Katalog

SAYFA DÖRTz sCUMHURÎYET: 3 Kasım 1970 ATATüRK'ün, Trakya'da yapılan ordn rnanerralarından bırı sıraonds çekilmif fotografı yukands gfirfilmektedir. YanıncUkOer, toldan tag» dogru: lımet lnönü, Sabiha Gökçen, Maresal Fevzi Çakmak ve Kâzım özalp. Büyük Mecliste bağımsız mebuslar çıgm açılıyor B Tamnmıs Fransız Bılgınl Maunce Duverger 1958 vılında yayınladığı «Siyasi Partiler» adlı kltabının cTek Partl ve Demokrasi» baalıklı bblümünde bakımz ne dıyor: «Tek partl ve demokrasl Bn Iki kavramı yanyan» getirmek ve birblrine eklemek bireoklanna şupheaiz garip ve tuhaf gârünecek, hattâ baıüanna gdre de makaddessta tecavfiz gibi, tahldr ftbi blr « » I M H gelecektir. Ams ıw yapalım? Asıl problem, ba birlestlrmenin, bn ild Totaliter davranışlara yeryok şflnce reaUUye, geree|e «yg«n degildlr. Fasızm deyiml, Hltler Almaoyasında ve Mnssolini Italyannda nygnlanan rejlmlerin liadetidir. Hattâ ikinciden ıtyade birincinin daha nygnn bir deyimidir. Fakat bnnnn, halen Porteklz* de yürutulen pohtık sıstemle bir ilgısi olmadjgı gibi. 1933 yılındanberi Tnrkiye'd» vvgnlanan •iyau Eİstemle ve yine buçün Güney Amerika'daki devletlerde nygnlanan liyasl ılftemle de blr ilgiıi yoktnr. Toplama kamplannı, nygalanan teknik iskenceleıi ve znlflm leri, dikkate alarak, bnnları • Tek Partı> nin vasıflan olarak kabnl etmek de yanlı» bir yargı olnr. kavramı yanysna retirmenln, gerçege nygan olnp olmadıgını araftırmadadır. Çfinkfi her ilim, birtakım inklr re teeavüılerle baslar. Komflninn ile faainnln, tek parti listeminin mfisahbM iki tipi oldnfn, yaygınla^ınıı bir düşünüs şekli olmasından, bn alaoda birçok çeliskilere meydan verilmistir kl, bn tan dfl konu ve resim: AYHAN BAŞOGLU endülüste isyan Çfinkü bunlar, yalnııea Hltler rejıminde olmuştnr, ttalya'da ne tkinci Dünya Savaşından evvel, ne de 1943'teki sözde enmhnriyet idaresl dSneminde blle, toplama kamplan ve işkence ıdaresi nygnlanmiftır. Faşizm denince, bn nosyonnn içınde, raillî mlraç ve karakterlerdeki farklara davanan Özellik lere bakmak lâzımdır. Italyan ve Alman fasizmlerinin arasında Bylesine bir aykırılık vardır ki, bunn, Britanva parlâmenter rejimi ile Pransıı parlâmenter rejiraleri arssındaki farka benzetebiliric. Tine cNasyonal Sosyalizm» ile «Komunizm» arasındaki büyük ayrılık da Alman milletinin ve Rns milletinln mizaçlannın defisikli^ine nymaktadır. Faşistnın bir değişık türü, yani fasist olraaytn «tek partl» ler de vardır. Fasizm devlml, komüniırai de bir yana ayırarak, bngfin tek partilere iıafe edilmektedir. Fakat bfitftn tek partiler, totaliter olmadığı gibi, totaliter partiler de tek partı değildir. Totaliter partilerin, çok partili rejimlerde var olacaklan sövlenmistir. Baffln bnna bir örnek olarak Fran Ba ve Italya'daki komünist partilerinin varlıklannı gBstermek mümkiındür. Bnnlann var olnîra. şuphesiz cok parti strüktürflnü dcfistirdîy trlbt, ona teanıa da teşkll eder. Zira her totaliter parti; «tek kalma» nın tabi! lstidadındadır. Bnnnn tersi olarak da bazt tek partiler. ne felsefeleri ve ne de tüzflkleri ile jerCekte totaliter de|i1dlrler. Bnnnn en fflzel örnejH, 1983' ten 1946 vtlına kadar tek partl olarak varlık gSstermis olân TOrkiye'deki «Cumhurivet Halk Partısi» dir. Bnnnn SıelHfi ve oıijinalitesi, demokratik ideolojisindedir. Çagdaslan faşist ve knmflnlst rejlmler çîbf blçbfr sekffde bir nkı dlgfplfn veya kilise ksrakterl rSstermemiçtir. Partive kavit olan vatandaflara ne bir meznep, ne de blr tasavvnf flkrl empoze etmlstir.» ÖYLEBİR zihniyet ve tutumu, fağmusda yalnızca onun şahsında görmekteyiz. Buna benzer bir davranışı, ne Hitler Alraanyasında ve ne de Mussolinl Italyannda jorebilirsuıiz. 1924 yıImda Kanm Karabekit'ın «Terakkiperver Fırkası» blr çok partive geçme cabasıydı. Fakat 19?5'teki Kurd isjaru vesılesıyle sıkıvonetım ilânına mecbur kalınmış ve Terakkipenerler de Meclisten çıkarılarak parti feshedilmıştı. 1930'da Mustafa Kemal, jakın ar kadaşı Parıs Bu\uk Elci'i Fethi Okyar'a Serbest Fırka'vı kurdurdu Fakat bu mubalefet paıtısı. reiun alejhdarlarının bılhassa hocalarla fanatiklerin. bn kadro ioınde toplanması Juzunden tehlıkelı bir hal almış, bu juzden kapatılma>a mecburlyet hâsıl olmuştu lSSö^te Cumhuri\et Halk Partislnuı muvafakatı ile, bir takım hairmMZ kışilerin meclise almdığı porulür kı, butun bu hareketler Mecli*;te bir muhalefet pupunun teessusu ıcm caba harcama arzusundân başka bir şev değüdi Butun bunlar, Mustafa Kemal rejımlnın cok partili bir demokta «;ije kavuşma ozlemı icınde olduğunun birer dplıl ve ifadesindpn haska bir sey değildir \ıne başka hir yonden bakılmca, Turk tek par tısinln ttkroğunde totaliter hiç bir davramsa, yer verilmedıği de gorulur Ne hürre teşkilâtına ne de komandolara da>anılmak, >oneticilerce asla duşunulmfmiştir. Olsa oUa bu sivasi teşekkul, kadrosu ile çok chemmiyet kazanan bir «Comite»ve benzetilebüir. ficık ve serbest S ÜPHEStZ halk toplar.tılan ıle, kongrelerle, topluluklann, sıyasî olgunluğa ulaşmasına çalışılıyordu Fakat, bu halk topluluklan da partı ıçınde örgütlenrruş degıldı Eskı tarz yaşantüannı surdurüyorlardı. Bu şekll ile laşızmden zıyade «radikal sosyalizm» e daha ya km bır manzara arzediyordu Yalıuz hemea üâve edehm kl, partlye giriş herkes ıçin açık ve serbest ıdi. Çıkarüma ve tasliye mekaru23nası diye blr şey yoktu. N8 ünıforma, ne geçıt resımlen ve ne de sıkı bır dısıplın, par tlde yer almadı Bılhassa parü içi demokrasi anlayışı, yeter derecede sağlanrnıştı. Resmî olarak her kademedekı butıln yonetıciler, gdrevlenne seçimle getirUmışlerdı. Pratık olarak çok partili rejımlerde olduğu gibı, bu seçimler da güdtlmlü değıldi. Gerçı nüfuzlu şahsıyetler etrafın da toplanmalar olmuyor degildi, fakat bunlar, faşist metodlanna gore tasfıyeye tâbi tutulmuyorlardı Meselâ Ismet tnonıl Celâl Bayar mücadelesi, Halk Partısırün içinde ve Atatürk hayatta iken doğmuştu Bu son hareket, tek partl içln M MLSTAFA Kemal, foto|rafta da göruldüğu gibı, MiUî Mucadele yıllarında, emrlne gıren gonullülere sılâh knllanmannı da oğretmlşti. parti sisteml nvgulamasi, «tradlde serbestçe hizıpierln teşekkul tionel geleneksel anstokrasi» edebılecegıru ve japılan mucadeiktidaruun devamıra ve knvvetlea lelen gobtermesı bakımından omesini sagladıjp gibi gerçek dezellıkle dıkkat çekıcidır. mokrasinin teesausune de engel Yalnız tek parti kadrosu, parti olur. içi mucadelelen, bozguncn olmaV\\ RACWEN Türkivf; tek mak sartıylp, musamaha Ue karparti tekniji, dikkaUe ve ıyl şılamakta idi. Açıkçan, dısa kar nivetle u\çulandıçı takdırde, şı (roruşu tek parti olmasına bir gün gerçek demokrasi müesraemen, ıçerde çok partiU desesesini gerçekleştirecek vepve» mokrasi yonetımi havaaı esiyornı bir yöneticl kadronun ve badu.» ğımsn bir siyasi gfizide «nnıfın, mevdana getiribnesüiin pekâlA mümkün olabileceçıni ispat etmiş bulunmaktadır. AUHİCE Duverger yine lnAma bu örneğe bakarak, tek celemesinin bır yerinde şöy partinin geçici vasiliği ile, haddl le devam edivor «Türkiye, zatında çok nazık olan demokra1923 ten beri vürflttfi|ü demokra si fidanının, henfiz bunu veşersi asamasım 1950 vılında rapılan tecek ve kSkleştirecek ortama SB serımlerde mnhalefetin zaferivhip olmavan verlerde. gercek d« le sonaçlandırdı. Hiçbir eneele mokrasi lcurnlmasmın mümkün carpmadın ve sendelemeden Tür olabileceffi kanısma varabılir ml kive, tek parti reiiminden rnk viz? tlmî nlarak bu bir teh Tfirpartili «rfsteme geçivofdl. TflrkiIdve 6rnefi ile, ke^in bır hükve buçiın, rakın şarktaki Olkele me varmavs imkân olmamDkla rin en demokrarı, gerçek siya^î beraber mesele. ilçflenmeye »• partileri «inesinde toplayan bir Incelenmeve değerj» ülkedir. Çok bflvuk bir "5nem ta şıvan bu Türkive örnefinin, ger YAR1N: ç*k değerl, lüzumu kadar takdir edilmemiş s5rfinmektedir. KlaATATÜRK'UN Bik dcraokrasi prosedılrlerinln, n* zak şarkta olduğu gibi yakın çark SOFRASI ta da haşansızlığa sfirukletnnesi çok tabıidir. DÜZELTME Dun bu sutunIvnıpada 12 nci yurvılda Parlarda yaymlanan arkada«ımı* Iâmentolar işlevememlslerdlr. Gfl Samı Karaoren'ın >azıvmda nümüzde de bazı milletler, asaadı geçen «Erkânı Harbıye Grubu», «Imalâtı Harbıy* ğı yukan, halâ bu seviyededjr. Grubu olacaktı Bu yanlışlıgl Gcri kalrruş miUetlerde ve okaduzeltır, ozur dılerız mamış halk topluluklannda, çok • B Geroek demokrasi FAKİR BAYKURT Habs da elindeki Kelâml Kadlmi bırakıp kalktı: > olacaktı sind burda! CHacaktı da «Ben çsbnk gldeyfan de Veliyl g6ndereyim!> verecekti cuvabını.)* Kolu kanadı kırıldı birden. dedl. Atmaoa. kartaj, kerkenek, karabatak, çakal, til«Sea de bnhmsao eyi olurdn yavn!» dedl H, kurt, koç, teke, horoz Havvanlarm tümfl Mrjsdu. birden çnUaruyorda flstüne. Bir acemi kızla kaHafınn muzipllgl tnttn: lakalıvordn. Yardım edeni, eünden tutam yok«Veliyi çafıracam, Dlngnsu da çagıraymı tu Bir acemi kız bir de mecalsiz koca kan. mı?» Kollannın gncü gittikçe szahyordu. Eli ayafi Evin içi goguk blr eslntivle doldn hemen. kesiliyordn. Kafasının islemesi doruyordn. ¥a> Hafız çıtnp gitti. Kâmile camın dibine yervas yavs? elden ayaktân düsüyordu. Yavas yalestL Musdu, kapıya yakm dildhniş, cigarasım vas pes dlyordn Daha fazla direnemiyordn Hasavnrnyor, hera de Durfiyn sfizüyordn yan gözle. vana. Kız, kaçrp pitmek gelse elinden, kaçıp gidecekti. Kabak Mnsdn çıfcrp geldl kansiyla Şaktr Ne vapacaçını büemlyordn. Haftı bem Durüyü oknyordn, hem Havanayı. Kabak Mnsdn sessizliğe kızdı: Veli, kahvedeydi. Kâmilenin elinde kocaman bir paket Ytsrdı. Paket, çay, kahve, şeker, biraz da Eee, namlfrm bakatrm Havana kadın?» dedl fıstık, çeklrdeksiz üzüm dolnvdn. Musdu cigara birden. içivordu. Elindeki balıklı anahtarüği tesbih gibi Havananın bnrnn sızladı, knlaklan çmladı. sallavıp dumvordu Hemen toparlamağa çalıstı kendini. Yuklükten Havana ne yapacatım şaşırdı. Bu Şişgffbek, minder indirdi. Serdi çnlon üstune. Tozlarını eviniu üstüne ilk geliyordu. Yanm saattir Hasüpürür gibi yaptı eliyle. «Bnyrnn, otnrnniı fınn önünde ivice erimiş, knnnnnştn. Sanki kadedi sonra. ra iliçi açnp gttmisti. Dfira de eriyordD kar pbL Mnsdn dısanya, koca kapıva dognı baktı Solnvordu. birksç sefer. Vellnin gelmesini beklivor gibi Hemen kalktı Havana. Hafmn oknması agbir hali vardı. Havana üstelemedi. Kflçük Evzmda kaldı. Ortabğı toplar gibi yaptı önce. Sonşen de yerde otnravor, başını ynkan vnkan ra, «Geçin, bnyrun!.> dedl çaresiz. «Geç Kâmile dikerek konnklars bakıvordn çaskınlıkla. aba, sövle camın dibine dognı geç. Heml de «Dürüü, sl.kınm kardasını, gezdir dısarlarboşgeldin!..» Kabak Mnsdnya baktı. Oikilmiş bada aeık!» kıyordu. Gülecek sıntacak bir hal vardı yüzünDürü, sevlndl. Kardeşini kaptıfı gibi dısan de. Havana ona da hosgeliş etme gereği duydu Ciktı. ama anmda vazseçtl (Arkısı vart ••••••••••••••••••••••••••IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII DtŞİ BOND M TİFFANY JONES Eğar Cıkrimzi •Ürinaznız, bznî ^ , numarada bdabı«sdczr&ın^dıJç ü p bır kzr<z, Amczrite ya bedava bırgazijyı, ı <zn r AURtCE Duverger, Atatürk ve kurduğu rejim konusundaki ıncelemesini joyle surdurmektedır. .Kemallst thtllâl, temelde zaruri bir müdahaleci Pragmatlque> olmuştur. Turkiyeyl, Batüılajtırmayı amaç aldıği için de orta şarktaki mllletleri modernlcşmekten alıkoyan, te mel engel ile, >anl dini yobazlıkla savaşa gtrişmlştir. Dtn adamlarma karşı tutnmu ile, parti kadrolann daki rasyonallzm hareketleri, onu 19 uncn yıtzrı] Hberallcrlne açık olarak yaklastırmaktadır Nasyonalizm . mlUiyetçUik hare ketleri büe, lSİS'de Avrupa'yı ga< ran harekctın benzeridir. Bazen Cumhnriyet Halk Partisi zihmye. tir. «Grande Epoque> devrindek] Fransız Radıkal Sosyaliat Partisi ile muka>ese edenler olmuştur Bu kıyaslama mânâsız değildir. Cumhunyetçi adı bile, 20 nci yüzyıl otoriter rejimlerlnden ziyade Fransız thtilâline ve 19 nneu yüz vü istilâhlarma benzemektedir. Bu benzerlık, >Con\ enbon> blçiminde butun yetki ve kudreti. Turkıye Buyiik Mlllet Medisme veren Türk Anayasasmda açıkea ?oz« çarpar ve Millet Meclisinden gayn bir kndrerl aala tnımm Bu Anayasa, tamamen Milli Hâklmlyet, Mlllt Egeroenlik prensibme davandıği içln de «Egemenlığin kavrtsu şartsız mlllette oldn. fnnu. kesinlikle ifade ve Uân eder. 47 69 «tkimlz İçln de fazla lüks blr hediye olurdu . AklımıziD ueundan blle geçmlş değil Yirml dolar bızim balnrmmı? dan büyük paraydı. • Nicols"u fazla sıkıştırmakta mâna yoktu. Şef bunu daha ilk andan lübaren anlamıştl zaten Teşekfeür ettl, gidebılecegıni söyledl. Delikanlı çıkar çıkmaz krem kutusunu plâstik bir tor baya yerleştırdi. Max Jacob'u cağırdı: «Şunu lâboratuara götü rün... Tahhl etsınler ve en kı sa zamanda netıceyı bana bildır sinler . » Jacob, kapıdan süzUlmek üzereyken Hess telâsla odaya daı dı: «Kamyonet konusunda kesdn sonuca vardüc . Soygunda kullanılan araba oldugıma süphe yok... Ostünde l.B.M. yazısı bulunan tabelâlar da elimizde. Arka sokaklardan birindeydl.» Böyle söylerken yaklaşnu?Terrell'tn masasma dayanmıştr «Beym parçalanarak öldürülen çocuğun Ismi Ernle Leadbeater Öğrencıymıs. Sonra en önemllsi beşınci adam konu sunda ipuçlan var elimizde Bir süru ayak izi bırakmış o lay yerinde Çocuklar dikkat lo tnceliyorlar Aynca, olav verlndc ikind blr arabanm da ha bulunduğunu da tespit et tik. Kamyoneti oraya kadar gö türdükten sonra Daralan diğer arabaya aktarmı; olacak Ak tarma sırasında da Leadbeater ln kendlsinl gordUgUnü farket mİ3 ve çocuğu öldürmüş Las tiklerin (7İnrtorı Tek pariiye son f ^ ^ hıç bir ligısı 'yok.. verme arzusu ASIST rejimlerdeki ^>torite» apoiojisi, Kemallst Tfirldye'de «demokrasi» apolojisi olaıak yer almıştır. Bu, halkçı ve sosyal olarak nltelenen, yenl bir demokrasi sekli değil, fakat geleneksel «siyasi demokrasi» rejimidlr. Parti Iktidannı, içındekl aydmlar lumresiyle, veya işçi sınıfı oncüleriyle ya da Sefinin rabbanl bikmeti ile değil. seçim sonuçlannda milletten elde ettiği çoğunluğa dayanarak yürütur. Bu uygulama jekli de ideal olarak kabul edilmemis, ancak geçicı ve zorunluk duyuiarak grudüj röuftfir. Bu tek parti rejimi, hiç bir zaman, bir «tek partl doktrini» nzerine oturtulmamısbr. Blr tekelcilık karakterini resmen benimsememiş, vaınğmı da smıfsn bir toplnma dayayarak meşrulajhrmamıs, Parlâmento mücadelelerinl }ok ederek «liberal demokrasi»yl kaldırmaya ydnelmemiştir Tersine, böylesine bir tekeldlikten, daima şikâyetçi olmnj ve rahatsızlık his etmiştir. Türk tek partisi, banlannca ça£daşlan komunist veva faşist parti leri brnek aldıği iddia edilmiş olmasmdan vicdanen rnuıtarib olmuştur. Partinin şefî Mustafa Kemal'in ideali, cok partili bir demokrasi ldl. Göruniişteki bu tekel cUlk. Tıırkiypnin politlk özellik \e kisullanndan doğmnkta Idi birçok defa Mu^tafa Kemal, bu tek rartt «'TttTt'rT m vacmak U GARTH f tohlı'kalf olorlsr za • troan . James iadley CHASE TOrkgesl ^ehbal AYGEN verl olmadığı anlasüıyor. . & nvkonu kabaklasmıa lâstikler... Arabayı bulursak bu bakuadaD teşhisi de kolaylasır.. » «Ya kamyonetT.. Kamyon«tte parmak lzl yok mu7» cOlmaz olur muT. Tepeden tırnağa parmak İzi.. Ama •ömü de diSerlerine alt Besinci ftdspıiTi #»lrîıvert tsVti?» AYLÂK MUSA anlaçüıyor DlreksiyoD tertemiz..» Cebınden plâstik bü* zarf çıkarmıştı... tçınde uç adet beı yüılük dolar vardı. cBunlan yerde bulduk.^ Kamyonun yanında. > Terrell paralan aldı: «Kamyonet üstünd'e önemle durmamız gerekıyor.. Nereden ve nasıl tedarik edilmıs..; îstedığiniz kadar adam gorev» lendirio. Bunu bana süratla ögrenin... VaMt kaybetmeyeUm...» Hess çıktıktan sonra TerreE banknotlan lâboratuara gönderdl tH saat kadar geçmiştl Lâboratuar mudüru sefe telefon ettl: «BflrOn aynntılar östünde durarak yazılı bir rapor hazırlıyorum dze.. Fakat meselenin öneminl dikkate alarak durumu daha Bnce telefonla özetlemeyi uygun bnldum Şıl krem var va... Lüks cinsınden.» Evet...9 «Arsenlk kanstmlmıs içi» ne Yüzde jrflz Bldürücü Kutuda yalnız kıza alt parmak İ7İeri çıktı. Başhasına ait iz yok.. » «Bir dafelta ..» diye ?ef onun lâfmı kestl » Gelişigüzel bir adam böyle zehirli bir madde hazırlayabillr mi7 • «Hazırlayamaz... Bu ceşıt ışlerden gayet lyi anla\ ir birinin mariferl olacak Ya bir doktor, ya bir eczacı, va da uzun süre benzer işlerde çıraklık kilfalık yapmıs olma'i 14zım.. > I Terrell çabjik çabufc nm all" vordu. 1 (Ariuaı rmr)