Katalog

SAHÎFE DÖRT 9 Mart lSf]d CTTMHÜRtYET SIYAH AFRIKA a fllkelerin aldıgı yasaklama kararlanns ilgisiz kalanumışlar, bu kararlar yavas yavas Os rnanlı îdparatorlugunda da yü&VIANLI Imparatorlugu » rürlüge girmiştir. KöleUğln taoanında köle alıs verişi Dev rihi yazılırken bütün bu teferletin yalondan kotrol ettlruatm bilinmesi yararlıdır. Dıği bir konu olmustur. Devlet koleliğl kabul etrriiş, ama bu şandan bakıldığı zaman köleliğin bizde Baüdan çok sonra ya nun insanî ölçüler içinde yapılsaklanmış olması önemli bir ge ması için tâ başlardan berl ted rilik gibl görülebüir. Çünkü birle< almıştır. Sonra Batı'da kö bizde köle efendi tezadı Batılelik yasak edillnce Osmanlılar buna uymak için bir takım ted daki aşamaya varmamıştır. Ancak Batıya uymak ve Batüı dev birler almak zorunda kalmışlardı. Yasak karan Baüdan gel letleri lzlemek amacıyla bizde yasaklamaya gidlldlği anlaşümiştir, Osmanlılar bunu öncele maktadır. ri sadece dıs politika iliskilerf bakımından ılgiyle izlemişlerNedir köle satışlannın kontdir. Çünkü Osmanlı ülkesinde rolü için alınan bu tedbirler? Batıda olduğu glbi bir kölelik Bunlar hiç Batıyı taklid ederek probleml yoktur. Ama Osmanlı ahnmıs tedbirler değildlr. Osülkeleri, köle kervanlanmn geç manlı împaratorluğu en üstün tiği yollar Uzerinde bulunduğun çağlannda kölelik müessesesidan Osmanlı hükumetleri yaban nin insanlann duygularmı incitecck bir biçünde yapılmaması için bir takım tedbirler almaya baslamıstır. 1583 de yayınlanan bir ferman da esir alış verişinin kontrolu ve uygunsuzluklann finlenmesl için Istanbul kadısına bazı görevler verildiğini görüyoruz (1). Daha önce 1575 de çıkanlan bir fermanla gayrı mUslimlere «sir satılması yasaklanmıştır. Bunlardan başka, köle satışla nnın düzen içinde yürütülmesi İçin d* çesitli yönetmelikler yayınlanmıstır. 1641 de çıkartılan bir nizamnamede esirlerin fuhusa sürüklenmemelert ve esir satışlarında aşırı kazançlann önlenmesi için baa tedbirlerin alındığı gdrülüyor. Buna gttre esir satışlanndaki kâr oranı °« 10 dur. 1680 de yayınlanan bir yönetmeliğe göre de «esirciler sattıklan câriyelere aklık ve kı Hıfzı Bizde köleliğin kaldırılması O zıllık süremezler ve eslrleri soyamazlar». 1826 da yayınlanan îhtisab agahgı tUsuğünde de bu agaya esir satışlannın kont rolünde genış yetld ve gttrevler verilmiştir. Esir pazannın kapatılması 1klnci Mahmut zamanına rastlar. Lütti tarihine göre Sultan Mahmut Esir pazannda insa&lık şeref ve haysiyetini zedeleyen hal ler oldugunu söyleyerek bu pazann kaldınlmasını, köle ve câriyelere ait işlemlerin seriatm uygun göreceğl şekilde yapılmasını emretmiş ve o gün Esir pazan kaldınlmıstır (28 Arahk 1846) (2). Esir pazan kapatıldıktan sonra köle satışlan 78 yıl eslrdle rin Patih yakınlannda tuttuklan bir handa ve Tophane'de Karabas sokağında esircilerin evlerinde yapılmıştır. îkinci Mahmufun köle satıs lannı yasaklayan bu karanndan sonra da bütün ülkede köle ticaretinln önlenmesi için bir takım tedbirlerin ahndığını görüyoruz. YASAKLAMA MCIİİCOÇOÇJİU Y*nk K n ve resim: AYHAN BAŞOGLU ou Böyle DİŞİ BOND 8OUJP ıSELIMlZ ü KARARLARIN İ1Sİ köle gemilerinin Osmanlı kıyılanndan Zenci alıp götürmelerini yasaklayan Padişah emria STANBUI/a getirilen köleler dir (3). Abdül Mecid'in 27 Ocak I uzun yülar Kapalıçarşı ve 1847 de Bağdat Valisi Vezlr I Nuruosmaniye Camisi yakın Mehmet Necib Pasa'ya yolladığı larında bir handa satılmıştır. bir mektuptan anlaşıldığına gö Evllya Çelebi de 17 nci vüzyılda re Ingiltere Hükumeti Osmanbu pazann Tavukpazannda 300 lı devletine başvurarak köle tiodalı bir handa bulunduğunu caretinin önlenmesi için tedbir tstanbul'da esklden belli yerlerdekl esir paza rlarında satılan kölelere insanlık şeref vti yazmaktadır. Evliya Çelebi'ye alınmasını istemiştir. Çünkü İn haysiyetini zedeleyici davranışlar nedeniyle satışlar durdurulmuştu. göre Han'ın bir demir kapısı gıltere ile A^inpa ülkeleri avardır. Esirhane mudıirü orada adı geçen kervanla gelen e lanlann da çoğu sıcak memleellennde köle bulunduranlarda oturur ve satıslardan • 10 rasındaki bazı anlaşmalarla kö/ « sirciler ve genellikle o taraflar ketlerden birdenbire soğuk mera dan bunlan âzâd etmelen ısten le ticareti yasaklanmıştır (4). alır. Esirler hanın avlusunda da bu ticaretle ugrasan adammerruştır. Demek ki kölelik daleketlere götürülmeleri sebeFakat bu anlaşmalann uygulan mUsterilere gösterilirler. Esirlar getirilerek bundan böyle bu biyle gdğüs hastalıklan ve baş ha kalkmış değildir. 1908 de. masında çeşitli güçlüklerle kar cilerle birlikte çalışan tellâllar esirler hakkında insanlıfa ve Meşrutiyet'ın Uânında Turkıye' ka hastalıklara tutularak genç da kölelere müşteri bulurlar. şılaşılmaktadır. Çünkü köle tüo adalete aykın bir muamelede de 2.000 haremagasının bulunyaşlannda yasama nimetinden carlan anlaşmaya katılmamış bulunduklan ve böyle susuzdugu sarulmaktadır. Saraylarda mahnım kalmaktadırlar. Bu olan devletlerin topraklarından iuk ve «ciıktan yoliarda esirler kı haremagalanrun sayısı da 200 keder verici haller ise İnsan köle toplayıp bunlan gemilertelef oidojhı takdirde her tür vicdan ve tahammülüne sıgmakadardır. Kölelik kesin olaralc le dışanya kaçırmaktadular. Ifi siddetli cezalara çarptınla1908 de kflkürümışür (7). yacak çapta olduğundan Zenci Padisah bu konuda Bağdat Va caklan kesinlikle kendüerine an esir ticaretinin daha büyük, kelisine yazdığı mektupta şöyle latılıp ilân edüecektir. Bu gi sin ve sürekli yasaklanması lâ(1) tstanbul Anslklopedisi, cut demektedir: bi zâlimlere ve zulümlere meyzun geunistir. 10, aayfa 5271. dan vermemek idâre âmirlerinin (2) Kölelik Fransa'da 1794 te, «Çalınan esirforin tasındıklaBundan »onra Zenci esirlerin vazife borcu olduğnndan tarafı Danimarka'da 1804 te, tngil n yerlerde haklannda nygulaAkdeniz tarafında çüaş yeri onızdan gösterüecek en küçiik tere ve Amerika'da 1808 'ie nan rnuameleler bu taraflar* lan Trablusparb eyaletinden era göz yumma, hakkınızda tekdir yasak edUmiştir. freien esirierle kıyaslananurarimin alındığı günden itibaren ve sommlaluğa sebeb olacakcak derecede ağir, insanlık ve (3) Hamdi Atamer, Zend Ticahiçbir tarafa Zenci salıverilmitır» merhamet durculanndan vokretinin Tasaklanmau, Belga yecek... Esirciler zorlanarak sundnr. Bu sebeple esir ticsrelerie Tfirk Tarihi DerjUİ. esirler âzâd ettirUecektir. Azâd KÖLE TİCARETİ tini yasaklamak adalet ve sefNo: 3, Arahk 1967, sayf» edilen esirlerin, memleketlerine kate uyçun olacağından, bundan 2329. geri çevriüneleri hayatlannı tek sonra devletimin sancaği iltınNCE esir pazarlannm karar tehlikeye düşürmek demek (4) tngilteTe, kBleUği 1808 dtt da bulunan tficcar gemiierinln patılması, onun ardından olacağından bunların oralarda yasak ettikten sonra bask» bn kıvılarla olan esir ticaretleda gemilerle köle tasuıması mfinasip yerlere ve evlere yerülkelerde de köleliğin yasak ri tamamrn yasaklanacaktır. tçnın ve kölelere kötü davranışlalestirilip ihtiyaçlannı sajlayacak ı^nmM' ve bu konuda Millerinden bu yasafa aykm hann yasak edilmesinden sonra 1 tedbirler alınacaktır. (Bu yasak letlerarası tedbirlerin alınreket edip de Allahm izni Ue lamalar Akdeniz'de bulunan kı Ekim 1854 te Abdül Mecid'in ması için 1831, 1833, 1841 ve o ralara KÖnderilecrk harp ge çıkardıgı bir fermanla köle ti yılarda, lrak bölgelerinde, Bas1845 yıllannda Fransa ile, milerim tarafından tntulan ve careti bütün Ulkede yasaklanra körfed ile l'mmsn denizinde 1835 te tspanya ile 1839 da vahut oralarda dolaşmakta ove Mısır bölpesinde de nygula mıştır. Fakat ou yasak hemen da Portekiz'le bazı anlasmalan tndliz harp «^mileri taranacaktır.) uygulanmamıs ve köle ticareti lar imzalamıştır. fından vakalanarak. Basra kör yine gizli gizli devam etmiştir. (5) Hamdi Atamer, aynı kamak fezinde bulunan Pevirtim limsn Bu emir alındıktan sonra her örnefin Padisahuı 15 Şubat aayfa 24, 25. lan subaylanna teslim edilm hangi bir yere, içinde zenci esir 1857 de Mısır Valisi Mehmet (6) Hatndl Atamer, aynı kaytremiierin, Deviriim tarafından leri olarak geiebilecek, DevleSait Pasaya yolladığı bir meknak, aayfa 2 7 2 9 zaptolnnarak kaptanlan cezatim uyrufundaki tüccar gemiletuptan köle ticaretinin yine ka (7) Köleliiin daha önce 187S Alandınlacaktır » ri Devletün adına zaptedilerek çak olarak yapıldığını anlıyoruz. nayasası Ue de kalkmış ol» kaptanlan hapsedilecektir. Abdül Mecid bu ticaretin önlen ması gerekir. Aynca kölelimesi için sert tedbirler almma Bu emlr yahuz esircilerin bun BİR YASAK DAHA ğin yasaklanması için tngflsmı isteyerek söyle demektedan böyle getirecekleri esirler tere Oe 1889 da yuriirlüğe hakkında olup yoksa eskiden giren bir anlasma yapılmış U MFKTTTTAV ikl yıl son dir (6): heri herkesin yanında bulunan tır. Osmanh Devleti bunra, 28 Kasım 1849 da Sad«Zenci esir ticaretinin yaZenci esirieri sahiplerinin istedi dan başka. köIeliÇi yasakla/Rzam Mustafa Reşit Pasa' saklanması hakkında Devletlyan 1890 Brfiksel Konferan nın Trabiusparb fLibyai Valisi mln knrdnfu ve ilân etmls ol ü zamana kadar eski hallerlnde kalman sorunlu ise de bunlan kararlannı da kabal etne volladıgı bir mektupla da kö dnfn tedbirlerin, Olkelerimin nıi da öyle murayede snretivie miştir. le ticaretinin daha insanca ya ban yerierinde, iyl nypulanma ahnıp satılması câiz olmıyacapılması icin tedbir alınması is dıfi ve yine bn ticaretin yaYARIN: tenmektedir. KHIelik daha ya pılmakta olduğu ffirülmüıjtur. gindan bunnn da insan haysisak edilmis değildir, sadece köyet ve cömertliğine yakışacak Zend esirler memleketlerinlelere kötü davranmak yasaktır. şekilde yapılması icap edenlere den çıkanlıp kıyüara felinceyo HADIMLIK Reşit Pasa bu mektubunda Bor anlatılacaktrr.» kadar çöllerde bunca mesakkat nudan Pizan'a frt5nderilen 1.600 ve zahmet çektiklerinden birçoBu emirden anlaşılacağı gibi kişilik bir Zenci kervanınm yol ğn yoliarda telef olmakta, kaköle ticareti yasak edilmiş, ama larda susuzluktan telef oMuğunu ve Padişahın da buna çok UzüldUgünU belirttikten sonra şöyle demektedir (5): ESİR PAZARLARI B ÇEJj SULTAN O 8 BEMIM ODAMA TİFFANY JONES «... Şeriatımızın esirliğe Iznl varsa da esirler hakkında baba şefkati pösterilmesini de emrettiği ve aksi davranışta bulunanlann Tanrı katında kötüleneceği açık bir gerçektir. Afrika içinden bu gibi esir getirip ticaret yapmayı âdet etmiş olan Idsiler, Cenabı Hakkm binlerce yaratığım birden bu kadar uzak yerler ve buyük çöllerden geçirip getirmek istedikleri hal de, onlara yolda lâzım olacak yiyecek ve icecekleri de yeteri kadar tedarik etmek, velhasıl şu biçârelerin yoliarda mümkün olduğu kadar zahmet çekmemelerini düşünmek insanlık bor cu iken, bu kişilerin bunlan kat'iyen vazife edinmeyerek, o kadar insanın böyle sefillik ve eziyetle ölümlerine sebeb olmus olmalan insanlık sıfatına yakışmayacak çirkin bir harekettir. Padişahımızm böyle zâlim hareketlerin yapılmasma aslâ mer hamet ve nzası yoktur. Bu gibi insan haklarına aytan davranıslann kesinlikle ve çok önemle yasaklanması gerektir. Yukan TAL;P APAYDIN 35 «Çoluğunu çocuğunu düfünniez de gider neyle uğraşır? Boyu devrilesice! Evde ele gelecek hiç bir şeyimiz yok baksana. Çocuklann üstü bajı da eskidi. Un azaldı, bulgur azaldı. Gaz yok, tuz yok. Tuttturmuş bi okumak. Okuya okuya göğe çıkacak sanki. Bari elimize bir jeyler geçse? Bak Veli hoca ne güzel geciniyor. Okuyor emme bojuna okumuyor. Her gün tas tas yoğurt. Nohut bulgur, fasulye... Bizimkisi hep hava. Fukaralık Uiğimizi kuruttu. Ne olacak bu halimiz?» Burnunun ucu sızladı. Ağbyası geldi. Çocuklara göstermemek için eğilip gözlerini salvarının dizine sildi. Çabuk olun hele, dedi. Ijimiı var çabuk olun. Ben çabuk oluyonım ana değil mi? Bak kocaman kocaman yiyorum. îyi. Ye bakalun. Ne i}imiz var ana? dedi büyük kız. Ahır paklanacak, hayatlar süpürülecek. Oldun getirilecek. Tarlaya afsun çekilecek. Kalkmıyacak mı bobanız acaba? Hep dönüp baktılar. Ağzı açılmıştı. Karanhk mağara gibi görünüyordu. Yüzü uyurken daha çirkindi. Yirik dudağı kımıldanıp duruyordu. Bir de hışırtıya benzer, kötü bir ses çıkarıyordu solurken. Asiye kadın iğrendi. Ağzındakini zor yutiu. Kaderim, bu benim kaderim.. diye söylendi. Kaşığı siniye bırakıp kalktı. Benim kaderim iyi değil mi ana? diye sordu küçük kız. Ablası tersledi, Sus, pis! He lâfa kanşma öyle! Kanşınm işte, sana ne? Susun! Gürültü enneyin. Babalan homurdandı. Ne dediği anlaşılmıyordu. Sustular. Kadın işe başladı. Fadime, sen de fuya git kızım. Evde dirhem su yok. Fadime dfinden razıydı. Hv lji olmasm da, î dışarda ne olursa olsun, kosardı. îyi, dedi. Fırladı hemen. Koca güğumfl sırtlavıp çeşmeye doğnı yollandı. Gözleri tbijin Aligilin evdeydi. Aranıyor, göremiyordu. Modul Osman, bekçi uyandırdıktan sonra bir daha uyuyamamıştı. Gözlerinin içi kum dolmuj gibi sızlıyordu. Safa döndü, sola döndü. Sırt üstü yattı... Her yanlan ağnyordu. Gece amma çalışmışlardı ha! Farkında olmadan yonümu}, bitmişlerdi. Ellerini ensesine kilitledi, tavanm »gaçlaruı» bakmağa başladı. «Boşa bu emek ya, hadi bakalım. Oradan define mefine çıkmaz. Yirik Habip haltediyor. Aynaya baktı sözüm ona. Yirîk Habibin baktığı ayna o kadar olur. Bosuna çalıstırdı bizi. dürzü! Uff kollanm, bellerim... Yol yakmken vazgeçmeli mi acaba? En iyisi bizim aşaği tarlanın oralan aramalı. Dünkü mezardan çıkmadı eme yann başkasından çıkar. Belli olmaz...» Yeleğine uzandı. Ceblndeki küçük alünı çıkanp tekrar baktı. «No eder bu? Ononbej lira verirler belki. Her gün bu kadar bulsam razıyım. Bir küp birden bulsam... O daha iyi elbet. Emme yalnız olacaksın, başkası olmayacak. Hele Seyit Alinin eline geçerse tamam. Ondan hisse almak zor. Belki dirsek bile gösterir. Hem uğursuzun birl canım. Dün aşağı tarlaya gelmeseydi belki bı küp altını bulacakUm. Hiç değilse bi çömlek. Ne iyi olurdu ya? l?i dipten düzeltirdik. Tadmdan yenmezdi.» Doğrulup baktı, anası hayadm ocağına çömelmiş, saç üstünde ekmek pişiriyordu. Bagörtüsünüa uçlannı geriye atnuşb. Terlemijti iyice. KendU sine baktığını gördü, Kalk gayri, dedL Ne yatıp durursun. öjlen oldu? Erkek sesi gibi kahndı sed. Hem d« serttL Yüzü de erkek gibiydi. Kalkıyorum ana. Evme. Evme olur mu len! Sela verildi. cenaz* kaldırılacak. Kalk da cenaze namasına yetiş, se. vaptır!. Kezban nerde? Cenaze evinde, nerde olur? Ağlagıp durur* lar duymuyon mu? Köy ayağa kalktı. Sen daha yatıyon burada. Ayıp oğlum, el adama ne der? Kalk hadi! Kalkıyorum. Tısıhyarak giyindl. Yüzü kanşıktı. Sen gece nerdeydin bakim? Niye saklarsın? Saklamıyorum ana. Define aradık. Başkasma söyleme. Nerde aradmız? Kızıltepenin yanında Niye gece aradınız? Gündüze ne olmuş? Yasak yavu, bilmiyon mu? Hokümaun haban olmadan define mi aranır? Dün nasıl aradın öyleyse? Sen ona bakma. «Tarlamın başmı kazdım* Sorana öyle derim. İyi. Öyle de Şuradan ekmek al da sıcakça yeyiver, çabuk ol. Sonra abdest al da git Osman bir bazlama ekmefi boru gibi kıvudl. ısıra ısıra yedi. Ağzı dolu dolu. Gece bi cahştık ana, dedi. Her yanlanm ağndı valla. Çıkmadı mı bi şey? Cık. Yirik Habip aynaya baktı sözüm ona. Okunmuj gül daliyle aradık, boşuna» Ben bildim zati, orada yok bir şey. Yok da niye aradınız e? Arkadaglardan aynlmak olmaz. Yemin ettik. aramızda jirket kurduk. Kim arkadaşların? Söylemem. Saklı. Deli! Ben gidip de başkalarına mı duyuraca§ım? OLsun. Demem. Kadın sacm üstündekl ekmeklerl çevhdi. ünlu elleri makıne gibi çalışıyordu. Sonra eğilip hamurdan yeni bir ekmek yapmağa başladı. Hamuru şamarhyor, yassıltıyordu. De hadi! Abdest al da namaza git Çabutc ol!. Osman bir tenbeld) nedense Kasten ağırdan alıyordu. Dışansı sıcaktı GUneş. İnsanın omuzlannı 5'akıyordu. Tavuklar gölgelere tünemiş, afızlannı açmışlardı. (Arkan var) ••••••»»••»•••••••• o <> <> ;; <J D O K 1 O R DERİ. SAÇ »e ZÜHREVÎ Hastalıklan Mütenassıs] Istiklil Gad. Parmakkapi No.: 68 rEL: 44 10 73 İjTarık Z. Kırbakanf GARTH • • » » •• • • • • • • ••• » • • • • • GAÎPLİK İLÂNI İSTANBÜL 10. ASLİYE HTJKtJK HÂKİMLİGÎNDEN Dosya No: 9S9/1113 GAÎPLER: 1 Nesim oglu Bohor, Fener Dibek Caddesi No. 50. 2 Nesim oğlu Semoil. Fener Dibek Caddesi No. 50. Dâvacı Sara Ananaşvili Şalem Vk: Avukat Simyon Tahmincioğlu tarafından aleyhinize ikame olunan Gaiplığe hüküm verilmesi istemine mütedair dâva dilekçesi ve duruşma gününü bUdiren tebliğ evrakı adresinize gönderilmiş, bu adreste olmadığınız anlaşıldığuı fiaTi gazete ile ilânına karar verilmistir. M. K."nun 33. maddesine tevfikan kendılerini bilen, tanıyan, görenler varsa mahkemeye gerekli bilgıleri vermeleri ve kendileri tarafından da bu ilâna Ittilâ kesbedildiği takdirde duruşmanın talik edildiği 10.4 1970 günü saat 9.30'da mahkemede hazır bulunmalan gerektigi ilân olunur. (Basın: 13782297)