Katalog

BAHİFE DÖRT 11 Mart 1970 CUMHURİYET SIYAH AfRIKA tTAH AfrikaMar Osmanlı saraylannda zaman zaman . önemli roller oynamışlarjdır. Osmanlı tarihini kanştır»dığınız zaman baş müsahiplerin •e kızlarağalannm adına sık sık Tastlarsınız. Bir kısmı büyük vakrflar, camiler, kitaphklar, çeşmeler bırakmıştır. Bir kısmı da kellesini kaybetmiş, darağacında can vermiştir. Türkiye'deÜ Siyah Afrikaİılann oynadıklan rollerl araştınrken haremağalannın, yani Afrikalı hadımlann neler yaptıklarını, ne gitıi görevlerde bulunduklannı gözden geçirmek gerekir. Saraylarda çalışan kara ağalann baslıca görevleri ve dereceleri şunlar olmustur: DARÜSSAADE AĞASI: BUrta Kızlarağası da denir. Sarayın Harem bölümünde en yük«ek görev budur. Haremde çalışan bütün hareınağalannın, cariyelerin, hizmetçilerin en üst dereceli âmiri bu Darüssaade ağasıdır. Fuat Köprülü bu ağalığın ilk defa III Murat çağında ortaya çıktoğmı yazıyor. llk. Hıfzı Topuz A Dtrmete suıtan sarayma gıderek orada çalaşan ağadır. Buna başkaptan da denir. VALDE SULTAN BAŞ AGA SI: Valde Sultan'ın sarayındaki ağalann âmiri durumunda olan ağadır. ŞEHZADE LALALARI: Padisahın çocuklannın eğitiml Ue görevü agalardır. ÜNLÜ KARA AĞALAR S Haremaâolorı Darüssaade ağası Habeşî Mehmet ağadır(l). Padişahın Mekke ve Medine'de yaptırdığı vafaflann mütevelliliği de Darüssaade ağasına verilmis, böylece bu aganın yetküeri genişletilmiştir. Aynca her yıl Mekke'ye gönderUen Surre alayının hazırlanması da bu ağanın yönetimindedir. Darüssaade ağasını doğrudan doğruya Padişah seçer ve yine kendisi azlederdi. Bu aganın azli konusunda ilglnç bilgilere rast lanmaktadır (2): En çok uygulanan azil nsulü şudnr: Her yıl Snrre Alayı yola çıkmaya hanrlanırken Surre devesinin ynlanm tatmak Kızlarağasmın görevidir. Kızlarağası deveyi Sarayın avlusunda knnılmus bir tahtta oturan Padisahın önünden üç defa geçirdikten sonra hayvuun yulannı, bofdnrnlarak cesedi, ayaklanna taş bağlanıp denize atılır. BAŞ MÜSAHİP VE MÜSA. HtPLER: Baş tnüsahip, Padişahın yamnda çalışan bir çeşit daire müdürüdür. Yamnda birkaç müsahip bulunur. Bunlara Ikinol müsahip, Üçüncü müsahip, DördüncU müsahip deAlayı yöneten Baş Mirâhnr nir. Daire işlerine nöbetağaya nzatır. Eğer bu ağa yulalese bakarlar. Müsahlpler biln almazsa Kızlarağası azledildi gili, yakışıklı ve nazik ağalar demektir. Bunun üzerine Kızlar arasından seçilir. Bu müsahipağası hemen gidip kendi sandılerin Padişah Uzerinde etkileri ğını, torbasnu hazırlar ve Ka olmuş, zaman zaman devlet işfileye katdarak Hicaz'a jidip lerine kanştıklan görülmüştür. yerleşir. HAZtNEDAR AGA: Kızlar Eğer Padişah Surre Ala ağasının yardımcısıdır. Harem dairesinin masraflanna bakar. yının gidişini beklemeden K«HAZtNEDAR VEKİLİ AGA: larağasını görevtnden atmak isPadişah yola ve sefere çıkarken terse ağanın azli kendisinc yayamnda götürdüğU kadınlann Cuma günü Padişah namaıa hizmetinde olan ağadır. giderken bildirilir, ya da Padişah bir geziye çıkarken. Bu BAŞ KAPI GULAMt AGA: dnrmnda Kızlarağası hemen ö Sarayın Harem dairesindeki axel bir gemiye bindirilerek Mığaların görevlerini kontrol eder. sır'a veya Medine'ye gönderiUr YATLA BAŞ KAPI GULAve orada yerleşir, kalır. MÎ AGA: Padişaha yazlık koru Eğer Kızlarağası Padişahı ve saraylarda hizmet eden kaçok kızdıracak bir suç işlemişra agalann âmiridir. se azil karan kendisine bildiriSULTAN BAŞ AĞALARI: lir bildirilmez Balıkhane kapıPadisahın kızlanndan veya kar sına gönderilir, prada celladlara deşlerinden biri evlenince onun OGü zaman haremağası dediğimiz Afrikalı kara ağalar yasadıkları saraylarda ve konaklarda bulunan insanlann genellikle sevgisini kazanmış iyilik seven, güler yüzlü, tatlı insanlardı. Bunlarm içinde para biriktirmiş olanlar paralanm hayır işlerine yatırmışlardır. Darüssaade ağalan içinde devlet işlerini ellerine almış olanlara da rastlamr. Birinci Ahmet, Birinci Mustafa ve îkinci Osraan zamanındaki Hacı Mustafa ağa, Üçüncü Ahmet ve Birinci Mahmut zamanlanndaki Hacı Beşir afa, Îkinci Süleyman zamanmdaki bir başka Hacı Mustafa ağa önemli otoriteleri olan ağalar arasında sayılır. (3). C Mcillcoçoğlu BAŞOĞLU. I CEM SULTAN ABBAS AGA 17'nci yüzyılda Turhan Sultan'm dairesinde yetlşmiş, Dördüncü Mehmet za mamnda, 1668'de Kızlarağası olmuş, dört yıl sonra da aynlarak Mısır'a gitmiş ve oraria ölmüştür. Abbas ağa Istanbul'da iki cami, iki hamam, bir okul ve 14 çeşme yaptırmış, Beşiktaş'taki Abbas ağa mahallesine de adını bırakmıştır (4). HACI BESÎR AG<\: 13'inci yüzyılda yasamış. 1717'de Kızlar ağası olmuş ve 30 yıl bu pörevde bulunduktan sonra 1746'da, 94 yaşmda ölmüştür. Vakıf bir kütüphane bırakmıştır. HAFIZ HATTAT BEŞtR AGA: 1746'da Kızlarağası olmuş fakat bol rüşvet alarak görevini kötüye kullandığı için Birinci Mahmut zamamnda askerin bu yüzden ayaklanacağı haber alımnca hemen Kızkulesine gön derilmiş ve orada idam edilmiştir. îstanbul'un birçok semt lerinde çeşmeleri vardır. Çağımn UnlU hattatlanndandır. BEHRAM AGA VE ÇINAR VAKASI: 1656'da. DördüncU Mehmed'in zamamnda Sarayda büyük etkisi olan kara ağalara karşı bir askerî ayaklanma yapü mıştır, buna Çınar Vakası veya Vakvakiye Vakası da denir. Bu olay ulufenin bozuk ayarlı akçe ile ödenmesi yüzünden yenlçerilerin ayaklanması ile başlamıştır. Yeniçeriler ve Sfpahiler toplu halde Saraya gelerek Padişahm kendilerinl dinlemesl ni istemişler, DördüncU Mehmet de Alay Köşkünün penceresine çıkarak askerlerin dileklerini dinlemek zorunda kalmıştır. Askerler yolsuzluklardan sızlanarak 30 kişinin idamını istemişlerdir. Bunlarm arasında Kızlarağası Behram ağa, Müsahip Hoca Bilâl ağa, Hazinedar Yusuf ağa ve Hasoda başı Hasan ağa da vardır. Padişah yeniçerilerin dileklerini kabul etmekten başka çıkar yol olmadığını Körünce kendisine adı ve rilenbu 30 kisjnin hemen idamına karar vermîs, Kızlaraga • sı Behram aga da derhal Sarayda idam edilerek eesedi Saravm duvarının üzerinden ihtilâlcilere atılmıştır. Hoca Bilâl ağa, Yusuf ağa ve Hasan ağa ise sarayın deniz Uzerindeki surlarmdan iple inerek kıyıya gelmişler, oradan da bir sandala atlayıp Üsküdar'a kaçmışlardır. Fakat peşlerine düşen bostancılar bir süre sonra bu ağalan yakalayarak saraya getirmişler ve hepsi orada idam edilmiştir. Bundan son ra onların da cesetleri Yeniçerilere teslim edilmiş, onlar da bütün cesetleri Atmeydanına götürerek oradaki büyük bir çınar ağacına baş aşağı asmışlardır (5). C4FER AGA: Kadıköy'de bir mescit yaptırmış ve Cafer Ağa Mahallesi, admı bu ağadan almıstır. Hayatı uzerinde bilgl edinilememiştir. STJRIJR AĞA: Abdülaziz'in zamanmda Kızlarağası olan bu ağa, çok güzel bir beyaz kadınla evlenmesiyle ün salmıştır. DZTJN SÜLEYMAN AĞA ve SÜNBÜL AĞA da padişahlar uzerinde etkisi olan Darüssaade ağalanndandır. CEVHER AĞA: îkinci Abdülhamid'in son müsahiplerinden olan bu cğa, sarayda birçok iş. lere kanşmış ve Meşrutiyetten sonra idam edilmiştir. NADİR AĞA: Abdülhamid'in müsahiplerinden olan Nadir Siyah Afrlkalılar, Osmanlı Sarayınm zaman zaman en önemli mevkilerinl ağalıkla, harem dairesinin en rüksek görevlerinde bulunmuşlardır. ağa, Meşrutiyetten sonra Yıldız Sarayı'nda araştırmalar yapan komisyona yardım ederek birçok kimselerin yakalanmasına sebep olmuştur. Osmanlı tarihi incelendiği zaman adını çeşitli sebeplerle tarihe bırakmış daha yüzlerce Siyah Afrikalı ağaya rastlamr. Padişaha veya Sultanlara büyük yakınlıklan olan bu kara ajalarm Osmanlı Sarayı Uzerindeki etkileri bir bakıma Siyah Afrika'mn üzerimizdeki etkisi sayümaz mı?. (1) Fuat Köprülü, lslâm Ansiklopedisi, Bak. Abd. (2) HUsnü Kınaylı, Istanbul Ansiklopedisi, Cilt 8, sayfa 4253 (3) Mufassal Osmanlı tarihi, lskit Yaymevi, sayfa 1431 almışlar, (4) Istanbul Ansiklopedisi, cilt 1, sayfa 9. (5) Istanbul Ansiklopedisi, Bak. Bilâl ağa, Çınar Vakası. YARIN: HAYRETTİN EFENDİ TAL;P APAYDIN Bildir de görelim, dedi. O zaman bizim de yapacağımız lşler varl Neymiş o? Yürüyün yürUyün! Cenazeye yetiselim, se Görürsün. Git de bildir hadi! Durmat vaphr! Osmanı kolundan çekip götürdü. Muhtar Arkadan öbürleri de hızlanmak zorunda kalgeride kalakaldı. Düşünüyordu. dılar. Mezann başına geldikleri zaman hoca top. Durun konuşalım. Nereye gidlyorsunuzT rağa oturmuş, dua okuyordu. öbürleri ellerinl Konuşacak bir şeyimiz yok? Sen git bilgöğe açmışlar camiin» diye cevap veriyorlardı. diğini yap. Hepsinin yuzü kantnlık ve acılıydı. Başlarını eğMuhtar arkalarından baktı. «öyle ya, git mişlerdl. Muhtar bir kıyıya durdu. O da ellerini bildlfini yap... Ne yapılır? Candarmaya habar açtı, ama gözü Seyit Ali'deydl Kötü kötü bakıyordu Dudaklarmı kısmıştı. Seyit Ali gördü buverilir. Candarma gelir bizim eve iner. Yemek nu, aldırmadı. ister, yatak ister. Bunlar da «biz yapmadık» derler. Gören yok, duyan yok. Zarar gene bize Hoca duasını bitirince herkes elinl yUzUne olur. Peki... Siz kazın bakalım. Kazın da boşusuvazladı. Sonra hep bir ağızdan sesli sesli okuna yorulun. En iyi ceza o size. Bugüne kadar mağa başladılar. Inceli kalmlı sesler karmakankaç kişi aramı? oralan hey yavrum? Aramış da şıktı. Içlerinde Yirik Habibin sesi belli oluyorhava almış? Siz de alın havanızı... Araym gi« du. En çok o bağınyordu nedense. din. ît oğlu ltler... Arayın hadi.» Ak kefene sarılı cenazeyi yakınlan tutup Bugün gitmeyelim, dedi Osman. Muhtar mezara tndlrdiler. Yüzünü kıbleye döndürüp üspesimize adam takar. Belki d"e candarmaya yatüne çalıçırpı gerdiler. Bir iki ağaç koydular. kalatır. Bir iki gün ara verelim. Sonra taze toprağı çukura doldurmağa basladılar. Kimisi kürekle, kimisi elleriyle çabukça dol Yok yavu. korkma. Bi bok yiyemez. Bedurdular. Tez zamanda taze topraktan uzun bir nlm bildiğim muhtar; (jkğy mi? Oece, helâya gittümsefc yıgıldı oraya, Son bir taüha okudulctan ineye korkar. Dfcha önce de oidu'böyle. Hiçbir sonra dağüdılar. ~" ' •^ey yapamadı. Sıkı mı? Sen ijine bak. Aldırma. Bu gece bitirelim. Tam sırası. Seyit Ali Osmana, lsaret etü Kasten geride Osman ikircikliydi. kaldılar. Ne dersin Habip kardaş, ha* Ne diyor o dürzU? Habip kafayı egmiş düşünüyordu. Ne evet, Habar almış. Bir şey buldunuz mu diye ne hayır demedi. «Bilmem ki» diye omuzlannı cordu. oynattı. Yüzü her zamanki gibi durgundu. Kimden habar almış? Yavu etmeyin kardaşım, birisi gece gi Bilmem. der, bizim kazdığımız yeri kazar. Bulur hazi Yalan söylüyor. Afczından bir şey kaçırayım deme. neyi. Dell misiniz? Yüzmüşüz yüzmüşüz, kuy Yok, kaçırmam. ruğuna getirmişiz. Başkasına mı kaptıralım? Bu yana bakıp durur baksana, yürüyeEnayilik değil mi bu? lim. Dinamit bulamadık ağa. Hanl dinamlt Mezarlığın alt başına doğru yürüdüler. atacaktık? Sabah çağırtınca gittin mi? Boşver canım. Ne olacak dinamit? Taşın Yok. «Hastayım» dedim. altını kazar bir kıyıya yıkanz. Dinamit zati lyi. Gitme. Ben de hastayım dedim. tehlikeli iş. Geceleyin millet sesine uyanır da Karakola bildireceğim diyor. «ne oluyor» diye yürürse. Hazineyi kaptınnz, Bildiremez, korkma. Yağar gürler, sonu Emeğimiz boşa gider. boş. Yalnız sen söz kaçırayım deme. Taşı yıkabilir miyiz bilmem ki? Çok lri. Olur. Orasını bana bırakın. îflâhım bile keseDönüp baktılar, o da kendilerine doğru geriz. Ben onun yolunu bilirim. liyordu. Dükkânın önünde, biraz ılerde kafa kafaya Sıkı dur. Aldırma. Hiçbir şey yapamaz. vermişler, fısıltıyla konuşuyorlardı. Dükkâna Selâmınaleyküm. Celâl baktı, kendi kendine güldü. Aleykümselâm. Buyur. Dürzüler, dedi. Defineci olup çıktılar ba Buyurduk. Ben bu köyde neciyim Seyit şımıza. Ali, ha? Muhtar karşıda gaz tenekesinin üstünde o Muhtarsın. turuyordu. Kapıya eğilip baktı, Ee, çağırtıyorum da niye gelmiyorsun? Ne konuşuyorlar acaba? diye sordu. Ne zaman? Kim bilir? Bu gece de gidecekler ellâm. Sabahleyin. Giderlerse yakalıvahm şu deyyuslan. Sabahleyin hastaydım. Kalkamadım. Nasıl yakalanz? Üç kişiler. Candarmaya Ne hastası? bildir en iyisi. Bilmem. Hastaydım. Muhtar «olur» cTedl. Ama niyeti başkaydı. «Gece define kazdik, uykusuz kaldık» de«Dur hele, dedl kendi kendine. Onlar tilkıyse sene. ben de tilkinin kuyruğuyum. Işimı biliriro. Bel Yoo Define mefine kazznadık. ki bulurlar bir seyler, olur a?.. Bulurlarsa fırt Aha arkadaşın söyledi. diye karşılarındayim. Ya hisseml verin, ya şiSeyit Ali Osman'a baktı, kâyet ederim arkadaş ...O kadar!» Ben öyle bir şey demedlm eanmi, dedl Aklını beğendi. Kendi kendine güldü. «Hıı..» Osman. diye başını sallatfı. Tekrar eğilip baktı kapıdan. Niye la, kazdik dedin ya? Oç ahbaplar hâlâ fısıldaşıyorlardı. Sonra kafa Hayır. Yanlıs anlamışsın. Dün tarlamın lannı sallıyarak aynldılar. Karar verdikleri anayak ucunda hendek kazdım dedim. laşılıyordu. Peki, Kızıl tepenin etejindeki taşlık yeri Muhtar düşündü, «kendim gltsem olur muT kim kazdı? Olmaz. Tek başıma... belki dayak bile yeriz. Bilmem. Benim habanm yok. Bekçiyi alsam, o da yetmez. Ne hayrı var zati? Senin de mi yokT Önu da döverler...» Yok. Ha Celâl? dedi. Gece gidelim de DİT kı Peki. Benden kabahat gitti. Aha şimdi yıya oturalım mı? Hazine bulurlarsa çökeriı karakola bildireceğim. Orada sıze söyletirler. başlanna. Deriz «ya hıssemizı verin, ya çikâyet Seyit Ali burnundan soludu, çevresine bakta şöyle. (Arfeası var) 37 DIŞI BOND TATLIM, S£W OYLE kCOLAV / lÛDLAy UEYEO T U S U M <a& s u eıc DÜŞNIMIM O4Musı 6LÛ TİFFANY JONES A/E VUZLEBCE atOMEIBE ÖfBX. LDMDCA mı^4 ClKIDA UIN, SON IS12S GiEMÇ <XZ C3B5İLt», POLfSİM , ELIKJDEKTI BILSıGOOE ••••»»••»••»•••••••»< DOK1OR Tarık 2. Kırbakan OERİ. SAÇ ve ZÜHREVİ Hastalıklan MUtebassısı tstiklâl Cad. Harmakkapı No.: m TKU 44 16 13 •••••••••»»••••••»»•• Devlet Orman Işletmeısi EDREMIT MÜDÜRLÜĞÜNDEN Depora Ilıoa Partl Adedi 25 2 2 7 12 9 12 Emvalin Cins ve Nev'i, Kalitesi M t k t a r • Mnh. Bed. Adet M3. D3. Lr. Krs. 4913 2205.573 265,00 109 46 641 305,00 S23 119543 180,00 988 379.093 170,00 1862 495X07 120,00 2122 351.775 90,00 1388.000 Ster 30,00 ( /t7.5 Temınatı Lr. Krş. 45200.00 1700,00 5200,0ü 4850,00 2900,00 3900,00 lstibsal 2ılı 1969 Satış Şekli Peşın AY ¥ Â K AfUSA 3. Sınıf Nor. Boy Çam Tomruk » » Uzn. » » » > » Kıs. » » » Iskarta Nor. » » » » Kıs. » » » Çam Sanayi Odunu Çam Sınk ııoo.uo Orman îçi Itkla 69 10515 3597.3321388.600 Ster 64850,00 1 Yukanda dnsl, miktan; muhammen bedeli ve temtnatı yazılı orman emvall açık arttırtna suretiyle satışa çıkanlmıştır. 2 Satış 19/3/1970 tarihine rasUayan Perseznbe günü »aat 15.00"te Edremifte Işletme merkezınde toplanacak Komisyon tarafından yapılacaktır. 3 Satışla Ugili tellâliye, Ozel ldare hlnesl, istihsal vergisl ve karar nulu gibl her türlü vergi ve resimler alıcıya aıt olup mal bedeli ile birlikte tahsilolunur, tlân masrafı îşletmeye aittir. 4 Bu satışa r.it ilân ve şartname Orman Genel Müdfirlüğünde, eb"at listeleri llân ve şartname Orman Başmüdürlugünde Ankara, Istanbul, Izmir, Balıkesir, Bursa, Bandırma, Bergama ve Bayramiç Işletmeleri ile tşletmemzied görüleMlir. 5 Ihaleye ıştirâk etmek isteyenlerin belli gün ve saatte her partı IÇID saat 14 0ü'e üadar yatırdılslaıı lemınat tnakbuzlan ile Satış Komisyonuna müracaBtları ilân olunur (Basın: 11886/2353)