Katalog

SAHİFE DÖRT 22 Şuhat 1969 CUMHURİYET « Kalk, gidec*ksin», dedıklen zaman, bunu soyle yenlere, anlamsız gozlerla ba kar Uykuda gezen bır insan gıbıdlr Hareketlerı runsuz şu ursuzdur Kendısı bu hallerı, nıce yıll&r sonra da, bütün an lan lle hatırlar Ama ona ar tık, «Kalk, gıdeceksın» dıyor lar Işin bu hale gelışınde, Yoruyucu bır zatın da rnuadaha lesı olmuştur îzmır'de Kuman dan olan Xıhat Paşa onun ha lasınm kocasıdu Adnan ın du rumunu oğrenır Bazı teşebbus ler yapılar Iş yoluna koyulur Bu kırk klloya dUşmus ve nekahetı tamamlanmamış çocn ğun Izmır'e kadar gelmesl de bır meseledir Gerçl o hâlâ cepheye gitmek dâvasındadır. Ama vazıfesi Izmıre nakledılmıştir tzmır'de 17 Kolordu emnne verilır Yola çıkılır ve îzmır'e vanlır Zaten blr süre sonra da mütareke olur Harb bitmış fakat Devlet yenılmiştlr îstıkbal, kara bulutlarla kaplıdır auzen demek mumicunse ner şey yolunda gıdıyor demektır. Veremin pencesi». FaKat tam o gunlerde \anl terhısten bir sure sonra Adnan, butun çocukluk ve genç'ık vıllarında yakasını bıraknıa1 an buyuk korkunun bu s^fer tamanujle pençesme dıişer Çunkü hastalanır ve Guraba hastahanesınden Doktor Sehrı bey, ılk muavenelerden sonra V eremden şuphelenır Demek kı, anasmı, babasmı, tek kızkaraeşuıı alıp gotüren bu merhamet tanımaz hastalık, şımdi de ona pençesım atmıştır Doktor Uk teşhislni valna Etem e sovlemlştır Ama Adnan, etrafmda bır takım ugursuz rüzgârlann esnğmı sezer. Vehım, korku ümıtsızlık ıçmdedır Fakat muayeneler devam eder Fıllmler alınır Durum dennlıgme incelenır ve nihayet anlaşıhr kı, hastalık \ erem değıl. Kara Humm. dır. 0 zaman îzmır ın Unlu dostoru Mustafa bey işı ele ahr. Hastalık tabu seyr»nı tasıbeder Adnan açüır Ama bıı \ataktan kalkan Adnan artık eskı Adnan defrld'r Bır havalet, bır iskelet ve nıce vıllar sonra kendısının anlattıiına gor«, ancak 40 kılolarda bır yaratıktır. Savaş Tannsı işe Uanşıpot O yillarda söz, artık Saraş TannsınındL Tevfik Fikret'in: «Yer şehît ister, fisuman kurban» «Her zaman, her tarafta kan, kan, kan!.,.» mısrnlanndn dile gelen kanun; hukmünü liemcn butün dunyada yurutuyordu. Menderes de Talimgâhı bıtirdıği zaman, benıiz 19 yajmdaydı.. allelerin lnhllâline kadar vardı Her alanda çeşitli tesirlerini gösterdi. Harb Tanrısının elt, 6ğrencl Adnan'ı da, Kızılçulluda, Amerikan Kolejinde buldu Ve onu ders sıralarından aldı. Adnan 1315 dogumluydu. 1315 Ulerl Harbıye Nezareti, 1916 ekımınde sılah al tına davet etti. Adnan, henuz 18 yasuıı sürüyordu Bulunduğu tahsü »evlyesi ıtıbarıylo yedelc subay olması lâzımdı O da yedek subaylar tahmgahına sevkedildl O sır&larda Adnan Menderes büsbütün yalnızdır ÇunkU onun hayat ve ter bıyesınde en etklH insan, va ni onun tek dayanağı olan Ba baannesi Fıtnat hanım, harbın patlamasmdan btr süre sonra ve galıba Adnan'ın askere alım şının ardından o da yola çiıcın ca, Istanbulda, Şahırpaşa ote1908 de HUrriyetta Ufcaı, genç TUrkler lhtüalini başaran ideallst kadronun önüne çesıtll gaileler çıkardı. îsyanlar, Afrlka (Trablus) harbl, Balkan Harbl ve nlhayet Birtnd Dünya Harbi Ve ondan «sonr» artık sonu gelmea muharebeler, sayısız cepheler ve nlhayet lmparatorluğun çöküsü Hürnyetin llânından «onr» yeüşme çagında, tahsıl çagında olan Türk nesll, bu olaganüstu sartların elbette ki, etklsi altıntında kaldı Mektepler boşaldı Mekteplenn yorlerinl askerl talımgahlar aldılar Hülâsa, Harb Tannsı, bu neslin kaderıne müdahale etü Bu müdahale, olümden, sahadetten baslayarak, sakatlığa, tahsıl aksakhgına, düşman Istılalanna ve bırçok ltnde, nayats gözlertnl yummu^ tu. O zaman yedek subay talımjahı Istanbulda, Goztepe den Pendlge kadar olan sahada, evlere, koşklere dağılmıştı Yalnız orta devre, Maltepenın arkasındakı eskı Atış Mektebı blnalarında geçerdi Bu sırada Etem (Menderes) de askere ahnmıştır. Talımgâhtadır Ama onun hem aslcere alınışı, hem talımgâhı bıtirişı, arkadaşı Adnan dan daha oncedır 18 muTettep ve sicll numarası 18 803 . Talımgâhı bitırenler «abıt nam zetl olarak uç derece uzenn den ru'be alırlardı Sonra da cephelere gıderek, şımdıkı as teğmen, tegrnen, üsteğmemn karşılıgr olan rütbelere terfı ederlerdı Menderes'ın talımgah arkadaşlanndan şımdı ha yatta olanlar vardır ÇUnkü o devrede, 200 000 den fazla asker ve subavın ve bu arada bınlerce jedek subayın nayatına malolan çanakkale ceohesi, artJt yoktu Kafkas cephelerın de nıspi bır sukunet vardı Her nedense Avrupa cephelerı ne göndenlen Turk bırlıklerl de vardı Ama, asıl buhranh cepheler Irak ve Sunye cepnelenydi Menderes de talım devrelenni bltırdı 20 737 sıcü numarasıyla ve galıba talımgahın 19 mürettep devresinden zabıt namzeti olarak çıkü Bu mürettebın meîunlannı, hemen tamamı lle Surı>e cephesıne verdıler Genç Adnan'ın yası 19 dur Narin, ince yapılı, kolay hasta olabilen blr delıkanlıdır Arkada kalan geçıt, kıvnla kıvrüa, Orta Anadolu bozkınna çıkar Bırıncı Dunya Harbınde Pozantı, boş, bakımsız, bınasız, ama ınsan kaynavan bır jerdı Irak'a Surıve'ye, Gunejdoğu Anadolu ja yollar, kervanlar hep buradan geçerdı Adnan'ın katıldığı tren kafılesi buraya ulaştıgı zaman, Adnan artık hasta>dı Daha üen gıdemezdı Pozantı Menzıl Kumandanlığı onu trenden aldı ^dına «Sevyar Hastahane» denılen çadırlı barakalı bır kanşıklığın bır ko şesınde hastalann arasına ja tırdı Rapora gore, zabıt nam zetı Adnan Efendının hastalığı Tropıka, yanı zehırli sıtmaydı. Kınınm, aspınnın, hattâ tenttirdıyotun kıtlaştığı günlerdi Seyvar hastane İse doludur Gerçı trfüs salgınlan alacaklan c n kadar kurban almış ve artık n mlşlerdır Ama başka her türlü hastalıktan ve durmadan akan yaralılardan zıvade, bu yaşta blr hastayı sarsacak olan, elbette kı, korkunç dağlar arasında kaybolmuş gıbl gorünen bu hastahane kalıntısmın, melankolık havasıdır Kaldı ki, tropıka nobetlerl de, zaman zaman onu kendinden geçınr llaç ve tedan ise, artık hastanın mukavemetme ve Tanrının lutluna kalmıştır Hedefsiz günler Mütareke olduğu sıralarda Eem (Menderes), Çanakkale' de yedek subaydır Mutareke uzerıne o da îzmır e gelır Ama ^enuz terhıs edılmemışlerdır I\e japacaklannı, ne edecekle r^rd de pek bılmezler îkısı de tahsıl çağında mek'eplennden alınmışlardır tkisi de mesleklerlnı > apamamışlardır ^'mdl ne vapacaklardır' BUyükannesı harb ıçınde oldJğU ıçın Adnan b r vol gosterıcıden de mah rumdur Ama artık genç bır bekardır Kestellı de, karan.ık sokaKtakl eve yerleşırler Burası bır bavtardan kıralanan rvaır Cephelerde sarfedemediKlerı tabanca mermılen ile, bu ev\n bodrum veya mahzenmde, tabancaj a nışan tallmlen yaparlar Fakat asıl problem şu dur Tahsıl'er tamam defıldir' Ortalıkla, tzmır'ın de vabancı kuvvetler tarafmdan ışgalı dedıkodulan da dolaşır Rum vatandaşlar ise azguilaşmaKtadır Sonra çıftlık ne olacak' Çakırbeyü Çıftlıg:'' Hanı şu yıllar yılı duşıinmedıklerl, bakımsız, sahıpsız, ama büyükannenın meşgul olduğu kâhyalaıla, iyl kötu yılrütülen o geruş topraklar' Bu genls topralclann akla gelmesi bıle, o zaman bu ıki delıkanlıyı ürktltür ÇıftUğe donmek*' Korkunç blr hayalet' Ama lzmlr'de kalmak da boş, maksatsız, hattâ tehlıkeli Hülasa o günler, hedefsU günlerdir Ama blr şeyler yapmış olmai kabülnden gene de bir karar venrler Kızılçulluda, Aroerıkan kolejlne döneceklerdir ögrentrl olarak' Bunu yaparlar da Ama kolej de nizâmını kaybetmıştır Dersler şöyle boyledir O zaman dlğer lkl arkadas daha bulurlar, dört kışüik bır basketbol takımı teşkil ederler Dordü de eskl yedek subaylar ve yeni Bğrencılerdir Adnan, Etem Hılmi MaUk ve Cumaovalı Mehmet Alı (Yeğen)' îzmir'dekl eve devaro eden bir de Cemal ismınde arkadaşlan var. Eğer bu düzene Ver eüni Çakırbeyli! Evet Adnan bııvük bır kn'tal ve ağır bır hastalık geçırrn^tır. Ama ne de olsa gençtır Genç1 k ıse lımıt demektır Kendım toplamaya çalışır tzmır e ge'ınce' izm»rin Ustünde pttıkce ka ra bulutlar vo?unlasm?va \\% lar Îzmır ın Yunanhlar tarafın dan işgal edıleceğı laHarı da vajılır Zaten hedefsiz vaşayan genç arkadaşlar urkek kararsız, hatta şaşkmdırlar Izmır ıse 15 mayıs 191P da Yunanhlar tarafmdan ışgal edılır Ama Adnan ve Etem daha atık davranırlar Yunanhlar îzmır e gırerken, onlar artık îzmır de <1eğıldırler Ve bu ikı gercın, muşterek volculuklan ve kader bırUgı, asıl ondan sonra başlar Sımdıye kadar o duşunulmejen o korkulan o terkedılmıç Cakırbevlı top'aklan şımdı son sıgınaktır Bırbirlenne tabiat sevgisi aşılamava çalısırlar, kov çıırlerl okurlar «Anadolu ovasmda »an basaklar, Nasırlı eller, çıplak bacaklar. Bunlar budm saf kovlumuz ekmek kaptmtzdır, Ekmek kapunna hinnet herkese borçtur » Canım, îttihat ve Terakkl Mektebinde bu şarkıyı sovlemezler miydı' O halde"" Karar verılır Ver »lini ÇakTbevh! Ve Çakırbeyli de köylüler Beyln çiftlığine donecegıni duymuşlardı r ILK \E SON ARKADAŞI ETEM »JENDERES (1913) MODESTY BLA1SE. Kan borcu, kan vergisi Tallmgâh, kan vergısı kan borcu içm son kafıle>ı de haEirlamıştır Adnan da bu kafılenın ıçuıdedır "V e anlaşıld gına göre, zabıt namzetı Adnan'ı da Sunye cephesıne venrler. O sırada Sunye Cephesının durumu, elde kalabilenı savım •»Kirna «TOffk bır f ^ » mez Umumı harbe gırersen Genel Kurmajın \e bu arada Dorduncü Ordu Kumandaru *e Bahrıye Nazırı Cemal Paşanın başlannı dondüren hajaller yanı SUveyş Kanalının geçüroesi Mısır ın zaptı hatta Trabluslara, Tunuslara ulaşmak gıbı, çoğu sorumsuz Almanlar tarafmdan tahrık edılen ve pahalıya malolan hesaplar, artık sona ermıştır Irak'ta ordu çozulmüştur Basra, Bağdat gıtmıştır Hıcaz ısjan etmı^tır Peygamberln, tngılizlerle bır olan torunlan, yanı Hıcaz Şenfleri ve onlara bağlı kabı'eler, her tarafta Turkleri arkadan vurmakfadırlar Mekke'dekı askerler toptan oldürulmuşlerdir Medıneje kapanıp, Peygamberın mezarını korumaya çalışan son Turklere her taraftan Araplar Ingılız kurşunlan vağ dırmaktadır Ve Ingllız nıtuu çole, su gıbl akmaktadır Hülasa butun hayatı boyunca hayale değıl gerçeğe yer veren Mustafa Kemal ın Irak'ı da, Sunye yı de, Hıcaz'ı da bırakalım, Anavatanı kurtaralım dıve dırendığı gunlerdır Ama Surıjede Türk Ordu^ı gene de son vazıfesinl yapmak çabasındadır Anadolu ise bu cepheye, hepsı en çok yırml yaşuıda Mehmetçıkler ve mesela 19 yaşlarında Adnanlar olan son ınsan gücunu vermektedır Ama bu kan vergılerl, kan sellerı de yetmejecektır Ve bır sure sonra, Torosların altındakl ordulann, ordular grupunun son kalıntı lan, ancak 6 7 bın kışılik bır kı ıç artığı halmde Anadolu Toroslarına donecek ve rnütareke bu hazın şartlar içlnde im zalanacaktır (3031 ekım 1918). 40 kiloluk bir genç "5 Menderes bu hastahaneden nakledılebılecek hale geldıgl zaman 40 klloya kadar duşmuşu Ruhen yıpranmıştır da, .YARIN « Sonu ve nereye vararağı bılinmiyen bir >olculuk' IHTIYÛR GENCLİK O zaman başka. Ozur dılerım Ben sandıra kı nevse Pekı Beyazıt'takı olaylara ne dıyoreunuz, ıv ı mı oldu kotu m«' Bence m oldu, dedı Muhsın Bey Gençlık, gıt Tak^ım de top an kahrolsun dıye bagır, gıt orava sal dır gıt gazeteye baskın ver makınaları kır parçala, >ollu tepeden gelen buyruklardan sıyrıldı Gençlık, belı bukulmuşlukten, baş eğmıslıkten kurtuldu, ılk defa gençhğtnı gosterdı, polısle yanjana olmaktan çıktı, ılk olarak, topluca, polısı karşısına aldı O sırada orada olmavı çok ısterdımDehkanlı gulumseyıp Ben oradaydım, dedı Nasıl oldu da alıp goturmedilerT Kaçüm lyı eünışsınız, vakalanmamak gerek Maa? gü nu, ocak baçkanı, yok, bucak başkanı AH Rıza janutıa sokulup bunu olavlar ıçın ne duşunduğumü sormuştu Ağzuıızı aramak ıstemı? Huylu huyundan geçmıvor Hayır pek aımlıkta kalmışlardı, sokulırak, dertleşmek ıstedı ovle sanıvonım Bu'ut ne kadar karaysa, şımşek o oranda parlak olur Adamların gozlen kamaştı şaşkına donduler Bunu sovleyejıın, boyle bır çakışı, kendı payıma, b«n de beklemıyor dum Nıçın? Delıkanlı sordu ve ona bu guvensızlığınden dolayı azıcık kırılm ş gıbı baktı Muhsın Bev, boynunu buküp dedı kı: Sızı dar yerlere kapatır'ar, yetmez, usmnüz» duvar çekerler Daha once bır ununuz olsa, toplum ca tanmsanız, va da tasrada bır yere kapatılsanız, boyle bır şeye kalkışmavacaklardır, bıraz çekınecek lerdır belkı Ama çok gozonundesımz, çok yakınla nndasınız Aldığınız verdığınız soluklan saymak istıvorlar, başka turlu rahat edemıyorlar Ağır ve tutuk konuşujor, ıçkıden kızarmış gozlen dalıp dalıp gıdıvordu Bızler kapı kulluğundan gelmektevız de ondan mı acaba7 Burada sızı bocalataa şev yurdun kokunden değıştırılmesı gerekei, değıştırılmeyı bekleyen bırçok sorunlan kuruluslan olduğuna yurekten ınandığmız halde, bunun savs şını venp dar yerlere tıkıldığınız zaman, dışarda yaprak kunıldamayışı, koksuzluğunuzü kavrayışınız ve Devlet Baba'ca eğıtılmesı gerekh bır yaramaı çocuk psıkolojısıne kendınızı kaptırmanızdır Nasıl jeyse, kendınızı hem suçlu buluyorsunuz, hem de suçlu değılsınız. Sandığınız gıbı, yalnız kendıme ceza kesmıyorura ben Hepımız bır ölçude sorumluyuz, suçluvuı demeğe getırıjorum Belkı o bıle değıl Bana, «bre nâmussuzlar, hırsızsak kovun değılsek rahat bırakın devıp, kutuyu kafalarma çalacak gıbı oluyo nım> dedığınızı hatırlıyor musunuzî Genç çocuk MfHMfT SEYDA 76 Tiffany Jon Hatırlıyorum evet dedı • Adam dedı kı D^ardan bakan bıri guler bu ofkenıze. Vural, sesıni dıkleştınp sordu ona Ne yapalım yanı, gulecekler dıye ofkelenme yelım mı' Adamla bu sorunda da avTildığı bır van olacakü elbet A>n kuşaktandılar Yuzune vurmak ıstemezdı kırmayı duşunmuvordu ama oyle Çoluk çocuğunuz var, evlısıruz değıl mı Muh «in Bey Muhsın Bey soruyu, kısaca, «îdım » dıyerek geçıştırdı «Kımınız kımsenız vok nıu şımdı'» yı, gene kaçamak şekılde, «Yok var ve yok sayılır artık jalnızım'» de>ıp kısa keserek kapattı Bu konuda konuşma isteğı gostermıj ordu. Bır şışe rakının yarısıyla zom olmuş gıbı gulerken agzı jamulu vor konuşma jeteneğını yıtınp, dılı ağzınm ıçınd» sankı buyuyordu O gunku buluşmava özgü olarak delıkanlvmn aklmda bır bunlar kaldı nedense, bır de, vuzunü ekşıtıp buruş+urup «Insan dovulur, dajak yer Bu korkunç b r şev Ama daha korkuncu, dovulen uısanda, azar azar msana davak atılacağına değgın bır duşuncenın verleşmesıdır» demesı «Ne demek ıstıyorsunuz' açıklavın • dıye ustelemıstı Muhsın Bev ise o eskı kapalı kutuluğuna donup, bıraz da sarhoşluğa "nğınıp, anlaçılmaz bır takım şejler gevelemıştı Bayağı sayıklıyordu Mejhaneden kolkola çıkm ştılar Yururken sendelemektevse de, kolunda dostluk arayan sığınmak ısteyen bır çocuk edaTiın ağırlığını duyup ırkılmıştı Gereksız uzak laşmalar kasılmalar gıbı, oldum bıttım, gerok^ız sokulganlıklan da sevmez, beğenmezdı çunku. Onun ıçın Isterseruz buradan aynlalun, dedl Su eve gıdın yorulmayın Muhsın Bey dırendı ama bır seyler de sezinlt» yıp, sıkı sıkı tuttuğu kolu btraktı Sız buralara gelmijmniT., biz Iskeleye ktıdar uğurlamışız, çok m u ' Daırede, gerçek adınızm Ali Muhsın olmadıgı soylenır, Muhsın Bey. Yaa, bunu kımden duvdunuz7 diye sordu o. Bıraz üerledı, açıldl, elmi «allayıp: Soylensın, bakmavm . dedı Adarnakıllı kapanmıstı, yabancıydı arük Buna karşın uzak volculuğa çtkacak bırını yolcu eder mıj gıbı genç arkadaşmın boynuna sanlması, onu opmesı, çeşıth vorumlara gelebılır, gelgıtlere bağü huyunun, kapalılığırun ozrunu dıleme gıbı yorumla nabılırdı Gerçekten oyle. çok değıl hastalanmak, kazaya uğramak soz dışı 12 saat sonra gene aynı sl nemanm ıslaksı hamamdan beter gınş yermde buluşacaklardı nasılsa Ve bakaeaklardı; Kor Ali •damı uyutup bıletieri yürutüyor mu, yurutmujor muî (Atkas rmr) Pozantı'da kesilen yolculuk Fakat, zabit namzeti ^.dnan'a, cepheve ulaşmak kısmet olma dı O zaman, nerede \se bır deve kervanı suratınde işleyen lokomotıfierinı, jollarda dere lerde kalan son jeşertıler, son bodur söğıltier son kavak ar tıklan ile ışletrreje çalışan Anadolu tr»ıının, ılnlü duraklanndan blrl Pozantı idl Pozan tıyı bllır rnlsıniz7 Burası Toroslann ortasuıda blr çukurdur GUneyde Toroslann en hasmetlı kayahklan yükselir \S6 H4UıM \BÎTl<rîC/ Çsv B\rî âdut tör usrn ıcln ç ^ A\ ° ^ s^fc^yj ^ ^ ğ # / i i F 1 1 19. asır dekorları içınde Hakiki fransız mutfağı, Hafıf yemek müzıği. ve Fenerbahçe koyunun romantık manzarası. « e ı : 3*21 30 ALTIN RAKET KLÜBU • • » • • • • »» »• • • •»» • • • • » 4 • •• • • • •»•» • • • »»• • • • •• : • • İstihsal Planlama ve Stok Kontrol İdarecisi Aranıyor AtTIN RAKET KLÜ1Ü FENER1AHÇE Levent'te bulunan büyuk bır ılâç fabnkasınm îstıhsal Plâ ma<;ı ve Stok Kontrolu konusunda çalışürılacak ıdarecı aiinaco Muracaatçıların; 0 Yuksek oğrenım gormüş olmalan, # Bu konuda tecrube sahıbı bulunmaları, • A'kerhk gorevlc nı yapmış olmaları gerekmektedır Vu jCoatlar gızlı tutıılacak P K 45 Levent Istanbui • • • • • • • • • • • • • • • »•• • • • • • • • • • • • • • • •» » • Beklâmcıük: 707/1899 OUdar Reklâm 194; 1902