Katalog

SAHÎFE DÖKT 30 M*rt 19GH CTTMHURİYET Menderes'te MENDERES'in DRAMI Yazan: AYDEMIR Mudahaleci Kapitdizm ve Faşizm kavramları ne Dagaasmayacagını, Celâl Bayar ve arkadaslarının nasıl olup ta düşünemedlkleri, bugün de bir muammadır. îktıdar bunu vesile kılarak bir kısım yüksek rutbell Ordu mensuplan U zerlnde kararlar da almıştır A m» Parlâmentoda yenl iktidar ve Muhalefet arasına daha ilk adımda aşılmaz hendekler koyan ftsll olaylar, Menderes'in beklenmsyen »iyasl çıkışlan oldu. 14 Mayıs «eçimlerinln, gelzniş feçmls btltUn inkilaplardan daha önetnll bir aşama oldugu görüsU ve Hükumet nutkunda Atatürk"ün adının anılmaınası dognı degıldl. Fakat Menderea, gerek İlk hükumet nutku tartışmalannda, gerek daha sonra öyle bazı tertmler, tâbirler kullandı ki, bu tâblrlerle kastettiği mânâ, bugün bile aydınlanmamıştır. Kaldı kl bunlara gene, gerek Celâl Bayann, gerek dlğer eskl Halk Partlll arkadaşlannın tepfclsia kalışı, bunlan kabul edişleri, aynca çaşırtıcı oldu. Bu terlmlerden, evvelS çu MÜDAHALECÎ KAPÎTALİZM üzerlnde blraı durmalıyı*. ÇUnkü Mudahaleci Kapitallzm, bir Rejim, bir sosyal ve ekono mlk nizam ifade eder. Menderes kendlnden önceM ve kendlslrıin de katüdığı devri mudahaleci kapitalizm şekllnde degerlendırmek ve ona karşı çıkmakla, dsmek kl şımdi, ondan gayrl ve başka türlü bir SosjalEkono mık nlzam getlrecek demekti. Bu yenl nlzam, hlg olmazsa, i Sosyal drUaîarda ve s.yssî meselelerde yanhş terimJer, sajjlık alaulannda yapılan yanlış ieşhisler gibidir Yatılı; teşfcis, »nsan sağlığında nasıl yanhş ilâca yol ararsa sosyal dâva lar.ia ve siyasî ınrseJHerdeki yanlıs terimler de, bu hatayn dıı^enleri yanlış tedbirlerc | surükler. " Menderes ın tnonüyü, Iküdardan heraen 20 gün «onra, Orduyu ele almak ve iktldara karşı askeri tertîplere girişmekle, hem de Buyük Millet Meclısınde suçlayışı, en azdan bir ıhtıyatsızhk'tı. Adı belirsiz bir Albaym, klmbilir ne maksatlar guden, klmbilir kimler tarafından tahrikedılen böyle bir ihbarın, evvelâ Inonü'nün maselft müdahaled olmaraD bir kapitallzm olacak demekti. w»ı. bukl Menderea 'ln kendlnden erveUd devrin lküsadt vasu ile, Demokrat Partl devrinin ürtlsadl yapısı arasında da, u h n da bir fark yoktur. Her üd devir de temel yapı bakunından, kapitalizme dfinfik, karma efconoıni nlzamıdiT. Zaten Halk Paröai iküdan, kendlnden evvelkl saltanat devrinden, ne alt yapısı, ne de Ust yapısı ell» tutulur halde olan; yolsuz, ulastırmasu, vasıtasız, sermayesiz, yatrnmsız, sanayislz, enerji gücü Te lktisadî örgütlerl olmayan, borçlu, harap, bitkln bir Ulke devTalmıştı. Dahilde sanayll hlmaye lmkânına ve gümrük istiklâlıne kavusacagımız 1930 da ise, Dünya lktisat buhranı patlaymca, bu beklenen ümlt te sarsıldı. Ne yapüabildlyse, lste bu şartlar altında, 1930 ile 1939 yanl Iklnci Dünya Harbi arasında yapıldı Bu bünye, karma bir kapitallzmdl. Devletçillk tatbi MENDERES VB BAZI ARKADA9LARI. GERÇEKLERİ GÖRMEKTE GÜÇLCK' ÇEKTİLER kab, rekabetçi T* mUdahaled değıldi. Akslne olarak ulında teşvıkçiydl. Eger Celâl Bayann tktısat Vekllllgl ve Başvekillık zamamnda, bılhassa özel teşebbusü vur«n Muamele Vergisi Kanunu ve hele o garip ve maalesef karanlık sürprodüksıyon kayıtları olmasa ve Sanayıi Koruma Kanunu, tersine işleyen bir engel haline getlnlmeseydi, bu karma ekonomld* daha çok seyler yapılabılırdı. Celâl Bayar aynlınca gerçl bu sılrpro düksiyon, yani sınal yatınmlan kısıtlama nızamı kaldınldı. A ma, ardmdan da harp blndlrdi. Demokrat Parti iktıdan, bu kısıtlamalardan evvelce annmıs bir zemin üstünde kuruldu. Ama bu karma ekonoml sisteml, gene degışıksız devam etti. Kaldı kl bu devır, harp sonrasının iş ve mal açlığı devrlydl. Halk Partisi iktıdan ve înönü, 19451950 arasmda, evvelce hükumetin hazırlattığı çok cepheU Kalkınma program ve plânlannı da harekete getiremeymce, hareket ve kalkınma işı, Demokrat Partive kaldı Ama rejimin, kapttalızme karma ekonoml niamında hıç bir değişiklik olmadı. Hele bıraz zaman geçince rrüdahalecıhk vasfı, Demokrat Parti iktıdannda, daha Oncekl devre bakarak çok daha aşın seldller aldı Fazla olarak kredi tahsislerine, doviz tahsislertne, ith3İât ve irhacat işlerınde, gızlı ıhale, dıledığıne ınale, değışık bedellerle ihale seklınde yaratılan bir sistemle Der le* ıhalelennde sorumsuz ve kontrolsuz bir uvgulamayla partızanlığın ilk defa TUrk ekonoml sine ginşı, iktısadî tahsls ve yatırım ışlennde ozel mtlteşebbiilerden parti adına teberru usulunun yerleşmesi, ve yüksek ka deme etrafında suıistımâl şüphelenrun doğuşu, yenl devrin dınamızmınl golgelemiştir Ve öyle anlaşılıyor ki, bazı nütuı tesırleri de olmustur Bunlar lçın mlsâller verılebılir. Hülasa, Menderes'in İlk Derlet Nutkunda, daha eskl devri mudahaleci kapıtalızm olarak vasıflandırmasına ve boylecs yeni devrin, bir başka ıktısadi nızam getıreceğı taahhudıine yolaçan çıkış jersizdı Lüzumsuzdu Ve bu tenmle kastedilen gorüş ve ona karşı çıkarılması lânm gelen yeni nizam, havadaydı h VekiU, Basvekül idi? Bu nfatla lmzalannı, faşist rtHrtniar •Itına mı koydu? En azından 15 yıl mllddetle T« Halk Partlsinde Halkevleri Mılfettlşl ve kuruculanndan bıri olan Adnan Menderes, bovle fasist bir nızam içınde, faşist bir teşküâtçı mıvdı? Elbette kl, değil Meselâ onun. Halkevleri içın çaüşırken va Aydın Halkevinin 1930 daki açıüş töreninde sbylediği nuhıktan şu parçalan buraym d» alalım • (1930) «Milletlmlzin yükselmesi Toloods ber ihtiyacı gören ve sezen Bfivuk Gazi, içtimal bayatımızda, kültur hsrabmızds, çok dertn bır boşluğu ve çok siddetH bir ihtiyacı görmüs, bu boşluğu dolduracak ve ihtiyaca cey»p verecek bir tesis ve tesekkülün esuını knrmak, temellermi atmak «erefini de kazaomıştır..» Halbuö BUyük Millet Meclisindeki 4 V.951 nutkunda Menderes, Halkevlerinı şoyle tarıf •der: «Halkevleri, Halk Odalan knnnak. gençlık teşkilâtını ele almak, fasirtrftrl telâkki ve düstincflerln mahsulüdür. Bunlar, içtlmai bünyemiz Içinde. tamamiyle sbes, beyhude, geri ve rabaoa uznv hallndedir..» Bu çellşmeleri sadece, Menderes'ın ıkl şahsiyetll ve fevrî mizacına bağlayarak izah etmek veya şo>lece okuyup geçrıek elbette ki, mUmkun değıld r Maalesef, Şefinın ve dığer arkadaşlarımn itirazları ile karşılanmayan ve elbette ki, onların tasvıp ve müsamahalan ile yapılan boyle çıkışlar, yalnız Menderes m olamaz Bu çıtaslarda Demokrat Partının ön planda gelen bütün kurucu ve jöneticılerınl, Demokrat Partlnln sürüklendlği akıbetten sorumlu kılan, tarlhi bir gorüssüzlük ve hata payı vardır . Gerçi Menderes'ın özel hay»tında da fevri gorüş ve konusmaları olmustur. Meselâ, «IsrlklSl Savası diyorsunva. Pektlft öç avds bitebılırdi. Bunun jıllarca U7atılmasında Mustafa Kemal' in yerleşmettıtirası...»(1) gıbi konuşmalarda, elbette ki, bır rr.antık payı yoktur. Ama Dişf Bond ış BüyuK Millet Meclisi Kürsüsüne intıkal eder ve orada, ıkl parti arasında devamlı bır parlâmento îşbırlığı düşunülmeden, yanlış çelışmeli ve sorumsuz hükümlere varıhrsa, bundan elbette kı, sistem zarar görecektı Nizam ve iktidar zarar görecekti Çunkü Meclis kürsUsu, kahvelerde uluorta konuşulan ve kahveler halkının hoslarına mden, oniann kendı ıçl»nnde ve suuraltına itılmış ılkel duvgulannı gıcıklayan ılkel duvgulann yer aldıgı bır ver olarrazdı Hulâsa Mpnderes ve arkv daşları yeni lktıdann ilk adımlarmda esash bazı takdır hatalanr.a duştuler Halbuki bu olmayabılırdı Ve olmaması, bem bu iktidar, hem de memleket için, elbette kl daha ijrl olurdu . Bu bırkaç önemli noktayı boylece Işaret ettikten sonra, slmdl de ıktıdann, bir de bazı hamlelprfrn izleyelım .. (1) Takup Kadrl Karaosman oğlu'ndan. YARJN: Halka ydneliş ELISABETH S. HOLDING Çevıren: N1HAL YE61N0BJU.I 18 Ponıevskı hâ'â Harrıet'ın janında>dı O pınl pınl gozlerını kızdan ayıramaz gıbı bır halı vardı Mestolmuş gıbı bır hah vardı. Evet, mest Onun bu âşıkâr ha\Tanlığını Harnet o değıçme* tabiılığıyle karşılamakUydı Kendisırun de doktorla konujmak tan ze\k aldığı bellıvdı. O rahat açık, dobra dob ra hahyle bır şeyler anlatı>or \e soyleyecek lâfı kalmadığı zaman d« susmasını bılıyordu Kılhan Sıbıl'le Elly'nın >anına ptti. Luther Bell de onlara katıldı. Tath, tatlı, havadan sudan konujuyorlardı: Bu mevsımde kırların tadı. ama bıraz yağmur da lâzım Buenos Aıres'ın ıklımı na. ol acaba Pek nefıs . Yâ o\le mı'. Luther Bell'm guzet bır konusması vardı Candan, tok. Ama konuşulanlar Kıllıan'ın akhna gırmıyordu kı' Joceljn Tr mdad'dan attığı mektupta neler yazmıjtı acaba? Onun admı yazmış mıjdı? «Ama yazmamış olsa gerek, zıra Luther Bell gayet tabıl davranıjor. Ne kadar dıplomat olsa bu kadar olamaz Yoksa olabıhr mı? Be kı de Jocelyn hıç ad vermedı mektubunda Belkı de başka bır kaatılın adını verdı. Onu oldurmek ısti'.en beş kiîinıtı bulunduğunu sövlememış mıydı0 Oğleden sonranm saat uç buçuğunda ıçkı ıçmek hata. Insanın cıl lığı cıkzjor. Barı kımıldasak bıraz. Yuruyu? fılân yapsak.» Sıbıl Bell onun ıçınden geçenlerı okumuş gibi, «Hadı den.z kıyısına kadar bır bov yuruyelım» dedı. «Geçenkı fırtıns duvarlı iskeleyı mahvetmıj, On« bakalım » Genış, tenha bır kurnsal boyunca yüruduler ve dalgalann yıktığı taş bır du\arla yarıdan bolduğu tahta bır ıskelejı gozden geçırdıler. Ama bugun denız durgun mu durgundu. Gok yuzü soluk ma\ ı Doktor Ponıevskı, «Deniz ıkiyuzlü bır yaratıktır« dıye felsefe yurüttu «Bakın, etrafı kırmış, geçirmij ama şımdı sankı o değıl' Ev kedısi gıbı munis munıs gırıldıyor.» Kendı benzet şi kendınin ho şuna gıtmıştı Acaba beğendi mı dıye yan gozle Harrıet'e baktı ve onun, bu dev yapıh, koskoca »damın bu çocuksu tutkunluğu Killıaa'ın pek hofu. na gıtti. Harnet'in yuzundeyse okunmaz bir ilade vardı. Ellerinl cebıne sokarak iakeleye doğru yurudıi Doktor da onu izledl. Yıkık duran Ukeley» çıkül«r. Sibü ferysdı «ndıran bır bağınşl»: «Gltmeym ılenyel. dıye bağırdı. Luther Bell, .Kancığım, çocuk değil Id bunlar!» diye »oylendı. Ama Sıbil martı ç»ğınşı gıbı tiz, hl|in bir aeala, .Donün gerıye'. diye gene bağırdı. Hamette doktor onu duydular v« lerir» döndüler. Akşam ayazı çıkmıjfa artık Denız çekılmege, gok yuzu solmağa başlamıştı Tuzlu, sertçe bır eslntı yuzlenne çarptı. Kumsal boyunca ıkışer, üçer. l r e TIFFANY JONES [ Ga<afpJP Jö l/^^^v \\ UEEİ >4VTt?TI 'Jr /MfflMT rflflSyv ) dor.duıer Kılhan, «Kederlı bır hava var uzerımızde» dıy» duşunuyordu .Ama asude\ız Bak, ıkl saafır Jocelyn'den uzaktajım \e onu h.ç akhma getırmedım g bı bır şey Unutabndun onu Demek kı karakterım kuiveüıymış Kadm tahakkumu altına gi recek tıp mıjun ben' Ne munasebet, efendım, n» munasebct'» Araba yolunun doneroecını donduler ve alaca karanhkta, karş.larında konagı gorduler Bır surü adam onlarm uze'ne >ı,ru>up etraflarını sarıverdı baskın gıbı bırşev Afallajıp kaldılar S bıl sınırlı, «Bu da nesı'1» dıye sordu Çıplak kafah. ufak tefek bır adam «Bızleı gazetecıvız efendırn. dıje cevap \erdı. .Bırkaç resım rıca edeceğ.z » «Ne resm °> «Denıze duşen kırm re^mını, efendım • Kılhan umıt=ız ıge benzer bır hısse kapılarak •Tanrım'. dıye duşund J Kabus jenıden başlıjor!» A L T I N C I BOLUM Sıbıl tecrubeh serm kanh bır ev sahıbesıydi. Hıç ıstıfını bozmadan •Benım bır şevden habe'im jok,» dedı «Sakın yanlış yeıe geimıs olrra^asınız'>• Bır başka adam «Denızo duşup kurtaılan hanım sızın yanınızda mısafjr kalıjormuşı dedı. Sonra Harrıet e dondu «Mıss Frey sız mısm z"7» Daha ce\abı beklemeaen fotoğraf makinaian n kırdamağa, flâş ar \anıp «onmeğe başladı. Sıb I «Mıss F^ey d nlenıyor.» dedı «Yarın gelın » Kabak kafalısı, «Yann çok geç olur» dıye sızlandı 'Barı sız bıze bıraz bılgı \erın Nasıl olmus da du«muş denıze' Sız kımsm'z' Mıss Frey ın ann» sı \e%a akrabası fılân mı o^yorsunuz""» E lv one gecerek. «Olay sırasmda ben de geml de>dım» dedı. «Sıze bildığımı anlatabılırım > Kibar dı ve gulumsüyordu. Gazetecıler onun etrafını aldılar. Sıbil Kilhan'ın kulağına, «Jccelyn'l bulun» diy« fısıldadı. Külıan konağa girdi. Bir oda hizmetçisi gayet meraklı bir ifadeyle gazetecılen seyredıyordu. Killıan'ı gorünce merak ıf adesıni yüzunden siliverdi. «Bana Miss Frey"in odasmı goster lutfen.» Kız Killian'ın önune duştu. Bır merdiven çık'M i if Faşist teşekkiiller Fakat Menderes ın ve yenl lktıdarm daha baştan aralannı uzlaşmaz şekılde açan ve Menderes ın her nasılsa başvurdugu terım ve tâbır yanlışlıklan devam etti. Meselâ Halkevlerlnl fasist teşekkfiUer olarak vasıflandırmak, bu arada «ajnla. bılır Faşizm nedir' Faşizm, evvelâ sorumsuz bir hukumet dıktatorlugudur Ama bu hukumet dıktatdrlüğü, gene sorumsuz \e sozü kanun demek olan bır mutlak dıktatonln otontesine dayanır. Sonra faşizm; ilerici sosyaJ akımlar, meselâ sosyalızm, komünızm gıbı kapitalizmi tehdlt eden akınılar karşısmda, kapitalızmln, kendınl saııınmasıdır Sorumsuz örgütlerle, sorumsus baskılar ve tasflyelerle savunuşudur Aynı zarr.anda da faşizm, lsttUcı TB f>mperyalisttlr Birincl Dünya Harbinden sonrakl fasist devetlenn hepslnde, bu vasıflar çktrr ve açıkça ilân edllir. Acaba, Demokrat Parti Onlerlennin de saflannda çalısıkJan Cumhuriyet Halk Parti^ı iktidannda ve nizaımnda, iu vasıflarm herhangi biri var nıdır' Atatürk, faşist bır dlkator muydU' îronü, boyle bir dıktatorayı mı yüruttu' Bayar, faşist bir nızamm mı yıllar yı \ YEMİNİ «lşt* buraa, efendım » «Mersi» Hızmetçi kız çekildi ve Killian Jocelyn'in kap» •mı tıklatta. Cevap çıkmadı Genç adam zaten cevap ummamıstı. Jocelyn hıç bır zaman umulan yerde bulunmazdı. Bulunsa da cevap vermezdi. Kılhan, «Jocelyn? Jocelyn'» dıye seslendı. Gene cevap alamaymca tokmağı çevırdi. Kam açıldı. Jocelyn'in yatak odasına alaca karanlık dolmu «hl(Arkası var» tüar Bir Anonim Orlaklığın Ecza Deposu İçin Elemanlar Aranmakladır Ecza depo«nı lşlertnl tedvlr edeeefc tecrtlbeH «leman: AR*NILAN Ş4RTLAR: Yuksek tahsıl (eczacı olması terclh sebebidir) ^skerlıkle ilışıği ve 40 yaşmdan yukan olmaması, Asgari 5 senelık ilâç piyasasında İş tecrübesi bulunması, Muracaatlar gızlı ru"jlacaktır. Muracaatların el yazısıyle yapılması, hayat hıkftyesl ile birııkte referanslann eklenmesi rica olunur. Ücret, piyasa şartlan üstünde olup genis çalısma imkftnı \ erilecektir Ecza deposu MUHASEBE fasmında istıhdam edilmek üzere tecrübell genç bir eleman. Müracaat: P. K. 227 Kadıköy îstanbul. (Kurdoglu Reklâm. 220 3290) Reyhanlı Kumlu Belediyeslnden 1 Belediyemize ait meradan aynlan 750 dönflm arazl 1969 Ekim yıü için kapalı zarf usulu ile ıcara verilecektir. 2 Muhammen icar bedeli 45 000 lıradır. 3 Geçicı temınatı 3375 iıradır 4 thalesl 15 4 1969 Salı s;ünD saat 15 te Be"dıve daıresinde Eneümen huzurunda yapılacaktır. 5 Şartnamesi her gün mesaî saatlennde Be'edivede grörulebılir 0 tstekJılenn teklıflerini ıhaleden bir saat önce Termeleri îazımdır 7 Belediye ihaleyi yapıp yapmamakta serbesttlr. . 12779/3297)