Katalog

SAHİFE DÖRT 4 Mayıs 1969 Bavar emrı verdi mi ? Gösterileri ateşle, kılıçla. copla, hülâsa kanla karşılamak; eğer bu gosteriler topluna yapısında bir bunalımdan geliyorsa, hiçbir şeyi halletmez. Tersine olarak, bunalım katmerleşir ve direniş beslenir... Kınlay'dan nümayışçilerin haytanşlan ise, hâlâ ortalıgı çınlatıyordu îşte o gun orada, Devlet Baskanı Celal Bayar'ın, nıimayı^çıler üzerine ateş açılraası içın emlr verdığı, o günlerden berl soylenır Fakat bunun en sıhhatU hikâyesıni, tabll o gün, o saatlerde orada olan lnsanlardan öğrenebıhrlz. Bugiin bu insanların bazılan hayatta değıldır. Meselâ Naır.ık Gedik, meselâ Adnan Menderes, artık goslerinl bu fânı hayata yummuşlardır Ama sahnenın canlı şahıtleri de vardır. O halde ışı en doğrusunu ve bu sahnenın, o zaman en yetkili şahsiveti olan Celsl Bayar' ın beyanlanna veya hâtıralanna bırakarak, blz gerçefc şehadetleri lle derleyebildıgımizi, burada ozetleyelım Kızılay dan donenlerin, Başvekâlet odasındakı hallen, tabıi normal degildir Adnan Menderes, hırpal»yı<a ve asabı bozan Evet 555 K. günu akşamı Kıclay'da baykınlan yalruz buydu Menderes istlf»! Ama aynı saatlerde, coşkun ve tehlıkelı bır yıgının ıçınden guçlükle alırup varabıldığı Başvekâlet odasında, bır başka dram sahnesi cereyan e<Jıyordu Menderesln Kızılayda \e nurnsyışçılena içlne tek başına dalışını Kınlay'ın bir köşesın<len seyreden Bayarla Arkadaşlan da arka yoldan, Başvekalete geîmışlerdı Namık G«dikde orayd&ydı Etem Menderes de ırelrnişti Eğer Bayar la beraber Kralay'da olaylan gttren Koraltan, yolda avnlmamışBa, demek o da Başvekıllık odasındaydı. Milli Savunma Mtfsteşan SaJUh Coşkun Paşa ve mutat maıyet elemanlart dıs odada kalmışlardı Içenden yuksek, hıddeüı sesler gelıyordu MENDERESln;. D R A "M. I  D MR Y E I Ama Başvekâlet odasında, o da peman&r. O da bu kadar buyuk hâdıselenn adamı deglldır. lyi bir bolg» doktoru, hattâ bır hastane ıdareciıı, iyı bır aıle babaaı olarak hayatı, belkı daha mutlu geçerdı. Çunku «slınd», ne bır mucadele. ne de bır ıhtıras adamıdır. Butun sıyası hayatı, Menderes'ın golgesınde geçtı Menderes devrınin son zamanlardakı olayları, muhaleiet seîıne saltfırıler, gov terıler, çatısmalar gibi ıslerde ise, bır ıstıfa dahı dusunemedı. Olavların akı?ına olumlu hıçbir mudahalesı olmadı. Içıne donuk ve şahsen temu bır ınsandı. Ama o kadar O halde simdı bu Namık Gedik mı gıdıp Kmlav Meydanında silahlan harekete getıreceKtı' Hem ne sıfatla"" Hangı ubay Gedık'ın emri ıle halka ates açtırırdı o gunlerde' \ma. ne %ar kı, Gedık de, yurumekle sallanmak arasında bır hal ıçınde odadan çıkar. Sokağa ıner Kızılav'a da varır. Ama orası anababa gunudur Fakat Gedık'ın peşi bırakılmar Ardından Kızılay Me\danma koşulur. Ve Namık Gedık, şımdıki Kızılay Iş Bankası onunde garıp bır yalpa ıçınde dolaşırken kolundan tutulduğu zaman, ağzında bazı d\ıa kıpırtıları vardır. Kendını kolundan çeken arkada^ına, <e«ızce ıtaat eder Makamına getınlır . Hulâsa, Başvekâlet odasında geçtığı anlaşılan iahne budur Ve sımdı soru tekrarlanabılır : Acaba Celâl Bayar »tcş emri verdi mi?» Tabıî en doğru cevap, bugun de hayatta olan bazı sahıtlere de teveccuh etmekle beraber, asıl Celâl Bayar'ındır. Bu soruları, yazılarında veva hatıralarında açıklamak ışi ise tabıi bir kansıklıktan kurtulmuştur HenUz kendinde de defildir ÜstUntl başmı bile henüz gereğl gibi düzeltmemiştir Natnık G*dik, düpedüz şaşkın, karar aızdır. Etem Menderes hayatı ran, belki en çetin muhasebesı lçlndedlr. Adnan Menderesie llk genç lik yaslanndanberi beraberdır ve bir kader birliği Içındedır ler lşlerın ıyı gıtmedıgıne de kanıdır. Hattâ Yassıada Mahkemelerl sırasında okunan hâtıralan da meydana vurmustur kı, gıdışatı gerçek olarak degerlendaren odur Hem ışlerın gidışlnden şıkayetçı, hem gelecekten de umitsızdır Yapacağı tek şey vardır: îstıfa etmek' Bu Istıfa İse bir ttirlu kabul edilmez Ne vakıt Adnan Msn deres'e bundan bahsetse, Adnan Menderes, derhal o ilk gençlik gunlennın hassas, vefalı arka dası olur. Derhal romantlk şah siyetıne burünür. Aglamakla yalvarmak arasında, hisli bır tırad başlar Sen de nü Etem? Sen de ml kardeşim'. Sen de mi beni terkediyorsnn? Sen ki beni tek anlavan insansm. Sen ve ben, bir hayat yolunun aynlamaz yolcolanyız. Duşun hangi yollardan geldik? \ e şımdi neredevh? Evet, keşke toprakUrıruızdan aynlmasavdık. Düşun o Çine çarını? Du$ün o Karaeol'u? Simdi orada kimbılir, ne aâkin ruzgârlar eaer? Halbnki burada bix?.. Ve bu tırad uzar gıder Ama Etem Menderes, realıst adamdır. O kendlnl bu hayallere kaptırmaz Zaten benlm yerınde yaptıgım araştırmalara, koy Ozellikle gençli^la DP l k t ı d a n n a luıraı tniydl? lülerln, komşulann ve Çakırbeyli adamlannın hep sozleşmış gibi naklettlklerıne göre, o genç Etem olmasaydı, o kanşLk zaroanlarda, o kanşık şartlarda o cılız çocuk, o Hacı AU Paşa zade Adnan Bey, acaba sağ kalabılır miydı" Fakat Etem o yaşlarda da, hayah ıle, hisleri ile değıl, olayların içın de akh, mantıkı ile, en gereklı dlrenis sırasında B*y»r ate^ emri Dişi fBond tedbirleri almaya çaîışır Hattâ bazı koylüler Adnan1:, Etem ın, adetâ golgesınde bılirler Her ne ise, tâ mektep sıralarından, tâ o kanşık günlerden başlayan müşterek yolculuk, şımdı gelmış, devletın zlrve ıktıdarlanna varrtuştır Ama Etem, gerekll gbrduğü zaman, Adnan'm da rom&ntık sealenişleriru kesmeğe uğTaşır. Onu uyarmak Ister Çekil artık Adnan! Bu İ8 bitti! Hukftmet hiç kimsenin tapulu malı değildir. Çekil! Mahvolacağız. Hem kendini, bem arkandakileri mahvedeceksin . Ama Adnan, Adnan'dır. O melul melul arkadaşına bakar. Arkadaşı tesır altında kalmamak ıster Israr eder Adnan gene hıssme bağlanır Istıfa kabul etmez Onu bırakmaz ama, ona küser. Bir delasında bu kuskunlük, üç ay bıle sürer. Etem'den kaçınır. ÇUnkü bilır kl, gene nasıhatlar başlayacaktır. Halbukl başka nasihatçılar ona, daha gtıçlü gorünürler. klsı >oktur. Şahsî ha\atında durust bır adamd'ır Bir üçe ve3a klınik doktorluğundan daha yukarı meslek hayatı yoktur Mebus oluşu, Vekıl oluşu, hattâ bır aralık bır Başvekıl adayı gıbı dusunuluşu, bence hajatmın, gaTİp cılvelerıdır. Ve sannorum kl ıktıdarda, tek gun huzur gormemıştır Hattâ Namık Gedik'e. hıçbir kuçukluk ıfadesı taşımayan ve buna sebep de olmayan bir ıfade ıle : «Zoraki politikacı» demek bıle mumkundur. kendısının bıleceğı bır ıstır Fa» kat o gece, bazan Baş\ekı'lık odasmda, bazan Içislerı Vekılhgı makammda olup bıtenlerı oğrenmek, bugun de, yarın da, arastırıcüarı elbette ışgal edecektır Şimdı 555 K 'dan bırkaç gun önce geçen. ama bıze bır sev> ler daha açıklavacak olan dıgef bır olav ustunde duralım Ondan sonra da, gosterıîerın en dıkkati çekicı olanmı yani Harbıvelılerın yuruvu^unu, bılınmeven bazı cephelen ıle vereceğlz YARIN: B İ R YÜRÜYÜŞ ORHAN KEMAL 4 Evlltlar, dedi îstanbul'dan beri bana karjı gosterdığınız anlayntan çok memnunum. Inanm kı ıçımde sıze karjı dehjetii bır mmnet hıssı yaşamakta Takat, evet fakaü var ışm Neden bıİeklerımdekı kelepçeyi, emırsız çozdunuz? Candarmalar ırkıldıler Neden * Cevap verın? So'dakı Sız, sız . diye kekeledl. Sağdakı: Zâtınız, dıye düzeltti. Zâtınıza guvendik. Kaçmıvacağmızdan emındık . Oyle bı'e olsa, âmırlerınız betvi sıze hıç bır ozel. gızlı tâlımatla teslım etmedıklenne gore suç ıjledıniz. Oyle değıl mı? Candarmalar baslarını onlerıne eğdıler. Gerçekten de, adamı teslım eden üstlerı, kelepçe çö zup idare etme>e daır hıç bır ozel tâlımat vermemışlerdı'' Adam, arabacının dedığı gıbı devletın gızlı bır memuruvsa, bu kelepçe Çozme ışını de elbette ustlerıne bır raporla bıldırecek, âmırlerı de gereken kovuşturmayı yapacaktı' Ikısı de yandan yalvarmağa başladılar: Bılemedık beyefendı . Zâtınızın yuksek bır memvır olduğunuzu.... Sıp sozunu kestı soldakı candarmanın Ne memuru0 Ne yuksek memunı1' Ben sadece herhangı bir vatandasım Herhangı bır vatandaşa Anajasa'nın verdığı hakka davanarak Kestı Ta bu sırada da Kel Mıstıf şuphelı, îupheh 'Öho ohoooo. • yapmıştı. Bu, «S»n bunlan benim gecelik kulâhıma anlat'» demeye gelıyordu Candarmaların ıçlerıne bır an ıçın duîen Bızım gıbı vatandaşmış. Boşver» emnıyetı sarsılıp, yerinı tVazifeli yuksek memur» mancı almıştı Kel Mıstık Bunlar yabancı değıl beyim, dedi. O zamanki teftısınızden sonra Valı'yi burdan aldılar. Lâkın herıf kumardan yukunu oyle tutmuştu ki. Karşılık \ermedı Buyumuş gozlerle ona bak makta olan candarmalara da bakmadı Bakmadı ama. buvumuş gozlerle ona baktıklarını, ondan çe kmdıklerını anhjordu C garasızlık, annesını «Kenef karnsınm yanında bırakışmın acısı falan sılin mış, her zamankı ıMufettışler mufettıs>lığıni takınmı^tı. lkı candarma şıpmışı fısıldaştıktan sonra' Beyefendı, dedi sağdakı Kuçuklerden kusur, buyüklerden af' Şımdı artık bır zamanların <Mufettı;Ier mufet tiî»lığını daha da alarak, sordu: Ne demek istedın yâm"1 Vazıfemızi kotüye kullanarak kelepçenizi Çözmuştuk ya Evet' Bızı affedın benim terhısune üç »y kaldı.. Benim bej, dedi soldaki. Çoluğumuz çocuğumuz bızi bekliyor' Ben evh değılım. thtıyar babam çalışama: halde. Terhisımızi ddrt gozle bekliyorlar vallaha.. Kel Mıstık araya gırdı: îyi bakuı sız bu beyefendıye.. Bundaki kalb, bundaki vicdan hiç kımsede yoktur. Bunun derdi xoru, memleketm iri memurlarıyla daha çok da Valisinde. Fakır iıkara duşmanı değıldır bu. Hâza beyefendi. Sizi lapor etmez. Oyle değıl mı?. Ne soyle. ne de boyle demesı ujgun duşmeyec» ğınden, arabacı Kel Mısügı her zamankı bıyıkaltı gulumsemesıyle cevapladı. Bu turlu gulumseyıslerın cevaptan daha etkılı olduğunu bılıyordu Bılıyordu ja, gene anlıyordu kı candarmalar dıken ustunde gıbıdırler. Kel Mıstığı bırakıp candarmalara sertçe baktı; Bundan boyle, ısterse babanız, kardeşınız ol sun, ustlerınizden aldığımz emırlen harfı harfms uygulavın olmaz mı' Sağdakı candarma: = . , », Uvgularız beyım, dedi. Soldakı Sag ol! Sız de sağ olun Sızler bu vatanın umidi, jrurt âsâjışımn goz bebeklerısınız Altında buluniuğunuz sorumluluk çok buyuk Vatan, sızın, sızlenn sâyesınde âsâyışe kavuşuyor Bunu bır an bJe akıllarınızdan çıkarmayın ve arkadaşlarınıza bu gerçeğı dılmızın donduğunce anlatın olmaz mı? lkı candarma mest olmuşlardı Heyecanh davra nıslarla Mufettışler mufettısı.nm kelepçelı ellerıni opmek ıçın da^randılar O\sa çektı opturmedı. Maksadı candarmalardan çok arabacı Kel Mıstığı, geçen seferki gıbı gene kazanmakü. Oysa çoktaaan kazanılmıştı. Tloheeeeyt arslanlarııım' Âtes emri vereceksin Gorth £888888883888 Sgg888888S88S8Sa Tiffatıy Jones TIFFANY JONES Ama ne var ki, 5 mayıs günü aksam saatlerinde bu yol, artık çıkmaz noktaya varmıştır Ba^vekülık odasında ise konuşan, yalnız Bayar dır' Adnan Menderes'ın cevapları ise, bır mantık sılsılesıne davanmaz Halbuki 4 gece ev\el Çankaya'da Reısıcumhura «B>n istifava hazınm» dedıgı zaman ona Suva geçerken »t dcğistlnlmez, gıbı bır ko\lu mantıkı ıle değıl de bır Devlet Başkanınm o gun ıçm kendısine ılham edecegı gerçeklerle hıtabetse^dı sımdi bu Bai\ekıllık oda^ındakı iahne olma%acaktı Hem o «ahne, hem cfaha sonra^ı' Çunku kapıları tutan ıhtılâlcılerın hazırlıklan bep bır Sı\asi thtilâl içındır. Bir iktıdar değısıkhğı ıçmdır. Belkı ve mhajet Bayar'a da: «Sen de çekil ! denılecektı ama, ışte o kadar Sonra seçim ve yenı bır Meclı: Ne ise butun bunlar olmaz. Ve Ba%ar evvelâ Adnan Men deres e « Kııılay'a gidecekgin ! Ateş emri verdireceksln !» dı\e dajatır Hattâ bu emrın verilme şekh hakkında bazı taniler de \apar. Adnan Menderes, duped*uz pensandır. Yurumekle sallanmak ara«ında kapıva vaklaşır. Xereje gıdecektır'7 Bu emrı kım dınle\ecektır Bir me%dan kalabalığına kım ateş edecektır1" îşte Menderes ın ilk ve son arkadaşınm bu noktada çok kesın bır mudahalesı olur Bunun taisılâtım tabıı oradakıler hatırlaı acaklardır ve Menderes durur.. n. Bakımsız bejgırlerın çektığı. civatalarmdan lâçka fayonları, okuz. camız mayısı çokluk da beygır pıslıklerıjle kır ı asfalt caddesı bırbınnı kesen daracık sokakları, arada yepjenı apaıtmanlar \uksel«e de, kerpıç, tahtalan kararmış e\lerı kara çar şaflarının peçelerı kıyısından erkeklere oculer gıbı bakan urkek kadınlan şış karınlı çocuklan. çarşısmda herhangı bır yabancının ilk bakı=«a tanınıver. dığı, ampullen tozlu bu Anadolu ılı günlerden ben antenlerını gerıp «Mufettışler müfettış.>nın gelme sını boşuna bek'emıştı. Beklenen gelmıştı ovsa Gelmı^tı ama ne yumurta. ne domates ne patates ne çakıl taşlarıvla donatılmış, hattâ vuhlarla oNun kaışılanmamıştı. Neden, nedendı bu' Arabacı Kel Mıstık'ın bo\tın dsmarınt ş şıre %l şire anlattığına gore. « Herıf hâ'a devletın emrınde, yurttaşların devlete hukumete karşı tutumunu» savul'uyordu De%lettı bu Sırasında bır yurrur+avı kırk kısıje ta^ıtır. sırasında da kırk kı şı\ı bır vumurtanın 'çıne sokmağa çahşırdı Henfı, \atandaşın nabzmı \okla<nn dıye gondermıştı Koca yurdu ıl ıl. ılçe ılçe hatâ KO\ ko\ dolaşacsk do laşırken baskınlar yapacak, rusvet \erenlerle alan ları mımliyecek, ıl ılce. >a da ko\leıde de\ tel va hukumetı temsıl edenlerle halkı gozden geçırecektı tlk gelışmdek atıp tutması. sagdan soldan paralar alması bundandı Sonra ekını bellı etrneMp ortalardan sılınmesı, şımdı de yenıden gelmesı hep hep behrlı bır sebebe da\am>ordu Yoksa boyle kerh ferlı bır zât ne dıje Ankara'da gobek şışırme yıp dolaşsmdı ytırdu ıl ıl, Uee ılçe koy koy' Kel Mıstık ılkın şarapçıya uğramıştı. Kıçı kah verengıyle yamalı gerı pan'olonu ıçınde kocaman bır patatesı hatırlatan şarapçı korku ıçındeydı Oğle uykusunda sayıkladığmı. bunu da garsonunun ışıtıp Kel Mıstığa fısüdadığını nereden bılecekü? Kapıya koştu Buyur Mıstık efendi hoş geldın! Hoş bulduk, dedi Mıstık. (Arkası tar) : AYHAN BAŞOĞLU İJNTİKAM YEMİNl Bir doktor politikacı O zaman Ba\ar Namık Gedık'e bu emn verır Halbukı onun hıç kim^eje, hattâ «Ates!» dıve emır verme^ıne blle \et TAVZIH ILÂNI Gazetemizın 11 4 1969 tarihlı nüshasmda Üskıldar Sulh Hukuk Hâkımlığının 10 satış dosyası ile ılgı11 ılânın üçüncu satırındakı 920 metre çıkan mesahanın 9020 metre oldugu tavsahen ilân olunur. (Basın tashıh : 2557) 5298 TÜRKİYE EMIİK KRED1 BANKASI A. 0. Genel Müd&rliğindon: Bankamız 1970 yüı lçln yaptıracagı AJanda Cüzdanlı deft&Kapalı zarfla teklif alma turetlyle ayn ayn ıhale edüecektir 1 Bu ışlere ait şartnameler, Ankara'da Genel Müdürluk Malzeme Müdürlüğunden, tstanbulda Çemberlıtaş Şubemızden tcmın edılebilir. 2 Teklıf mektuplan en geç 20 Mayıs 1969 tarihi ış saatı sonuna kadar A^kara'da Genel Müdürluk Malzeme Müdürlüğünde bulunacak çekılde taahhütlü olarak gönderüecektir. 3 Bankamız ihaleyi yapıp yapmamakta, teklıflerden uygun bulunduğu tercihte serbesttir. A. 881115032/5294) £ lEKLlb IS1EME ILANI Türkiye Selüloz va Kâğıt Fab. İşletmesi Genel Müdürlüğunden. İZMİT 1 Bolu, Kastamonu, Zonguldak ve Amasya Orman Başmüdürlüğü mıntakalannda mübayaâ edüecek kâğıtük odunlann Çaycuma'ya naklı içın 14/5/1969 Çaraşmba günü saat 17 00 ye kadar kapalı teklif almacaktır. 2 Şartnameler, İzmıt'te Genel Müdürlükten, aynca Çaycuma MOessesesı ıle İstanbul AlımSatım Müdürlüğünden ve Ankara. Bolu. Giresun, Kastamonu ve Hopa İrtıbat Bürolarımızdan bedelsiz olarak temin edılebilir 3 İşletmemız ihaleyi yapıp yapmamakta ve\ < • düediğine vermekte serbesttir. .IBasın: 15047/5296)