Katalog

BAHtFE DÖR1 the"y« yazdıgı b'.r mektup da cevapsu kalmıştı . 17 Nisan 1970 CTJMHÜRtYET • YENİ VERİMLER 2OOÜHCÜ B FARUK YENER Yalvarmm devam etmeyin!,, eethoveoin yaşemıad* S > nemUce blr olay geçer 1818 de... öğrenclsi, koruyucuau, hayranı Arsidlik BudoLf kendi•tni dln hizmeüne adamış, Olmütz Baçplskoposluguna g». tlrllmlattr. Bu ne<tenİ9 yapılacak törttıe bir dua lle kablmayı lster v» u^lya köyu Mödllng'de »ynl yılın «onbabar gün leri boyunea çalışmaya koyulur... Sanatçuıın a&ır çslışman tOrene yetlşUmnn yapıü... Aync* «dua» gKtlfcçe fellftip büyumekte, «Mlsaa Solemms» ad& anıt dogmaktadır. B 1820 yıh sozılan .. Beethoven çevresindeki baa. dostlann dağılmasına karşüık bütün kıtada Un yapmış, verimi baalıca •anat kentlerinde hernen her müzik dinletislno katılmaym koyulmus saygm bir besteeldir v» yaşamının sonbahan ortalann d* «MJssa Solemnis» ve aDokn•ancn Senfonl» glbi İH buyuk amtın taslaklannı yapmaktadır. Sadık Ye yardımsever Schindler en güvendiği kişilerden birldir son yıllannda. Yamndan »on nefeslna dek aynlmıyacak, ardında bıraktığı mektup, not T« «ıtagm* defterleriyle pek ook belgeye el koyacak, Beethoven'ln llk yaşam öyktlsünü yazanlardan birl olacaktır. Şu bölümü onun anılanndan alıyorum aynen: «1819 yılı Ağustos •onlanydı .. Miizikçl Johann Horralka ile düştük yola... Yönflmflz yflce sanatçımn ban yaı aylan için seçtiği sayfiye köyü Mödling... Öfleden sonra saat 16 da ulaştık evine .. Kapıda rastladıtımu bir başka kiracı gece oynanan tragedyayı haberledi; sanatçı çalışmalara dalmış, yemeyi unutmus, acüap yemek isteyince iki hizmetçi kadımn nyuduğunn rörmüştü... Bu dorum gece yansı ıorla blr toyametlıı kopmasuu yol açmış, kadınlar büyuk kavfalarla kovulmujtn . Otarma odasının kspalı kapın önünde beklemeye koyulduk. . tçeride çalışan bestecinin sesi geliyordu: < 1 issa Solemnis'ln» «Credo» bölümündeld füftt yanyor, bu arsda bağırıyor, tempo tutuyordu. . Bir süre bekledürten sonra dönmeyi kararlaştırdık. Tam aynlıyor duk kapı aralandı, yüzünde bo» nutsnz çizgilerle Beethoven belirdl ksrşnnızda .. Sanki ölüm • kalım savasuıdan çıkmış blr rörüntüsft rardı. Bir (öre 6yle durdu, sonra gtinfin olayına defindi: «Mükemmel bir ev yönetiml . Tflmfl defolup gittiler . Ve dün ö^leden bu yana ağama tek Iokma koymadun . » Ben giyinmcsine yardım ederken arkadaşım hemen otel restorar.ma yiyecek hazırlatmaya koştu... Yemeflnl yerken ya?a nundatd rdçlulderdeıı yakmdı bize nzun uıun... Yardım eden yokto, yalnudı. . Endnim, «Mltsa Solemnis» le kiTaalaaabllecek hiç blr tanat eserl bn tttrlft piiç koşullar altında doğmamıştır.» Schlndler haklıydı.. Insanlık tarihtaln en seçMn dehalanndan birl yoksundu, mutsuzdu o yıllarda .. Yabancı" ülkeler saray ve temsilcilerine başvtırarak «Missa» nm yazıldığını haberledi, «partisyon» İçin abone derlemeye koyuldu... Sadec© on cevap getmiş 500 duka toplanrruç, Pransa Kıralı 18 ind Lauia lse bir altın madalya göndermekle yetinmisti. Madalyanın bir ytlzünde Kıralın kabartma portresi, diğerinda ise «Kral tarafmdan Bay BeethoTen'c» cıimlesi vardı . Bu arada Weimar Dukalığından bir yardıma aracılık etmeslnl dllemek Uzere 1823 yıü 8 Şubat tarihinde Goe erl yand» «Dokuzuncn Seıv fonl» çalışmalarını sürdürtV yordu, d\ırmadan... Ara çalıymalan ise dörtlUler* yOnelmlstl... Ve bütün bu çabaiar arasmda baa siparişler gellyor, pek aı çalışma olanajı bulan «aaatçı kmrdeşl Johaan'a «Ne mntena mntlu insanım ben...» dly* yakınıyordu. Bu siparişlerden en önemllsi TByıncısı Haertal'den gelen «F»uat» İçin mU«ikti <Fanst> ve «Macbeth» a muzik yazmak zaten eski düçüncelerl arasmdaydı onun . Bütün bunlar yetmemia gibl Schlndler çağın Unlü ozanı Grillparzer'a Beethoven lçln blr opera metnl yazmasını Böylemlstl. îste, Grillparzer'ln anılanndan bir bölüm: «Bir kaç gün sonra Schindler geldi, Beetho ven adına çağmyordu benl . Hemen giyindlm, çıktık, ustanm o sıralarda oturduğu eve glttlk... Onu perlşan geceligiyle dağınık bir yatakta bulduk... Elınde bir kitap vardı, ara sıra yemek odasma açılan başucundaki küçlik kapıyl gözlüyordu... Kısa süre sonra pasaklı bir hizmetçi kız elinde bir tepsiyle geldi.. Biraz tereyağ ve bir vumurtayla ikl dilim ekmek var dı, tepside .. Ve bütün bunlar nasıl düzensız yaşam içinde olduğunu gösteriyordu dev mttzikçînin » • Soprano Henrietta Sontaç ve Alto Karollne Unger, partilerinin •rüçlüğünden yakınırken, Beethoven «Güzel Cadılar» dediği bn sanatçıları duymazlıga gelirdL bestecıye en yenl «Çocuklan» nın dogdukları yerde kalması gerektıgi belirtilmekte ve şöyle son bulmaktadır: «Tekrar en kısa zamanda dostlanıunn, hayranlanmun arasında förününüı.. Bu siıden en büyük litetimizdir...» O çağlarda «akademl» denilen büyük konser, 7 Mayıs günü împaratorluk • Kıraliyet Tlyatrosunda düzenlenecektir... Hanrlıklar Beethovenin blr kaç huysııa davranıjiyle kesüir glbi olursa da tekrar devam eder... ^ovalarda en büyük sıkıntıyı kadın şarkıcılar çekerler... Soprano Henrietta Sontag ve alto Karolins Unger partilerinin güçlüğünden yakınmaktadırlar durmadan... Beethoven 1 se «çflzel cadılar» dedigi sanatçıların Isteklerini duymazlıga gelmektedir. Bir gün dlretlr Sontag, senfonide «Bize 5püs verir.. » dizesindeki üst sesleri söyleyemedlglnl açıklayarak degiştirmeslnl iatar besteciden... Cevap: «Hayır, hayır... Sonsuza dek hayır.. » dır. Sontag ağlar: «Tanrı adına iskence ediyorsunuz bize.. » Sonuçta konser günü gelir çatar.. Program şöyledir «Evin Kutsaması» adlı uvertür, «Missa Solemnis» ve Prusya Im paratoru Üçüncü Friedrıck Wilhelm'e adanan «Dokuzuncn Senfoni.» Salon tıklım tıklım doludur... Boş olan tek bölme împaratorluk locasıdır. Ustanın yeni verımleri coşkun gosterilerle kar şılanır... Senfoninin iklnci bolümü alkışlarla kesilir... Beethoven, yönetici Umlaufun yanmdadır, sırtı halka dönüktür. Sen fonl bittiğinde alto Karoline ün ger kulakları duymıyan besteclyi omuzlanndan tutarak halka çevirlr... Salonda yer yerinden oynamakta, sapka ve mendüler sallanmaktadır... Konserin gellri 2220 guldendir .. 1000 gulden salona verilecek, 800 gulden koristlere dağıtılacaktır. Kendislne 420 gulden kaldığını ögrtv nen bestecı çok kızar bu ışe... Evine gelir, adeti gereğince uzanır sırtüstü tek söz soylemeden... Schindler uyuduğunu görunce gece yansı ayrılır ya. nından... Hizmetçilerl ertesi sa bah konserdekl giysilerle ayni yerde yatar bulurlar onu. Schınd ler arutmaya çalışır günler günü... Konser tekrarlanır... Besteci her ıki konserdekl yardımlan karşüığı olarak Umlauf, Schuppannigh ve Schındler'l Prater'de bir lokantaya yemeğa çagırır... Ancak kısa süre sonra isin mall yönünU iyl yönetemediklerl lçln bağırıp çağırmaya kojulur... Konuklar biraı sonra kaçıp yemeklerine blr baska lokantada devam ederler AYHAN BAŞOĞLÜ I CEM SülTAN Beethoven'in tümUyle sağır olduktan sonra kullandığı anlasma defterleri aracılığı ile Grillparzer'in «Melnsine» adlı ma. salı opera metni biçiminde işHyeceğinl öğreniyoruz. Fakat bu düşünce bilmedığimlz neden lerle gerçekleşemlyecektir... Bir dlğer ek i? gene Schindler'in aracılığryla yüklenir B«ethoven'e .. 1822 yılı 3 Ekim günü Josephstadt Tiyatrosu açılacak, Friedrich von Kotzebue'nun «Atina Kalıntüan» adlı o yunu sahneye konacak, Beethoven'in 1811 yılında aynl yapıt lçln bestelediği muzık kulianılacaktır... Yenl tiyatronun yönetlcisi Carl Hensler besteclden yenl bir uvertür ister... Yazar Beethoven, göndertr açılıs günU öğle sonrası orkestraya.. Ancak partisyon yanlışlarla doludur.. Beethoven kalkar gellr, gerekll düzeltmeler yapılır, «Evin Kntsaması» adlı uvertür llk defa'çalınır... Oyun bittiğinde sahneye yönetici Henslerle çıkan bestecl dakikalarca alkışlanır . Josephstadt Tiyatrosu «Fidelio» yu koyacaktır bir ay sonra Beethoven yönetecek, basrolü çağın ünlü şarkıcısı Wilhelmıne Schrbder oynıyacaktır.. Orkestralı provalar baslar... Bir kaç ufak yanlışla uvertürü yöretir kıUaklan duymayan besteci... Sonra perde açılır Marcellina ile Jacquino arasındakl İM11 baslar. . Aradakl kapı vurma bölümünde tempo şaşmıs, sahne ve orkestra durmuştur... Bes tecl tekrarlatır, duymıyan kulakları kapı vuruluşunda teznpoyu gehe şasmıştır .. Orada bulunan Şchiodlerden okuyalım sonrasını: «Ne oynn yöntticigi Duport, ne de mflzik ydneticisl Vmlauf «Olmnyor, git ey mntsuı insan!.» diyemiyorlardı .. Beethoven huzursuzlaşmıştı, bir sagına, bir solnna bakıyor, yfiresindekilerin yfiznnden bir sey ler sezmeye çalısıyordn. Herkes snsnp kalnustı .. Birden benl çagırdı, yaklaştım, anlaşma defterinl nzattı, şöyle bir seyler yazdım: «Yalvannm devam etmeyln, evde anlatınm?..» Hemen partere indi, «Çabuk gidelim» dedi... Eve koşar adımlar la geldik, sırtüstü kanapeye nzandı elleriyle yUninü örttfl... Saatlerce kaldı örle.. Aynlırken, kendisinl ertesi gfln kulaklarına blr daha bakması İçin Dr. Smetanaya götürmemi rica etti . » YARIN : BtR tNTtHAR OLAYI TAL;P APAYDIN 73 Hıhl dedi Seyit. K fenerini rer. Rüstem el fenerini uzattı. Seyit Ince ince bakü. Ula bunlar neyin nedT Duvar t&ıına benaemiyor? Yamn yumra taalardı. G«llffifQz«l do^durulmustu. Mahsus mu yaptüar bunu «eabaT Bilmem, dedi Rüstem soluyarak, Helo çıkaralun bakalım funları. trl iri ta;lardı. £Ule;tiler, uğrajıp çıkardüar. Ama bitecek gibi değildi. El fenerini yakıp 131tacak şekilde bir yere bıraktılar. Onun ıaığında kanter içinde çal^mıym devam «ttiler. Yontulma nııs livri sivri taflardı. Çıkardıkça çukur derinl i Saat kaç acaba? Sabah oknasıa? Yok, dedi Rüstem. Daha var. Dışarı çıkıp ortahğı kontrol etti. Gündoğu tarafına bakü. Yok hele, devam. Ellesjp birkaç ta? çıkardılar. Orası mafara gibi oyuldu içeri doğru. I|ik tutmadan bir sey görünmüyordu. Ulaa, dedi Seyit. Ne edeceğiz? Bilmem. Kar fazlalaşrnıştı. Seyit yere gSfe baktı. Bırakıp gitsek, gören olur mu acaba? G5rürlerse gelir ararlar arkadas. Bize bırakmazlar, tyi ya, çahsalun öyleyse. Testiden su icip tekrar girdiler. Birisi ı«ığı tuttu, oburü koca bir taşı çıkarmağa çalıştı. Kazmayla yanından yöresinden asıldı. Sonunda oynattı ta;ı. Hadi bakalım, bunu da çıkarırsak... Deliğe iki kişi sığmadığı için zor oluyordu. Eğilip uğraştılar. Taşı yavaş yavas dışan çektiler. Seyit el fenerini aradan sıkıp baktı, Ula bir duzlük var ellâm, dedi. Şu tajı çek hele? Rüstem bütün gücünü harcıyordu. Zorlandık ça kocaman yüzune kan doluyordu. Güçlü kuvvetli bir adamdı. İri ta$ı çekip kıyıya yasladı. Sonra arka arkaya deliğa girdiler. Seyit AU •lini sürdü, Ahahl dedi. Tamam «ri"Ha|. Yontulmus tof. Deme, ijakim. Elini soktu, tozlan temizledi. Ula sahi be. Ne edeceğiz? Birbirlerine yanan gozlerle baktılar. ÇekiL Seyit kazma ile tajın sağını solunu aradı. Kac ma yanasmadığı için iyi açamıyordu. Yukarı bakındı. Çok tşi var bunun Rüstem, ne yapacagızf Şöyl» iyice açmak lâzım. Vakit yok. Bakışıp düsündüler. Açacağız arkada;. Bu hale geürdikten sonr» bırakıp gidilmez. Ya görurlerse? O kötü işte. Sabah olmak üzere. Bıraksak da aksam «elsek? Hele bak, hava ısıyor mu? Rüstem çıkıp baktı. Dogu tarafı Himıştu K8yün horozlan ötüyordu. Ula kötü oldu bu is, ne edeceğiz? Kazacağız, dedi Seyit Bırakılmaz. Hadi! Yeni bir güçle çalışmaya başladılar. Deliğin ağzını genişlettıler. Toprağı geriye attılar. Yontma taş çok iriydi, çıkarmağa ünkân yoktu. ön tarafını eştıler. Duvar vardı. Bu duvan sökelim, dedi Seyit Bajka çar* yok. Kanter içinde kalmıştı. Yüru tanınmayacak haldeydi. Hadi Allah! diye soludu. Göster bSyüklüJünü. (Arkan var) DİŞİ BOND • «DOKUZUNCU SENFONİ» TIFFANY JONES GARTH UİÇ 8JE İL \ " ©U CMJMU | " | OLDULâE, g u İŞ( AUATIP [~~~ r m^ |.,gl|^pfl ^w™~ ^ A / A O I « I N I UEP 823 yıh baslarında plyanlst ve yayıncı Dlabelll kendl bestelediği bir valse değlslmler yazmalannı ister ban bestecilerden. Beethoven'e de tekrarlanır ayni isteği.. Beethoven kabul eder, ikl şartla; başka besteciler bu ise katılmıyacak, bolca bir telif parası alacaktır. DiabelU büyük kıvançla kabul eder bu istekleri... Sanatçı aynl yılın yaz aylanna hayranı Baron Pronay'ın Hetzendorf'daki vill&sında baslar «Diabelli'nin Bir Valsi Üzerine 33 Değişim» biter bitmez olanca gücüyle «Doknzuncu SenToni» ye yüklenir... Bır yandan sabah gezintılerini yapmakta, bir yandan çalısmaktadır... Uzun surmea bu durum; Breuninge yazdığı bir notla derhal Badene taşınması gerektiğinl bildirir... Villâ sahibi ve hayranı Baron Pronayın her rastlantıda kendisi nl urun uzun övmesinden fena halde sıkılmıştır... Ekim sonu Viyanaya doner, kış aylan süre sinde «Dokuzuncu Senfoni» nin son bölümüyle uğraşacak, özellıkle SchlUerin «Neşeye Övgü» adlı şiirine nasıl girileceğinl düşünecektir... Bir gün heyecanla Breuninge koşar, not defterini çıkarır, «Bnldum, der, buldum...» diye bafırır... Cümle şudur: «Bırakın bizi, ölumsüz Schillerin dicelerini söyleyellm...» Sonra bu gıris şöyle degisecekür: «Arkadaslar, olmaz Bütün yapacagınız, kındi başlıklı bn leslerle, bırakın bizleri daha güael ve neseli »eslerle ses Kağıdınızla bizeyazarak, ittıal etmelı lenelim...» istediğiniz mamulât veya teçhizatı târif etmekten ibarettir ingilizce 1834 yılı Şubat ayında «Doku yazarsanız, muracaatınızbittabi daha. ıuncu Senfoni» bitmlş, Beetho cabuk muamele görür, ama herhangi ven gene Viyana caddelerinde görtllmey» baslanmıştır. «Missa bir dilde bize yazabilirsiniz. Arzu ettiğiniz mamulât ve bunları hangi Solemnis» ve «Dokuzuncu Sen islerde kullanmak niyetinde fonl» nln llk yorumlan İçin lîossinl etklsiyle îtalyan müziğioiduğunuz hakkında ne kadar fazla ne yönelen Viyanayı değil Ber tafsilât venrseniz, oiz de size 0 lini düsünmektedir. Işt» o sıra nispette dana etkılı tarzda yardım da Viyanadaki ban soylular, ün edebilirız. lü müzücçiler, iş adamlan vs mlizlk yaymevi sahiplerinin lm zaladığı uzun bir bildiri alır Beethoven .. Bu bildiride Viyanamn Beethoven'le övündüğü, Haydn ve Mozart'ın Ulkesmde ona sahip olmakla duyulan kıvancın bUyuklüğU anlatılmakta, 1 İstediğiniz mamulât nedir? New York Eyaleli Ücrelsiz Yardım Servisi isfediğiniz mamulafı size bulur Ayni zamanda, banka referanslarınızı gondermeyi liitfen unutmayın; ve bu mamulâtı kendi hesabınıza mı, yoksa baskaları hesabına mı satın almak istediğinizi açıklayın. Iste bütün yapacagınız bundan ibaret Biz, mektubunuzu alır almaz, hangi mamulâtı istediğinizi derhal gereken imalâtçı firmalara bildiririz, ve ondan sonra, imalâtçı, arzu ettinğiniz mamulât hakkında doğrudan doğruya size yazar. New York Eyaletindeki imalâtçı firmaların sayısı 40000 den fazla dır, ve bunlar, akla gelen her seyi imal ederier. Ga>et kısa bir süre içinde, New York Eyalatindeki ihracatçı sirketlerle ticarî münasebetler kurabilirsiniz. Mektuplannızı, lütfen, şu adrese gönderiniz: The New York State Department of Commerce (Mew Yorx Eyaleti, Ticaret Dairesi), Dept. B N B Intematronal Division, 230 Park Avenue, New York, N.Y. 10017, USA. NEVV YORK EYALETININ 2DAKIKALIK ARAŞTIRMA SERVİSİ, İSTEDİĞİNİZ MAMULÂTI BULMANIZA YARDIM EDER. (Basın: 31049/3864)