Katalog

SAYFA DÖRTs :CTJMHÜRtYET: Bflraflzde blnlerce turist hay« ranlıkla gezıyor. 1970 yılındaki son kazüarda ise, Efes'in Eski Mısır'la ilişkisl aydmlanmış, bu arada Mısırh Tann îsis'in tapınağıyla iç duvarlan resimli Yokuş Evlerl ortaya çıkarümış. 12 Eylul 1970 Efes'in tarihteki yeri skiden «Epheso*» adım taşıyan kent, tarihçilerin genel kanısına göre, Isa'dan on beş yüzyıl önce Amozonlar tarafından kurulmu». Yeri de Küçük Menderes'in denize döküldügü körfezin Batı kösesindeymiş. önemli ticaret yollannın üzerinde bulunusu, çevresinde bitek toprakların, kapall limanlarm •on yıllarda Selçuk Müresiyle oluşu, bir de ıljlc Akdeniz ikliEfes'i gezenlerin sayısını gösterninin etkisiyle Efes kısa sureren resmi bir yanyı uzatıyor. de islek, kalabalık, ünlü bir Bu listeye göre, 1983 yılında bukent olarak gelisiyor. raları 111 bin kisl gezdiği halde, önceleri dinsel bir karakter bu sayı 1969 da 351.171 kişiye u taşıyan, zaroanla siyasal bir örlaşmıt. SaintJean ve Meryemagüt durumuna geçen Efes, l.Ö. na'ya gelenler de bu sayıys ka11. yüzyılda lyonya kent devDinlenen Savaşçılar, Diyonizoı gelecek üzerine olumlu taıantümamif. Aynı konuda konuaan letleri birliğine katıldı. Kent ve Satir heykelleri de çok ilgi ları var : Müze MüdVir Yardımcısı Recep devletleri birliği önceleri Ege çekici. Müzenin başka bir bölü«önümüıdeki yıllarda Efes'i Meriç de, «Efes'in turiım yöBölgeslnde kurulmuş, sonraları mü çeşitü çağ paralarına ayrılgeceleyin yapılacak ıııklandırnfinden katkısı büyâktür. TfirEski Yunanistan'tfa da uygulsnmış. Sütun baslıkları, mezar taş m> ve seslendirme tertlbatıyla kiye'de Topkapı Sarayı ve Konmıştı. îyon birliğine giren kentlan da ayn bir salona konmuş. daha ilgi çekici durnm» getirya'daki Mevlânâ'dan sonra Efea ler arasında Efes lle Milâs büBirçok turistin serin gölgesinde mek istiyornz. Karanlıkt» beliriiçücB gelen liyaret yeridlr» yük bir zenginliğe ulasmış, bu es i oturup dinlendiği ve küçük bir li bir yer, Sıelliğine göre aydındıyor. nun yanısıra da bilim, güzel saEFES'TE B Ü T t K TİTATRO havuzun buhlnduğu müıe bahlatılarak or»ya ait olaylar, bilnatlar v« felsefe de bölgede çok Efes'te yetmis beş yıldanberl çeslnde ise birçok lâhit kabartgiler derinlerden gelen blr sesgeli»ralştir. îyonyalı büyük düAvusturyahlar yılda lki kez kamaltnyla Roma çağından bir d« halkı yavas yavas daSılmış, es« le, birkaç dilde anlatılaeak. Ben den biri yıkılmıs. biri hâli admoSullarının egemenliğine geç n yapıyorlarmış. Bu kazılar süsünür Heraklitos, Efes'te yasagünes taati bulunuyor. ki liman topraklara gömülmüfyaktadır. bnnnn dmeklerbıi Fransa'da miştır. Ortaçağda Ayasuluk derekli olarak ilkçağ tarihine katmıs, «Doğa» adlı ünlü kltabını tü. Gitükçe gelişen îzmir, ekoSelçuk ıırtlannı çevreleyen gördâm, çok batanlı •lvyor» denen, bolluk ve barışa kavusan kıda bulunuyormuş. 1955 • 58 Artemif'e adamistır. Müze yöneticiîen sürekli bir nomik canhlığı ve nüfus yoğunBızanslıların yaptırdığı kaleyı di. kentte birçok camı, medrese ve yıllanndaki kaıılarda Efes'teki çalısma içinde. Bir yandan mesEfes î.ö. 100O 500 yıllan aralugunu kendisine çekiyordu. Aydınoğullan onarmıştır. Bu hamam yapılmıştır. 1375 yılında Kuretler Caddesi ortaya çıkanllekt uğraşlarını sürdürürlerken üze Mfldürü Türkoğlu'na sında lyenya kolonisi olduSunkale Bizans, Selçuk ve Osmanlı Ayasuluk tepesi eteklerinde îsa mış. Bu cadde üzerindeki yabir yandan da sık ıık müzeye arkeolojik çalısmalarla tudan kentin ilk ternelleri lyon Yarın çağlarında kentin savunmasınBey, kendî adını tajıyan camiyı pıtlar arasında Hadrlanoı Tapıuğrayan yabancılara açıklamarizmin ilişkisini sorduğumkarakteri tasır. î . ö . 7. yüzyılda da kullanılmıstır. yaptırdı. Selçuk camilerir.in tinağı, Trajanus Çeşmesi, Zafer larda bulunuyorlar. Müze Müda: «Bi« bâtfin çshşmalanınızU yan monarsik, yan aristokrat Bafa Gölü pik bir örneğı olan yapı, îslâm Kapısı. Çaghyan Çesme'yi güBölge 1428 yılında Osmanlıladörü Sabahattin Türkoğlu'nun tnrismin Içlne girmişiz» dıyerek bir yönetim kuran Androkle? kıyılannda mımarlığının da simetrik olmıra geçmıs ve Aydın sancağının çagında Efes'te dinsel alanö*a yan ilk camisıdir. Minarelerinmerkezi olmuştur. Ayasuluk canhlık görülür. Artemis tapınağının yapılması ve ünlü tannçaya yapılan törenler bu çağ 97 konu ve resim : AYHAN BAŞOGLU da başîar. Bâkirlik, bereket, gemicilik ve orman tannçası sayılan Artemii (Diana) onunına her yıl Mart ayında çlçekler açarken büyük törenler, senlikler düzenlenlrdi. Binlerce kisi bu sırada Efes'e akın eder, Artemis heykeli büyük bir kalabaMUZAFFER BUYRUKÇU Iıgın önünde dolajtmldıktan sonra yirmi bes bin kişilik tiReşat beyin yüztt karmakanşık oldu, acııar •Tesekkür ederin efendira, kahve söyleyeyfaH yatronun sahnesine konurdu. gözlerine gelip oturdu, elini uzsttı, «Ağuuna» Mİ?» ÂrtemisTe hirlikte som altından dedi. «Ben de az önce gördüm ve fena haldo yapılmış 29 kutsal heykel de asabıra bozuldu.» Seeini yükseltti, «Kötü adam Bu sea Resat beyin boğazını daraltb, döndü, özel altlıklanna konarak büyük bı Cevdet bey, çok kötü.» Doğan'a yapılan bu kncakladı, bağnna basti. Gözlerinden yaşlar akısenlikler yapılır, oyunlar oynaislemc çok üzülUyordu. Daha ilk yansını yazan yor, yüreği kaynarıp duruyor, Cevdet beyin otobtis nırdh. Herkes bu törenlere sargencecik birine böyle bir darbe çok ağır geliraltında kalması için daa ediyorda. Birden bırakrj kıiar, danslarla katılan yüzlerce di ve o darbe çocuğu nefretin, guvensiıliğin tam Doğan'ı, merdtvenleri koşa kosa çıktı. rahibeyi izlerdl. Bu tören sengöbefine iterdi; ama onn asıl üzen baska bir liklere yaklasık olarak yedi yüz Re*at beyin sozlerl, kucaklaması Doğan'ı buşey vardı: Cevdet beyin, yetkislnin dısında kabin kisi katıhrmıs. londujhı dorumun baskisından kurtarmıstı. Rahat lan !şler« burnurra •okması. Nasıl yapardı? NaAtina ve Kudüs'ün yanısıra tı şimdl ve daha tntarlı düjünüyordu. Yüzünü yıka sıl akbrut böyle bir şey gelmişti? Sonra kim oEfes de. Eskiçağ'm uç önemli dı, kapıdan Halll'e seslendl. Ve Şinasfnin neden luyordu o? Kendisine danışmadan yazıyı koyma kutsal kentinden birlydl. Artekendisiyle U;rUenmediğini tbndi anladı ve temlı cesaretinı nerden aJıyordu? Patronla komışamis inaneı ve adına yapılan tBhavayı dğerleıine çekti. caktı. Ya Cevdet beyin bu berkese kStttlflk sarenler burada bin yıldan çok çan tunanklığnu, (Kıraldan çok kıral taraftarOturdu. Gözler yazıya lllsince öfkeyle basını sürmüçtür. Artemis için yapılan lığım) önler ya da istlfayı bamp fiderdi. EBeçeiirdi. Bası atrıyor, gözlert acıyordu ve seTİn bl« tapmak Btedenberi dünyanın Wni yüıüne kapıyarak ağlayan Doğan'a baktı. yatağa azantp sadece Cevdet beyi dtisünmek lsrlyedi harikasından biri sayılmıftçi parçalandı. Ağlamamak İçin kendini zor tutyordu. Kulaeına bir testere sesi (feldi. Götleri kıtu, davramslannı gizli bir yerden izleyenler tır. sıldı ve Yenikapı odun depolarmdan blrinde, o ko rarmışçasına basını yana çevirdi, ağlamayı yenl.Ö. 480 479 yıllannda Yucaman d1«H, inler gibi sesler eıkararak dönen tesdiktcn sonra, ellerini tutup çekti yüzflnden, «Bananlılann taferl üzerine Efes, terenin başinda gördü kendini. Cevdet beyi odun na bakar mısm? Ağlama, üıme kendini. Şimdi Yunan birliğine katılıyorfa da jribi uzarmış, önce burnnnu, sonra kulaklannı, sonçeltnce konuşacağım onunla. N'eden yaptığmı Pelaponnes savaslann Isparra ellerini, sonra »yaklanm keslyor, EÖvdesinl İH öğreneceğim. Heveain kınlrnMin. Sen sadece o* parça yapıyordu. Ellpıine bulaşan. yiızüne sı<rratalılardan yana çıkıyor. ku ve yaz. Ne raparsa yapsın ben senin hikâ>an kandan igrendi. Öldürmek neyi knrtaracaktı? î.ö. 387 yıltnda Antalkides bayeni vayınlayacağim. Burda olmazsa başk» g> Ölmemeli. vasamalı ve acı cekmeliydi. Öldürür ölnşıyla Perslere baraç venneyi zetclrrde yaymlatacağım. Su» şimdi!» •iürınez yakalarlar. karakola götürihlerdl. Biterkabul edlyor. di her «ey. Oysa Hümeyra ile olan Uisktsi yeni yenl Reşat bey korraştnkça "Dofan'ın aflaman î.ö. 534 yıhnda Granikos zagelisiyor. büyük bir yasantıya doğru gidiyordu. Dehrzlanıvordu. feriyle îskender'in egemenliğine minki davranifmdan utandı. Ne diye nencereden girince, Efes'te demokrasi yeni«Bir insan bu kadar kBtfl olabilir!» dedl. hakmıı da cıkm kızla konnsmamı;tj sanki? Zavallı den kurulmu» ve îran saldırıUoğan'ı içinden gelen smırttu bir sergl ve acıüzırim tizjrün srirmlsri. Niye korkuyordu? Durusuncından korunmustur. mayla kucakladı, saçlanm oksadı. «Ağlama, ağdan bir seyler çıkanp sorsa bile, «Bir sey yok.» lima.» O sıralar Küçük Mesderes'in ya da, «Annem eok hasta der, geç!$tlrirdl. Onunla deniz* kavuştuğu yer bataklık konu$sa belkl biraz açüırdı. Ama simdi düsünüDoğan, yumruklariyle gSılerinl sildi v« Başat yordıı bunlan. durumuna geldiğinden gemilebeyin kargısında agladıği İçin utandı. rin gidlş gclişıne engel oldugu • Ağlamayacakstn değU ml?> dedl Resat bey, göı Öldürme olmasa büe yaptiğuıı yanma bırakmagibi sıtmamn yayılmasını da etlerinl tertemiz, aydıniık yüzünden ayırmadan. malıydı ve böyleee varlığındaki samntıyi dtndirme kiliyormus. Iskenderin ölümünDoğan basmı salladı, «Ağlamıyacagiın.» dedi llydl. den sonraki yönetici Lysimachos LLEBfMİZ' kırık, insanı allak bnllak eden bir sesle: Cevdet beyin cırlak, kocakan sesini duydn, rüy bu yüzden Efes'i Panayır ve BİQ. CÖZ.E«Öğleden sonra sana Izbı alrp bir yere yollayaleri diken diken oldu. kalbl tıktık atmaya basla» Bülbül Dağı eteklerine tasımıs 1 rajırn. Biraz açılmış ohrrsun.» dedi Reşat bey ve dı: kalbt icinde büyük bir koşuya girmi$ giblydU birden korktu. Bu yaştaki çocoklar aeilara dayaAllahtm.» dedl, •Sen bana kuvvet ver! «Elleri titEfes'in Roma çağı namaz. tntihar ederlerdi. Yeğenl, «ınıfta kaldı diye riyor, avaklan hirbirine dolasıyor. düsecek gibi ola ysimachos'un Slümünden denize atmı«tı kendini. Cevdet beyi, bir canavaryordn. Yerde miydi, gökte miydi, bilmiyordu. BUsonra da Efes, Mısır ve SuİIATİ dan daha korkunç buldu, Trablusgarpta kalbinin diği ve duyduğrı tek sey Cevdet beyin varlığıydı. riye kırallıklanyla birleşbir parmak üstüne saplanan kurşuna sövdü. •Eğilme Sesler yakınlastı \e nettejti. Cevdet bey, parra mişse de, î . ö . 190 yılında Romabakim, kamburunn çıkarma, dik dur! Ha şoyle. Ah, nun kansının kardesi «i«man Şekip beyle birlikte lılann egemenliğine girrniştir. ah!> tç çekti ve yürüdii, ilk basamağa adunını atar içeri «irdi. merdivene yöneldl. <5^£v Efes cn parlak çağını Romahlar, atmaz durdu, başını çevirdi, «Ajlamak, cıkümak Doğan'ın gbzlerl Cevdet beydeydl ve kaçırmama özellikle Augustus lamamnda yok. Ben sağ oldukça senin hikayelezin her yerd* ya çalısıyordu. yasamıştır. Roma împaratorluyaymlanacaktır. güven bana!.» ğunun Asya'dakl merkezi duru•NIIHimiNHIIIIIIII muna gelen Efes, siyasal ve ekonomik bir üstünlük kazandı. Isa'mn doğuşundan 200 yıl secilcler rahatsız etmeyecektır. 17 •onraya değtn süren Roma çaKapıdaki nobelç) sızi Lewıs'ın ğınrfa kent, birçoğunun kahntıçağırttığmı sanacak, sigortalaChandler, saçiannı sıvazlayası hâlâ ayakta duran yapıtlarla nn nerede bulundujjunu bizzat rak bu açıklamayı yapan Madonandı. Bunlar arasında Bügosterecektir. Bızıra için vakit Isky'den yana bir göz attı: yük Tiyatro, Vedius Gimnazyumefhumu çok önemli.. Plâna «öldürücü mü?..» mu, Celsius Kitaphğı, Serapis göre saniye şaşmamamız ger» «Hayır... Tesiri dörtbeş s«ve Hadrianos tapınakları, Agokecektir Mish .. Şimdi su kopat sonra geçiyor .. Bizım amacıra (pazar yeri), Odeon, liman yalara bir bakalım .. îlk lş omız kumarhaneyi sojTnaktan 1 hamamları, ttadyum, çeşmeler larak bodrum katındaki soğuk baret .. Cınayet işlemeğe niyetive ünlü mermer cadde gunühava tertibatınm sigortasım mia yok ..» müzde burayı gezenlerin h a y gevşetmenizi istiyorum . Hava «Ben kendi hesabıma korranhgını çekmektedir. landırma ve serinletme terübafcunç derecede orijinal buldum tı...» bu fikri.. Devam edin... Butün Hıristiyanlığın ayrıntılan öğrenelim teker teMish, tesisatı incelerken bertker...» kiler de bir şeyler kavrama çailk yayılma yeri Bunu söyleyen Perry idi. bası ile kâğıda bakıyorlardı. ıristiyanhk dogduğu «ıralar Maisky, kâğıtları Mish'ten ya Kısa blr süre sonra Mish ba| Efes bu dinin başhca merna itti: çmı kaldırdı ve onayladr kezlerinden olmuştu. îsa'ya «Gayet kolay .. Dediğıniz «Hele bir göz atın... Bir ilk inananlardan ve Hıristiyansey vapılabilir...» şey lfade etmiyor mu size?> hğın ilk yayıcılarından Saınt Mish, oturduğu yeıde önco «Bu ışle sız meşgul olduk Paulos, burada üç buçuk yıl tan sonra yapılaraayacak hıçbir şö'yle bir doğruldu, sonra kâkalarak inancının ilkeleri yoşev yoktur diye düşünmüştüm fıtlan alarak arkasına yasîanlunda çalışmıştır (Î.S. 6558). saten...» dı... Bunlar, kumarhanedeki îsa'nın on iki havarisinden bielektrik tesisatının kopyalarıyMaisky'nın sesi nazikti ve gü ri SaintJean (Yuhanna) da, dı... ven dolu: Efes'e gelerek yüz ya;ma kadar Şöyle blr inceledikten sonra James «Sonra. ylne bodrum kayaşamıs, 95 yılında încil'i buraMish, durumu olduğu gibi kavtında bir hesap makınası var... da yazmıstır. ramıstı. Kırmızı yanaklannda Kızlar bunurüa paraların toplaHadley CHASE gülücükler ürpeTdi: Bizans İmparatoru Justiniamını çıkanyorlar . Bu makınanus, SaintJean'ın mezan üze •Başanlannızdan OtUrü 5yı da çalısmaz hale getirecekrine ortaçağın en ünlü kilisenünüzde saygı ile eğllir, aapkasiniz.. Bu ısi vapmak için siTürkçesl tnı da çıkannm doktor... MeEorta kutulannı dikkatle gözden lerinden birini yaptırmıstır. Bugeçirmeniz gerekecek sanıyoseleyi şimdi çok daha iyi anlırası uzun süre Hıristiyanlığın ŞehbaJ AYGEN rum ı yorum .. Böyle bir $eye sahip haç yeri olmu;tu. Efes ytkılaçıkmak en becerikli geçinenler nndan 7 km. uzaklıktaki Bülbül Mish. tesisatın kopyasına bir için bile kolay olmasa gerek.. Dağında bulunan evde, Meryem süre baktıktan sonra evet anlarormanm ölr Denzerinj giyerek Nasıl yaptınız bumı?.» ana'nın îsa'nm ölümünd'en sonmına basını salladı: kumarhaneye girecek» Söı kora SaintJean'la birlikte gelerek Maisky omuzlannı sllkiyordu: «Bu da kolay .. Mesele sanusu üniforma bende hazar. Ilson günlerinl geçlrdigi söylenir «Demin de söylediğirü gibi yılmaz...» gilllere teslsatta bir anza buMeryemana'nın ölümünden sondokuz aydır buradayım... Vaklunduğunu ve kontrol etmek zo «Işte plânımızın sizlnle ilra 2. vüzvılda burada adına bir tlmi de boş yere harcamadım..ı runda olduğunu söyleyecek. O gill teraflan bunlar MUh... Hatapınak yaptınlmıs, 4. yüzyılda Chandler, Mlsh'in omuzu üze saatteki nöbetçi uykusuıluktan valandırma tertibatını ve hesap rinden doğru kâğıda blr göı İse kilise durumuna getirilmisgeberen herhangi budalanın blmakinesirJ Islemez hale getirattj sonra Maisky'ye baktı: tir. Kilise ve bitişiğindeki Merridir... Dokuz sydan beri her mek... Su anda ben size duru «Vaktinizl boş yere kaybetyemana Evi onarılarak kutsal gece oraya bir kero uğruyorum mu kaba çlzgilerle anlatıyorum mediğiniz ve gayet aıkı çalıştıbir gezl yeri olroustur günütabiî . özetlivorum daha doğru muhakkak. Büro kısmındaM ğıraz belli . Fakat ben hâlâ da müzde. su. Daha sonra avrıntılara gebütün yazıhaneler ve servisleikna olmuş değilim... Ne yapaçip her seyj deriniemesine ince Papalık tarafından hae yeri rin saat tam bir kırkbeşte kacağımızı söylemedinia henüz...> leveceğiz.^ ilân edilen Meryemana Evi'nde pandığıru kesinlikle tespit et tBurada genel bir plân her yıl Asompsiyon yortusunda tlm.» var.. Kumarhane geceyanstnDBndü, Chandler'e baktı: (15 Ağustos'tan sonraki İlk PaDurdu. etrafma bakmdı, blr dan sonra saat Uçte kapanıyor «Sizin göreviniz hıç de kozar) haç âyini yapılmakta, binsigara yakmaya nlyetlendi sonSaat iki otuz oldu mu toplanan lay sayılmaz . Siz ve Wash salerce Hıristiyan buraya akın etra vaz geçti. paranm çoğu asağı gönderiliat lam iki otuzda seleceksınls., mektedir. yor... Baskın için en uygun sa«Oazinonun müdUrü Harry L» Bir kamyonetle . Araba hazır» at de bu... tşte size özetle ve wis. kapanıs saatine kadar kuGarajda duruyor tkinizln sır^ Yakm çağda Efes İ kabaca soygunun nasıl yapüamar aalonunda dolaşır, boy gös tmdB da Î.B.M Ahmet KÖKSAL VYGARHKLAR BEŞtĞİ yılında kurulan Selçuk Müzesi, «imdiki modern yapısında ışık durumu ve düzenlenişiyl* Türkiye'nin en çok gezilen mütelerinden biri. Kapıdan girenıen Bereket Tsnnçası Artemis' ın o çok göğüslu ünlü heykeli karşıhyor. Içerd'eki salonlarda Efes ve yöresindeki kazılardan getirilmiş Arkaik, Yunan, Roma, Bizans, Osmanlı çağlanndan kalma yapıtlar bulunuyor. Vitrinlerdekl birçok heykeller. büstler «ydınhk ve çok rahat bir ısık düıeninde lergilenraiş. Bir yandan da sürekli yapılan klâsik Batı müziğl yayını, yapıtlann seyrine ayn bir derinlik ve anlam katıyor. Dokuı bölüme aynlan müzenin ilk bölümünde gördügümUz dünyaca ta« »tntnış Artemis heykeünden başka, öteki bölümlerd'eki Kolosal Artemis, Zeus, Afrodit, E EFES M I endülüste isyan Bir olayın başlangıcı J 1 DİŞİ BOND •'62 w W & w 1 L ÎNİY TİFFANY JONES H GARTH AYLÂK MUSA