son bir kaç yılda ortaya çıkan belirtileri ise su şekilde teşhis edilmektedir: O Vietnam savaşıca Uişkin olarak çekilen kuvvetlerin iilkede yarattığı işsizlik, A Vietnam savaşma ilişkın savaş sanayıınde Amerikan ParlaANKARA mentosunda yapılan önemli ödenek kısıntılarının yarattığı ışsizlik, (Cumhuriyet Bürosu) £ M c Namara'mn Savunma B«kanhğı zamanında uygulanan proje finansmanlan usulünden vazgeçilerek tasarrufa gidilmesi sonucunda önemli projelerin raflara kaldınlmasına ilişkin dogan «beyin işsizliği». Türk lirasımn bazı O Sermayenin Avrupaya özellıkie Ortak Pazar ülkesine kârlılık Avrupa paralan ile ilgili nedeniyie akması sonucu, Amerika içinde yatırımlann azalmasmın sonunda doğan işsizlik. olarak Salı ve Perşembe Bu belirtileri arttırmak mümkündür. Buna karşılık. yani işsizgünleri yürürlüğe konu rıne olumlu etkıde bulunacakliğin yarattığı durgunluğa rağmen ayni anda bazı sektörlerde fiyat Kâr transferi artışlannın görulmemiş ölçüde artması da hastalığın en ilginç yölan yeni kurlarmın, tır Bir başka nokta da, Türkiy*' nüdür. % 4 7 oranında de b u paralar üzerinden yatırtm Türk ekonomısine olumAmerikan yetkililerine göre , 1970 yıhnda ve halen Amerikadaki yapan'yabancı sermayenfn kârÖzellikle Tjirk ış^Jerlnın y o . İŞSİ2İÜC İkinci Dünya Savaşı sonunda ortaya çıkan ve şimdiye kalu katkıda bulunacağı ğun b u i u n i u ^ i ı ^ b u uik^Jerdtrı la rının tçatvsferlerf, döiCİ^cınsiD dar kaydedilen işsizlik sayısının çok üstündedir. AJTÜ durum fiyat' Türkiye'ye gonaerilecek para" den daha az olacaktır. sanılmaktadır. lardaki artış için de geçerlidir. lar, işçi ailelerine dövizın cinsıTürkiye'nin bu ülkelere ıhra ZAVALLI ALMANYA! İKİ YOLDAN BİRİ Kur değişikliği, işçi gelirini arttıracak (7) Sterlin hemen htmen tek fazla deger biçilrais para iken tngiltere. IMF'nin içerde deflasyonist politika emrine nymustn (bazı elestiriler» uğramasına rağmen)> Nixon Tonetimi ba gibi akıl vennelerden hosUnmıvor ve aktayan Amerikan ekonomlsini yeniden gell$tinne y o Inndan donecege bemeralyordu (seçim n«denleriyle) Nison'nn ucuı para politikasiylt Enrndolar raiz oranları paran «üçlü bazı ülkelerdeki Uiz hadlerinin altına düstü. Bu duromda da isadamlan vıfınla dolar borçlanmasına girdiler. Böyleee d o . ların aşın degerlendirilişi Amerikan enflasyonnnu kıncı bir disiplin etkeni olmaktan çıkarak disiplin boznon bir hale geliyor, İsviçre frangı ıle Avusturya şilınının revalüe edilmesi, ardın Fiyat artışlannın nedenleri olarak da şunlar gösterilmektedir: dan serbest bırakılan Almdn O Genel fiyat artışlartna paralel olarak, kişi ya da isletmelerin markı Ue Hollanda florininin oözel sektörce düşünüşleri ile fiyatlara kendiliklerinden eklemeleridir. «Mark up yukarı doğru işaretleme» enflâsyonu olarak tantm1 turmuş serbest piyasa fiyatla'ı lar.an bu duruma Türkiyede personel kanunu çıkmadan önee ve j üzerinden yeni kurlarının tesbıt edilmesi. ilk planda Türk işeilf. çıktıktan sonra ya da devalüasyondan sonra her önüne geienin fiyatları arttırmasını örnek verebiliriz. Türkçesi ile «o arttınyor, ben I niye arttırmayayım?» felsefesi... 0 Toplu sözleşme, «daha çok satış daha çok reklâmla olur» • sloganı ile hareket edip her türlü reklâm olanaklannın aşın derecede zorlanması gibi maliyet arttırıcı unsurları, bu arada kısaca sayabıhrız. Bu iki çelışken durumu körükleyen en önemli etken ise A.B.D. ödemeler dengesinde 20 yıldan beri görülen ve şiddetini alman her turlü tedbire rağmen arttıran büyük açıktır. Bu açığı besleyen kay. H E S A P A U I naklar ise, yurt dışına çıkan sermaye, Vietnam savaşı, denizaşın ülkelerdeki Amerikan askeri birliklerinin masraflan, geri kalmış ülkelere yapılan iktisadl ve askeri yardımlar, Amerikan turistleriA) Merkez Bankasınca verilen nın harcamaları dır. avans ve krediler (NET) Bu unsurlar birleşince Amerikan ekonomistlerinın isim baba Hazıneye lığını r.aptığı özellikle az gelişmiş ülkelerde görülen «Durgun en Kamu ekonomik Kesımine flâsyon Stagflation» hastalığı ortaya çıkmıştır. Bankacılık sistemine Nitekım, geçen yıl sonunda Amerikada bulunduğum sırada en B) Hazinenin tahkim edilmı? çok satan kitaplardan birinin de «Geliyorum diyen devaliiasyonda borçlan nasıl zenguı olunur?» adlı kitabın oldugunu söylersem, durumun ne C) Net altın ve dövız ölçüde yaygınlaşüğına güzel bir örnek vermiş olurum karüsmdayun. D) Net aktit kaimtısı T O P L A M FİAT ARTIŞ NEDENLERİ ne göre yüzde 4 7 oranı arasında daha fazla ödenecektır. Bu durum, işçilerin Türkiye'deki K) Ağustos devalüasyonunda olduğu gibi daha fazla para g ö n . dermelerini teşvik edebilecekfır. Bundan da ödemeler cfenae«i vararlanacaktır catı da bu oranda daha ucuzlamış olacağından, ıhracatta da bir artış beklenmektedır. Dövız olarak cfış borçlarımi)1 aynen kalacak, buna karşılıs bunların Türk lirası karşüıkları ^rtacağından burada hir zarar •o Konusu î? olar^kîiT «DOLARINI tSTEVÎİTORCM!» namasına ızin vermek. Paraların değışim oranları ıçın serbesle yakın bir şekilde tesbitının daha hakiki bir yol olduğu (a) söy lenebilir Ama bugünkü durumda yaklaşmalar yolu (b) kolay uygulanabilir (J) Olaylara direnme volnnda gfirilnen üç önemli kuruluş ya da örçüt var. Direnenlerin belki de en sempatigi Uluslararası Para Fonu (IMF). Fon'a göre ödemeler dengesi açık veren 01. keler önce kendilerinden borç para istemelidir, paraların dıs değisim degerterini degistirmek kelay olnrsa IMF'rtin kurnp y a . sattığı disiplin kavbnlur. Bu noktayı desteklemek icin delil. ler gösterilebilir ama. son brs yıl bo ttıtnmnn vanlıs oldujunu kanıttamistır. Ikinoi karsı ko. yncu grubu bankalardır. Runlar serbest değisim deeerinin kargatalıklar doğuracajhnı söylprler. Cçiincü çesit karst çıkıs p o . litikacılardan ırelir. Runlar bir belli degisim deterini ulusal e u . rur konnsn olarak alırlar: Mr. Wilsan bn fconuda şöyle diyor dn: «Britanya'nın gücü Bterlinin Kücüne bağlıdır.» para ülkelerinde enfla?vonu körüklüyordn. Zavallı Almanya'da fiyatlar »lısılmadık bir oranla ">İA artıyordu Çar$amba günii Almanva kambivo borsalarını kapadı ve dolar girisıni vasakladı Paralan lazla degerlenmiş (İsviçre, Belçika, Hollanda. Japony») ülkeler de Almanya'yı izledilcr. (F) Şimdi dört çözüra yolu var görünüyor Birtncisi Almanva' nın dolar ginjini eng«llemek ıçın kambiyo kontrolleri kovmasıdır. Bu, m»rkı dolara göre daha vükselteceflnden. doftru değildir. ^ tkincl akla celen tedbir o larak Almanya dolar deterini vükseltebillr ve daha vüksek bir parltr uvgalamasıdır Bu, gecici olarak dolar ıkımını durdurup baska Olkelere vöneltrhilir (ör r ıeSin tsviçre've) Ama Alman ihracat flvatlan da vük. spllr (hele dolannı kajten düsuk deg»r!even Japonva düşüml lürse) Eğer Almanva parasını serbeMce dalgalanmava bırakırsa mark vüzdr 2 va da vürdr 3 vükselir. bo da «bunalımı» u dece hirkac av erteler EKONOMİK DURl JMOOSTERCESI viılvon 11. olarak m klar. Soo cetvele gftre 1 3 1971 Bir n) önenn 2,5/1970 \rtı«ı tıv va Bir m a/all) Bir harta Ancem 24/4/1971 Bir narta ö n<<>»» göre IIIIIIIIIIIIM göre 4 3 5 5 089 170 391 805 4 3 6 5 018 068 001 387 4206 3 221 5 398 2 284 20 »74 71 102 177 61 580» 610 418 7 98 2 382 20 837 IIMIIIMHItllllllll HASTALIK GEÇ ORTAYA ÇIKTI 187 18 661 10 519 3 929 3 995 218 2 195 3 176 962 IIIIIIMIIIIIIIIIIfllllllMIIIIIIIMIItllll l l l l l l l l l l l l l l l l IIIIIIIMIIIIMIIIIIIMMIIIII 137 IIIUIIIIHI 319 41 59 556 Ödemeler dengesınden hareketle, ıçınde bulunduğumuz dünya para sorununu yaratan olaya bir Amerikan gazeUsınden örnek vererek geçelmı. «Internationaİ Uerald Tribune» gazetesı yazarlarından C. H. Farnsuorth, Amerikan e'ionomisinde kredinin hayatın bir parçası oldugunu, Amerikalıların bu kredi faturalannı diizenli ödediklerıni, ödemeyenlerin ise kredi saglama olanağını yitirdiklerini yazdıktan sonra şöyle demektedır: «Lluslararası alanda B.A., yıllarca fcredi ile yaşamıştır. Derken borcunu ödeyemez hale çelmiştir. Iste, ödemeler dengesi açığı buradan ortaya çıkmıştır. Avrupa'da dolar buhranı çıkmasının nedeni budur. Frankfurt'taki Batı Almanya Merkez Bankası. 5 >layıs sabahı döviz piyasasını kapatmaya karar verdiği zaman. artık Birleşlk Amerika'ya kredi açmayacağı söyleniyordu.» Çünkü, uluslararası deyimiyle «Amerika'daki iş hayatının merkezi Wall Street nezleye tutulunca, Avrupa piyasası soğuk alır» ilr kesı gerçekleşmişti. Dolar nezleye 1969'dan sonra tekrar yakalanmıştı. Daha doğrusu o zaman dolara verilen antibıyotıkler hastalığı bugüne ertelemişti. Geçen hatta yine Frankfurftan Wall Streefe antibiyotıkler gönderildi. Hastalık bugün için önîenmiş görünüyor. Fakat, dolann 1972 Başkanlık seçiminden sonra ya zatürreye tutularak, mikrobu, bütür. Batı ülkelerinin paralarına, bu arada Türk lirasına da. bulaştırması sözkonusu olacak, ya da Nixon seçımlere kadar alacağı gerçekçi tedbirlerle bu hastahğın mikrobunu yok edecektır. Fakat. şimdilik genel kanı, hastalığın örüenemediği, ancak etkilerirun ertelendiğidir. Bugün Türk lirasımn değeri dolar üzerinden ölçülür. Doiar da altın üzennden. Bugün elınde dolar bulunduran ülkeler, Amerika' va başvurup, «Al dolannı, ver altını» deseler, bu Amerikan Ekonomisinin itib&rının sonu olacaktır. Çünkü, Amerıka'mn «Fort Knox» daki altın deposu, bunlan niçbir şeki'de karşılayamayacak kadar azalmıştıı. Yine son zamanlarda açıklandığına göre, sadece Federal Almanya'nuı elindekı dolar rezervi (16,5 milyar dolar) Amerika'nın elindeki dolardan fazladır. A) B) C) D) TedavüldekJ banknotlar Mevduat karşılıkları çeşitiı nitelıkte depozıtoıar Net pasit Kalmusı T O P L A M 13 561 4 891 1 690 695 20 (37 18 «61 13 242 4 850 1 631 1 251 20 974 3 042 2 305 477 2 17S 137 DOVİZ MIKTARI ARTIYOR Hazıne Merkez Bankası ne'. ilişküerinde, hafta ıçinde, 177 milyon liralık bir düzelme olmuştur. Bir yandan, kısa vâdeli avans hesabından çekilen paralarda 59 milyon liralık bir azalma olurken, bir yandan Hazınenın Merkez Bankasındakl mevduat hesabını 118 milyon lira arttırması bu sonucu v e r . miştir. Bunüan önceki haftalarda da buna benzer bir eğihm görülmekte ve üç hafta ıçinds Hazinenin Merkez Bankasından çektiği net miktarda 512 milyon liralık bir azalma olduğu anlaşılmaktadır. Son hafta görülen azalma, vazıyet cetvelinin, ayın ilk gününün tatile rastlaması nedeniyie, aylık ve ücret ödmelerini kapsamamasınö*an ileıı gelmistır. Önümüzdeki hafta bu hesapta bir artma olması beklenmelidir. Ziya KAYLA Net altın ve konverubl tfövızlerdekı azalış eğilimı son üç hafta içinde çok hafıfleyerek devam etmiştir. Bu çesıt rezerv 411,1 milyon dolardan, sırası ile, 403.3 milyon, 401,6 milyon, 4015 milyon dolara inmiştir. Cetvelin (Mahtelif) böliimünde gösterilen ve büyük bolümü, ticaret ve ödeme anlasması yapılan ülkelerin parası Olan dövizlerin hesaba katılması suretiyle bulunan toplam ne) altın ve dövız miktan 2 milyar 47 müvon liradan 2 milyar 3B2 mılvon lirava vükselmis bulunmaktadtr Bundan önceki iki hafta tçinde toplam olarak 430 milyon lira azalmış bulunan banknotlar bu hafta 319 milyon lira artmıştır. Artış nedeni (Sair hesaplar) m net aktif kalıntısındakl çoğal madır. Önümüzdeki hafta, ayhk ve ücretlerin ödenmesl nedeniyie tedavüldeki banknotlarda önemli bir artış olacaktır. Geçen yıla ait 2 Mayıs tarihli zaviyet cetve line göre yıllık artış miktan 3 milyar 42 milyon lira, yıllık ar tt? oram • 285 dur. Ancak, g* » çen yıla ait vazivet cetveli, ay ba sında vapılan bdemeleri kspsadı gı halde, 1 Mayıs 1971 günlü vaziyet cetvelinde bu ödemeler E » rülmediğinden yıllık karşılaştır ma gerçek durumu yansıtmamak tadır. Bu bakımdan gelecek haftanm vaziyet cetveli durumu daha iyi anlatacals rakamlan vere cektir. DEPOZİTOLAR Ithalât işiemlerl sırasında alınan ve Merkez Bankasına yatmlan depositolann azalış eglliml durmuştur. Son Uç hafta ıçlnde bu besapta 61 milyon liralık bir artış olmuştur. Net altın ve konvertibl döviz miktanndaki düşüş eğiliminın çok bafiflemesi ile birlikte eie alınırsa, bu durum, ithalât işlemlerinin yavasladığmın bir belirtisidir. KEMERLERİ SIKMA SERBEST DEĞİSİM 1^ Ocüncü olarak Almanlar ve Ortak Pa?ar Altılar'ının mŞer üvelerı (Fransa ttalva. Bclcika, Hollanria. Lükspmbursl Amprı. ka'vı hır sekıH» <1eva!üa?vona TorlavahiljT Bu »Pknık hakımflfln ımk^n^iT olma^ı rııt vana, Amenkatılann ranını «ıknr' kahul ediltp hjle Amerika'vı daha sert koruvucu ticarî 'Prihirlere (Konpre karanvla) »orlsT (Sî<. Dördünrii vr mantıta avan cozüm dSnvanın belli ba«lı naralnnnm helH hir donem tcınde «frhestcr deSisHrllm«idir. Rıı lüinpm «oinnda beHi nlafafc drSerlerc e«re delismer kıır «fkl<nrf«t<i hnrünkü f«a»a dnnülebilir.» Eonnomı=t flergı^ıne cfirc btr 'lalgalanma drtneminrten «onra mark. t»vicrp fransı ve ver ( J i Dnn narseı) Ha«tn olmak ı'İ7Pre ^tp?i narslar «iolann tjcTiînHp d ? Serlpnerektir Prank VP eterlin i«e huffıjnkıi dp9#»rinin hira7 üs 'ünrip kararit Hcneeve eirecek'ir VP hu C"^'"'ID herke«in va S O N U Ç Son üç haftanın belli başlı egiiimleri. Hazinenin Merkez Bankasına baş vurmasınds görülen azalma, bankacıhk sıstemının Merk?z Bankası kaynaklanndan jararlanmasında gbrülen yavaşlamadır. Her ikisi de ay tçindeki dalgalanma modeline uygundur Öte yandarı net altm ve konvertibl döviz miktannda, önceki haf talarda görülen düşme eğilimı hafiflemiştir. Buna karşılık toplam net altın ve dövia miktan artmağa devam etmektealr. Depozitolardaki azalma sona ermis ve yavaş bir artış eğlliml başlamıştır. Hep birlikte tncelendigl zaman bu belirtileri ltbalâtın ya vaşladıgı biçiminde yorumlarnak mümkündür. Tedavüldeki banknotlar İlk «d haftada toplam olarak 430 milyon lira bir düşüş göstermış. son hafta İçinde ise 319 milyon liralık bir artış olmuştur. Artışın nedeni (Sair hesaplar) net aktif kalıntısının artmasıdır Bu hesabın ayrıntıları bilinmerfiği için artış nedeni hakkında bir açıklama yapabilmek olanağı yoktur. TÜRK LİRASI YÖNÜNDEN Amerika bu hastahğı gıderecek tedbıri almaz. ya da alınan tedbırler başarıya ulaşamaz ve devalüasyon kaçınılmaz bir durum alırsa. dolar • altın arasmdaki ilişkı bozuıacak ve aitmın değeri artacaktır. Bu durumda dolara bağlı tüm Batı ülkelerinin paraları, yapılarmdaki temel çöktüğü için, dünya korkunç bir ekonomik, giderilmesi imkânsız buhrandan da öte bir «Kaos»a girecektir. Bugün, bir günde 1.4 milyar dolar satın alan Almanya,fcOObin dolar a!an îsviçre, aslında Amerika'ya son kredilerini açmaktadırlar. Hiç bir kimse değerini düşeceğini açıkça bildiği halde, bir parayı satın almak istemez. Aîmanya markmın serbest bırakılması ve yüzde 4 oranında degerinin artması aslında Amerika'ya 1.4 milvar dolar üzennden açıktan 56 milyon doları bağışlamasından başka bir şey değildir Almanya, tsviçre gibi ülkeler bu bağışı yaparlarken, bir yandan da Amerika'ya «Gerekli tedbirleri alıp, dünyayı bir kaosa sokmaman için eana zaman tanıyoruz» demek istemişlerdır. Dokuz ay önce yüzde 66.6 oranında bir devalüasyona uğramış Türk lirasımn değeri, bu etkenlere bağlı olarak önümüzde birikı vıl içinde ciddi tehlikelerle karşı karşıyadır. Dolara bağlı olduğu ve ekonornide gelişme sağlanamadığı ve temel reformist soruniar Cözümlenmediği ve dolar devalüe edilmese bile Amerika'nın alacaeı kısıntı tedbirlerinin yaratacagı etkiler eözrtnüne alınmadığı sü i rece. Türk Lirası kendisini, gelebilecek tehlıkelerden kolay kolay I kurtaramayabilir... ' BANKACILIK SİSTEMİNE Son üç hafta içınde bankacıhk sistemine verilen kredilerde büyük bir değişme görülmemektedir. Bu süre içinde yalnız 16 milyon liralık bir azalma olmuştur. Hesabını incelediğimı? hafta İçinde görülen azalma 7 milyon liradan ibarettlr. Ticari kredilerde 59 milyon lira, tahvil üzerine avansta 3 milyon lıralık bir artış olmasına karşı. lık ziraî krediler 130 milyon lira tzaldığmdan krediler topl*. mında 68 rnilyon liralık bir «zalma olmus, ancak, bankalar Merkez Bankasındakl mevdu. atlarını 61 milyon lira azalttıklarından net sonuç 7 milyon liraya düşmüştür. (*) 1962 ve 1967 arasında ?ter. line değeri ü«tünde bir deâısım degeri biçildigi açıktı Ama h»r hükümet «e5er tçerd? kemerleri sıkarsak bunun bir eüclük rioSurmayacaiif)» »övlüvorriu ( S e çim donemlerı dısınria) (?) Sterlin devaliiasvonundan sonra (1367). bazı dieer parala. nn, dolar (ki, avnı zamanrta s l . tınla değer bicilmıstil veva franh'ın. en asaii deeerlı para rolönü üstlenecegi hellivdi. l » ö dolar bnnalımı. altının piva«a fivatı serhest halr sokalarak sövle bir snistirildi: haziları bunnn cpekiilasvona kavnak o. lacatını sövledi ama dinlrvrtt bnlnnmadı. T>aha «onra JPIPP eiiçlnklfr 196!) rrank devaliia*. vonu ve blraı sonra da Mman markıntn deSerinin vitkseltilmp«I ile karsılandı. Alman markı biraz dalealandtktan «onra fr. çek deeerini hnldu ve bn viîntem övle eüzel oalıstı ki. te\r. cekte hanka üanüHivplrrinin pivasa rüclerine dirpnmelfrinin dojnrdnin hunalimlarda eecerli rarmadi r DEKİZGİLİK BANKASI T.JMJ.DAN Aşağıda Yazılı Malzeme Alınacak 1 DAĞ KAR.\AftACl: 30 m3 . Son teklif verme tarihi 22J.1971 Cumartesi Rünü mesai hitamına kadardır. Dos. No: 1971/1135 2 FAN: 4 adet . En geç teklif verme tarihi 24.5.1971 çiinü aJtşamma k»dardır. Sip. No: 1971/1134 Şartnameleri MALZEME MÜDÜRLÜĞO veznesinden temin edilebüir. Teklifler Bahçekapı 27 Mayıs Han KaU 3'de Satmalma Komisyonun» verilecektir. (Basın: 14738) 3951