Katalog

SATFA DÖRTs :CUMHURİYET; 25 Ekim 1971 KÜRTULÜŞ SflVAŞINlN ÎLK BARIŞI 1 5O. YILDONUMUNDE Yozan TAHA TOROS t s k i rmll re mebasterdan o devrin Dahliiye Mâstesan Hamit Bey Ankara Antlaşmasında görev alanlardan Mnhittio Pasa (Akyiiz) kumandanhğına tayın edllen Muhıttin Paşa... Muhıtün Paşa, dah» sonra, Hamit Beyın istifası uzenne kısa bır müddet vekalet suretiyle Adana Valılığını de iızenne almıştı. Birl Fransız, ikısi Turk olan üç kisilik selâhiyetli uygulama heyeti, butün puruzlü konuları sağduyu ıçerismde, ve rfost îuk havasım yaşatarak hallettıler. Evvelâ her kasabanın, hangl tanhte, n« şekılde Fransız yönetiminden Turk ybnet;mine rievredileceğını karar Ankara Antlaşmasının uygulanmasında 60REV ALANLAR iaştırdılar. Andla^manın genel afla ılgılı hukCmlerine nezaret ettıler. Muhacirler ve bunlann mal ve mulkleri ile ılgili lslemlen imzaladıkları protokollarla duzene koydular. Uygulama. Fransızlan uç yıl suren kanh misafirliklerınden sonra uğurlamayla sonuçlandı. Butun işler Türk vakanna yakıf r şekılde yapıldı. Vatanın bu bolgesimn ve halkının aldığı buyuk yara, roillî mücadelenın bu guçlü ve başanlı sargı bezlerı ıle sarıldı. IM, kibar. cesur ve bir kişiydi. babacan Hükümlerin tescili ve tadili Vatanlarına kavuşan Jıalk, Türk ve Fransız neyetini ba;raklarla, coşkun sevp tösterileriyle karsüadı» takya) yazılıydı. Bu genç kız, Başkumandan Gazı Mustafa Kemal'in önüne atıldı ve hıçkırarak: «Pasam Pasam beni de knr«ar . » dedi. Tablo hazindi. Herkes teessüründen ağlarken, Mustafa Kemal'in de gözîerı yaşarA ve su kesin cevabı verdi: «Kırk asırlık Türk vatanı, diismanlara kalamaz « tste o gunden sonra her ftrsatta Iskenderun ve Antakya'nın ana yurda bağlanmasına ça lı«ıldı. Atatürk, ölümün e";ığınde iken bile, bu vaadinl yerıne getîrmek istedi. Fransızlarla yapılan Hatay görüşmesinin uzamasına sinırlenerek Mehmetçiğe hazırol emri verdi. Kendisini güçlükle önledüer ve sonunda Hatay müzakere yoluy la evvela özel bir hükümet halinde tanınrfı. Sonra da antyurda kavustu. Bu suretle An. kara Antlaşmasının 7 ve 8. maddeleri hükınü, Türklye'nın lehme olarak ortadan kalkmıs oldu. NKARA Andlaşmasmm, tahliye, devir ve teslim işleri ile ilgili hükümlerinin uygulanması için taraflar temsilcilerini seçtiler. Fransızlann yetkili temsilcisi, andlaşma71 bizzat imzalayan Franklen Buyyon'du. Refakatinde mtitehassu ve müşavir bir heyet btılımuyordtL  Kimlikleri SKARA Antlaşmasını Fran •a;. 1 temsıl ederek ımzalaran Franklen Buyyort (1872 1939) aynı zamanda bu antlaşmanın uygulanmasırıda <ia A gorev aldı. Franklen Buyyon, Fransa'da âyan âzası ıdı. Daha evvel gazetecihk \ apmış 1904 yılında Parlamentoya gırmı«ti. 1917 yılında Propaganda Bakanlığında bulundu. Turkıye ıle Fransa'nın bır uzlaşma vapması maksadiyle Fransız Basvekıli Briyan tarafınd'aa Ankara'ya gönderildığı sırada, Fransız Parlamentosunun Dışış'.eri Komısyonu Başkanhğmı yapıjordu. Anadolu'da mıili hareketten sonra, Turklen Frar.sa'da savunan fıkır adamlan arasında o da bulunuyordu. Ankara Ant laşması ıırasında Atatürk'le çok yakın bir dostluk kurdu. Antlaşmanın Fransız Parla. mentosunda tasdiki sırasında kendisine V0 hükümetlne ydneltilen karşı hücumlan güç. lu hitabeti ile tesirsiz hale ge. tırdı. Bu samimi Türk dostu, Cumhuriyetin ilânından sonra oa Türkiye'ye ikı defa geldi. Ataturk'ün mısafın oldu. Ata. turk, buyuk nutkunda, kendı. sınden sıtayişle bahseder. Franklen Buyyon, sağlık durumu elvermediğı içın, Atatürk'un cenaze merasimine katılamadı, yerine yine Ataturk'ün yakm dostu General Guro bu gorev için seçildi. Hamit Bey VKARA Antlaşmasının uv. julanmasında Türk tem,ılcısı olan Hamit Bey Rodos'ta doğmu?, (Deü Hamit) namı ıle tanman, değerli bîr mulkıye memurudur. Uzun yıl!ar valiliklerde bulunmuştur. Mebusluk yapan Hamit Bey, ay nı zamanda Dahiliye Müste^an iken, Çukurova"nın Fransizlardan teslim alınması ile görevlendirildı. Mıllî Hükümetin (Po7antı)daki valisi Serficeh Hrıml Bey, Adanavı teslim alacak olan memurlarla birlikte Yenice'ye geldiğı ^ırada, sebebİNet verdiği bır ba\rak hadisesinden dolavı çorevındçn uzaklaştır'ldt. Ankara Hukumetince Aaana vajıliğı. ek gorev Olarak Hamit Beve verıldı. Ha. mıt Bey bir Fransı? hatıbı gibi Fransızca konu'urdu Bu bakımdan Fransız temsilcisi Franklen Buyyon ıle gayet ko. lay anlaştılar. Püruz<;uz bır ısbırlıgi i!e devır ve teshm ıs. lerinı sonuçlandırdılar. Franklen Buyyon, derir ve teslim işlerıne memur olarak Ankara'dan ceien Hamit Bevi, 20 Ka«ım 1P21 tarıhinde. Yenıce'de kar'ilamıstı llk goru";mede ba«lavan derın dostlukları, olumlerıne kadar devam etmıj Bunltr Kolonel Mougen, (daha sonra general olmus ve birkaç defa Turkıye'ye gelmıstır) Kolonel Sarou (Franklen Buyyon ıle birlikte Ankara'dakı muzakerelerde hazır bulunrnuştur) Layord, Sanko Lenın ıle Suriye'deki Fransız ordusundan gonderilen Kolonel Pete'den murekkepU. Selâhiyetli Türk heyeti iki kı«ılıkti: Dahihye muste«an Hamit beyle (daha sonra kısa muddet Adana valiliği yapmıs. tır) gıineyde askeri birliklerın General PeUe\ Türklerle uyusma fikrini Fransız hiikfimetine de telkin etmişti. Ankara göriişmelerini hazırlayanlardandı. Nitekim, bu acdlaşmanın Lozan'da tescili sırasında da Fransızlann barıs heyeti baskanrydı. General Pelle, Lozan konfcransı sırasında Türk Murahhas Heyeti Başkanı Istnet Paşa ile bir göl gezintisinde. (Sağda General Pelle, solda Ismet Paşa, ortada Romanva temsilcisi Diamandi) A EKlM 1921 tarihınde Ankara'da imzalanan Turk Fransız antlaşması, 1922 Ağustos sonunda kazanılan büyük zaferden sonra, ikl kere devam etmiş bulunan Lozan görüsmelerinde bahıs kor.usu yapıldı. Son Lozan Antlaşması ıle tescıl edilmıj oldu. Ankara Antiaşmasına güney bölgesindekı soyd'aslarımızın oturduğu tskenderun ıle Antakya (Hatay) hakkında ozel bır hukum konulmuştu. Fakat Ba<;kumandan Gazı Mustafa Kemal Pa«a buyuk zaferden sonra guney bolge*ıne yaptığı ılk seyahatte, antlaşmanın bu maddesinin lleride behemahal düzeltlleceğinl tçıkça belirtmışti. 15 Mart 1923 tarihınde Baskumandan Mustafa Kemal Pasa Adanaya geldiğınde kar^ısınd"a vüzbinleri buldtı Sevsı gösterilerı, sevinç yaşları arasında muzaffer kumandanın ayaklan altında kurbanlar kesilirken, ö'nüne siyahlar gıy. mıs bir genç kız çıktı. Goğsundekı sıyah kurdelada (An M BİR AÇIKLAMA S O N Vazı dlsiınizin dirdünciUunde Tayınlanan harttad*kl i^gal lınjrına dair küfük bir acıklama yapma.Ti luzıımlu gonı>onım. Bu ha. nta. (Ankara AntUsması) sıra•ında >a>ınlanan pek ktiçıik \e eski bir kroklden bıraz büyultıilerek çızilmişlır. Eski hariUda kasaba \c semt adlan. bırbirine gırmış durumda, Arap harflerıvlf jazılıy. d). Venı hanta^a, semt \e kasaba »dlanndan, miuihasıran bir kaçını, yenl Turk harfleriyie akttrmayı uMrun bulmuîtuk. Ancak, yenl harflere cevrilen sehır adlan, eski barfiere nazaran fazla \e taikın yer tuttuğundan, haritada, bir Iklai, Fransız işgali dışında kalmif fibi gSzdküyor. Aslmda işfal dı|inda kalanlar. kasabalann kendileri de|U, ytni harfterle yazıUn •dlandır. Esasen Frtumzların ıjgal ettiklerl yerlerin, Iria, Gariantep, Maras'tan itibaren Batıya doğnı n/anan Adana Tarsus Mersiıt (Çakurma bolcesi) dahii, bn srhirlerin simalinden Keçerek rünbatıda denize doynı knrılan «aha olâuğv, okııvucnlarımızca da bilinmektedır. HariUnın bu kuçuk açıklamamız {erçc\etinde miıtalâa edilmesi e«rekir. TT. konuveresimAYHANBAŞOĞLU [ | GÜNAHKÂR KRALİÇE Drina'da Son Giin Yazan: FAİK 5 Otobusnn ^allantısından bir ara yere dflşecek gibi oldu. fakat tam lamanında tarandaki kavışlardan birine yapıstı ve bir dakika kadar boyle askıda kaldı. Otobus en kcskln virajlardan birinl donuyordu \e filelerde ne >arsa hepsi yolculann kafasına duşmeve başlamıştı. Arabanm iki defa de\rılme tehlikesiyle karsılastı$ı sag tarafı nçnrum olan viraj ve büyük bir güriiltöyJe asafı ynvarlanan esyalar hiç kimsenin •murnnda bile desildi. Şimdi bütfin gözler arasıra nzerIfrine de\ritecekmiş gibi olan o sımsivab goz. 13 adamdaydı. Herkes susmnstn ve bir seyler bekliyordu. Vırajın sonnna kadar konusmadan avakta »riden ve çocnklar tarafından bile raerakla izlenen bu adam çiftlik kâhvası Mehdi Azamovıç'den baskası değildi. l'zon rıllardao beri Selman Pasa'nın tornnlarından Selmanoviç'in topraklarında çalısıyordn. Bir iş için iki gün önce sehre inmis, tekrar çiftlifine dönSyordu. Kocaman bir mıknatıs fibi daba ava^a kalkar kalknıaz bütün ilgiyi üstiine çekmisti. Kavga birdenbire durmuş, ynmruklar ve kiıfürler havada asılı kalmıstı. Mehdi Azamoviç bir toprak adamıvdı. Kocaman elleri, çiinesin bır mısır püskülü çibi yakıp kızıla boyadıgı yüzü, ynvalannda hiç kıpırdaraadan dnran gözleri sanki vıllar vılı terini akıttığı toprakla sıvanmıstı. Fakat volcnları en çok sasırtan sey onun bn tarafları defil de o ajır ve etkili konusması oldu. Kafasından çıkıp kalbinden geçen kelimeleri ezıp vntmovordn. Miting mevdanların. da dili bilenmış bir batip çibi kendisini dinle. yen kalabalıja sahip çıkmasını bilivordn. Goz, vüz u el hareketlerinden de yararlanıyor, saniyeler geçtikçe de agirlıginı daha fazla dnvurnyordn. Nenıç'le Mibaileviç'e haydnt dıyorsnnaı siz. Tamam, sizinle beraberim. Zaten onların haydnt olmadıklarını söyleyen kim? öyle deçil mi? BD adamlar neve Balkan'a çıktılar? Bizim kara eözümiiz için mi? l'o, amaçları ne öylcyse? Kahramanlık, Snroslavya'yı knrtannak! Talan, hepsi yalan. Onlann bütün istedikleri Türkleri ortadan kaldırmak. Bizi bn topraklan bırakmaya zorlamak. Tani onlardan korkacagız, sonra pılıvı pırtıyı toplayıp kaçacağiz buradan. Tamam mı, istedikleri bn defil mi? Bo BAYSAL nnn için Balkan'a çıktılar. öyle demiyor masnnuz? Ortaya mantar gibi bir kafa ozandı: Virlo lyepo! Ama stasi? Bir tek kelimesi Türkçe olan bn cümle «Çok rüzel! Ama sen kimsin?» demekti. Alkışın baska bir çesidiydi bu. Azamoviç hiç istifini bozmadı. Atesli meclis kavçalanna alısmıs bir gnrünüsfi vardt. Sava? vavas sessizce dibe batmakta olan o mantar kafava döndü. {(ılerek cevap verdi: Mehdi! Mehdi Azamoviç'irn ben. Adam birdenbire tekrar verinden fırladı ve . ç»rpık jjndaklarını Azamoviç'e dogra nzattı. Herkes simdi ona bakıvordo. Ver Azamoviç, ver sn elini de Spcyım, ver hadi! Ortadan bir ses top gibi gürledi: Birzo Mehdi! Devam et sen. Yeni vrnço tibi valla. Adam dndaklarını çekip venne otnrdn. Mehdi Azamoviç zaten elinı nptürecek degildi. Ams konusraasının insanı sıcak bir erik rakısı gibi sat hos ettifini dnvması hosuna gıtmıstı Neniç'le Mihaıloviç'i didik didik etmeye basladı. Her cümlesi hedefini bulnvordn. Oikkatle seçtigi keiimeler varalıvor, çarptıklan vere kurson tibi saplanıp kalıver. sevdiriror ve tiksındiriyordu. Balkan'a çıktılar. Birer kahraraan kesil. diler basımıza. Neye sasıvorsnnuz? Tarıh okn. madınıs mı siz biç? Karısik giinlerde bep böv. le olmadı mı? Katillrr millete kendilerini kahraman dive yuttnnnaya kalkmadılar mı? lste Radikaller, Çiftçiler. ıste UemoKratlar! Hepsın. de vüzleree Neniç, Mihailoviç tar. f'irsat buldnkları eün onlar da ortava cıkacaklar Simdi pnsndsiar, silâhlannı bilivorlar Kime karnî Bize, Törklere karsı Peki ama «17 ne »apıvoronnz? Bol bol küfür ve çevezelık Nevp Bal. kan'a çıkmıyorsnnuz sız de? Ha ne\e çıkmı. vorsnnn7? Korkuvor masnnoz? Ba atesli sözler herkesı co«turmustn. Bn geno berkesten daha ileri cittı ve arabanın ta. vanına knvvetli bir vummk savurdn: Neksu prokleti. Ab ah! Biz de çıkaca£ız Balkan'a. Pipolo adam nlnmavı andıran bir sesle haykırdı: 8n Neniç'le Mihailoviç'i bir elime geçirıem rok mıı? Mrbatı rsrl tjr DİSİ BOND Hamit Bev Adana'da kısa suren va'iliğı sırasında, halkm bınbır çesit ıslennı, yaralanr.ı sarmavı, vurduna hasret kalan. kitle halınde Toroslardan gıineyo inen ahalının hevecanını savgı ile karsılama"=ını bıldi Ancak tutumu ılibari\lp sert tedbırler almaktan çekınmedı Bu onun \onefıcılifiinın bellı baslı va'iflarındandı. Yönetimınm ele^tirılmes: uzerine ıki defa Adana valihğınden i^tıfa ettıy«e de. Fran«ız'arın çekilme=;ı ve anayurdu Turklerc te=Iımı «ıra'îinda vaprnakta bulundugu va7ifenin u«tunluğü lıatırlatılarak, gönlü alınriı Turkive Büvuk Millet Meclı=ine kadar akseden l>;tifası, mecl'sin lehinde gö'terdıgi tezahurat arasında reddedildı. Yaraîı'ısindakı atesîı ve hareketli tutumu pervası?lığı ve vatanperverhsın son dereeesını bulan ha'sasıvetı, onun terrız menvetlerı ara<:ında ver almakfavdı. Kı«a «üren valılık gorevıni buyuk bır tıtizhkle venne getirdı. t=tıfa^ı uzerire Adana Valiligme bblgenm kumandanı ve esasen teslim i<=]erınde de görevlı olan Muhıttin Pa'a tavin edildl Hamit Bey istifasından sonra tnhisarlarda verılen bır çorevde çalıştı Çok sevdığı Trab zon'a yerleşti ve orada e^ki hırmetlerinin hatırası ıle >aşadı. Muhittin Paşa GİZtl LABOÎ2AEÜMI <OUJNU SALLuyA SALLACOC \ TIFFANY JONES GARTH NKARA Antlaşmasının uyjulanmasmda, Türkiye'mn iiğer temsilcisi rahmetli Muhıttin Paşadır. General Muhıttin Akvuz (1869 1940) Istanbul'da doğdu. 1888 yılında Harbıye'den mezun oldu. Osmar.lı Yunan harbırıe gonüllıi olarak katıldı. İkı defa Harp Okulunda öğretmenlık yaptı. Talebelere zararlı telkinlerde bulunduğu tohmetı ıîe 1905 yılında Ta^kısla Dlvanı Harbine verıldı. Askerlikten çı kartılma kararı ıle, Fızan'a siıriıldıi. Daha «onra *ürgün yerl Dıyarbakır'a nak'edıldı. Orada da aleyhıne verılen bır lurnal uzerine Erzurum'a oradan da Erzincan'a süruldü. l°08 me^rutıyet ilânından sonra Utanbul'a geldı. Mahmut Sevket Pa=;ava yaver oldu Bevoslu muta^arnflıgma tavın edildi. Balkan Harbınde alav kumandanlığı vaptı. Daha sonra Asır muta=ar rıflığı ı!e bıriikte oradakı kumandanlığa tavın oiunHu. 1914 yılında general oldu Üç vıl Asir'de Irsılızlere kar=ı müdafaada buîundu tstanbul'dan aldığı emir uzerine teslim oldu ve Ingilizler tarsfmdan Mı«ır'daki e«1r kampına konulcfu. Esaref'n kıırtulunca, e v e l a tstanbul'a •sonra da Milli Mücadele harekâtına katılmak uzere, Anadoîu'va eecti Ka=tamonu havali=i kumandsnı olriu. Fransızlarla Ankara Antlaima. «ının ııvgulanmp«ında Adana kumandanlı5ı VP valı vekillıSıni yaptı Kilikya'vı teslim alan ordunun başında bulundu 1922'de Tahran, daha sonra Kahire elçi«i oldu. 1931'cfen son ra Kars milletvekilliğire seçildi. ölümüne kadar milletvekıüıği japtı. Yabancı dıle aşi A Bismil yolu yapılmadı Bismil, Dıcle Nehrı üzerindeki 440 metre uzunluğunda Karayolu köprüsu'nun yapımı tamamlanmak uzere olduğu bugünlerde Bismü'e ulaşacak yolların hiç birisi yapılmamıştır Bismil Çınar yolunun kavsağım teşkil eden Kazancı Koyü'nden geçecek yol yapmu için Özel sektörde çalışanların dilekleri 1214 savıh kanunla sigortada geçen hiümet surelenmız Emek h Sandığmdakı hızmet süresıvle birles'ınlerek geçmış hızmetlerimız değerlendirilmiî, bizlerl sevindirmıstı öğrendığırruze göre personel kanununda yapılacak bazı defışıkliklenn bınnde özel sektorde Recen sıgortalı hızmetın Intıbakta değerlendınlmeyeceğıni üzüntü ıle ogrenmiş bulunuyonu. Özel sektörde çHlısmış olanlann. resml sektbrde çalışanlar gıbi S Sjgortava orirn ödedikler malumlannızdır. 1214 savıh kanunla. isabetU olarak verılmi? blr hakkın geri alınması bızlerın magdurıyetıne sebep olacaktır. Sayın hükumet ve oarlamento üvelennden geçmıs sıgortalı hızme'Jonmizı sıfıra ındiren bu komısyon karannın adılâne bır şekılde lehımıze tecellı edecek çö7u'm volu kararmı bekler, takdır ve tas>'iplennıze sa\gıla» rımızla arz edenz. Bir memur heniiz hiç bir teşebbüste bulunulmamıştır. tlgililere müteaddit defalar yaptığımız müracaatlar cevapsız kalmtştır. S5z konusu köprünün 15 kilometre gfl nevinde bulunan ve civar köylerinin merkeziveti vazifesini g5ren Kazancı Köyü ne yazık H henüz ilkçağ medeniyetinden kurtanlmı? deŞildir. tljrîliler. 1960 vılmdan beri söz verdikleri hal» de. 11 yıl gibi urun bir müdde» tin aradan gecmesine raŞmen bu» eüne kadar bu sorunu ele almıs desçiîlerdir. Ulasım imklnından yoksun (V tan sözfconusıı böy ile sayılan 10'u aşan eivar köylerin her yü cesitlî hastalıklardan verdikleri dlii sayısı binleri geçmektedir. Kış ayları Bismil ilçesine ulaşrra tamamen eüc bir manzars arzetmekte ve hastalann çoğü llçeye varmadan vollards nlmektedirler. tleflilere tekTar hatırlatıvnruz Lntfen volumuzu vanınız Aksi takdirde her vıl oldujhj gibi hu vıl ds vine binlerce hasta 61ecektır Mazhar S\RUH\NOGLO Kazancı Köyü Bismil Diyarbakır Cerrahpaşa Hasfanesine su veriliyor Gazeten'zln 21/7 '1971 tarMl nüshasında yayınlanan «Atabey'e ithaf olunur» baslıkb vazı ılgıliler tarafından incelenmıştır: «CerTahpaşa Hastahanesine her girn saat 07.00 17.00 arasında sn verilmektedir 400 tonluk depolan olup hidrofor ile sn almaktadır Savın Profesörnn çalıstırı <«>rvi<;e ait o ana mahsus muhtempl bir dahilî tesisat ak«aklığindan ötürii sıısuz kalındıeı tahmin pdilmektedir. FStün hn hallere rarmen Hatahane idar»>si Orrahî Kliniklerinin çnk dahs 'ıi/nmlu tnsımlarında daimi su rezprve edip istifadp Ptmelprini <:aslavan depnlar vaptirmalan favdalı görülrnektedir.» Bplediye Ba«ın Taym ve Turizm Müd.