Katalog

8ABİFE DÖRT 14 Şubat 1969 CI/MHFRÎIET BALTIK'TAN ADRİYATİK'E SONRASI ÖZGEN ACAR Krakov şehrtnde buyuk bir kale \ardır «Wawel» admı taşıjan kaleyı gezıyordum Muz* halıne getınlmıştı Bır rehber tatlı tatlı anlatı>ordu Salondan salona geçı yor kırallara aıt eşja, tablo ve du var hahJarı hakkında verılen bılgıvı dınhvordum Bır salona gelmıştık kı rerber o ana kadar bılmem kaçıncı kez anlattığı ıçın ez(berlemış oldugu sozlennı bırden ibıre kestı Yuzu kızardı, utanmış'tı durumu anlamakta gecıkmedım Bılmem hangı yuzyıldaki hangı saiaşta Turklerın venılgısını anlatan buyuk bır pano kesmij tı rehberm sozunu yanda • Havrola» dedım rehber* Blr lkı kem kumden sonra da yardım ettım kendısıne • Osmanlılar »leyhinde bir tablo olduğu içln mi sustunuz7» « Kusura bakmayın Tarlh bn. Izın \ erırseniz anlatayım • • Suphesiz Gerçekler sakIanamaz Buyonın sizl dlnliyorum • Devam ettı kızcağız sıkıla sıkıla Sankı suç u kendısiymış gıbı Budapeşte şehrınde Tunanm Buda vakasmda «Balıkçılar» kale sı vuksehr nehre karşı Şehrı Os manhlardan korumak uzere bahk çılar tarafından vapıldığından bu ad verılmış bu kaleye Mıhmanda rım Erıka da Krakov'daka rehber gıbı kem kumden sonra anlattı an latacaklannı O da kendısını suç lu gıbı hıssedıyordu Ka'e hakkmdakı bılgılerden sonra şu açıklama yı yapmak zorunda kaldı ozur dl lercesıne • Macarlstan Osmanlılann 150 yıl lşgallnde kalmıstır Bn ısgal blze pek çok «ev ojtretmiştlr Ta nmı Osmanlılardan ogTenmişizdir. En onemllsi ulus ohnasını Turkler den ofTenmişlzdir Türkler bize ulus olmak bilinemi »şılamıslardır.» yugoslavyada «Kale Mevdanı.nı gezıvordum Krakov'da, Budapeşte'de olduğu gıbı orada da mthmandarım kem kumledı Artık alışmıştım bu gıbı dsvranışiara. Kendısıne dedım kı « Lutfen, açik konusan Su an. da beni bir Türk değil btlmem blr Fransız frazetecisi bir Japon vaza n gibi kabul edın Onlarla nasıl konuşuyonanız benlmle de ovle konusun. Bu sekllde bilgi verln Hlc blr s*yi gizlemeden, aaklama dan > « Pekl» dıye eevap verdJ kız Rahatlamıştı Verdıgı bıVılerın •cmunda Ise şu soruyu sordu . Bana hiç bir şev saklamadan konusmamı «oylemlstinlz. Bundan oturu blr sonı sorabilir miyim? Ya da bir konuyu açıklamama izin verlr mlslnız' Gazetecisl nlz »niaMşla karşüayacafıuna iı» nıyorum » « Buvunm, Ifttfen hlç çekinmeyiniz • Osmanlılar ve Tırkiye lürkler, bize ulus olmasmı öğrettiler ) Jan Cıopınaad A. MJcHewlcı» Mİ, \HI p. Krakov, Polonya. k Institut Orientaliıte Blblıotheque De Turcoloqie V\arsaw, Polonya. H EUzabet Cebo 23 Kozietulskıego 23 Wu*>w, Polonya. ) Torok Taanek Barnabas V. S Budapert V Peati Macaristan. l Institut Oriental De L'academie Tcbecoslovaque, Des Scıences Praha, Çekoslovakya. | Pedagoska Aked«mlya Klunent Obrıd»ki Naselba Tattalice Skopje YugosUyya. ) Radio Skopje Turski EmisU Yugoslavya da, TKni"***' ''' da nen kalmıj 4 « Eıendim, ben pek çok yabaneı gazeteelyl gezdİTdlm. Belgrat'da. Daıma su soruvu sormuş* lardır: (Yugoslavya neden İtalva, Avusturva, Çekoslovakya ve hattâ Macaristana kıyasla daha geri kalmıstır) diye Kendılertne saml mi olarak soylemişlmdir kl > Tereddudunu gorunce . E\et sizi dinliyorun » diy* rek destekledjn kendısinl . Osmanlılaria savasmaktan kalkmmava zaman aviraraadık. Dlle kotav 500 vıl O«manlılarm issrali altında kalmışızdir Beyvu» nl Osmanlılar tarafindan somürülmekten kalkınamamışızdır • • Pekl ana, Macar'lar da Osnıanlılann lsgall altında kaldılar vıllarca Onlar neden llerl stzden'. « Onlar 150 yıl Isgal altında kaldılar Blz bey\uz vıl Sovle anlatabilirim size durumu Hangi ulke Osmanlılann işgaiinden daha once kurtulmusm o ü!ke daha çabuk kalkınma«ına baslama olanafını elde etmhtlr Bundan otu ru Macsrlar hizden once kurtulduklan lcln btr gomlek ileridlrler blzden Bakın Yunanistana ve Bulgarii tana Onlar bizden sonra kurtul duklan icm blzden gerldirler Hat ta haftâ işi daha llerive goturursek dr p'ıılirim kl.» • Buyrun soYİevin • • Atarurk en son kurtamnstır AnadoluTu Osmanlilnrın elinden En son kurtulan Turkive Cumhu ri>etldlr Osmanlılardan Bundan oturu Turkive Vunanistandın Türkolojllerin listesi dinı fakat aldırmamazlıktan gcldun Dayanamadı « Siz, ulkenizde de bu kıyafet le mi dolasırsmız7» . Hayıı> dedım «Ceketimlzı pantolon yerine, pantolonu da ceket yerine kullanınz.» Tatlı tatlı guluştuk Arkadaîlannın takılmaıarını hıç unutamam Bır başka kız da çekıne jekıne jıuıu »ordu • Evlı mijinlı?» • Bekânm • Onun da sormak ıstedığmı anla mıştLm O da dayanamadı loracağını sordu • Babanızm hareminde kaç ka rısı \ar'» < Beş tane F.ğer isteneniz sı • goturUnim kendlsıne aluncısı I olursunuz. Ya da isterseniz benim bırinci karım olursunuz otekilerini de kabullenmek jartı>le • Yine gulusmeler Tiirkolojiler Bu ulkelerın universıtelenn de Turkolojı bolumlennı de gez mevı ıhmal etmedım Değerlı profesorlerıvle oğrencılerivle tanıştım Derslerıne gırdım Bu yuk ilgı gorrfum kendılerınden Turkolo^ılerdekı oğrencı sayısı gun geçtıkçe artıvordu Krakov'da genç bır asıstanla tamstım, Jan Cıoplnskı Dort jıl once mezun olmustu Hıç Turkneve gelmemıştı Dll bılgısı kurallarını çok ı\ı bıliyordu Telâffuzu çok iyi idl Sadık Tekyı Muftuoğlu'nun Tıcaret Bakanlıgı sırasında kendıslne Krakov'da mıhmandarhk yapmıştı Bır ınsanın hıç Turkıye" ye gelmeden Turkçeyı bu kadar guzel oğrenebıleceğine aklım er medı Hatta ıddıa edebılırım kı, bu ulkelerdekı Turkolojılerden mezun olmus, Turkıye deki buyukelçıhklerınde basın ata?e] ğı j a c a çeşıtlı gore\ lerde yılT larca bulunmuş kışilerden çok ustundu Turkçesı Hattâ hattâ pek çok Turk vatandasının Turkçesınden bıle Kendısını kutladım Turkive Turkçe, Turk hayranı ıdı Arkadaşları kendısını Car Turksever dıve çağırıjorlardı. «Jan», «Can» olmuştu Yunus Emre'nın dılı konusunda bır doktora çalışması hazırlığı ıçınde idı Polonva da, bırı Varşova'da otekısı Krakov'da olmak uzere ıkı Turkolojı vardı Prag'da, Budapeşte de, Belgrad'da, Üskup'te Turkolojıler bılımsel çalışmalar yapıyordu Turk dılı uzerıne Adreslennl verıyorum bu Türkolojllerin, isteyenler kıtap, dergı gazete gonderırlerse en buyuk yardımı yapmıs olacaklardır bu bılım yuvalarına En bujuk sıkıntıları kıtap yokluğu bu oğrencılerın Bır sınıfta ders kıtabı olarak okutulan ve mevcudu ancak bırıkı tane olan kıtabı oğrencıler ders aralannda sajfa sayfa defterlerıne yazmakta ve bunu ev odevl olarak evlerıne goturup çahşmakta olduklannı sojlersem hangı kosullar arasında Turkçeyi oğrenctlklennı anlatmı? olurum sanıyorum Buyuk isteklerı var bu oğrencılerın Turkçeyi oğrenmeve karşı Hıç unutmam Varşova'da bırkaç arkadaş bır gece kulubune gıtmıştık Bu arkadaşlaTdan Elızabet Cebo Türkoloji dğrencısı ıdı O gece kulupte bır jandan muzık dınlemış, dans etmış \e orkestra su^tukça aa Turkçe bır metın uzerınde bırlıkte ders çalışmıştık. Çekoslovakya'dakı Turkolojı kıtaplığında Osmanlı Imparatorluğundan kalma bır yığın el jazması kıtap, mektup vardı tarıhe ışık tutacak Bu unıversıtedekı turkoloğlar harıl harıl bunun uzerınde çalısıvorlardı Kendı tanhlerırı oğrenmek uzere Turk tarıhçılerı \e turkoloğları ıçın bulunmaz belgeler \ardı bu ulkede Macarlar da kendı tarıhlerını bu belgelerden ogrenıj orlardı tır kalkınma baknnından > Sız bu sozlere nc dcnu' Hak İı raı' Haknz mı'. Harem merakı Varso\a'da bırkaç ünlversıtell genç ıle yolda yuruyonız kız'ı erkeklı Içlerınden bırl ilk kez bır ^urk'le kaısılaşıyor omrunde Yadırgamıştı Türlu sorular lordu ka çamak kaçamak Anlamıştım der OLL.M FERM\.\LI AŞIK Boynunda idam ıpınl ta^ıyordu Te de elinde gitarı Turkııler soyluyordu uılırken blle. Taşlı kadmlar çiçek snnuyordu ona Zagrep te. ka ba » • . » dedı Buyukelçi Yanı hıçbir sey dıyemedı Oysa bu ulkelerın hepsıne vızeyı ben va basvurduğum anda Ankara'da va da 24 «aat ıçınde almıstım Hattâ bu ulkelerin çoğu \ıze\ı sınır kapılarmda \ enyordu Kapıtallstme de komü nıstıne de, anarşıstıne de Çekoslovak\a'da basımdan geçenler ışgalde olmasına ragmen Içışlerı Bakanlığına ders olacak mı bılmnorum' Turkı\e, Yugoslavya'dan ve Romanj a dan geleceklere vıze aramaz Bu ulkelerden gelenler her halde casusluk >apmıjorlar SaMn Sukan'a gore Bu ulkelerın binnd'e bır yetkıh de şunları soyledı bu konuda : tum tersıne ıçine glderek tanımak daha jararlıdır Tanımadığın, hu\unu sujunu bılmedığin bır duşmanla, basıt ve klisık u^ullerınle nasıl mucadele edebılırsın7 Bu ulkelerden kımse gelme^ın bizden kımse gıtmesın \e «Ohh ne âli kolay devlet yonetimi» degıl mı' Bu konu uzerıne onemle eğilınmelıdır Turkolojıler ıçın bır onerım \ar Turk Dıl Kurumu, unıversıteler \e Dısışlerl Bakanlıgı ortaklaşa hareket ederek bunlara kıtap, okutman yardımı vapmalıdırlar Dısıslerı Bakanlığı butçesınde yer alan Turk kulturu fonunu sağa sola gelişiguzel dağıtmaktansa buralara aktarmak daha verımlı sonuca yardım edılmiş olunmaz mıT Bır baska konu daha Yugoslavya'da azınlıklar konusuna kısaca degınmiştim. Makedonja Cumhurıyetınde >aşaj an Turklerın Türkiye'den kıtap, oğretmen istedıklerını razmıstınr Basbakaırları Mıka Şıpilyak Ankara'ya geldığı zaman tekrarlamıstım bu ısteği. Hukumetımızın verdıgı cevap ıse : • özflr dilerlc, btttçe olanaklarımız izın yermiyor bnna.^ sekhndeydı. Soruşturmustum o zaman bu işın aslını Kıtap gonderüecekti en kısa zamanda oğretmen mı' Gonderılmıyecekti.. Çunku komunıst olup donebılırlerdı Üskup Radyosunun bır dılejı var Turkıve Radyo ve Televızjon Kurumu'ndan. Ataturk'un kendı sesınden nutuklarını, çocuk masallarını, çocuk korolarının soyledıği turku ve «arkılan, Turk muzığı ve Turk sanatçılarının kendı seslerinden yapıtları bulunan çeşıtlı bantları lstıyorlar Üskup Radyosunun yonetıcılen Avrıca televızyon içm de fıhm. Adresı ıhşiktecftr. Sajın Adnan öztrak'ın ve otekt vetkılilenn ılgılenne ve bılgılerıne sunarız bu dıleğı .. Dışışlerı Bakanı thsan Sabrı Çağlayangıl, Yugoslavja'ya gıttıgı zaman Turk Tıyatrosu nu gormek istedıklerını bıldırmışler kendısine. Verdığı olumlu cevap derhal ujgulanmış Bu\uk başart kazanmıs tıyatro Anlata anlata bıtıremıjorlar Bunun karşıhğında Üskup Turk Tı>atrosu geldı geçen >ıl Turkıye>e Perde kapanırken ağlıjordu Ü^kuplu Turk «anatçıları mutluluklarından SeMrcılerden de gozlerl yaşaran çoktu a gece Bujuk Tı\atroda Bond MODESTY BLAISE Adımız Demirperdeye çıkmış « Her Mİ öğrend knrnİTifl»rınıı nlnılararaıı ırençHk festlvalleri düıenlerlerdi. Bizlerden de folklor toplulnklan giderdl filkenize. Bu vıl hiçblrine vlıe vermedlniz. Daha önce vize alıp da gelenleri geri çevirdinıı sınırdan. Oysa bizim adımıı üemirperde'ye çıkmı»tır. Her yıl Türkiye'den Sgrenci toplulnklan davet ederiz, gelsınler Türk kültürünü, Tflrkıye'yi, Turklen tanıtıınlar dıye. Kültür anlasması olmadıği gerekçesivle kabul etmezıiniz. ögrencileriniz, (ençlerinız bir haftalığına burava gelip de koraflnist mi olacaklar" Bdjle düsunecek olorsak bizim de gondermememiz gerekır kapitalist olacaklar korknsu ile. Gelelim diyomz, bayır dı\orsunuz. Siıinkiler gelsin divoruz, hayır divorsnnuz. Kımın kimden korktnjunu, çekındiğını bır türlu anlavamadık. Ovsa, her yıl Italya, Amerıka, Fransa, Kanada ve înçiltere've gençlık toplulnklanmız çıder, onlarınkı gelır. Onlar neden endıse dujmazlar da siz dnyarsınız, anlıtamnomz''..» Anlavamazsınız efendım Sız kolay devlet yonetımının ne de mek olduğunu, oku suz eğıtım sorunlannın daha kolay çozumlenebıleceğı seklindekı bır daşunce\ı bılemezsınız Eğer, bu ulkeler, bu uluslar Turkıvenın duşmanı ıse devekuşu gıbı başımızı toprağa sokup gerçeklerı gormemezlığe gelmek jerıne, GorffK ST.FFANY JONES Yugoslav gumrukçulerınden bır şıkajetım \ar Guzel ulkelerınden A\ustur\a'\a donuvordum trenle Bır gumrukçu geldı pasaportuma çıkış darasan basmak uzere Turk pasaportumu gorunce, Sırpça hır şev soyledı ve fırlattı gerı«;ın eerıve. Damgalamadı Kompartımandakı bır başka yabancıja guler %uzle bastı ç kış damgasını. Kufrednordu Sırpça, kompartlmandan a>rıhrken Az daha juklenecekfm kendiMne Zor tuttum kendımı Arkasından seslendım Elıyle «Defol!» anlamına gelen bır ışarette bulundu Kompartımanıma dondum. Yabancının pasaportundaki damga «Marıbor» a aıt bır numaraydı Bu arada kapı>ı da gozluyordum Arkasından bır başka gumrukçu geçtı Ona "sovledım durumu O da lutfen Marıbor 9 numaralı damgasını bastı. Tren Yunanıstan dan gelıyordu Bunun sonucu mu\du bu davranıs Yoksa, 500 jıllık ışgalımızin raı? Anhjamadım Daha sonra trende gorduğum bırkaç Turk ışçısıyle konuştura. Az daha doveceklermış bu gum rukçulerı Ruşiet ıstemışler. Vermemısler Çıkış damgasını basmamakta dırenınce, 3 Turk ışçısının ayranı kabarmıs Atalarının }aptığını, trene japmaja kalkmışlar nerede Ise Her zaman bo\le da\ ranırlarmış Yugoslav gumrükçulerı trenlerde Turklere karşı Çoğu zaman, kı ozelliKİe Almanja donuşunde, mallarına el kovarlarm ş «Yasak» gerekçesıvle ısçılerımız transıt geçtıklerı halde Yugoslavjanın Ankara Buvukelçılığmın bu durumu dıkkate alacağını umıt ederım Yugoslav giimrükçüleri YARIN î<=te' Turknenın bu ulkelerle ılışkılerı \e oradan gorunuşumuz bojle S O N ü Ç AYHAN BAŞOĞLU| |NTlKAM YEMlNl î ki ruVıuyla $d< u nt XCCAM\Ç UAEGİSİ T Ü PU(2A1A WİAYAMlW TAKMA T U R K UA ' • doârv ıieHedi TUrkoloğlar, dıllerınl ogrendiğı ulu>!U \e ulkevı gormek ısteyen pek çok oğrencı gelmek istıvordu Turkıye'\e Ama gelemıyorlardı Kendı hukumetlerı mı ızın \ermı>orlardı' Hayır. Turkne \ıze \ermı\ordu Sordum Dısıs'erı Bakanlıgı vetkılılerıne Suçu Içıslerı Bakanlığına vukledı'er «Casus» olarak kabul ednormus bunları Sa\ın Faruk Sukan Yaz a>lannda IstanDul tnıversıtesınce duzenlenen kamplara pek çok jabancı oğrencı bas vuruvormus Ünıversıtenın Rektorluğu davet edıjormus bu oğrencılerı resmen Fakat îçıMerı Bakanlığın'n emrı ıle buvukelçılıklerımiz \ıze veremedıklerınden mahcup oluvorlarmı? Hattâ bır buyukelçımız sovle demıştı • « Türkiıe'ye eelmeslnde fayda gordugümuz kısiler için bazı ozel aracılık yapıyoruz. tçıslen Bakanlıgından bır turld olnmlu cevap alamıvoruz» « Neden bovle hareket edıyor Içıslerı Bakanlıgı"» < Efendim dnvdu|uına gSre, gözde bu öğrencller, Türkoloğlar \a da gazetecıler Tbrki>e' >e gidince casnsluk vapıyorlarmıs. \ ıze vermemek auretiyle bunn onlüyormns fçisleri Bakanlıgı » « Yanı» dedım «kolay devlet yonetimi Hani su oknllar olmasa eğıtım dâvası kolay cörümlenir dnen Mıllî Efıtım Bakanının polıtıkası gıbı. > ıze vermiyeceksin, casnslujn önlemjf olacakıın.. Ne juzel polıtı Kolay devlet yönetimi IHTIYAR GENCLİK 68 Çocuğun çok ıstedığı yargılama, eleştırı gelmıyor, jurı okuyup bı*ıren Hazret, «Şurasını beğendım, burasını duzelt . demıyordu. Yureklendırıcı ja da batırıcı, herhangı bır şey soylemıjor, bundan sankı kaçını>ordu Sıırını geri verırken bır an yuzune bakmıştı Şımdı, kendı kendıne herhalde bır şeyler duşunup tasarlıyordu Bunların neler oldugunu ıse anca Tanrı bılırdı Hazret, kaç yaşındasın' Çocuk toparlandı, dedı kı On dort Ruşen Zekı Bey bır cıgara tellendırıp: Benı dınle Mazret1 dedı «Tok bır sesle, du3une dura konuşuyordu Şurın uzerınde dujunce. lerımı goruşlenmı sovlemeyı sonraya bırakacağım Çok sevdım desem yalan, hıç sevmedım desem gene yalan olacak O'e yandan ıkısı ortası sozler de şımdılık yaramaz sand (Çocuk, ona bellı etmemeğe çalışarak goğus geçırdı) Yolladığım kıtapların hep smı okumuş mu>dun>> Evet, dıye mırıldandı çocuk, okumuştum. Oyleyse, anlamaya başladın kı Dunya yer yer, ulke ulke, ağır sancılarını çektığı bırtakım olay lara gebedır. lnsanların bırbırlenyle ve başka ülkelerle bugune kadar olan butun kapışmaları barış içındır, somun ıçındır ve ozgurluk ıçındır. İlk funler bana çok kızıyordun . Hayır' Bıtnorum kızıyordun Şimdı azbuçuk anlamaya başladın kı, sanat âlemı, edebıvat dunyası senn şımdı>e kadar okuduğun abur cuburdan ıbaret değılmış onun ıçın de Balzac gıbı Yunus Emre gıbı, Do^tove^skı gıbı, Gorkı gıbı, Nâzım Hıkmet gıbı Andre Gıde gıbı devler varmış Ne o iyıdır, ne oburu ko»ud ır dcmıjorurn, fakat her halde anlamakta^ın kı bütün insanlar gıbı sanatçılar da, ba SEYDA zan kul kedısı olur sınerler, bazan aslan kesılıp c kukrerler Kul kedısı olup mıjavlamak, hak ızlıklara karşı aslan kesılıp kukremek' «Ben yanmasam, sen yanmasan, nasıl çıkar karanlıklar avdınhğa'» demek' Ya da. cAkşam, gene akşam, gene akşam / Golgelerde bu dem bır kamış olsam » demek1 Bu 1 ıkı yoldan bırını sen, kendın seçeceksın Çocuk gözlennı hızh hızlı açıp kapadı ve ıçinden, dua eder gıbı sessız, aynı sozlerı geçırdı «Kul kedısı olup mıyavlamak, haksızlıuara karşı aslan kesılıp kukremek' Bu ıkı yoldan bınnı ben kendun seçeceğım'» Kendı ıç dunyanı, sanat âlemmı, sanatın ne olduğunu oğrenebümek ıçın tutacağm tek yol ıse, hıç ara vermeden, dunya çapında un kazanmıs buyuk yazarları okumandır, Hazret Bızımkılen bugune kadar az çok okumuşsun lıstesı defterındeyc gordum Şımdi sıra oburlermde . Ikısı de okunacak, karşılaştırılacak, harman edi lecek Şaırlık, yazarlık \e çızerlık ancak bundan sonra baslayacak. (Bu guzehm oğutlerın, bu keskın aklın, dsrbederhğı, mutsuzluğu, ıçkıh bır ağızdan, gelışı ve gereksız yoksulluğu ortada. açık olan bır >aşamla tutarsızlığı, garıptır. daha çok etkılı olmak taydı) tkısıni bırden tanıjamadan, ogrenemeden yapacağuı her şey, ıster ıstemez tek yanlı olacaktır. Yalnız bızımkılen okursan bızımkıler gıbı yaya kahrsın Bızımkılerı ıteleyıp jalnız Ba*ı sanat urunlertni okursan, basacağm yerı bılemez, gumo gıdersın Ozentılen sırıtan bır maymun olursun, maymun olmasan da havan dovucunun hmk de>ıcısı olursun. Evet. dive mırıldandı çocuk Ama. Aması ne' Yakında ayrıhyoruz bız Çorum'dan Babam dsn mektup geldı Ankara'ya çok vakın b r %erde jenı bır ıı bulmu», bızi gelıp a.acakmış (Arknsi var)