Katalog

SAHÎFE DÖRT 4 Mart 1970 CUMHÜRIYE1 SIYAH AFRIKA SMANLILARIN Sudan'» ikıncı gelışleri Kavalalı Mehmet Ali Paşa zamanına rastlar. Mehmet Ali Paşa Sudan'a üç sefer düzenlemiştir. Birinci seferde Nil vadisi izlenmiş (182123), ikinci ve üçüncü seferlerde de Kızıldeniz'e yönelinmiştir (1834 ve 1840) (1). Nedir bu seferlerin amacıT Başlıea sebepler şunlardır : Mehmet Ali Paşa Mısır'a yerlestikten sonra bölgeyi çok iyi tanımış ve Afrika içlerinden gelen kervanların Mısır'a vergi ödememek için yüklerini Sudan' ın limanı olan Suakim'den gemilere yüklediklerini görmüştür. Mehmet Ali Paşa' nın ilk amacı Sndan yolnna kontrolü altına almak olrnoştnr. Sndan «eferinin İkinci amacı gttney bölgelerinden altın, lildişi ve köle elde etmektir. Mehmet Ali Paşa o sıralarda büyük bir orduyn beslemek zorundaydı. Bnnnn masraflan Topuz O Sudan'da Türkler nı karşılamak için de yeni gelirler arıyordu. Sndan seferinin üçüncü bir amacı da eski Memluklardan Ibrabim Beyin basında bulnndnğn Dangola Beyliğini ortadan kaldırmaktı. Memlflklann bölge halkı üzerinde büyük etkileri oldnğnnn bilen Kavalalı bunu önlemeye yönelmişti. Sndan'da durumunu saflamlaştıran bir Memluk beyi her zaman Mısır'ın başına belft olabilirdi. Birinci Sudan seferine Mehmet Ali Paşa iki ordu gönderdi. Birinci Ordu Mehmet Ali Paşa'nın oğlu lsmail Kâmil Paşamn komutasmdaydı, İkinci Ordu da Kavalalı'nın damadı Defterdar Mehmet Beyin komutasında. lsmail Kâmil Paşanın ilk işi Memluk beyinin uzerine yürümek oldu. Memluklar batıdaki çöllere kaçtılar, böylece Memluk dâvası ortadan kalkmıj oldu. Bundan sonra lsmail Kâmil Paşa «Şakiler» denen göçebe kabîlelerin üzerine yürüdü ve onları bozguna uğrattı. Bu yenilgi üzerine Şakiler Mısır'a bağlandılar. Bu olaydan sonra daha güneydeki Sennar Kıralı Bâcfi de lsmail Kâmil Paşaya boyun eğdi. Bu bblge böylece Osmanlı Imparatorluğuna bağlanmış oluyordu. Defterdar Mehmet bey de bu arada Kordofan'ı almış ve ilk Sudan seferi basarıyla sona ermişti. Mehmet Ali Paşa Mavi Nil ile Beyaz Nil'in birleştiği yerde 1824'te Hartum şehrini kurdurdu. Mısır'dan gönderilen ilk Sudan Valisi de buraya yerleştirildı. nevin Sucfan'm ele geçirflmeslyle Mısır'ın lstanbul'a yılda 625 bıfc altın fazla yollamak imkânını sağladığını yazmaktadır (2). 1821'den 1881'e kadar uzanan çağa Sudan tarihinde «Tfirkiye Çağı» denir (3). 1881'de Mehdi ayaklanmasıyla bu dö'nem sona erecektir. Ama 1899 1955 dönemindeki ortak Ingiliz Mısır yönetimine de «tkinci Tttrkiye Çafı» denir. Sudanlılar Mısır'ı Osmanlı Imparatorluğundan hiç ayırmamışlar ve Mısır'ı her zaman Türkiye saymışlardır. NİL'İN KAYNAĞINA UZANAN TÜRK UDAN ele geçirildikten sonra Nil'in kaynaklarını bulmak Mehmet Ali Paşa'nm çok üzerinde durduğu bir konu olmustu. Nil nerelerden çıkıp da Akdenize kadar dö'külü1 yordu.. Bu o zaman Batılıları rfa çok ilgilendiren bir konuydu. On dokuzuncu yüzyılın ikinci yansında Livingston, Burton, Speke, Duveyrier, G r a n t , Mauch, Nachtigal, Ttohlf ve Schweinfurth gibi birçok insanlar Nil'in kaynaklarını bulmak için çeşitli serüvenlere atılacaklardır. Ama bu işin başında ilk olarak Selim Kaptan adh bir Türk binbaşısı vardır. «M.ö. 60 yılında Roma tmparatom Neron'nn emriyle yapılan ilk kfşif geztsinden beri Afrikalı olmayan bir insan ilk defa Nil'in kaynaklanna ülasmaya kalkmıştır» (4). Beyaz Nil'in iki kolu vardır: Cebel Irmağı ve Gazel Irmağı. Bu ırmaklar No Gölüne akarlar. Beyaz Nil de oradan çıkar. Romalılar bu gble kadar varmışlar, daha öteye gidememişlerrfir. Cebel Irmağına ilk ulaşan insan Selim Kaptandır. Kâşif Süleyman adlı bir yardımcısı ile Selim Kaptan bugün Uganda sınınna aşağı yukan 200 Km. uzaklıkta Gondokoro de nen bir yere kadar ilerlemiştir. Buranın Hartum'a uzaklığı 1.600 Km. olduğuna göre Selim Kaptan'ın Nil üzerinde o zaman bir hayli yer gitmiş oldugu anlasılır. Selim Kaptan Sudan'm güneyindeki tiller bölgesine açılan yolu ilk bulan insandır. Selim Kaptan'dan bir yıl sonra, 1840'ta Thibaut. d'Arnaud, Sabatier adlı üç Fransız ve Warne adlı bir Alman aynı yolu izleyerek güneye ilerliyeceklerdir. O tarihlerde fildişi Avrupa'da çok değerli bir üründür. Bununla bıçak sapları, bilârdo topları, piyano tuşlan, tarak gibi seyler yapılmaktadır. Selim Kaptan'ın filler bölgesine açtıgı yol Hartum'a yerleşmiş olan Avrupalı tüccarlann hemen ilgisinl çekecek ve bunlar bu yüzden kısa zamanda milyonlar vuracaklardır. Cebel IrmaSı üzerinde derhal duraklar, karakollar kurulacak ve Nil'in kavnaihna uzanan bölgelerden fildişi toplamak için *kınlar haslavacaktır buralara. S İKİNCİ VE ÜÇÜNCÜ SUDAN SEFERLERİ U BİRÎNCt seferin bitiminden asağı yukarı on yıl sonra 1834'te, Sudan Valisi Hurşid Ağa, sonra da 1840'ta Ahmet Paşa Sudan'm Kızıldeniz kıyılanna seferler düzenlediler. Sudan'ın limanı Suakim ve Eritre'nin limanı Masava ele geçirildi, gümrüklere el kondu. Böylece Orta Afrika ülkelerinden Kızıldeniz'e gönderilen mallann gümrük tekelı Mehmet Ali Paşa'ya geçmiş oluyordu. Haç yolları da artık Mısır'ın kontrolunda idi. Cor B Blrinri Sudân seferine Mehmet Ali Paşa iki ordu göndermişti. Birinci ordu, Paşanın oğlu İstnail Kâmil Paşa komutasmdaydı,, ikinci orduyn da Kavalalı'nın damadı Defterdar Mehmet Bey yönetlyordu. ranın barış içinde yasayan insanlarına.. Yıl 1870. Ziver Paşa adında bir sömurücünün buradan çıkardığı fildişinin ağırlığı 12 bın kılodur. Oysa Ziver Paşa'nm buradan Kordofan'a yolladığı kolelerin sayısı 1.80O'dür. Batıda Darfur denen yer de köle ticaretinin en büyük merkezlerincfen biri olmuştur. Buradan her yıl Mısır'a 12 . 15.000 kole gönderilmektedir. Kölelerın bir kısmı da Ouaday yoluyla Bingazi'ye, oradan da lstanbul'a yollanmaktadır. Işte o tarihlerde lstanbul'a gelen zencilerin, çeyız halayıklarının, yedi yaşında hadım edilmiş çocukların kaçınlıp satıldığı yerler buralarıdır. (1) Robert Cornevin, Histolre de l'Afrique, Payot, Paris, 1966, Vol. II, sayfa 394. (2) Robert Cornevin, «ynı ki(3) Robert Cornevin, Afrika tarihinde bu döneme «La Turkiya» demektedır. Bak: aynı kıtap, sayfa 260. (4) Robert Cornevin, aynı kitap, sayfa 261. tap, sayfa 396. YARIN Konuveresim AYHAN BAŞOGLU | QEM SÜITAM Habeşistan'da TÜRKLER... DEFİNE TALÎR APAYDIN 30 Seyit Ali kazmaya başladı. Habip konuşmuyor, sessizce toprağı dışarı atıyordu. Çukurun bir yanını iyice derinleştirdi. Öbür tarafta iri U} kocaman bir burun gibi kaldı. Gece ilerlemişti. Ee, ne yapacağız simdi? Oturup düsündüler. Seyit Ali hâlâ ümitliydi. Arkada» burada iş var, dedi. Emme emeği çok. Nasıl yani? Ne yapalun? Bu tasın altını iyice oyalım. Sonra? Sonra gerisini kazıp bu tarafa yıkalım Altında kalırsak? Kalmayız. Bir şey olmaz, korkmayın. Dinamit atsak? İyi olur emme dinamit yok. Yann buluruz, dedi Osman. Isterseniz |ündi bırakalım. Yarın dinamit atalım. Zaten sabab olmak üzere. Böylec» mi bırakalnnt'Hı; . He. Goren olursa? Olsun. Bizim kazdığımızı kim bilecek? Seyit Ali boynunu büktü. Siz bllirsiniz. Emme yann başkası gelir de hazineyi bulursa... Kanşmam. Ya, o da var. Kim bulacak canımî Rabarları bile olmaz. Gidelim. Köyde horozlar ötüyordu. Aha sabah oldu bile. Bırakalım en iyisi. Ben yarın dinamit bulurum size. Bizim Halim ağada olacak, onrfan alınm. Atar parçalarız su taşı. Şimdi gidelim. Gidelim, dedi Habip de. Yorulduk. Uykusuzluktan gözlerim sızlıyor. Peki. Siz bilirsiniz. Feneri söndürdüler. Habip okunmuş gül dallannı gene koynuna ald*ı. Kazmayı küreği omuzlayıp geri döndüler. 1» ögretmen ldri» yüznumaraya kalkmıştı. Bahçe duvarınm arkasında ayak sesleri duyunca... durup dinledi. Kimdi bunlar «caba7 Hırsızhk için mi gelmişlerdi? İki yıl 8nce okulda bir hırsızhk olmuştu. Kendisi bulunmadığı bir gün camı kınp kooperatifin parasını çalmıslardı. Gene 8yle bir şey miy*? Ayaklannın ucuna basarak yaklaştı. Gee« karanlıktı. Ama pes pese üç kişinln yürüdüğünu gorebıldı. Hem omuzlannd» kazmalar ku« rekler vardı. Ürperdı, Allah allah, dedi. Kim bunlar, nereden gelirler? Düşündü, ne olabilirdı? Bu gece yarısı..; bir cinayet mi islemişlerdi? Yutkundu Kalbl hızlı hızlı vurmağa başladı. «Kim o?» diye bağırsa?... «Yok canım, boş» ver. Olmaz. Başım belâya girer simdi. Kimbilir kimler. Ama muhakkak bir is var bunun içincTe. Acaba ne? Hele sabah olsun bakalım. Anlarız elbet.» Geri döndü. Usulca kapıvı açıp girdi. Okul köyün dışındaydı. İnsan çekiniyordu. Burada adam öldürseler bu saatte, kimsenin ruhu duymazdı. Yatağına girerken titredi. Ne» fesini kesip ortalıSı dinledi, sea sedâ yoktu. Hayret, tfedi Kimdi acaba onlar? Kazma kürekle bu saatte nerden gelirler? Akhna kötü şeyler takıhyordu. Uyuyamadı. Peneereye gidip perdenin aralığından baktı. Gün ısıyordu herhalde. Ufukta çizgi halinda bir aydınlık gSrünüyordu. «Aydınlık kuvvettir. Aydınlık umuttur. Aydınhkta kötülük geüşemez. Insanlara aydınlık gerek. Güzel aydınlık, kurtaran aycîınlık . » «El lâmbasını kapıp arkalanndan kosşam mıydı acaba? tyi etmedim, tüh! Korktum tav» san gibi. Korktum da gelip yattım ÖSrenemedim adamlann kim elduklannı, nereder eel» diklerinl. Ellerinde kazma kürek, demek ktranlıkta kimse görmeden birini gömdüler Gece yarısı... Saat kaç?» Pencereve gidip usulca perdeyi açtı Kolundaki saata baktı. «DSrde on var. Demek üç buçukta buradan geçtiler. Bir cinayetse kim olduklarını öSrenemedigim için ben de «uçluyum şimdi. Tüh!.. Korktum. Kim olduklarını soramadım. Yalnızlık kötü şey. Yanımda birisl olsa cesaret ederdim. Burada, yabancı bir köyde yapavalnız... tnsan gücüz oluyor. İnsan üstüne düşeni vapamıyor Burava bir değil üç öğretmen vermeliler. Avnı anlavışta. aynı tutumrfa üç öğretmen . El ele verip calısmalıviz. Engelleri birlikte gögüslemeliviz. Köylüve «orunlannı birlikte anlatmalıyız O zaman bnvle olmam işte. O zaman hic çekinmem Vam dikilirim Önlerine «Hey! Kimsiniz? Nereden eeliyorsunuz? Bu saatte ka«na kürekle ne is vaptınız? Sövleyin bakalım!» (Arkası var) ••••••••••••* KÖLE AVCILIĞI S DİŞİ BOND ELİM Kaptan ne kazanmıstır bu işlerden? Onu bilmiyoruz ama Avrupalı tüccarlar her halde dünyanın parasını kazanmışlardır. Filler bölgesine yol açıldıktan sonra fildişi tüecarları Gazel Irmağı boylarını da sömürmeye başlayacaklardır. Fildişlerini taşıyacak insan bulunamaz olmuştur artık. Bu işleri yapmak için köle gerekmektedir fildisi tüccarlarına. Köle avcılığmdan daha kolay ne vardır bu ülkelerde. Sömürücüler bir süre sonra filcRşini bırakıp köle avcıhğma başlıyacaklardır. Gazel Irmağının kıyılan artık cehennem olmustur yüzyıllardan beri bu İĞABUSLO2 K'HVB TADlZ • TİFFANY JONES OUIP KAVBOUSAUÇ SOMBA EVS. KATIP Sıtkı Anerin sahibi bulundugu eski 891 sayıh plâka Motosikletin plâkalan ve Ruhsatlan kaybolmuştur. HUkümsüzdür. Varisleri Refik ÖZGÜ Sclçuk ANER Cuhuriyet 2062 200. oyun SALINCAKTA İKİ KİŞİ OYUIMCUL ARI »a, son temsiller CONTEX Continental Export T.A.Ş. Umnmî Heyel Toplaıttısı Çasrısı Aşagıdaki gundemde yazılı hususlan görüşür karara baglamak uzere Hissedarlar Umumî Heyefi nin 9 MART 1970 Pazartesi saat 11.30 da Şirtçei Merkezinde toplantıya çağrümasına ve toplantı UP Uf Ugüi kanunl işlemlerin yapümasma oybirliği karar verilmistir. GÜNDEM: 1. îdare Meclisi Raporunun okunması 2. Murakıp Raporunun okunması 3. Bilânço. Kâr ve Zarar hesaplarının görüşülme^ 4. tdare Mecîisi ve Umum Müdürlük ücretlerin" tftyini 5. İdare Meclisi azalan ve murakıplann ıbrası 6. Müddetleri sona eren tdare Meclisi azalan 1 murakıpların tekrar seçilmeleri veya değiştınl meleri 7. Hissedarlann dilekleri Fulmar: 78/2027 DAVET VARAKASI BURDUR ICRA DAIRESINDEN: Reklâmcılık: 585/2046 Tekel Likör Fabrikası Müdürlüğünden Nakliye İlânı GARTH ŞıDDBTU 8ÎZOİB 3£ MABABA. tt 1 Paşabahçe Içki Fabrikasından Fabrikamıza nakledilecek ftçılı ve bidonlu şarap ve ispirtolar ile bunlann boş kaplannın iadelerl İ5İ pazarlık suretile yaptınlacaktir. 2 Takribi miktar % 25 azalır çoğalır 800 tondur. 3 Şartname her gün fabrikamızda görulecektir. 4 Muvakkat teminat 2400 liradır. 5 İsteklilerin 13/3/1970 Cuma günü saat 14 de Mecidiyeköyündeki Fabrikamız Müdürlüğü Satınalrra Komisyonunda bulunmalan üân olunur. (Basın: 11612/2028) tstanbul Ticaret Odasından Odanın yenilenecek olan 37,46,73 numarah meslek gruplarına ait seçimler, 6 Mart 1970 cuma günü yapılacak, reyler sabab sekizden, akşam onyediye kadar aralıksız olarak kabul olunacaktır. Seçmen kartlan i'yelerimize posta ile gönderilmiştir. Rey hakkına sahip olan ve fakat herhangi bir sebeple seçmen kartını alamıyan firmalarm Odamızca verilen hüviyet varakalanm veya nülus hüviyet cüzdanıru Seçim Kuruluna göstermek ve sicil numarasını söylemek suretiyle reylerini kullanmaları mümkündUr. Şırketler adına rey kullanacaldartn, firmayı temsil ve ilzama yetkili imzalan taşıyan yazılı bir belge ile müracaat ederek hUviyetlerini tevsik ettirmeleri lâzımdır. Keyfiyet 37,46,73 numaralı meslek gruplan mensuplanmıza duyurulur. (Basın: 115332060) Dosya No: 1969/107 Alacaklının adı ve soyadı: Hazine Vek. Av. Fahn Uğurel. Borçlunun adı ve soyadı: Fethiye Çoksezen (Kayatürk), Saime Uysal nezdinde Belediye Aprt. Haciz yapıldıgı gün ve saat: 16/6/1989. tcra ve iflâs Kanununun 102 nci maddesine tevfikan yapılan baciz sırasında hazır bulunmadığınızdan işbu varikarun tebliği tarihinden itibaren mezkur kanunun 103 üncö maddesine tevfikan üc gür içinde zabıt varakasını tetkik ve bir diyeceğini? varsa bild'rmeniz için tcra Dairesine müracaatıni7 tebllg olunur 21/1/1970 NOT: Avlulu kerpiç eve 20 000 lira ve kargiı dukkâna da 16.000 lira kıymet takdir edilerek haczedilmistir. (Basın: 1168^2051 >