Katalog

SARÎFE DÖRT /17 Kasım 1969 CUMHURfYET Türkçesi:: H i l m l Ycnruz Türk devriminin kökünü Türkiye içinde aramalı lçimcı anlamda Türk devrirrı eskı sıjasal duzenın zor la Yituoıgı ve yenı bır du ,serun kurulduğu 1908 yılında ıbaşlamıştır, derulebılır. Bır baş ka olçudea duşvmulurse, Turk 'devrunı, ım. yuzyıldan beri devam etmektedır Turkıye de dev bır zamanlar hor gbrulen f nm, (duşmanlann Osmanlı ordularını jmaglup etmelerı sonucunda, mofdern bır devlet ve modem b r ordunun temelıru teşkıl eden yenı duşunce ve kurumların, f ıs er ıstemez kabul edılmesı ıle baş.amıştır. Ilk reformlar da ba \uzden daha ıvı bır ordu ıkurup eğıtmek ve bu orduyu cı hazlandınnak ısteyen otoktank Jıukumdarların çslışmalannın sonucu olmuştur Askeri alan da bır modernleşmenın buyuk masraflan, vergılenn ağırlastı nlraası ve daha sert b r yonetım kurulmasına yol açmıştır Turkıye nın değışun donemınde reîormcularla ısyancüar, her zaraan avnı kımseler olmamış lardır En caüşkan refonncular aan çogu despot egıbmlı kışı B ler olmuştur. Ama despotizmın genıslemesı, sessız bır boyun egmeyle de geçiştmlmiş değıldır özellıkle Aydınlanma'ya bır brrek olarak gostenlen Avru pa duşunces , la k başkaldırma alanında bırb rınden farklı ıdeolojıler getırmış lıberal, vurtsever ve hattâ devrımci ıl keler, Batı nın, «Esrarına vakıf olmaya» çalışan Turk oğrencı lennı, subaylannı ve dıplomat lanru de'ınden etMlemıştır Nı tekım 1876, 1908 ve 1920 de go rulen hareketler bu etkılem yav gınlaşmasının sonucudur Türkıjede bır Islam Imparatorluğundan mılıi bır devlete, bır or'açag teokrasısınden anavasaya dayanan bır cumhurıyete ve bürokratık bır feodahzmden çağdaş bır kapıtal'st, ekonomıje geçış alanında ver aıan temel degışıklık uzun bıx sire ıçınde bırbinru ızleyen reformcu ve radıkal onderlerm çabalanyla gerçekleştırılmıştır I A I I Turıt ve Kemaust § " • 1 îngıltere ve Busyada yer alan buvuk Avrupa devrımleri arasında bı r takım paralellıkler aramaktan daha doğal bır I I I N devnmlerle, Fransa, şey otamaz. Aslına bakılırsa, bu devnmlerle Turk devrımlerl arasında bazı noktalarda benzeş meler bulmak da mümkündur Arra daha temellı bır şekılde mcelenırse bu benzeşmelerın yuzeyde oldukları ve derıne ınmedıklerı gorulur Gerçı, daha 1963 yıllannda Wılham Penn, Avrupa Dıet ı kurulması> la ıîgıli teklıfıne TUrk delegelerinm de katılmasını ıstemıştı ama Osmanlı Türkiyesi, bır Avrupa ulkesı değıl, gücunu başka bır ınançtan alan, çok daha baş ka tarıiısel şartlar ve olaylarla bıçunlenmış olan bır tslam Im paratorluŞuydu Aslına bakılır sa Islamıin. ve Hırıstıyanlık a rasında bırçok ortak ozellikler vardı Bu ozellikler, her ıkı dın ın eskı Yunan ve ortadogu uvgarlıklarından vararlanmış ol malarınaa kendısını bellı edı vordu Turkıye nın Avrupa uv garlıgına geçışını kolaylaştıran, belkı de, bu ortak kültur mırası olmuştur Ama başlangıçta Avrupa tarıhının buyük olayla rı ve dalgalanmalan îslamlığı Hnstıyanlıktan ayıran dıni ve askeri engellerı ortadan kaldı rırken Turkıve butun bunlara ılgisiz kalmış, hattA bu gelişmelenn farkında bıle olmamıştır Kıhse ıle devlet arasındakl çatışmalar, Rdnesans, Reform, Bı hmsel Uyanış Humanızma, Lı beralızm, Akılcüık ve Ayduüan ma gıbı Avrupa nın buyuk du şunce akımlan, butun bu gelışmelerı ılg^sız ve jabancı bulan Osmanlı toplumunda hıçbır yan kı uyandınnaınıslardır. Aynı şevlerı buyuk sosyal, iktisadl ve sıyasal değişıklikler içın de soylemek mümkundur Baron luk müessesesınin yükselışi ve çoküşü, komunlerin ortaya çı KIŞI, ticaretın yeniden doğuşu, veru bır orta sınıfın behrısı gı b Avrupa toplumunun evrımını belirleyen aşamalara, Osman lıların Islâm uygarlıgında hıç rastlanmamaktadır Bu vüzden de Tur^ devnmıni hazırhjan ve ona bıçım veren gelısme ve değışklıkler sozgelımi îngıLz Fransız ve hattâ bıraz daha az olçude Rus devrımlerinin şart lanndan ternellı olarak farklı dırlar ürk devriminin bırbırüıl izleyen aşamalarım Avrupa tanhınden alman örnekler le devle'ın denetunıni ele ge Vlaturk Tarih MuıeMnde... \erilen lzahatı dikkatle dinlıyo r. Ortadakı General Fahrettin 41tay dır. Sa£ baştaki genç kadın da Sabıha Gokçen. çırmek içm ıktısadl sınıllar a rasında yapılan mucadelelerle, >a aa zorbalıktan lcurtulup ozgurlüge kavuşmak ısteyerlerce grışüen halk hareKetlerıne ben zeterek açıklayanlar olmuştur Gerçı Turk devnmmın aşama larında ozgurluk sevgısı ve sı nıl çansmalanmn arasıra yuze \e çıktıkları gorulmuştur ama bunlar modern Ttlrk tarihinın gerçeklerıne tam anlamJ\la yeterlı bır yorum getırmemekte cur Devrımci rejımlenn eylem le'ını onemlı sınıîsal değışıklık le' ızlemışse de, bu defışıklık 1er başlıbaşına egemen bır guç olaraK ışleven devletın yapısı nı etkılemış değildır Egemen sımftan kı bovle bır s nılm \arhğı şüphehdır çok daha o nemlı olanı, \onetıcı seçkmler (elıte) sınıîıdır Turk de\rımı aşamalarında devletın yönetıtm nı elde tutanlar, egemen sımflar degıl, fakat bu kuçük, yonetıcı seçkmler sınııı olmuştur Iktı sadı sıruf olçusunde değıl, ama eğıtım, fonksıyon ve seçılışlermde uygulanan yoîitemler ölçu sünden tanımlanan bu yonetıcı seçkınler, ıdart, dıni ve askeri elıte gruplan bıçımınae ortaya çıkmışlardır Bu elıte gruplann oluşumlan aralarındaki reka bet \e geçırdıklen evrimler Turk de%Timının gereğınce anlaşılabılmesı ıçın buyük önem taşımaktadır Çunku bır baln ma Kemalıst Cumhurı>et Turk >onetıcı seçkınler smıfının kendısını, devletı ve sonunda ülkenın \apısım değıştırme alanında gırıştığı uzun erunll çabalann sonueudur Bu değışücliğın onemlı yonlennden bın de, bu seçkınler suufının genışlemesidır Gıderek bu sımf, halkm daha genış gruplarım kapsayacak jontemler uygulamaya baş. lamış ve boylece Turk haUn, gıtgıde artan bır oranla kamu iş lennın yonetunme katilmaya kojnılmuştur Bu süreç, Iktısadî kalkınma eğıtımin yaygmlaşması haberleşme ortamlannın gelışmesı üzenne daha da hızlanmış, ve yenl sosyal sınıflann doguşu ıle bu sınıflar eskı yonetıci gruplann patemalıst hukumeüenne boyun eğmez duruma gelmışlerdır. Bu açıdan bakılırsa seçkınler sınıfı, yeni bır sos>al ve ıktısadi düzene dayanan daha demokratik bır hükumet bıçimi ıle ve hiç şüphe jok ki bilinçslz olarakkendı düşuşunü hazırlamaya yardım etmiştir l't yöneticıler smıfınuı anayur du durumunu kazanmıştır (Jon Türk Devriminin başlama ve gelışmesinın Makedonya ve Trak \a bolgesinde olduğu, Mustafa Kema.1 ın Sel&nlk'te doğduğu hatırlanmalıdır) Ama Kemahst Cumhuriyetle birlıkte ağırlık merkezinın Rumell'den Anadolu v a geçişi, ve Anadoluculuk akımı, Anadolu topraklannı Tür kıve rün gerçek olduğu kadar da duygusal bır merkezı haline ge tırmiştır Rumell'nıntoüyüknu fuzlu bürokrat, dıni ve askeri aüelen kaybolup gitmekte ve nufuzlan yavaş yavas azalmak tadır Bunlann yeruıl «Mttnleket çocukları» almakta ve Tür kı>evı saöece, isımde degıl ger çekte bır «Turk Devletı» durumuna donüstürmektedırler. Çın'i reddederek îslâmijete dbn meVrl ile başlayan «Batıya doğ ru yüruyüşste yenl bir adımdır Bu defa ıse Turkıye Islâml mırasınm büyük bır kısmını reddederek Batı'j"a Avrupa \ a donmüş ve gerek hükumet vonetımınde, gerek toplum alanın da ve gerekse kültürde Avrupa lı j aşama bıçımıni uvgulamak ıçın kesın çabalar gdstermıştır Bu çabada Türklenn ne ölçüde başarı sağladıklan konusunda görüş ayrılıklan vardır Ama şurası da ke^ındır ki, Türkıve CumhUTİyeHnın büyuk ve önem lı kesımlerlnde batıhlasma dev nml halkın vaşamasına bır da ha kopanlmaz ve gerı dönül wt bır biçımde jerleşmış bulunmaktadır çev releri bır karşı . devrıms hazrlavan geçmısin katı layısızmı gevşetıldi Özgurluk alanında da guçlük le kazanılan tlerlemeler kaydedı'dı 1950 Mayısmda vapılan ılk hur seçımlerden sonra bırçok umut kınklıklan görüldU. Turkıye'nın demokrasi deneyinın çetuı güçlükîerle kaışılasmakta olduğundan kımsenın şuphesl yoktur Ama tıpkı 1903 deld Jdn Turk devrımmden sonrakl deneme devresinde oldugu gibi, şimdl de Turk demokrasi denemeslnin ba^ansızlıkla sonuçlandıg'm sovlevenler, ve demokrasiden vana olanlan «safdıllıkb» ya da «sahteeılik1P» «uclavanlar çıkmaktadır. Gene de ortava çıkan engellere ve çetin guçlüklere rağmen gelecek için umut verici bırçok belırtıler vardır Demokra«ivl hazırlayan ve onunla atba=ı beraber ğiden sosyal değışıkhkler devam etmekte ve bu durum, çıkarlan ve umutlanyla özsnirluğe bağlanmış yeni gruplann gucunu ve sayısmı arttırmakta» dır Turkjye'dekl özgur kunım lann ıjri Işlemesınl sağlayan ve bunlan en iyi biçımde koruvan ışte bu gruplar olmuşlardır. SON T T M a l k O Ç O ğ l U | Kon«v«resinv.AYHAN BAŞOGLü CASUSU UYGARLIK ürkleTden bırçogu içm, ül kelerınde yer alan büyuk degışiklıkler, sadece Iktisadl ve sosyal blçüden değil, ama uy garlık olçusunden tanımlanması gereken değışıklıklerdir Turk devnmjmn getırdiği en önemlı değısıklıklerden bıri batılılasma olmuştur Batılılasma, bundan 1000 yü dnce TUrk halkı nın POZİTİVİST BIR TURBE ir ara Turkiye'de gerek dm' m ve gerekse özgürluğün tehlike'i bir duruma düştük leri gorüldü. Ama o zamandan bu vana her iki alanda da oium lu gehşmeler yer aldı Bır gozlemdnın belirttiğl gıbt TUrkı ve'yi «POTÎtıvlst bir türhe» halıne getıren ve neredevse, dıncı T B Melih Cevdet Andav 15 Sonra da Sız okumuş, güzel bir hanımsımz, dıje eklefi. Anladığıma gore, ıyi bır aıledensınız. Bana aılenızden bahseder ımsıniz' Kadm, kendını zoTİayarak smırlenroış gıbı yaptı. Genelevde çahşmak ıstıven her kadına aüe durumunu sorar mısınız? dedı Sozgehşi, okumuş ıse gıremez, babası memursa gıremez, bılmem evll ıse ya da dulsa gıremez gıbı? Dırektor: Elbet bunlar da hesaba katılır, dedı Ancak benımkısı dostça bır «oruydu Geneleve, muracaatla gırmek istıyen ılk gorduğum kaı dın sızsınız ötekıler gırmezler, du serler Sız de benı anlayın nca edentn, meslek hajatımda ılk başıma gelıyor bu, «Efendım benı geneleve yazdırır mısınız''» Bu sırada dışardan yoğun b r makıneli tufek takırtısı duyurdu. Dırektor, ellerıni yukan kaldırarak, «E . Be'» dıye bagırdı «Şurada ıkı kehme de konuşamayacak m:j:z'» Sonra başını ıki yana sallayarak gene kadına dondu Madetn genelevler kapatılmış, ovle\se ben de gıdiyorum dıyemezsımz. Yurttaşın her turlu hah ıle ılgılenmek gorevımd^r benım Baçınıza ne geldı de boyle bır karara vardımz 7 Kımın kızısmız? NeTde oturursunuz' Yoksa sınırlennız mı bozuk? Bunlan bılmem gerek. Kadın, kopmuşluktan kurtulmak ıçın bır hareket yapması gerektlğını duşunerek çantasmdan cıgara paketını çıkardı, bunu goren dırektor fırladı yennden, cıgarasını yaktı kadının Kadın • Belkı tevkıf edıyorsunuz benı, dedı Pekı, oturayım Dırektor guldu Benı yanlış anlamayın nca ederjn, dedı Nıyetım sıze yardımcı olmak Başımızdan ovle ganp olavlar geçıyor kı.. Toplumun çıvılerı ovnadı jennden Şuphesız bunu psıkoloj k, •îosjolojık nedenlen var Sızın gıbı aydınlar bıze jardımcı olmalı kı . Kadın • Sıze hak vermıvor cfeğ lım, dedı zorakı Durumumun acaıp olduğunu ben de bıhyorum Merak edıyorsunuz elbet Soylıyeyım Annemle oturuvorum B r Mİdır dulum Sıkmtı ıse, ^ımdı herke'in «ıkmtısı var, herke« vıvecek ıçecek de*dmde Her an olum tehlıkesı dola5;!jor ba^ımızda Ordan değil benımkiM (Ne de IM konu'Uvorum dı^e du"=undu) Yaşamsk caiımı sık'vor benım Daha (foğru<iu a=ağı goruvOTum kendımı Anladımz mı 7 Ajaiısı Yerlestırme Olağanu^tü Te^kılâtı dırektoru Anlucrum çok ıvı anlıvorum dedi Güç gunlerı ja« voruz Bunahyoruz, sıkılıvoruz. Sozgehşi, ben bıle, ben kl şu meslekte su kadar jıllık tecrubem var, kıml zaman «ÖJ be'» dıvorum kendı kendıme. Ama ahştık Alışmadık mı 7 tnsan her şeye alışıyor Şu makıneli tuîek seslenne ahşmadınız mı? Demın baktıtı da, makuıelıler ışı azıtınca benım sıninm bozuldu, sız hıç oralı değıldınız Ama ınsanların tepkıleri de çeşıt çeşıt: benı sınırlendıren bır şey sıze vız gelıyor, buna karşılık slzl ısjan ettıren olaylar d'a bakarsınız bana dokunmaz. Dun yukarı mahallede cıddl bır çatışma vardı, bır ekıp yollavacağım, ekıp şefı geldı selâm verd , «Efendım bugun nışanlamvorum, bana izın verır mı«inız7» dedi Çaresız verdım. Bu vuzden vukan mahalle Ile bır günlük bırakışmaja gıttık Sıkılmışınızdır, dınlenın, duşurmeme\e çahsın . Bu sırada kapı vuruldu direktorApoletlı bır rremur gırdı ıçeri selam durdu, şaşı ıdı Kar=ı taaftakl çatışmaja yardıma gıdıyoruz, dedı Dırektor • Pekı, dedı Adam sordu Gece buraya mı donelım, yoksa evlerıraıze gıdebıLr rnıyızî Dırektor Evlennıze gıdın, dedt Acfam selam verdı, çıktı. Dırektor Bır vıldır dulum demıştınız, esınız oldu mu olduruldu mu? Yoksa aynldınız mı? dı>e sodu Kadın vennden doğrularak: öldu, dedı Hasta mıvdıî Kadın «e*ı tıtreverek" Hastaydı, ıki kez enfarktus geçırmıştl, ü çuncusune dayanamadı, dedı hızh hızlı. Dırektor Kımdı? dıye sordu. Kadm Ressam Macıt, dıye oevap verdl Drektor, ressamın adını duytnamış ama buna aldırmıyormuş gıbi yaptı Ressamdı demek Bır sanatçı „ Sanatç'lann hıç bın tekın değildır Yaman adamiar Benım onlara çok savgım vardır . Enfarktus Gençtı her halde? Benden ki yaş büvuktü Drektor. kadınm hejecanla konuşmava başladığım ebrup sevmdl Sız' Otuz D'rektor verinden kalktı Bana bır dakıka musaade eder mısmlz' dedı. Şu karşı tarafa gıdecek ekıpe bır emrım var (Arkası var) Gır, tfedı ••••• •*••••••••••••« ••••••••••••••a •••••••>••••••• • • • •••••»•a*aaaaaaaaaaaaaaaaa*aaaaaaa«aaaaaaa«aaaaa«aaaaaa«aaaaaaaaaaaa«aaaaaaaaa««s*iM M M ^ B •••(•»••••••••••••••••••••»•»••••••••«•••••••••••••'••••••••••••••tllllttlMH*. ••afV.BftM ••••«•••••••••••••II •••••••••••»•^•••••••••••••••••••••••ııllllı«t*!<l*****1 a V a f U I • vfl ••••••••••••••••••«•••••••••••••••••••••••••••Htl«*IIMIIIIIIIINIIIItllllHI'»*fl «•«•••••••«••••••••••••••••••••••••«••••«••••••a««««a»a••«•«•••»•••••••••a«sa««a««< MİLLİYETÇiLiK VE BATILILAŞMA urkler, kendi devrimlennl behrtırken en çok mıllıyetçılık ve batılılaşma deyımlermı kullanırlar. Bu ıki deyım, sozgelımi, dunyanm başka kesımleruıde olduğu gıbi bırbırıjle çelışen deyımler değıldir Turk devnmııun uluslararası yonunun yanısıra, bır de onemlı bır ıç ozellığı vardır Bır ara Turkıve'de, devnm denince, Turklerm Osmarüılara karşı a vaklanmasından, daha açıkcası, O«manlı İmparatorlugunun boyundurugu altında bulunan ezılmıs halklann sonuncusunun kurtuluşundan soz açmak moda olmuştu Aslına bakılırsa oldUKça ganp goruranesıne rağ men burda, onemlı bır doğ ruluk payı vardır. Rumelı'deki ejaletler n çoğunun kaybı, baş kent n Ankara'ya nakledılmesı Turk Anadolusunun basaruı mu cadelesı Osmanlı traparaforluğundan Turklve Cumhurıyetme eeçı^ı «basıt bır tenm mesele^ı» olmaktan çıkarmaktaaır Turkı ve'nın yureği sajılan Anadolu Kemalıst Cumhunvete gehnceve kadar, her zaman, Rumeli kar şısında ıkıncı derecede bır bol ?e savnlmış, ve Rumeli Osman lı İmparatorlugunun kozmopo T «•«••«•««•••a ••••••••«•••••a ••••••••••••••a ••••••••••••••a •••••••• ••• ::::::::::n SEKEETERl MC MüSOO' VUM &İ.V yOZLJNOEN <5E \ \ t£M£Ol BU £*£ 1 ŞAM S & ^ L E TZVy / WÇ DES\LSE) ••••••••••«••••a ••«•••••••*••••• ••••••••••»•••a* • IIIIIIIIIIKIII Garttı • •••llllliail|lllll>1ltlliei|ll||||||||l|||||M|||l||||ll|lll|lllımı||||||||||||a , • • i • •) • • • ••••> ••>• •••••• •••••• ••••••••• • ....................... n»ı ••••MIIMIIIHIIHMÜİMÜSÜÜSS!! » ••••••"••!•!•••!••!•!!!!!!»>! ı ••••••••••HIM, »•••••••iîiüüiS!., . T. C. IIRAAT BAHK&SI 6ENEL MÜOÜRIÜGUHDEH Bdnkamız ıhtıvacını karsılamak uzee 10 000 adet maoenı nasa takvıra altlıgı yaptırılacaktır Bu ıse aıt. umuırı ve hususı şaı nameler Istanbul'da Karakoy, Izmırde Izmı Subemız ıle Ankara da Genel Mudurluk Tevdıat ve Tanıtma Mudurlugunden tem n edılebuır Teklıfler kapal ^a^fla ve şaıtnameletde ıstenılen belgelerle birlıkte 28 111%9 cuma gunu saot lo 00 e kadar Ankara da Genel Mudurluk (TEVDIAT VE TAMTMA MUDURLUĞUNE) tevdı edılecektır BanKamız '490 sa^ılı Arnıma Eksıltme ve Ihale Kanununa tabi olmaaıgından ıhnl»>\ı >apıp \«pmamakta veja dıledıgıne \ermekte * serbestt r Poataaa va cl^n gecıkmelerdcn do aM herhangı b r hak ıddıa t edılemez (Basın A 18054 25208) 13821 Makina ve Kimya Endüslrisi Kurumu İslanbul Şubesi Müdürlügünden 1 Kurumumuz îhtıyacı o^rak <0 ton 10/2 panvuk iplıgı satm alınacaktır. 2 Sartname, Karakoy Bankalar Caddesı No 75/77 AUm Şeflığınden alınabılır. 3 Temınat teklıf edılen bedel üzerınden • 0 10 dur. 4 Kapalı teklıf zarflan 4 12.1969 gunu saat 11 00'c kadar Mudurluğumuze tevdı edılmış olacaktır Temınatsız teklıfler ve postada vâkı gecıkmeler nazarı dıkkate alınmaz 5 Kurum ıhaleyı vapmamakta veya dıledığme >apmakta ser bestür. Makma ve Kımva Endustnsı Kurumu Istanbul Şubesi Mudurluğu Tel 44 41 "7 (Ba«ın 234901 1DS19