Katalog

SAJrtFI DÖRT iişip geldiğini ve hiçbir şekilde bugun olduğu jerde durdurulamıyacağını daha açıklıkla gormek mumkün olacaktır. Nasıl, TÎP'in duraklama ve bolünmesi tümüyle kendi elinde olan nedenlerden doğjnadıysa. Nasıl, kitleler sandıksal bilincin ötesine doğru yol aldıysa işçi eyleminin gelişmesi de, bu doğrultuda, katkılardan etkilenerek durmaksızm ilerlemektedır. Zaten, eylemlerin özeti verilirken de görülecek olan budur. 29 Temmuz 1970 CUMHURİYET S logsnları, entellektüel ilgi yüzünden propaganda olanağı fazla olan, TİP'in önemli bir gelişme içinde olduğu açıktı. tngillz Işçi Partısı, sendikah işçilere dayandığı, büyük oy deposu gibi göründüğü haide, Keir Hardy'yi ilk seçimde Avam Kamarasma sokamamıştı. Almanya'da Lassal, ancak kendi başma temsıl ediyordu ışçüeri Mecliste... T i P işçiler orasındo doyonok arıyor gösterdi. Sonunda, 1969 seçımlerine, kınlmış, küskün ve kendi içinde bölünmüş bir nitelikle giren parti, hem 1965 seçimlerindeki oranda oy alamadı, hem de yasa yüzünden ancak iki milletvekili çıkarabtldi. • PARTt İŞÇİLERDE DAYANAK ARITOR ncak, bütün bu olaylar Partinin etkisini azaltmadı. Her sosyal gelişimde kaçınılmaz sonuçlarla karşılaşmıs olması, sosyal gelişimin hızına ayak uyduramaması, her parti için belirli dönetnlerinde bir kader • DÎSKtN KtJRÜLUŞU nrkîgin kurulusu ve kuruluş sırasında girdlği angajmanlan daha önceden anlatmıştım. Ve kesinllkle belirtmistim ki, Türktş kurulus amacından hiç aynlmami?, ögretisini, ekonomik dayanak haline de getirerek sürdürmüstür. Bilânçosunun pasifinde, Amerikan yardımlan, temsil ettiği kitlenin ödentilerinden iki katı kadar fazladır. Türkiye'de, tam bir Amerikan tipi sendikacılık önermekte, daha birinci kurultayında aldığı kararla, partilerüstü görünüp, iktidar koltuğunun altına sığtnmayı kaçınılmaz bir zorunluluk ve olgu haline getirmij bulunmaktadır. Bu uysal tutum, gerçek sanayi yatınmlan yerine, montajla yetinerek büyük kârlar elde eden işyerlerinde çahşan işçiler arasmda hoşnutsuzluklar yaratmaktadır. Sendikanın uysallığı. alınabileceSin. yansinı Wle elde etmek olanağmdan yoksunluğu getirir. îscUer, bu yüzden. yenl alternatifler aramaktadırlar. T TIP ise, ylusal artık sistemitıin de olanakianyla 15 milletvekili birden götunnüştü, girebildiği ilk seçimlerde. Seçim Bİstemi korunduğunda, bunun daha da artacağı kuşku götürmezdi. Üstelik, iç çelişkıier, genellikle birkez profesyonelleşmekten doğardı. Bunu iyi bilen CHP'nin önerlsi, iktidann çabasıyla, ulusal artık sistemi kaldırıldı. Ve Parti, 15 milletvekilinden ancak biriki milletvekili çıkaracak duruma indlrgendi. îste bu yüzden, parti içi muhalefet büyük gelişmeler  dır Yalnjz bir nokta var ki, Turkıve'de işçi eylemlerinin gehsmesine kaynaklık etmiştır. Zaten, TİP'i sendikacıların kurması, kendi kesimlerinde bir kast olarak düzenlerini sürdurraesine engel olmamıştı. Olmamıştı ya, Partinin etkisiyle, bilinçlenen kitlelerin ve özellikle sendikacılann, sonradan yeni bir konfederasyon kurması, bugünkü olaylann ve elbette yannki geüşmelerin temel unsuru haline gelmiştir. Bu yüzden Parti, siyasal alanda söner, sessizliğe rnahkum olurken, sosyal aland'a açıhp ge mşlemek olanağını elde etmiştır. Ne var ki, eylemlerin için» de bulunanlar da, böylesine kesin bir biçimde gelişmenin farkına varmamışlardır. Bu bakımdan, 1963 1970 işçi eylemlerini özetlemeden, üst yapıdakl değişikliklere ktsaca bir gözatmak yerinde olur. Ve Partileşmeden sonra, onun etkisiyle yeniden sendikal örgütlenmeye, Devrimci Işçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) nun kuraluşuna bir gözatmamız gerekir. Böylelikle, olaylann bugünkü ortamına doğnı tarihsel bir doğrultu içinde ge • 1963 yılında bir takım fasıllariyle işverenin yaranna ayarlanan grevden, ölü sezona rastgeldiği takdirde işçiye iicret odememckle gene işveren kârlı çıkıyordu. konu veresim: AYHAN BAŞOĞLU \ş«5 BU <SUZÖ~ OR£>UNUM Q EM S UITAN DtŞİ BONB SOİLEM YC2D6 A.0U aie TUZAK BSKÜ «SıCLCCEIC OA. I4AZIBUICLI TtFFANY JONES RİPtik VAK, oöGur. Ü BU EVDC StQ <SA t 00 maktan öteye bir davranışlart ta, toplu sözleşmeler uzatılağurmadan geçmiş, bir uyuşmaolmamış bazı sadık adamlara rak, grevlerin, grev yapılması nm ortamını yaratmıştır. Ama, verilıyortfu. Ne var kı, grev kararlaştınlsa bile, 61ü sezona öyleleri vartfır ki, salt işçi işyasada yazılı kisıtlama proserastlamarı sağlanmaktadır öyveren arasmda kalmamış, d e v dürüne uyulmaksızın baslatılle ki, ilk ağızda grev, işverenin let gücünün de işçinin karşısıtnıstı. Yöneticilerin. ve onlann yaranna olmaktadır. Çünkü, na çıkanlmasına neden olmuş, emriyle iççileri saran askprlerin ölü sezonda, nasılsa ücretli izin hattâ 1966 yılmın bazı grev'.eri, söylevleri, ihtarlan kâr etmiverecefi işçiye, ücret ödemeksendikacılann kendi aralarınyordu. Kimin nasıl baslattıgı ten kurtulmaktadır. Buna kardaki çatışmayı gelistirerek, böbelli olmayan bir tarakka soşılık, işçinin ctayanma gücü kılünmelere neden olmuştur. Bu nucunria, kurşunlar atılmıs. bünlmakta, grevlerden sonra işolaylan sırasıyla ele alırken, tün suçları ocağa inmemek vaverenin koşullarına razı olmak özellikle Paşabahçe Şişe ve Cara sava aykın Erev vapmış ohalar gibi durumlar doğmaktadır. Bu işçileri grevinin, DÎSK1 doğubile en fazla bir yıllık hapıs durum, işçiyi bilemektedir. Aran nedenlerden biri olduğunu cezasıyla ödenecek bir davranış ma, masa başmda hep aynı kuda belirtmek gerek. olan i'scilerden iki?i vurulmuşrallar uygulandığı, sendikalar tu. Satılmıs Tepe ve Mehmet da uyuşma aradıklanndan, bi• KARA ELMASTAKt RAN Çavdar, grev şehitleri olarak Bu arada, TÎP'in Malatya fcu rıkim giderek artmakta, eylem zorla kopanldı arkadaşlarından korkutucu olmaktadır. rultayınrfa dunım tartısma koölüm, rüzgânnı estirmiş. kor» 0 Mart 1965 günü, Kozlu nusu olur. Parti. sözcülüğünü kuyu yaratamamıştjr. Olay yeİşçiler, bu dönem içinde. senmaden ocaklarında çalışan ettiği kitleden yoksundur. Adı rine giden Bakanlar. sendikadikalann ihtiyatlıhgı yüzünden, işçiler, liyakat zammı adı îşçi Parti"îidir. ama, aldığı oycılar. primlerin eşıt olarak daher bakımdan yasalara uygun altında Işletmenin dilediğine lar .aydınlardan, küçük burjugıtılaeafı konusunda söz verirdavranmışlardır. Ama, bir ya dağıtmak istedıği bir miktar valardan ve bürokratlanndan ler. Grev biter... nın davranışı önemli değildir prımi, üeretlerine 30'ar kuruşgelmektedir. Partiyle, temsilki... İşçi eylemi, ne denli yasaluk bir artış olarak eklenmesi ciliğini ettiği kitlenin köprüsüya uygun olursa olsun, hazımisteğiyle grev yaptılar. Isteklenü kurmak. bağlantısmı sağlaYARIN : sızlığın yarattığı tepkileri üsn haklıydı. Madeni yerin almak gereklidir. Partili senditüne çekmektedir. 1968 başına tından çıkaran onlardı. Eğer bir kacılar bunun egitim yoluyla kadar uygulanan grev sayısı, liyakat söz konusu ise, en fazsağlanacağım savunurlar ilkin. îşçiler Polisler 318'i geçmektedir. Bunlann çolasını onlar göstermişlerdi. OySonra, karar kitlenin de partiJunluğu, büyük çatışmalar doleşmesl ySnünde olunca, kurumsa pirim, onların başında durlarda huzursuzluk başlar. Türkls, I?çi Partisi kurucusu ve üyesi bulunan sendikacıların yöHIIIIIH netimindeki sendikalan Pasa 50 bahçe grevini destekledikleri nedeniyle bünyesinden çıkarır. Bu davranış, birden yeni bir konfederasyonun. Devrimci tşçi Sendikalan Konfederasyonu (DİSK> nun kurulusunu hızlandınr. Yeni bir rastlantıyla, MUZAFFER BUYRUKÇU 8rgüt kurulur. TİP'in kuruluşu 13 Şubat 1961'dir. DİSK'in kuDofan. çenesinden tutup kaldırdt, gözlerfaıin kırık. Hıçkırığı dört kere okndum. Okuduklarnn rulusu ise, 12 Şubat 1967... içine baktı, «Söylesene!» dedi •Senl rüyamda görbeğenip beğenmediğini anlamak istercesine DoUygal ve partilerüstü görüdüm> deyince V'aso çenesinden tntnp kaldırmıs, gös ğan'm yüzüne baktı. Doğan, çabak sağa sola göa nüp, iktidar koltuğunda bir lerinin içine bakmıştı. attı. saçlarına kısa bir öpücük kondnrdu. sendikacıhğın karsısında, alter•Ayıp^ dedi Hnmeyra, «Söyleyemem» gene ba «Kırmızı ve Kara'yı vereyim sana. Biraz agıt natif olma durumunda yenl bir jnu önüne eğdl. sendikaeılık vardır. tsçllerln, ama çok güzel kitap> «Senl öpmek istiyornm» dedi Dofan. salt ekonomik isteklerle degil, «Tesekkür ederfan» dedi Hümeyra. «Öptün ya demin dedi Hümeyra ve ba sözü bn siyasal davranış ve İsteklerle kadar rahatlıkla nasıl söylediğine şaştı, kendini ahde davranmasım Bngören biT tstanbul Kız Lisesmin sokagına girdiler ve selâksızlıkla. ntanmazlıkla cnçladı. İçi bir tohaf olyeni ses çıkmaktadır ortaya. rin, rntubete benzer bir nemlilik duyduklan sokakdu. Çıkmaktadır ve bugün karsıiasta taşıtlann gectiği büyük caddeyi görerek yürü«Gene öpmek tstivonım» dedi Dofan. düler. tıçımız olaylann kavnaklığını «Akşama çok geç kalmayahm» dedi Hümeyiste bu çatlama ve bölünme yaDogan, bu lokağa her girdiğinde taze bir k a ra, «Annenı bir sey söylemedi ama lazdığmı gözieratmaktadır. kokusu dnyuyor ve hemen başını kaldınp pencerinden anladım.» relere bakıyordu. Kızlann otnrduklan sıraların ya• BÎR ALTERNATÎF «Geç kalma>Ti» dedi Doğan. nsı görünürdü aşağıdan bakınca. öğrencileria coğa HümejTa gögsüne basbrdıiı gazeteye baktı, pencerelere üşüşür, sokaktan geçen gençiere güler, .t.P.'nin fcurulusu sırasında •Bana mı verdin?» dedi. işaret eder. (lâf) atarlardı. Bir keresinde Doğan'ın anlattığım gibi, aslmda «Sana verdim. okurran. Bakalnn begenecek mikendini tntamıyarak «Ne kadar güzelsin!» dediği DİSK kurucusu sendikacısin?» gerçekten güzel, Ay parçası gibl bir kız. kafasına lar da, TürkIs'*eküerin eğiti«ikifiçsatır okudmn da, güxeL Ben Bayat meebir avuç iebiebi fırlatmıs. arkadaslan da o körpo minden geçmijlerdir. Ancak, maasındaki hikâyeleri, romanlan hep okurum^ sesleriyie katıla kahla şnilmüslerdi. Önce şasiran, daha önceden bir muhalefetin dedi Hümeyra. daha sonra bozulan ve kahkahalarm arkasi kesilgetirdiği sonuçlan gördüklerinmeyinee öfkeden kuduracak sibi olan Doğan. Si•Öyle mi? Çok sevmdim. Beode romanlaı var. den, varhklannı sürdürmek zin topnnuznn» diye başlayan ve başkalanna bağSana getuİTİm. okarsna^ için, aşamalı bir gidis tutturlanan ağır bir küfür savurunca içeriye kaçmışlardı. «Olur» dedi Hümeyra, gazeteye bir gös attı, «Ad. manın zorunluğuna inanmışlarLisenin tam karşısmdaki handa bulunan genc işçl» lan ne?» dır. îşçilerin, huzursuzluklan Ier, yazıhane sahipleri sabahtan akşama kadar peniçin bu zorunluluk bir altema«Çok» dedi Doğan, «Hıçkınk, Saman Yolu, Dağcerenin önünden aynlmıyorlardı. Ordan, sınıflann tif yaratmıstır. Devrimci Senları bekleyen Kız, Vahşi Bir Kız Sevdim. Sokakici, sınıftakiler. (ririp nkanlar olduğu gibi görünüdikacılık, kurulmadan önce detan Gelen Kadın, Polyana. Jane Eyre. Ruzgârb yordn. Arkadaşryla birlikte kendisine yiyecek eibl ğil, kurulduktan çck sonra yeBayır. Şahika...» baktıklannı hiîdiği halde anasının gözü sanşın btc rini, niteliğini almaya baslaŞahika'yı okadum ben» dedi Hümeyra, «Çok kız, bacaklannı yayarak otnnışunu hic değistirmemıştır. Bunu olaylar d'a doğrubcğendim.» miş, hattâ daha yaymıs ve eteklerini kamına doğm lamaktadır. sıyırarak baldrrlannı ortaya cıkarmıstı. «Sonra, Vadim O Kadar Yesüdi Ki, Oğlura Oğlum, Çanlar Kimin İçin Çalıyor. Dur bakaymı! «BaAma, olaylann gelişmesine, Sipahipalashn önSnden eeçtller ve küçük yoknsını yukanya kaldırdı, söylediği adlan yeniden söybu bölünmenin katkısı da büsn indiler. ledi sessizce ve ekledi, «Vadideki Zambak, Kırmızj yük ölçüde yardımcı olmustur. ve Kara, tki Yeni Gelinin Hâüralan. Daha bir süÇünkü, Türkîş, yeni konfedeOtel çnk çerilerde kaldıktan ve otelin önflnda rü var.> rasyonu bir alternatif olmaktan dnran bir özel arahadan yapılan Arapça bir konnsçıkarmak için, kendi dalmda «Çok» dedi Hfimeyra, «Hepsini okndun mn?» ma knlağına çalmdıktan sonra Doğan. otelt sevtek olan sendikalann bile kar•Okudum. Yalnız Çanlar Kimin İçin Çalıyortı mediğini, otelde calışan kâtiplere, hademplerp düssısma, (her işkolunda tek senokumadım. bn aksam başlıyacağım. Sen neleri okoman oldnğnnn anladı ve kendisini kadinin odasradika düşüncesini savunur gödun?» dan nasıl apartopar çıkardıklannı. eşikte arkasraründüğü halde) yeni kuruluşlar •Ben mi?» dedi Humerra, psrmaklanyla saydı çıkarmaya başlamıstır. DÎSK oknduklarını içinden, sonra sesinl yükseltti, «Aşk dan hızla ittiklerini düsününce bir yerleri acıdı. de aynı uygulamaya basvuraBahçesi. tki Aşk Arasmda, Kızıl Tuğ. Polyana. Hiç(Arkası var) rak, kendîne bağlı, kendi düsüncesinde sendikalar kurdurtnaya çalısmıştır. 1 başlangıcı ı J T Sendika rekabetl, işçi hosnutsuzluğuyla ve ülkenin ekonomik çıkmazıyla birleşince, işçi kıpırdanışları, eylem biçiminde dönüsmeye baslamıstır. Artık, eskisi gibi sendikanın dedigi yasa, uyguladığı gelenek değildir. Işçi, hosnut kaimadı mı, yeni bir gendikayla ilişki kurmaktarfır. Ve bu iliskinin sonucu ister istemez yeni bir eylem doğurmaktadır. özellikle 1968 yıh başından bu yana, işçi eylemlerinin giderek daha büyük bir güçle gelişmesinin temelinde, 15te bu aynbk vatmaktadır. Bu yüzden, Sendikalar ve Grev yasalan çıktıktan sonraki işçi eylemlerini iki ayn dönem halinde ineelemek bir zorunluluktur. Birinci dönemi. 1963 ortasıyla 1968 başı arasındaki zamandır. tkinci dönem ise, 1968 başmrfan günümüze defin gelişen olaylar Durara, bu ayncahk içinde ele alındığında, gelişmenin niteliği ve niceliji de tüm açıkhğıyla ortaya çıkacalctır. • 1963TEN 1968^ 81 Genç kadın yine basını iki tarafa sallıyon « Bu noktayı hiç düşünmedim. Hatırmıa gelmedi.» «Oysa, pillânın kapüarını açmağa yarayan anahtarın yalnız sizde, ama yalnız sizde bulundu ğunu, başka bir kimsenin böyle bir seye sahip ol madığuu biliyordunuz™ Sonra sayet Liedenski kapıyı çalsaydı, aıncanızın katiyen açmayacağmı da biliyordunuz değil mi?» « Evet..^ « Villâya girmek için sizdekl anahtardan faydalandığını ne vakit öğrendiniz?.^ « Amcamı nasıl öldürdüğünü açıkladıgı zaman..^ « Liedenski desteden bir anahtar alıyor. Sonra bunu tekrar yerine koyuyor™ Ve siz hiç biı seyin farkma varmıyorsunuz? Nasıl oluı bu?> « Şayet yanılmıyorsam apartımana döndütümüzde anahtan tekrardan destedeki yerine koy muş olacak... Çantamı salondakj masanm üstüne bırakmıştım... Bu bende bir alışkanlıktır... Eve girdiğimde hep böyle yapanm« Ben başka bir odadayken Liedenski için söz konusu çantayı açıp ınahtan eski yerine takmak zor otmasa gerek...» Fletcher, genç kadını uzua uzun süzüyor». Karşısmdakinin beyninden nelerin geçtigini anla mak isteyen bir dikkatle... Sonra alt dudağuu ısı nyor hafifçe: « Apartımana döndüğünüzde saat kaçtı?..» Mary, yanlış bir adım atmamak, acık vermemek için kendini gizli gizli nasıl da zorluyor Bunu yalnız ben anlayabüiyonnn tabil « Dokuza geliyordu.»» « Fakat polis geldiğinde idz evde yalnızdınız değıl mi?...» « Liedenski o arada gitmlfti...» « Ne vakit?* Mary Weaver, bakıslan üe bütün salonu dola çıyor.. Fakat bennrüe gözgöze geltnemeğe de dikkat ediyor bu isi yaparken Sonra, elinin sinirll bir hareketiyle, alnına doğru düşen bir tutam sa çı geri itiyor. Tanık koltu&una oturduktan sonrak! ilk sinirli hareketi bu... • Apartmana döndükten yarım saat kadar sonra gitti sanıyorum... Tahminen... Saniyesi saniyesine söyleyemiyeceğim, çünkü raate bakmamıttım....» Niçin gitmişti?...» « Bana bir sey demedi giderfcen.» • Fakar aynı sabah vola çıkmayaeak mıvdı H. L. DUGAL YÂRINSIZ ADAM Türkçesi: Adnan TAHÎR nu?. Seyahate?..» • Evet.. New York'a hareket edecektik» « Ama siz uçakta sadece bir kişilik yer «yırl mıştınız.»» « Son dakikada yalnız hareket etmeyi daha uygun bulmuştum...» • Bu âni değişikligin sebebi ne olabilir?..» « Kesm bir sebep yoktu. Amcamın ölümfl fena sarsmıstı beni. Sok tesiri sürüp gidiyordu. Düşünmek, kendime gelebilmek için yalnız kalmalç ihtiyacmı duyuyordum.» • Ara verde baska bir sebep olarnaz mıydı?tnsan hali bu..^ Mary Weaver'in sözJeri çakmak çakmak Bık km bir ifadeyie soruyor: « Ne gibi meselâ....» « Meselâ. Meselâ.. Liedenski'den şüpheleo meğp başlamış olabilirdiniz pekâlâ.. Amcantraı ölümündeki sorumluluk payıru yavas vavaş sezia İ 1 h l L AYLÂK UUSA 4 Tframm 1963 günü vayımlanarak yürüriüğe giren Sendikalar ve Toplu îş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt yasalanndan sonra işçi kesiminde hızlı bir gelişira başgöstermistir. Bu sSzlesme ve grev biçitninde görünmektedir. Sendikalar, daha çok Türkîs'in etkisinde olduklanndan, yasalan büyük ihtiyatla kullanmaktafftrlar. îşçiler için elde edilen zamlar, bugünkü sBzleşmeİT açısınd=>r. ^akıldığında, hakem kUiUİlannın verdiginden öteye eeçmeyen gülünç miktarlardır Buna karsm bile, işveren kesiminde büyük bir örgütlenme ça 2 bs«T v a r H i r K(»n»lfVal