Katalog

SAiıirr r I" "«ıt 1010 CTTMTIURİVrT Menderes'in Paılemnnter kabi.iyeileri olan bir 'nsan oldiığımdn., sııphe yoktur. Ama şu d:ı doşrudur ki; şahsen karar ve.ip; bu k^rat icin mucadele ve onu tathık edpn bir adam değildi. Telkinler altında kalmak ve bu teî kinlere gore sıı ve\a bu dâvaja kendini vermck vasfı ustıındu .. MENDERES'in DRAMI Yazan: AYDEMIR Bir samaıı alevi ıjilıi Atatürk'ün: Koylü efendimizdir, her köylfi, toprak sahibi olacaktır, dedığı 1922 den sonra bu taahhüt her kongrede, Devlet ve Hukumet Başkanlarının her toren nutuklarmda tekrarlandı Ama her nedense harekete geçılemedi. Ama 1922 den tam 15 yıl sonra, C H P . ıktıdarının en yetkıli soz sah'bı, Başvekıl tnonu, ortaya, beklenmeyen bır anda, genış, hatta üıtilâlci nıteükte bır toprak aavası attı . Bunun nasıl, nıçın nereden geldığı ve gene nasıl olup ta bırden ve bır bomba gıbı ortaya atıldığı hala bıhnemez. 29 aralık 1937 gunuydu Inonu, Meclıste soz aldı Ve şu beklenmejen konuşmayı yapu. « Koylüyu biçbir surette, ilelebet topraksız bırakama>ız. Onu ilelebet, topraksız kalmaya mahkum eden dar çerçeve içınde bırakmaja razı olamayız. Top rağı koylulere dağıtma meselesi, inedenî memleketlerın, birer birer içınden sectiği, rejim agraire denılen, zirai bir ilerleme safhası ol muştur. Toprak, mahsulunu ancak bir vaziyette verir. Bu vazijet te, o toprağın işlejenin mab olraasıdır. Yurdumuzda topraksız çiftçinin sajısı, her turlu tasavvurun üstundedir. » Bejanat, tabıi ılk once herkesı şaşırttı I>e oluvordu'' Gun IUK ve mutad konuşmalar ıçınde, neredeyse uykulu bir havava alışan Meclıse, şımdı bo>le ne olduğu nerelere varacağı da pek anlaşılmayan bir dava nı7 çın getırılıyordu Mechs'e gelen bu goruş ve reform hedefı «Kombinalar teşkili» olarak adıanaı Inonu, kombınalan şojle tarlf edıyordu: «Yeni âletler, harman makınalan, surme ve sulama tertıpleri ile, plânlı olarak tanzim edılmiş bulunan Zırai Kombinalar vucuda getınnek ıstiyoruz. Bu korabınaların herbiri, biraz buvuk, biraz kuçuk, ama herbiri bir cuzu tâm (Butunluk • Birlik) şeklinde olacaktır. Duşündüğümiiz ilk plân, 1 000 kombiııadır ve çogaltılacaktır.» Inonu den bir sure sonra aslında sakın, hareketı pek sevmejen Ziraat Vekıh de, dana genış beyanlarda bulundu' 1000 kombJia, 4 000 kombına, 9 00ü kombına gıbı gıttıkçe artan sayıda kombinalar teşkılınden bahsedıldı Bu kombınalann teşkıh taahhüt edıldi. Ne o ujordu'' Hele kombına ne 'd ° Işte bunu bılen joktu' Arra o>le anlaşılıyor kı, kojlerde, bir ne\ı kollek'ıf cıhazlanmaj a gıdılmeK ıstenıjordu Ama sonıa ne oldu Olar şu Mıllet Meclısı nde bırden \e boiıba gibı ortaja atılan toprak reformu ve kombınalar kanunu ışı, kısa bir sUre sonra bir saman alevı gıbı sondü gıttı Zaten bu arada înonu, Başvekıllıklen alınmıstı. C Bayar Başvekıl olmuştu Bajar, I XI 1937 tarıhlı daha ük hukumet nutkunda toprak ışmden şoyle bahsettı«Srf. mıllî ekonominin temeli zıraattır buvunnuşlar \e çeşitli direktifler vermişlerdir. Plâna bağlanarak. tamamen tahakkuk ettınlecek olan bu direktifler, aşaçıdakı gruplarda toplan ıbılir1 Topraksız çıTtçı bırakmamak (alkışlar), 2 Zıraat bolgelerine göre hususı tedbırler almak. 3 Çok, iyi \e ucuz ıstihsal temin etmek..» Evet, Sef kesın emırler vermıştı Meselâ nutkundan şu parçayı alaJrnı «Toprak kanununun bir neticeye varmasım, Kamutavın (Meclisın) yuksek hımmetinden beklerim. Her Ttirk çiftçi aılesınin, geçinecegi \e ı,alısacapı toprata malık olması, behemebal lâ zımdır. » S mdı bunları okurken hu zun verıcı dasunceîere dalabıleceğ nızı tahmın edıjorjm. Koylunun toprak sahıbı olması emn aaaa 1°22 de \enlmı»tı \ukarıdakı I r ktıf, 11J37 deaır ^radan ge<,^n 15 v.lda, b j alanda tek adım atılmadı demlebıl r 1^37 ıle gurjmuz ara<;ında da 32 yıllık bir zan^an lasılası vardır Bu arada da dırektıf ele almmadı Bugun ise Turkıye bir Koyışlerı Bakanlıgına sahıptır \e Bakan sere serne «Turkiyede bir toprak reformu meselesi joktur» d»jebümıştır. Halbukı ış, artık koylulerın toprakları ışgalıne varmavabılırdi "Ne ıse konuya devam edelım T Şefin emirleri 7 nıyordu Sevket Raşit, toparlandı Çankaya'ya gitti Ve adına «Ko\luyu Topraklandırma Kanunu» yani toprak reformu dedığımız hikâye, artık sahneye konulujordu îşte bu teşebbusun Menderes'ın hayat hıkâvesmde onemlı bır yerı vardır Daha dogrusu ba hikâye, onun hajat halkalarında, hem bır son, hem başlangıçtır. Bakuıız nasıl'. Bir kanun hazırlanıyor Ziraat Vekılı Sevket Faşıt Ha'ıboğlu Vekalet makamını ışşal edınce e;velâ bır ekıp seçmeve çaııştı. Bu ekıp bahsında ılerı gerı soylentiîer olmustur Ama Vekalet venı bır kanun tasarısını, janı kovluvu topraklandırma kanunu tasarı sını ele almıştı. Tasan hazırlanıyordu. Zaman çok elverışsızdı Ikmcı Dunja Harbi en krıtık safhalarını vaşıyordu Ve Harb Tanrısı, elmde baltası jle, ıkıde bır Turkı>emn kapılarında gorunuyordu. Turkıye açlık, jardımsızlık ve olum kalım buhranlan içınde bocalı yordu. Ama bir gtin geldi ve tasan, artık hazırlanmış oldu. Üzennde çok duruldu. Ve nihayet 1944 de, köylüyu topraklandırma kanunu tasarısı hukumete verıldı. Harb yülarının fırtınah davaları ıçuıde HUKUmet, onunla uğraşmaya da vakıt buldu. Ve kanun tasarısı Buyuk Mıllet Meclısıne havale edıldi Hukumetın ıstedığı, ko>lunun topraklandırılması ıdı Yam rejı*rın yırmı yıllık taahhudu, CHP mn her kongrede, her hukumet nutkundaki vaadı, Inonu'nun 1937 dekı çıkışı ıle ortaja atılan ve saman alevi gıbı sonen hamlesı, Atatürk'un son nutkundaki dırektıfı, artık verıne getinlecektı.. Meclıs bır takım bocalamalardan sonra, bır Karma Komısyon seçtı Komısyonda buyük toprak sahiplennin hfikım durumu derhal goze çarpıyordu Komısvor.un başında da savgı değer bir msan, fzTiır Mebusu Rahmı Bey vardı. Gerç: o da buyuk çıftçıydı. Ama tarafsızlığına guvenılıyordu Nıhavet komısvona bir de mazoata muharn (Raportor) arandı Bu vazıfe muhıradı Hera bugılı, hem psikolog, hem de her türlu ard fikırlerden kurtulabılen bır adam olmalıydı Arandı, elestırıldı ve sonunda bır mazba ta muharrı bulundu Koırısyoa artık kovluvu topraklandırma ışını kanunlaştırmaya başıavabılırdı Komısyonun mazbata muharrırı, A>dm Mılletveküi Adnan Menderes tı... YARIN: Bir toprak reformumm hikâvesi Sevket Raşit Hatiboğlu.. Yeni ve lddialı Ziraat Vekiliydi.. «Benim siyasî hayatım, dlyordu, ya burada başlar ya burada biter» (Cutahuriyet Fotoğraf Arşivi) Yoıan: ELISABETH S. HOLDING NİHfîL YEĞİN0BAL1 MODESTY Çevıren: Carth Lâsllkü ifade Bayar ın sozlerı lastıklı bır ıfadejdı Komb'nalar ışı de zaten, tatbık kabüıye.ı bakım.ndan, elbette tartısılabılırdı.. Aiıa ne de olsa ortaya, artık Dır toprak da\ası atılmıştı Inonu de bu başarısız kombinalar taahnudunden belkı ıçınden rahatsızdı O halde bu da'.a b r gun jenıden ve belkı daha akla vakm bır halde or^ava atılabıhrdı Gerçı harb yılları oa gelıp çatm.ştı Ama, ne de olsa bu harb sona erecektı Tur kıje ha^bın dışmda kalmak ba şansıpı gostermıstı. :Nıtekım öyle oldu Bir gun, eskı Ziraat Vekıh değıştinldı Yerıne başka tiD ve ıdd alı bır msan getırıldı Yeni Vekıl Sevket Raşıt Hatıboğlu «Benım sivasî hayatım, va burada baslar, ya burada biter» gıbı ıddıalı bır teşebbusle harekete geçıjordu Işte bo>lece bır toprak kanunu, yahut, toorak reformu kanunu getırıldı. Ama bu da CHP nın son ve gene başarısız bır hareketı oldu Adnan Menderes, ışte bu kanunun tartışmalan ıçmdedır kı, kendını. yalnız kanun *asarısının değıl, partısının ve seflerının de karşısmda bulacaktır Menderes artık, venı bır vol ağzındaydı ve ayrılık yolları, ar'ık gorunuvordu . • •• •• • • • • • • • .•.•»•;•.::••: ? s s K 5 i ^ y . s v a c a Tiffatıy Jones TJFFANY JONES { •••••"/. • " . . • •'•• • konuveresimrAYHANBAŞOgLUİ İNTİKAM YEMİNİ 4TIN SIR Bu hıkavenın, Adnan Menderes ın hayat halkaları arasmda onemlı bır yen vardır. O kadar kı, onu Menderes'ın seruvenınde, hem bır ion, hem bır Daşlangıç olarak ta alabılirız Konuyu bzetleyelım: Daha once de değındığımia gıbı, Gazi Mustafa Kemal, daha 1922 de«Ko>lü efendimizdir, toprak sız koylü kalmayacaktır, demıştı Ondan sonra 15 yıl, her kongre ve toren nutkunda, bu taahhüt, tekrarlandı Ama aradan geçen 15 yıl içınde, bu konuda, herhangı bır teşebbuse geçılemedı Nıhayet ve gene daha once değındıgımız gibi, 1937 de bır gun, Başvekil îsmet Paşa, ıhtılâlci bır haınîeyle bu ışı ele aldı Fakat bu hamle de bır ruzgâr ?ıbı esıp geçmış, sılınmiş gltmişti. Nlhayet, Atatürk'un iîistalığı, olumü, Iklnci Dünya Harbının patlayısı, yeni meselelenn orta\a çıkışı, bırbınni kovaladı Fakat Inönü, galıba bir ruhî huzursuzluk lçradevdi kl, bu dâvayı tekrar ele almak istedı. Bitmeyen, çünkU başlanamayan bır hıkaye, yenıden sahneye ç> kıyordu Hulâsa; tarım hocası ve bu konuda çeşıtli vayınlan olan Sevket Rasıt Hatiboğlu, 1922 den tam yirmi yıl sonra, Temmuz 1942 de, Çankaya* dan telefonla arandı Baçvekil Saraçoğlu telefonda vöyle konuşuyordu«Seni cepheve çarjnvorum, Çankava'ya gel, şartların şiradidrn kabul'» Demek bıt'T"\en cunk ı bas lanılaraayan dâva, artık ele alı Başlanamayan bir hikâye Genç kız, 'Benı o durecekler,» dedi o boğuk hü zunlu fiMİtı gjbı se^ıvle Kı Iıan onun şezlongunun yanında, kendı şezlongunun ucuna ılışmış otunjyordu Ellerını dızle. rının arasına kıstırmış, o deriı. toplu, ayah saçlı ba şını egmıs juzu ıfaaesız Kızın soyledıklerını ışıtraemek elınde değ 1 Ama ona cevap vermeğe, onun yuzune bakmaga da zorunluluğu yoktıı >a' Kız «Vız mı gelıyor bu sana, Jocko» dıje sordu ; < • % er e ta ektir.» CJnun kendıne taktığıj)u ıs4ud%ı Kıllıan nefretj ' ' "* î ^ S ^ * 8 Ç ktfnî <fcttçrro^sipi 'Î6me Myetı * *«fic«tor beni kurfarîmaz J«cko. Qıwyet onliediyorttı Belkı ondan da ırefret * y o r d u . Kunbfyemez doktor » hr' Ama bundan pek emtn değüdı. Kızın o ince harikulâde güzel yüzunden aşağı Kız, «Ondort yaşından berı,> dı>e konuşmasma gözyaşlan yuvarlanıyordu. Inık duran o uzun uzun de' arr ettı «Bır gun gehp bır cınayete kurban gikırpıklerı ıslaktı. decegımı bılıvorum » Kıllıan, «Bana câninin adını venrsen gıder kap Kıllıan, «Yazık:» dıye gulumsedı. tanla goruşurum > dedı Ondan yana bakmıyordu hâlâ, ama onu bakma «Beş tane bunlar, Jockocuğum» dan da gorur gıbıydı. Gumuş lâme kuşaklı, bejaz •Ne beş tanesı » pılılı şıfon elbısesının içınde nârın, nahıf, nazenın. Kız hâlâ ağlıyarak, «Beni öldurmek istıyen bef Uçuk kumral saçlar alnından aıkaya doğru tarantane adam var» dıye cevap verdı mıs o tâze yuzu solgun, şakaklan çukur çukur çı«Çıldırmi'sın sen» kık elmacık kemıklerınm altında kavıslenen gergın • O abılır Jocko. Ama henüz ondokuz yaşmdajanaklar, huzun ve yapayalnızhk dolu, kocaman jım Olmek istemıyorum » gozler genış bır ağız. • Jocelvn bana baksana sen toparla kendini de Kız one doğru eğıldı ve elini Kıllian'ın dızme gel gıdıp vemek vıyelım » kovdu Tırnakları çocuk t.rnağı gıbı kısaca, dıkkat • Onların adlarını kuçuk bır not defterme >azsızce kesılmış, zayıf mınık bır el Bırçok hususlardım Uzerımden hıç eksık etmıvorum Kaatılleıun. da dıkkatsızdı za'en bu kız Kaç kereler sabahın ert)efteıın başına da bovle yazdım » ken =;aatlerınde Kıl'ıan onu guvertede sırtında so>Beşı de bu gemıde mı şımdı"» luk mavı bır pıjama olduğu halde gormuştu, saçlar «Bır tanesı olsa veter • perişan gozlerı bır gece onceden surmeh •Sovle bir fıncan sıcak kahve içsen » •Jocko» dedı kız Tanrı aşkına Jocko tek bir Jocelyn ifadesız yeknesak bır sesle, «Ovle lâtath soz soylesen olmaz mı bana'> net bır memur kafası var kı sende,» dıye sovlendı. Kıllıan o zaman kendını ona bakmağa zorunlu Senın tıpmden erkeklere her yerde rastladım ben, hıssettı v e o genç esmer yuzunde goz kenarlarında Pan=, Londra, Vıyana Hep aynı tılkı surat Bırısi kırışıklıklar mejdana getıren gergın bır gulumsebir buvruk verir vermez herekete eeçmek ıçın kuyışle, «Olmaz» dıye cevap verdı Komık şen şatır laklar kirışte Olup olacağı bır kuçuk. basıt memur. bır ıfade vermışü bu guiumseyış ona. «TatlıtermSevecek senden ba'kasını bulamaz mıydım yanı''» san değılımdır ben > Kıllıan, • Belkı aşkını yenmejı başarırsın • due Kızm o mcecık parmaklan genç adamın dızına yapışmıştı. cevap verdi. Nefret edıyordu ondan Bu kız onun bam teline •Ne olur, Jocko ne olur acı bana. Anla beni. basmasını nasıl da bıhyordu Basıt bır memur • emır Daha ancak ondokuz yaşmdavım. Jocko, olmek ıstemıvorum » kulu, adsız, sansız. • Bır kadeh bır şey içer misın?» «Ben gidıp bırşeyler yiyeceğım, Joceljn, B r istedıgra var mı'» Genç kız guneş batınca kapanan bır çiçek gibi one eğıldı ve başını elme yasladı. Oyle kı saçlan Arkadan bır ses, «Yıldız gözlumuzün nesi var?» tam erkeğın aşağıya dıkılmış duran gozlerın n ödıye sordu. nundeydı O nefes aldıkça tel tel kımıldanıvordu Gemi kâtibi Chauverney'di bu. Buğday tenli, kızın saçlan Sıs gıbı, burumcuk gıbı saçlar, ışıltılı, esmer, lâtin tıpli bir îngıliz, Yedi yıldır Lâtm Ame canlı, mıs kokulu. Genç adam başmı ote yana çerıka hattında sefer yapmak onu değıştirmıştı vırdi: Kıllıan içınden, «Pekâlâ,» dı>e geçırdı. Madem «Hadi bir şeyler içelim, Jocelyn» dedi. kı kâtip bey dunya adamı, salon adamı olmak sevKız o boğuk, fısıltı gibi sesiyle, «Yok,. dedi. dasında, Yıldız gozlusunu avut«un bakalım avuta«Doğru otur oyleyse. Bir gelen olsa.» bılirse» «Vız gelir başkaları bana.. üşuraüyorum ben, Yuksek sesle, «Ben yemeğe gidiyorumt dedi Jocko, Jocko hastayım ben.» Chauverney panl panl bır guluşle «Ya yıldız Killıan, «Haydı bakayım,» dıyerek onu omuz gozlum» dıye sordu. laruıdan kavradı ve doğrulttu ama kızm başı hâlâ Ve Jocelyn gdzlerini açıp ona baktı Yıldız gozone aoğru sarkıyor, o parlak, yumuşak saçlar al1 J Mavi değıl, grı değıl Ne renktı gdzleri bu kızın? nmdan aşağı dokulu>ordu Olmıiş. kurban edılmış Menekşe mı' Gozyaşlanyla süslenmıj, o koygun ugıbı bır halı vardı Kıllıan onu arkaya doğru itti ve zun kırpıkleri sırsıklam, dudakları öyle hiızünlü kı, genç kız şezlonga boylu bovunca uzandı. Kıllian o>le tatlı. duvduğu korkuyu sesmde bell» etmemeğe çalıja«Gelıp benimle birşeyler yer misin Yıldu gözrak lum?» • Getırevım mi sana ıçecek bir şey?» diye sordu. «Ama beni önce Jocko çağırdı. Kâtip bey» Genç kız «Hey Allahm.» diye inledi. «Neden Kıllıan Amaan boş ver sen bana,» dedi ve yühep ıteleyıp duruyorsunuz beni hep aşağılara do§ rudu gıtti. Içinden «Bes gün sonra yurda donuyoru' Neden hep ıçkı verıvorsunuz bana. Damarlarım. ruz» diye düşunüyordu. «Ondan sonra bu cehenda kan verıne alkol akar oldu. Kafamın içınde yılnem meleğıni ne goreceğim, ne de anacağım > dızlar çakıp durujor.» Yemek salonuna mdı ve kendı masasındaki ote«Itelemıyorum ben seni. Sen ssdece ne iıtediğiki yolcuJarın kalkıp gıtmiş olmalanna üzuldü. Asni sdyle bana» lmda can sıkıcı kımselerdi hepsi de ıkı tane evde Kız «Senden anlayış ve merhamet istiyorum» kalmıj yaşlı öğretmen kız ve orta yaşlı, sesli solukdiye cevap verdi. «Üşuyomm, hastayım, kımsesılu bir adam. Ofis ejyası satan bır fırmanın gezgın zım » temsilcisiymiş. Ama şu anda Kıllian onların herGenç adamın tepesi atar gibi olmuştu: hangi birine razıydı. Hattâ topuna bırden Neş eıi «Hep kendi sersemliğınden.» dıye soylendi. tSave anlasıhr insanlardı hıç olmazsa Bu gece yalnız at9'a gelı>or sen daha ağzına lokma koymadm Sebaşına oturmak hıç ıçinden gelmıyordu nm >uzunden ben de aç kaldım bu gece Haydı, ken(Arkası var) ı dını biraz toparlasan da jemek salonuna ınsek olmaz Itll'ı Genç kız ne kımıldadı ne cevap verdı ve ne de goz ennı aç'ı Evet, Kıllıan ondan nefret edıyordu, orası muhakkak. Çok fazla ıçkı ıçmıştı onunla başbasa, karnı açtı, vorgundu... Ama gene de onu boy le bırakıp gıdemıvordu «Hastajsan doktoru geüre>ım,« dedi. • Jocko oleceğım ben » O zaman Kıllıan ayağa kalktı Bevaz smokia ceketınm içınde genış omuzlu, nârın, dımdık esmer I ı Kartal Maltepe Askerî Satınalma Komİsyon Başkanhğından Askeri ıhtıyaç içm asağıda clnj, miktar, n u h a m m e n bedelleri ve geçlci temlnat m ı k t a r l a n vazıh İKİ KALEM odun, k a r ş ı U n n d a gösterilen gün ve saatlerde KAPALI ZARF" USULÜ ile satınalınacaktır thale Kartal . Maltepe'de b u l u n a n eski Belediye btnaıı kar»ısınd«kl Satınaln a Komısyonunrfa yapılacaktır. Evsaf ve » a r t n a m e l e r ANKARA, tZMİR Levazım Amirlıklerınde ve me«aı saatlen dahillnde Komiıyonumuzda gorulebjlır. Teküf m e k t u p l a n n ı n ıhale saatınden bır ^aat orcesme k a d a r Komısyonda b u l u n d u r u l m a ı ı »arttır. Postada vakı olacak gecikmeler kabul edılroez. Miktan Kllo 400 000 Kg. SOOOOKg. Mahammea BedeU Lira 76 000 TL. 9 500 TL. Clnıl ODUN ODUN Geçiel Teminatı Llra Krf. 5050 TL. 713 T L . Ibalenin Teslim Gün ve Saatl Garnizon 14/Nı«an/1969 M/Nlıan/1969 15 00 Maltepe 16 00 Gebza (Basin 11564/2587;